Tíminn - 20.08.1921, Síða 3

T 1 M I N N
101
Líftryggmgarfjel. Andvaka h.f.
Kristianiu, Noregi.
Venjulegar líftryggingar, barnatryggingar
og lífrentur.
íslandsdelldin:
Löggilt af Stjórnarráði íslands í desember 1919.
Ábyi'gdarskjölin á íslensku. Varnarþing’ í Reykjavík.
Iðgjöldin lögð inn í Landsbankann.
,ANDVAKA‘ hefir frjálslegri tryggingarskilyrði og ákvæði en flest
önnur líftryggingarfjelög.
,ANDVAKA‘ setur öllum sömu iðgjöld! (Sjómenn t. d. greiða engin
aukagjöld).
,ANDVAKA‘ veitir líftryggingar, er eigi- geta glatast nje gengið úr
gildi.
,ANDVAKA‘ veitir bindindismönnum sjerstök hlunnindi. Ættu því
bindindismenn og bannvinir að skifta við það fjelag, er
styður málstað þeirra.
,ANDVÖKU‘ má með fullum rjetti telja líftryggingarfjelag ungmenna-
fjelaga, kennara og bænda í Noregi. Enda eru ymsir
stofnendur fjelagsins og stjórnendur og mikill fjöldi
bestu starfsmanna þess úr þeim fiokkum.
,ANDVAKA‘ veitir „örkmnlatryggingar" gegn mjög vægu auka-
gjaldi, og er því vel við hæfi alþýðumanna!
Sjómenn og verkamenn, listamenn og íþróttamenn, iðnaðar-
menn og kaupsýslumenn, rosknir menn og börn, bændur og búalið,
karlar og konur hafa þegar líftrygt sig í „Andvöku“.
Skólanemendur, sem láns þurfa sjer til mentunar, geta tæp-
lega aflað sjer betri tryggingar en góðrar lífsábyrgðar í „Andvöku“.
Helgi Valtýsson,
forstjóri Islandsdeildar.
Heima: Orund við Sauðagerði. Pósthólf 533, Reykjavik.
A.V. Þeir sem panta tryggingar skril'lega sendi forstjóra umsókn og 1 íl t i
ge t i ð aldurs s i n s.
krefst þess að sjálfstjórnarréttur
íra verði fullkomlega viðurkend-
ur og Sé írland reiðubúið til að
hætta öllu í þeirri baráttu. Hann
neitar því að nokkur ástæða sé til
að óttast að írland verði notað til
þess í framtiðinni að gera þaðan
hernaðar.árásir á England. Ilann
vill láta ákveða það hversu mik-
inn hluta írland eigi að bera af
ríkisskuldum Bretaveldis og skuli
Harding Bandaríkjaforseti út-
nefna oddamann í þann gerðar-
dóm. Hann mótmælir því að Eng-
lendingar hafi rétt til að stofna
sérstakt þing fyrir Ulster. Lloyd
George hefir svarað því að breska
ríkið viðurkenni ekki rétt íra til
skilnaðar. írland sé landfræðilega
óaðskilj anlegt frá enska norður-
hlutanum. Útlendingar eigi ekki að
skera úr um ágreiningsmál Ira og
Englendinga. Tilboð ensku stjórn-
arinnar sé betra en Irland hafi
nokkru sinni átt kost á og sé það
sprottið af hinni einlægu ósk um
að í'á frið. Hún geti ekki gengið
lengra. Er sagt að almennings-
álitið enska sé alveg með Lloyd
Geörge. Ilann hafi gengið svo
langt sem unt hafi verið. Beri Ir-
ar ábyrgðina á því ef samningar'
stranda. Er búist við þingrofi á
Englandi út af þessum málum.
■— Út af tilræðum þeim sem
tíðkast hafa undanfarið í ríki
Suður-Slafa hefir þingið í Belgrad
samþykt lög um að leysa upp
kommúnistaflokkinn og legg^a
dauðarefsingu við Bolchewicka-
undirróðri.
-— I New York er um þessar
mundir háð allsherjarráðstefna
Svertingja. Hefir fundurinn kraf-
ist þess að Afríka væri fyrir
Afríkumenn þ. e. svertingjana.
Lætur fundurinn ennfremur þá
skoðun í ljós að innan skamms
muni h.áð verða kynþáttastyrjöld
og muni þá Afríku- og' Asíuþjóð-
irnar ganga milli bols og höfuðs 'á
hvítum mönnum.
— þýska stjórnin leggur fram
15 ný skattafrumvörp. Núverandi
skattar ei-u 2—7 faldaðir.
----o-----
„Skálkaskjólið“.
I Morgunblaðinu, í sjálfu blaði
landsstjórnarinnar, fær Gestur sá
(Guðmundsson, nú til heimilis á
Skólavörðustíg 5 og rekur þar
skrifstofu fyrir almenning) rúm
fyrir langa grein, sem alræmdur
er um allan suðvesturkjálka Is-
lands fyrir athafnir sínar. Iiann
gerist þar svo djarfur að mót-
kvæmda kom á þinginu, skorti þá
annaðhvort rök eða samheldni til
að beita þeim, til þess að fella
stjórnina. Hún situr því við völd
og engar líkur til að kosningar fari
fram fyrir næsta þing. Mikið var
talað á þinginu, en fá stórmál af-
greidd. Verkamannaþingmennirnir
sumir voðalegar málvélar, sem
bágt er að stilla! — Mest athygli
er veitt, af því er á þinginu gerð-
ist^ að talsímagjöld voru hækkuð
að mun, og’ rentur af bændalánum
hækkaðar úr 6% upp í 1%, og
treystist andstæðingaflokkurinn
eða meiri hluti hans ekki til að
mótmæla því.
Við íslendingar eigurn 3 menn í
þinginu og einn í stjórninni. Við
ei’um j>eir einu af Norðuilanda-
þjóðuiium sem eigum menn á þingi
hér, og teljum okkur sæmd að.
Tveir af þeim voru nýir á þessu
þingi. Guðmundur þorbergsson
Fjeldsted, bróðursonur Andrésar á
livítárvöllum. Hann gaf sig ekki
mikið fram, en er sagður vel skyn-
samur maður og enginn veifiskati.
Annar er síra Albert Kristjáns-
son, Unítaraprestui', skarpleika-
maður, ættaður úr þingeyjar-
sýslu og er einn með allra mælsk-
ustu íslendingum hér vestan hafs
og- jáfnvígur á báðum málunum,
íslensku og ensku. Hann er al-
vörumaður í öllu og frjálslýndur,
og þykir ýmsum hann hallast full-
mikið að skoðunum verkamanna
mæla einstaka af þeim sökum,
sem hann er sannur að, bæði að
eigin játningu fyrir rannsóknar-
dómara, og að vitni heillar sýslu
og yaun^ir margra sýslna. Aðal-
lega mótmælir hann ýmsu öðru
sem aldrei var sagt hér í blaðinu.
Ritstj óra Tímans dettur ekki í hug
að skattyrðast við Gest þennan.
Aðalatriðið í slíkum málum er ekki
það að ná sér niðri á hinum and-
legu sjúklingum. pað er smitunar-
hættan fyrir þjóðfélagið sem er
aðalatriðið. Og í því sambandi er
ástæða til að benda á þrjú atriði:
1. Morgunblaðið er opinberlega
málgagn hinnar íslensku lands-
stjórnar og þeirra stétta í Reykja-
’vík og víðar um land, sem ríkast-
ár eru og telja sig yfirstéttir
landsins. þetta blað leyfir slíkum
manni sem Gesti þessum að rita
langa grein, þar sem hann neitar
því sem hann er sannur að, bæði
að játningu fyrir rannsóknardóm-
ara og að vitni þúsund vitna. Blað-
ið tekur slíka gi-ein með öllu at-
hugasemdalaust. Með þessu geng-
ur blaðið í lið með Gesti þessum
og á móti þeim manni sem opin-
berlega vítir lagabrot Gests og at-
hafnaleysi landsstjórnarinnar að
vernda þjóðfélagið gegn slíkum
lagabrotum. — Morgunblaðið hef-
ir einu sinni áður valið sér þetta
sama hlutskifti, þá er það leyfði
Chr. Fr. Nielsen rúm fyrir langa
grein, undir líkum kringumstæð-
um og alveg athugasemdalaust.
2. það hefir sannast í útlöndum,
að blöð og flokksstjórnir auðvalds-
flokkanna hafa gengið í nánasta
samband við glæpamenn og annað
úrkast þjóðfélagsins og beinlínis
keypt slíka menn, til að ráðast á
pólitiska andstæðinga, til að vinna
þau „skítverk", sem sjálfir flokks-
foringjarnir hafa ekki viljað vera
þektir að. — Ætlar Morgunblaðið
að fara að beita samskonar að-
ferð hér á landi? Eða geta þau
stafað af vangá ritstjóranna þau
tilfelli sem sterklega benda í átt-
ina?
3. Afstaða landsstjórnarinnar í
málinu er allra alvarlegust. Hjá
henni getur ekki verið um neina
vangá að ræða. Hún veit það hve
maður þessi er brotlegur. Fyrst
dregur landsstjórnin það úr hófi
að taka sýsluumboðið af Gesti
þessum, þótt henni hafi hlotið að
vera kunnugt um hin margvíslegu
lagabrot hans. Loks er stjórnin
knúin til að fyrirskipa rannsókn á
hendur Gesti. Eannsóknardómar-
inn framkvæmir rannsóknina
greiðlega og sanriar sakirnar á
þeirra, er geystast vilja fara.
Hann er talinn einn mesti mælsku-
maður í Manitobaþinginu. Hinn
þriðji er Thomas H. Johnson
dómsmálaráðherra fylkisins. Hann
er eins og kunnugt er einn af
naf nkendustu st j órmálamönnum
Canada og víða frægur af viður-
eign sinni við Roblinstjórnina
sálugu. Thomas er mælskumaður
og biturhæðinn þegar hann vill
beita því, og jafnan beitt fyrir í
þinginu, þegar mikils þykir við
þurfa, og af fleiri en okkur lönd-
um hans talinn aflið mesta í stjórn-
inni og af mörgum talið að hann
ætti að vera stjórnarformaður, og
mundi hafa verið, ef hann hefði
ekki verið af „útlendinga" ætt.
Eins og flestir mikilhæfir menn,
sem í mörgu starfa, á hann marga
andstæðinga bæði meðal landa
sinna og annara, og skal hér ekki
um það dæmt, hvort það er á
meiri eða minni rökum bygt. Við
hér í Canada erum illa settir að
dæma um framkomu þingmanna
okkar og stjórna í ýmsum atrið-
um, því hér eru engin þingtíðindi
gefin út nema frá ríkisþinginu.
Við höfum því aðeins umsögn
blaðanna, sem oftast er, vægast
sagt, flokkslituð og alls ekki á-
byggileg, hvorki um fylgismenn
blaðsins eða andstæðinga. Stund-
um gylla blöðin lélegan leir, eða
gera úlfalda úr mýflugu.
Eitt er víst í stjórnmálum hér:
Gest, enda verður Gestur að játa.
Rannsóknardómarinn sendir rann-
sóknina til stjórnarráðsins í
febrúar eða mars. Stjórnin gerir
ekkert. það líða mánuðir án þess
nokkuð sé gert. þá mótmælir Tím-
inn opinberlega slíku aðgerða og
kæruleysi. Og þá þolir stjóiiiin
það, ofan á alt annað, að Gestur
þessi fari að nota hennar eigin
blað til að neita því sem hann er
margsannur að og kasta aur á
þann mann sem krefst laga, rann-
sóknai’ og dóms. Með þessu gerir
landsstjórnin Gest þennan beinlín-
is að skjólstæðingi sínum. Gestur
treystir sýnilega fast á miskunn
stjórnarinnar. Sú miskunn heitir
skálkaskjól í munni Hallgríms
Péturssonar. Ilversu lengi á Gesti
að verða að trú sinni ? —
það er harla alvarlegt mál sem
hér er um að ræða. það er hið ó-
rækasta merki um rotnun í þjóð-
líkamanum íslenska, og það á hin-
Gömlu goðin í stjórnmálum,
Liberal og' ConservatiVa flokkarn-
ir eru farnir að riða á stallanum
og nýjar stefnur að grafa um sig
í þjóðlífinu. Sterkust þeirra ætla
eg' sé bændahreyfingin, og óska
þess marg'ir áð hún nái yfirráð-
um og beiti hreinni stjórnarfram-
kvæmdum en- gömlu flokkarnir,
með ekki minna framkvæmdaafli.
Jón Jónsson frá Sleðbrjót.
-----o----
Röskur piltur. þrettán ára gam-
all piltur, Sigurður Hilmarsson,
hrapaði nýlega í Ilrafnagjá á
Vatnsleysuströnd. Féll hann á
grastó í g'jánni, 4—5 mannhæðir
ofan fyrir brún. Undir var hengi-
flug, en yfir snarbrattur hamra-
veggurinn. Pilturinn meiddist mik-
ið við fallið, en þó tókst honum að
komast upp úr gjánni. þó að hann
mæddi blóðrás tókst honum samt
að komast heim undir túngarð á
næsta bæ, en það er röskur klukku-
stundar gangur. þar varð hann að
leggjast fyrir, en fanst stuttu síð-
'ar. Er hann nú kominn á sjúkra-
hús hér í bænum og er besta von
um að hann verði albata.
Slys. Tré féll í vikunni sem leið
á ungan dreng á fimta ári, og beið
hann bana af. Björn Bogason bók-
bindari hér í bænum átti piltinn.
-----o----
um hæstu stöðum, láti landsstjórn-
in við svo búið standa.
•o
"gjorgiu etltfa
cfUi
J^aCC faine
Koðinn braust aítur fram í kinnar
ltóinu. ]>að brá fyrir reiðileiftri í aug-
unum og aftur sparn hún fæti fast í
gólfið.
„Sjöunda staðreynd: Davíð llossí
kom til Róms og var fyrst þjónn á
Grand Hotel, en þvínæst blaðamaður
og fyrirlesari. Hann flutti nákvæm-
lega sömu skoðanir og Davíð Leóne
liafái flutt í Ameríku, og vakti á sér
mikla eftirtekt hér, eins og þar!“
„Og — hvað um það?“ kallaði
llóma. „Davíð Leóne er Davíð Leóne
og Davíð llossí er Davíð Rossi — það
er augljóst mál.“
Baróninn kreisti hnefana svo fast
að hnúarnir hvítnuðu og röddin var
eilítið breytt er hann hélt áfram:
„Áttunda og síðasta staðreynd: Rétt
um sama leyti kom maður einn á
greftrunarskrifstofuna. Ilann spurðist
fyrir um það hvar Leónóra Rossí væri
grafin — konan sem fyrir svo löngu
hafði drekt sér í Tíber. Kirkjugarðs-
vörðurinn gat sýnt honum staðinn.
þar kraup hann á kné og lá þar marga
klukkutíma. þegar fór að skyggja
varð vörðurinn að liiðja hann að fara,
því að það ætti að lolca kirkjugarð-
inum.“
Róma var staðin upp.
„þessi maður", sagði baróninn,
„sú eina lifandi sál, scm nokkurn-
tíma hefir spurt um gröf þessarar
konu, Leónóru Rossis, sem var móðir
Davíð Leóne, var — Davíð Rossí!
Hver er Davíð Rossí? Davíð Leóne!
Hver er Davíð Leóne? Davíð Rossí!
Röksemdakeðjan er fullkomin!“
„Nei, nei, nei!“
Róma gekk hratt fram og aftur um
stofuna. Varir hennar titruðu af reiði
og þegar hún hóf að tala hrutu oi'ðin
svo hratt að þau urðu vart í sam-
hengi:
„þetta er með öllu óþolandi! Sví-
virðilegt! þér hafið á réttu að standa,
að sá sem tekur að sér að komast fyr-
ir um glæpi, verður sjálfur að eiga ó-
geðslega glæpasál. Samviskulaus, náð-
arlaus og miskunnar. I-Iann læðist á
eftir manni til grafar móðurinnar —
og svo sest hann rólegur við miðdeg-
isborðið, fer í leikhús, lilær og skemt-
ir sér! Eg get ekki þolað að hugsa um
slilct. Eg get ekki þolað að sjá yður!
Eg hata yður og fyrirlít! — þarna haf-
ið þér heyrt það. Og nú getið þér
gjört við mig sem yður gott þykir!"
það var eins og sársaukaskjálfti
færi um hið ískalda andlit barónsins.
Ilann strauk hendi um ennið og eftir
stutta þögn sagði hann:
„Barnið mitt. það er ekki einungis
eg sem verð fyrir móðgun yðar; þér
litilsvirðið sjálfar grundvallarreglur
liins mannlega réttlætis. Iléttlæti og
miskunn eiga ekkert sameiginlegt. I
orðabók réttlætisins er ekki til nema
citt orð: Skylda. Skylda mín býður
mér að finna nafn þessa manns, til
þess að eg geti gert enda á rógburði
hans og mótspyrnu, á öllum hinum
illu áhrifum sem liann veldur. Og nú
skipar réttlætið yður að lijálpa mér.“
Baróninn hallaðist fram á arinhyll-
una og talaði fullkomlega rólega.
Róma gekk hröðum skrefum fram og
aftur um gólfið.
„]>ar eð Rossi er þingmaður og þing-
ið er að störfum, er ekki unt að taka
hann fastan án samþykkis þingsins.
það þarf að semja langa skýrslu til
þess að fá það samþykt og fara marg-
ar krókaleiðir. Lögreglan liefir sterk
rölc og vitni, sem eru nálega nægileg.
En það er þó ekki liægt að fara af
stað fyr en einn liður bætist við. þvi
að það er aðalliðurinn. það er vitnis-
burður einhvers, sem, ef með þarf,
getur lagt eið út á það að hann hafi
þekt bæði Davið Rossí og Davíð Leóne,
og viti því að þeii' eru ein og sama
pcrsóna."
„Og livað svo?“
Baróninn liélt áfram rólega:
„Kæra Róma! Gerist þess þörf að eg
segi meira? þótt eg eigi að vera til-
finningalaus, af því að eg cr ráðherra,
þá vildi eg hlifa yður. Eg þekki ein-
ungis eina persónu sem gæti unnið
þennan eið og það oruð þér!“
lleiði og ótti brann í augum Rómu,
en hún reyndi að hlægja að ótta
sínum.
„Mig undrar það að þér skulið tala
svo fávíslega1’, sagði hún. „því að það
var víst Róma Rossellí sem þekti
Davíð Leóne. En Róma Rossellí er dá-
in og grafin! Eg þekki þá sögu alla!
þér liafið sjálfur búið liana til og það
kemur nú niður á yður.“
„Kæra Róma!“ sagði baróninn, og
nú fyrst brá fyrir reiði í svip hans,
„alt sem eg gerði í því efni, var gert
með tilliti til velferðar yðar. Róma
Rossellí er ekki dáin og ekkert er
hægara en að fá vitni frá Englandi
um það að hún lifi í besta gengi.“
„þér dirfist ekki að gjöra það! það
er yður sjálfum best kunnugt. þá yrðu
þessi vitni yðar uppvís að glæp.“
„Á Englandi. En ekki í Ítalíu!“
Róma varð niðurlút og baróninn
lióf að tala mjög alúðléga.
„Kæra barnið mitt! Hversvegna vilj-
'ið þér heyja stríð við mig? Mér fell-
ur það svo sárt aí þurfa' að gjöra yð-
ur orðlausa. — það má vera að það
sé kvenneðlið sem veldur því að þér
viljið verja þann scm er minni mátt-
ar. V.n þér skuluð ekki haida það að
Rovssí verði þegar tekinn og skotinn,
eftir það að hann hefir verið handtek-
inn. Hami verður yfirheyrður, fær sér
slcipaðan verjanda, dómurinn verður
mildur o^ það getur jafnvel komið til
mála að liann verði sýknaður. þetta
er alt og sumt!“
„Og þetta er þá alt og sumt sem þér
viljið öðlast með hjálp minni?“
„ J á! “
„En eg vil ekki hjálpa yður!“
„þér gætuð það þá, ef þér vilduð?"
„Eg get ekki hjálpað yður!“ t>,
„Fyrri orðin voru sannaril"
„Gott og vel! þá v i 1 eg ekki hjálpa
yður! þér ættuð að blygðast yðar fyr-
ir að biðja mig um slíkt. Samkvæmt
orðum yðar sjálfs var Davíð Leóne
vinur föður míns og þér biðjið mig
um að framselja hann, til þess að þér
getið varpað honum í fangelsi, ef til
vill alla æfi lmns. Getið þér hugsað
yður að eg geti framið slík svik? þér
dæmið mig eftir sjálfum yður. Já. eg
þekki þá sögu lika! þér ættuð að
skammast yðar!"
Baróninn þagði andartak og s\o
sagði hann kaldur og rólegur: