Tíminn - 22.10.1921, Blaðsíða 3

T 1 M I N N
125
Englandi, yfir Mið-Evrópu, til
Mesópótamíu, Indlands, Kína og
Japan. þaðan norður að Berings-
sundi og til Kanada og loks frá
austurströnd Kanada yfir Atlants-
hafið til Englands.
— Enskir fjármálamenn og iðn-
aðarforkólfar hafa átt fund mik-
inn um horfurnar fyrir verslun og
iðnaði Englands. Kom öllum sam-
an um, að það hve sterlingpundið
stendur hátt, sé til hins mesta
tjóns fyrir verslunina og iðnaðinn.
Sé það aðalatriði um að auka út-
flutninginn að pundið lækki.
— Viðreisnarráðherrar J>jóð-
verja og Frakka, Rathenau og
Loncheus, hafa setið á ráðstefnum
um viðskiftasamning milli land-
anna. Hefir náðst fult samkomu-
lag, og er það talinn stórmerkur
atburður. Virðist svo sem þeim tíð-
indum sé yfirleitt vel fagnað í báð-
um löndunum. Eitt aðalblað
Frakka segir meðal annars, að
þetta sé í fyrsta sinn sem viðleitni
þýsks manns fái lof í Frakklandi,
síðan stríðið hófst.
— Tyrkir eru nú hættir að reka
flótta Grikkja í Litlu-Asíu. Hafa
Grikkir eyðilagt allar járnbrautir
á svæði því, sem þeir hafa orðið
að yfirgefa.
— Ófriðlegar horfur eru enn í
Austurríki og Ungverjalandi. Ný-
lega hefir borist fregn frá Vín um
það að Tyrolbúar hugsi til að
segja skilið við Austurríki, vilji
lýsi yfir sjálfstæði sínu og gera
samband við Bayern. Konungs-
sinnar á Ungverjalandi hafi það í
sinni að koma Habsborgarættinni
aftur til valda hjá sér og helst í
Austurríki líka.
— Friðþjófur Nansen hefir
gengið mjög fram í því að reyna
að útvega rússnesku stjóminni
lán í vesturlöndum álfunnar, til
matvælakaupa og til þess yfirleitt
að létta vandræðunum í Rússlandi.
Nýjustu fregnir herma, að tilraun-
ir þessar hafi engan árangur borið.
— Hin nýja samninganefnd Ira
er komin til Lundúna. Var tekið
með kostum og kynjum af vinum
íra. Síðan hefir lítið frést af samn-
ingunum og eru menn vondaufir
um árangur.
— Branting hefir myndað hina
nýju stjórn í Svíþjóð.
— Lausafregnir ganga um það
að Englendingar ætli að vinna að
því að þjóðverjum verði gefnar
upp allar hemaðarskaðabæturnar,
að því undanskildu sem þarf til
þess að endurreisa Norður-Frakk-
land.
— Skæð deila er háð milli Aust-
urríkis og Ungverjalands um
hætti þjóðfélagsins, sem meiri hl.
stefnan boði, hve haldlaus með
öllu kenningin um almenningseign
á vatni er vegna hugvitslegrar
notkunar þess á síðari árum, —
hve ósamræmileg kenningin um
jafnaðarskifti á vatninu milli
landsmanna er við séreignar og
jafnvel auðvaldsstefnu þá, sem
höfundar kenningarinnar virðast
aðhyllast þegar um önnur verð-
mæti er að ræða en vatnið og tor-
færurnar sem á því era, að koma
slíkum skiftum í framkvæmd, sem
í raun og vera ætti þá að leiða til
samskonar skifta annara verð-
mæta hjá öllum, er meira hafa
undir hendi en augnabliksþörfin
heimtar.
J>að er með öllu augljóst, að inn
í vatnamálið eru frá hendi meiri
hlutans komnar þær öfgar og rök-
villur, sem eigi má líðast að tefji
það eða trufli lengur. J>ær eru bún-
ar að kosta ríkissjóð marga tugi
þúsunda, eigi aðeins í gagnslaus-
um tíma, sem milliþinganefndin
varð að eyða í þrætur um þetta og
fánýt ritgjörðabákn meiri hlutans,
heldur einnig í töfum þeim öllum
og traflun á störfum þriggja und-
anfarinna þinga, sem þær hafa
valdið. En auk þess er viðbúið, að
athugun og meðferð málsins verði
meira af handahófi, er óheilindi og
tvídrægni vaða uppi og verða aðal-
viðfangsefni þeirra, sem málið
Burgenland. Samkvæmt friðar-
samningunum á héraðið að sam-
einast Austurríki en Ungverjar
vilja ekki láta laust. Hafa ná-
grannarnir reynt að miðla málum,
en ekki tekist enn.
— Afskaplegar óeyrðir hafa orð-
ið í Vínarborg út af dýrtíðinni.
Vegna hins mikla gengisfalls á
austurrískum krónum hafa kaup-
menn verið tregir til að selja mat-
vörur nema fyrir erlendan gjald-
eyri.
— J>jóðabandalagið kveður upp
þann úrskurð að Efri-Sclesíu skuli
skift milli J>jóðverja og Pólverja.
Nánari fregnir ókomnar um skift-
inguna. En svo er að heyra sem
Frakkar séu allánægðir en J>jóð-
verjar eru sárgramir.
— Gunaris, forsætisráðherra
Grikklands, er farinn í ferðalag til
höfuðborgar Bandamanna til þess
að leita samvinnu og aðstoðar
þeirra í viðureigninni við Tyrki.
— Rússneska stjómin hefir
stofnað ríkisbanka til þess að
greiða fyrir framförum í búnaði
og iðnaði og annast alþjóðleg
bankaviðskifti. Stofnféð er 2000
miljarðar rúbla. Einhverntíma
hefði það þótt laglegur skildingur.
En rússnesk pappírsrúbla er ekki
mikils virði nú.
----o---
Eítirmælí.
30. apríl þ. á. andaðist merkis-
konan Guðbjörg Aradóttir, kona
Guðmundar hreppstjóra Auðuns-
sonar á Skálpastöðum í Lunda-
reykjadal.
Hún var fædd að Hálsum í
Skorradal 20. júlí 1867. Foreldrar
hennar voru Ari Jónsson ' og
Kristín Runólfsdóttir, sem bjuggu
lengi á Syðstufossum í Andakíl.
Voru þau hjón alkunn hér í Borg-
arfirði og víðar fyrir framúrskar-
andi gestrisni og mikinn myndar-
brag og talin meðal fremsta
bændafólks hér um slóðir. Böm
þeirra, sem nú eru á lífi, eru: Run-
ólfur bóndi á Hálsum, Guðrún
saumakona í Reykjavík og Salvör
gift fyrv. bónda og vegavinnu-
stjóra Gísla Ambjarnarsyni á
Syðstufossum. Guðbjörg sáluga
ólst upp hjá foreldrum sínum og
naut hins besta uppeldis. Hún gift-
ist eftirlifandi manni sínum 23.
október 1893 og byrjuðu þau bú-
skap á Vatnshömrum í Andakíl og
bjuggu þar 7 ár, síðan 1 ár á
Skáney í Reykholtsdal. En vorið
1902 fluttust þau að Skálpastöð-
vilja afgreiða löglega og undir-
hyggjulaust. Almenningur verður
hér að taka í taumana og heimta
af fulltrúum sínum á þingmála-
fundum, að þeir hætti allri hálf-
velgju í málinu og samneyti við
lögvillu meiri hlutans. Allur al-
menningur veit, að stefna minni
hlutans er lögleg og rétt, fullkom-
lega samkvæm hinum forna lands-
rétti, sem sameiginlegur er öllum
Norðurlöndum í þessu efni og all-
ar Norðurlandaþjóðir hafa virt.
Enga refjalögfræði þarf til að
skýra eða skilja hin fornu lög eða
nýju um þetta efni, þau tala engu
líkingamáli. Hinsvegar er það
heigulsháttur, ef þingmenn eða
aðrir hafa eigi hug til að halda
fram stefnu minni hlutans, af því
að nokkrir menn á háhillu þjóðfé-
lagsins standa að meiri hluta stefn-
unni, enda er það víst, að hvorki
verður hún oss til sæmdar eða
gagns. Málið verður og á að ganga
fram eftir þeirri stefnu, sem
minni hlutinn fylgir og hefir fylgt,
og með henni er borgið hagsmun-
um ríkis og almennings engu mið-
ur en eftir hinni, en með þeim
mikla mun , að löglega er með
farið. X.
----o-----
um og höfðu þá keypt þá jörð.
Höfðu því búið þar nærri 19 ár er
hún andaðist.
Heimili þeirra hjóna var jafnan
í fremstu röð um framkvæmdir og
reglusemi og átti hún sinn mikil-
væga þátt í því að gera það sem
fullkomnast, því hún var ágæt hús-
móðir, dugleg, stjórnsöm og á-
hugasöm, þrátt fyrir fremur
veika heilsu oftlega.
J>eim hjónum varð 5 bama auð-
ið. Eitt þeirra dó ungt, en 4 eru á
lífi: Ari búfræðingur frá bænda-
skólanum á Hvanneyri, Guðrún,
Kristín og þorsteinn. Hafa þau
öll notið mentunar á alþýðuskólun-
um á Hvítárbakka, Hjarðarholti
og Núpi. Börnum sínum var Guð-
björg sáluga ástrík móðir og var
einkar umhugað um velferð þeirra
á allan hátt. Eru þau öll vel upp al-
in og mannvænleg. Fósturbarni
þeirra hjóna sýndi hún einnig
sama ástríki og umhyggju sem
sínum eigin börnum. J>ess er einn-
ig vert að geta, að Guðgjörg sál-
uga lærði ljósmóðurfræði hjá
Schierbeck landlækni og tók próf í
þeirri gi-ein með góðum vitnis-
burði 1886. Var hún ljósmóðir í
Reykholtsdal 4 ár og í Andakíls-
hreppi 7 ár og lánaðist vel það
starf.
Guðbjörg sáluga var gædd góð-
um hæfileikum og leysti af hendi
þýðingarmikið æfistarf. Hún var
góð kona með næma tilfinningu
fyrir kjörum annara og einlæga
löngun til þess að láta jafnan gott
af sér leiða. Hún var gestrisin,
hjálpsöm og vinföst. Tilfinning
hennar fyrir þeim sem bágt áttu
náði einnig til skepnanna og mátti
hún þar ekkert aumt sjá. Velvild
hennar til skepnanna og um-
hyggja fyrir þeim var miklu meiri
en alment er. I stuttu máli var
Guðbjörg sáluga til sæmdar stöðu
sinni og á margan hátt til upp-
byggingar og fyrirmyndar. Bana-
lega hennar var löng og oft þung-
bær. En hún var einlæglega trú-
uð kona og bar sjúkdóm sinn með
frábærri stillingu og hugprýði í
óbifanlegu trausti til guðs og
frelsarans. Og í öllum þrautum
dauðastríðsins talaði hún ekkert
æðruorð, heldur reyndi að hug-
hreysta þá, er hjá henni voru.
þetta megnar trúin þar sem hún
er sönn og lifandi. pessarar konu
er sárt saknað eigi aðeins af vanda-
mönnum hennar, heldur einnig af
öllum þeim, sem þektu hana rétt
og kunnu að meta mannkosti
hennar.
Blessuð sé minning hennar.
27. o'úní 1921.
S. J.
-----o-----
'gSorgin eiCtfa
cfttT
JbgCC f ain«
„Eg veit það, Brúnó! En eg fer
samt“.
Brúnó reyndi að hrista af sér þok-
una sem var yfir hugsuninni.
„þér — þér eigið þó ekki við það, að
láta liafa yður að skotspæni?"
„Jú, eg á einmitt við það, Brúnó!“
Brúnó fór að hlæja.
„Nú — þá ætti sjálfur Satan! — En
þér fáið ekki að fara. — Fyr læt eg
hengja míg---------!“
„þú ert fullur, Brúnó! Farðu strax
að hátta!"
það brá fyrir leiftri i hinum sljóu
augum Brúnós og hrygð hans snerist
nú í reiði.
„Fara að hátta! Nei — vitið þér hvað
eg vildi gera við yður nú og þangað
til á morgun? Að slá — slá yður á
magann og stinga y ð u r svo í rúrnið!"
Og svo rétti Brúnó úr sér og gekk
teinréttur út úr dyrunum. —
Um kvöldið kom Felice inn til Bon-
ellí baróns meðan hann var að borða
kvöldverðinn. Ilann flutti bréf frá
Rómu. það hljóðaði svo:
„þessar linur aðeins til að láta yður
vita að eg ætla að verða á fundinum
annað kvöld. Ef hermennirnir skjóta
á fólkið, þá vitið þér að þeir skjóta á
mig“.
það brá fyrir innilegu brosi á hinu
kalda andliti barónsins:
„Hún ei' dásamleg! þetta er einstök
kona! það er þess vert að berjast um
hana til siðasta andartaks".
Síðan bað hann Felice að hringja á
lögreglustjórann og senda þegar eftir
Minghellí.
V.
Dimm ský grúfðu yfir borginni dag-
inn eftir. Kaldur vindur þaut í fjöll-
unum og þrumuhljóðið heyrðist
álengdar. En það kom fyrir ekki þótt
veðrið væri vont. Frá því snemnia um
morguninn var ótölulegur fólksfjöldi
á Piazza Navona. það var altaf verið
að spyrja eftir Davíð Rossí og af öllu
torginu störðu menn á glugga hans.
En Garibaldistanum gamla var skip-
að að segja að Rossí væri ekki heima.
Fréttirnar komu jafnt og þétt um það
sem við bar. það væri búið að raða
fallbyssum á Piazza del Populo! Her-
mannafylkingarnar stæðu kring um
Colosseum! Herlið væri í öllum göt-
um! — En það kærði sig enginn um
það. „Hann veit hvað hann fer“, sögðu
vinir Rossís og þeir voru ekki hræddir
Hóparnir þéttust þegar leið á dag-
inn. Tötralegur, hungraður og ægileg-
ur múgurinn fyiti torgin. þegar fór að
skyggja fóru kaupmennirnir að setja
lilera fyrir búðargluggana og afloka
búðunum. Riddaraliðssveitir fóru eft-
ir aðalgötunum og léku konungssöng-
inn á lúðra. En á Piazza Navona stóðu
menn svo þétt saman sem unt var, til
þess að halda á sér hita, og allir
störðu upp í glugga Rossís.
En leiðtoginn sjálfur, sem alt fólkið
leit upp til, var einmana og beygður.
I-Iann sá greinilega hvað það var
hættulegt að framkvæma þá hugsjón
sem hann hafði barist fyrir. Markinið
iians hafði verið það, að yfirbuga kúg-
unina og rangsleitnina, með hinurn
andlegu vopnum mentaðs manns. En
nú sá hann uppreistarhættuna og
blóðsúthellingar. Eitt högg, orðakast á
götuhorni, gat valdið hinni voðaleg-
ustu ógæfu. það var eins og ógurleg-
ur orustuvöllur lægi þaninn út fyrir
i'raman hann. Enginn gat séð leiks-
lokin fyrir. þegar hann mintist hins
minsta óhapps, risu hárin á höfði
hans.
Ilonum hafði ekki orðið svefnsamt
um nóttina. Hugurinn flaug til Rómu
þegar hann vaknaði. Ást hennar var
honum í svo fersku minni og fegurð
hennar svo töfrandi. Honum varð það
óbærileg hugsun að missa hana. Nú
gat við honum blasað hin æðsta sæla
lífsins. En öllu var þvi lokið, ef dags-
verkið í dag mistækist.
Ofbeldið sem baróninn hafði beitt
hana varð honum skelfileg tilhugsun.
Hann sá £að í anda, að væri hann
fallinn frá, myndi hún lenda á valdi
barónsins. Hann myndi kvélja hana,
freista hennar, ofsækja hana uns
viljaþrelc liennar væri lamað ög hún
yrði að láta undan.
Hann stökk fram úr rúminu, þvi að
honum fanst eitthvað hafa sprungið
inni í höfðinu. Honum var það fylli-
lega íjóst, hvað hann hafði gjört, og
hann ætlaði sér að halda áfram hvað
sem í skærist. En hann m á 11 i ekki
og gat ekki hugsað um afleiðing-
arnar.
Elena kom með kaffið. Hún horfði
á hann mildum augum og það var
eins og henni lægi mikið á hjarta. En
þegar hún talaði, var það um smá-
muni:
Brúnó væri farinn til vinnu sinnar
og hefði haft höfuðverk. Jósef litli
hefði verið mjög óþekkur, svo hún
hefði neyðst til að flengja hann. —
það væru altaf að koma boð um að
fá að tala við Rossi.
„Segið að eg vildi gjarnan eiga iull-
komið næði“, svarði Rossí. Og Elena
þagnaði og fór út hljóðlega.
Allan fyrri hluta dagsins var Rossi
að ganga frá eigum sínum. Eins og
maður sem leggur af stað í langa og
hættuiega íerð. Hann leit yfir bréf sín
og brendi flest. það var homun niest
áreynsla að brenna bréf Rónu:. Ilann
las þau yfir, eins og hann vildi festa
sér hvert orð i m'.nni.
Lolis skrifaði hann bréf til Rómu og
stakk því í vasa sinn. Hann ætlaði að
lcggja það í póstkassa á leiðinni. Loks
skrifaði hann erfðaskrá sína.
Eftir morgunverðinn kailaði Rossi á
Jósef litla. Elena kom með hann.
„Jósef hefir verið óþekkur, Davíð
frændi", sagði hún. „Hann heimtar að
fá fínu fötin sem Donna Róma sendi
honum. Hann segist vilja fara út að
ganga, því að nú sé afmælisdagurinn
sinn".
„Sjö ára gamall maður má ekki
gráta!"
En svo kom Jósef og hvíslaði í eyru
Rossís og þá komu fínu fötin rétt á
eftir.
„En Jósef verður að lofa því að fara
elcki út“.
Jósef nuddaði augun og tautaði eitt-
hvað sem fullorðna fólkið hélt vera já.
En drengurinn gat ekki unnið bug
á þunglyndi Rossis.
„þú horfir ekki á mig! því horfir
þú ekki á mig, Davið frændi?" sagði
drengurinn hvað eftir annað.
Brúnó kom heim kl. 4.
„Nú er eg ekki fullur“, sagði hann,
„en ef þeir skjóta á okkur i kvöld,
skulu þeir hitta mig fyrir“.
það var nú kominn timi til að leggja
af stað. Allir fylgdu þeim Rossí og
Brúnó til dyra.
„Verið þið sæl“, sagði Rossí. „Eg
þakka ykkur alla ástúð og Guð blessi
ykkur öll. Gætið vel að Jósef litla.
Kystu mig Jósef! Einu sinni til! í sið-
asta sinn! Verið öll sæl!“
„Verið sælir, Davið frændi og
pabbi", kallaði Jósef litli ofan stigann.
það var síðasta röddin sem þeir
heyrðu. —
Piazza del Populo sýndist helmingi
stærra en venjulega. Mannfjöldinn
var svo ógurlega mikill. Brúnó ruddi
leiðina fyrir sig og Rossí. þeir námu
staðai' við steinsúluna á miðju torg-
inu. þar var fyrir stórskotaliðsflokkur
með falibyssu. En mannfjöldinn rað-
aði sér í skrúðgönguna án þess að
skifta sér neitt af hermönnunum. þeg-
ar kirkjuklukkurnar hófu að hringja,
við sólarlag, liófst gangan.
Brúnó gekk í fararbroddi. Hann hélt
á fána og var á hann letrað: „Lýðveldi
mannanna" og neðar: „Gef oss í dag
vort daglegt brauð“. Fánar voru síðan
um alla fylkinguna. Voru ýmist letr-
aðar á þá bænir úr „Faðir vor“, eða
nöfn þeirra félaga, sem fylgdu. Rossí
a tlaði að ganga næstur á eftir Brúnó.
En vinir hans slógu hring um hann.
Enginn konungur liefir átt tryggari
lífvörð.
það var eins og allir hefðu komið
sér saman um að hætta allri verslun
og starfi á götunum. Áhorfendumir
stóðu i þéttum röðum fram með hús-
unum, í gluggum og á svölum. Fót-
gönguliðssveit hafði fylkt sér á gang-
stéttirnar beggja megin götunnar.
Riflar hermannanna voru á báðar
hliðar skrúðgöngunni.
Altaf bættust fleiri og fleiri í hóp-
inn. Ilópur þingmanna stóð á Piazza
Colonna og horfði á. þegar skrúðgang-
an nálgaðist, urðu þeir snortnir af
hrifningunni og slógust í hópinn. Á
Piazza Venezia var stór hópur ungra
stúdenta. þeir slógust líka með í för-
ina. I fyrstu gengu fjórir saman í
fylkingunni. það urðu átta og farar-
broddurinn hafði gengið óraveg áður
en þeir síðustu fóru af stað. Hljóð-
færasláttur var enginn og enginn söng-
ur. En stundum hófu þeir lófatak er
fremstir gengu og dundu þá við skell-
irnir hjá hinum ógurlega nmnnfjölda,
eins og skothríð.
Fremur öllum borgum öðrum er
Rómaborg, borg skrúðganganna. Páf-
ar, kardínálar og biskupar, klæddir
purpura og gulli hafa háð þar skrúð-
göngur sínar. Iíonungar og hershöfð-
ingjar hafa háð þar sigurfarir sínar
með sldnandi vopnum. En slíka sjón
sem þessa hafði Borgin eilífa aldrei
séð áður.
Hópurinn kom nú inn á Rómverska
torgið — burt úr hinni lifandi borg
nútíðarinnar, inn í hina dauðu borg
fornaldarinnar, inn í kyrðina og rúst-
irnar. þar sem í haugum liggja brotn-
ar súlur og hruninn múr, þar sem i
rústum eru gosbrunnar og gamlar
vatnsleiðslur, alt liggur þar í dyngj-
um cftir jarðskjálfta og byltingar
fyrri alda. Og þaðan lá leiðin undir
boga Titusar til Colosseum, þar sem
fundurinn átti að vera.