Tíminn - 08.04.1922, Qupperneq 4

54
T 1 M I N N
Skattalög Magnúsar Guðmundssonar.
Með því að Tímanum er kunnugt um að mikil missmiði eru á
skattalöggjöf þeirri7 sem Magnús Guðmundsson undirbjó og kom í gegn-
um þingið í fyrra og nú er að koma til íramkvæmdar, vill Tíminn
biðja sem allra flesta þá menn, sem sjá kosti og galla á lögum þess-
um, eins og þau snerta þá, og breytinga möguleika til bóta, að senda
Tíinanum rökstudd bréf um þetta efni. A grundvelli þeirra umsagna
mun blaðið beitast fyrir umbót á lögum þessum. Eins mikið af þessum
aðsendu tillögum og unt er, mun verða birt, hér í blaðinu, til að vekja
eftirtekt á málinu og umræður því viðvíkjandi. Öll bréf um þetta
efni skulu send ritstjóra Tímans.
kaupir háu verði
Jónas H. Jónsson
Bárubúsinu i Reykjavík Sími 327
— Ritstjóri aðalblaðs fylgis-
manna Venizelosar á Grikklandi
hefir nýlega verið myrtur.
— Wilson, Bandaríkjaforseti
fyrverandi, er nú að rita endur-
minningar sínar. Er búist við að
þær komi út í árslokin. Heilsa
hans er sögð mjög veik, en and-
legir kraítar óbrotnii-.
— Bandaríkin lögðu til allmik-
ið setulið í PJnarlöndunum eftir
friðarsamningana. Nú hefir
Bandaríkjastjórnin borið fram
kröfu um 996 gullmarka greiðslu,
sem sé kostnaðurinn við herinn.
Hefir krafa þessi valdið hinni
megnustu gremju og vandræðum
hjá Bandamönnum, því að hún
kollvarpar öllum áætlunum um
skiítinguna á skaðabótagreiðsl-
um þjóðverja. En þjóðverjar
kýma að.
— Verkföll mikil hafa staðið
yfir í Suður-Afríku. Hafa orðið
róstur miklar þeim samfara. Ilafa
verkfallsmenn ráðist á lögreglu og
herliðssveitir og töluvert r.'.ann-
fall orðið á báða bóga. Hefir lög-
reglan jafnvel kastað sprengikúl-
um á verkfallsmenn úr flugvél-
um.
— Bæði Bandaríkin og England
draga nú mjög úr hsrbúnaði og
kostnaði við- hermannahaldið. í
Bandaríkjunum eru herútgjoldin
116 miljónum dollara lægri í ár
en í fyrra. Englendingar fækka
hermönnum í landhemum um 50
þús. og í flotanum um 20 þúsund.
— Hinir miklu erfiðleikar Eng-
lendinga á Indlandi stafa af því
að Hindúarnir og Múhameðstrúar-
menn hafa sameinast á móti Eng-
lendingum. þangað til styrjöldin
hófst voru Múhameðstrúarmenn
á Indlandi yfirleitt hlyntir Eng-
lendingum. En eftir það að Tyrk-
ir gengu í stríðið á móti Englend-
ingum og einkum eftir það að hag
Tyrkja var svo mjög þröngvað í
friðarsamningunum, snérust þeir
á móti. Er það nú orðin almenn
trú þeirra, að stefna Englendinga
sé sú að útrýma trú Múhameðs.
Múhameðsmennirnir á Indlandi
eru Englendingum miklu hættu-
legri andstæðingar en Hindúar.
Gandhi, foringi Hindúa, er frem-
ur trúarleiðtogi en stjórnmála-
maður. Honum er það mjög and-
stætt að láta koma til blóðsúthell-
inga. Uppreist hans er fyrst og
fremst fólgin t. d. í að neita að
greiða skatta, fara í herþjónustu
og yfirleitt að gegna borgaraleg-
um skyldum. Og Hindúarnir trúa
á hann og fylgja honum blind-
andi. En Múhameðstrúarmennim-
ir hika hvergi við að berjast og
eru hinir harðvítugustu viðureign-
ar. þeir eiga foringja sem eru
slungnir stjórnmálamenn.
----o----
Ástæður
og ályktanir.
m.
Niðurlag.
11. Garðar Gíslason segir að kaup-
menn séu drýgstir að greiða skatta
til almennra þarfa.
Aths. En hvaðan kemur þeim fé
sitt? Úr vösum almennings, enda áð-
ur játað af höf. að féð komi þaðan,
þar sem skýrt er frá hversvegna út-
gerðarmenn vilja versla sjálfir til að
missa ekki „arðinn“ af framleiðslu
sinni. ’
12. Höf. segir, að gengi kaupmanna
hér á landi „sé komið undir samúð
og skilningi þjóðarinnar — — — og
hve mikil vernd og aðstoð stéttinni
er veitt“.
13. Hr. G. G. telur í neðanmáls-
grein „ckki verslun" landsverslun eða
verslun studda með sérlögum (kaup-
félög þar sem þau ekki borga tvö-
íaldan skatt). Samt biður hann um
„samúð" þjóðfélagsins kaupmönnum
til handa, og vernd og aðstoð þjóð-
félagsins. Sýnist hann eiga erfitt með
að verja hugmyndir sínar um
frjálsa samkepni, svo mikið langar
hann í skjól frá hálfu löggjafarinn-
ar. Munurinn á skoðun hans og t. d.
M. Kr. er aðeins sá, að hinn síðar-
nefndi vill að landið reki verslun
til að auka almenna hagsæld. Hr.
G. G. vill „vernd og aðstoð” landsins
og „samúð" fátæklinganna, svo að
kaupmenn græði sem mest. Útgerð-
armenn eiga að versla beint, en eru
friðlielgir, af því þeir verða þá eins-
konai' kaupmenn.
14. „Að henni (þ. e. kaupmanna-
verslun) sækja nú hrafnar eins og
gemlingar í feni“.
Aths. Ileldur óskáldlega til orða
tekið um jafnyfirlætismikla stétt og
íslenska kaupmenn. Betur hefði átt
við líkingin: Hænuungi i polli. þeir
sprikla og arga. Gemlingur í pytti
ei hreyfingarlaus og sagnafár.
15. Höf. segir að skifting íslendinga
í samkepnis-samvinnu og sameignar-
menn sé hvergi til nema í dálkum
Tímans.
Aths. En liann lirekur ekki þessa
kenningu með einu orði, og játar i
sömu málsgreininni, að það sé öllum
ljóst að menn séu nú farnir að skipa
sér í flokka eftir verslunarskoðunum.
því neitar höf. því, sem öllum er
ljóst?
16. Höf. segir að þing og stjóm
hafi lagt marga og mikla steina í
götu kaupmanna hér, og að frá hálfu
þessara aðila hafi lítið verið gert
til að „styðja verslunarstéttina“.
Aths. Undarlegur þessi þráláti jann-
ur um stuðning til handa stétt, sem
byggir tilverurétt sinn á því, að rík-
isvaldið megi ekki blanda sér í versl-
unarmálin, ekki „styðja" kaupfélög
og ekki einu sinni landsverslun. Höf.
gleymist að geta þess, að stjórn J.
M. lét hann (G. G.) hafa meðmæli
landsins, þegar hann fór út til að
útvega sér vöruslatta þann, sem kom
fýrir nokkru. Munu slík meðmæli
ekki litils virði, bverjum þeim, er
stendur í innkaupum. Og sama stjórn
neitaöi Einari Kvaran um leyfi til
að koma fram l'yrir landsins hönd í
London i vetur. Er mikið vanþakk-
læti af hálfu höf. að þakka ekki op-
inberlega þennan „stuðning" og „sam-
úð“ Jóns Magnússonar.
17. Höf. segir um landsverslun
styrjaldarinnar: „Hefði þjóðinni orð-
ið það gæfuríkara að aldrei hefði
landsverslunin komið til sögunnar".
Aths. Já, kaupmönnum hefði orðið
það meiri gæfa. þeir hefðu auðgast
enn meira, til að fleygja svo þeim
stórgróða í stríðslokin i fánýtar
Spekúlationir með síld og togara.
Skyldi kaupmannastéttin aldrei geta
skilið að hún er ekki dómhæf um
landsverslun?
18. „Sambandið" annar steinninn
sem stjórnarvöldin liafa skapað í
götu kaupmanna.
Aths. Islenskir bændur hafa skap-
að kaupfélögin og Sambandið með
frjálsum samtökum. Sarna þörfin rak
þá til sjalfbjargar eins og hina stóru
útgerðarmenn, sem höf. fyrirgefur
sjálfstæðan verslunarrekstur. Sam-
vinnulögin veita isl. samvinnufél.
ekki meiri rétt, en slík fyrirtæki hafa
í öllum grannlöndunum, .og er þar
álitinn sjálfsagður, nema af kaup-
mönnum.
19. Höf. segir að Tíminn vilji nú
útrétta kaupmönnum bróðurliönd í
samvinnu móti útlendum kaupmönn-
um. En kaupmenn muni neita
Verslun útlendu kaupmannanna sé
betri en verslun sambandsfélaganna.
Aths. Af þessu sést, að ísl. kaup-
mannastéttin skoðar sig í bræðra-
bandi með útlendingum sem . versla
hér og flytja ágóðann úr landi. Rík-
ið á að styrkja og styðja hr. G. G.
og hans stéttarbræður, eyðileggja
kaupfélögin þeirra vegna með marg-
földum sköttum, leggja landsverslun
niður .þeirra vegna, opna faðminn
móti Standard Oil þeirra vegna. En
samt ætlar höf. að leggja blessun
sína líka yfir þá selstöðukaupmenn,
sem eru svo náðugir að flytja versl-
unarágóðann til Khafnar og Edin-
borgar.
Hér verðui' látið staðar numið, en
í grein hr. G. G. er margt fleira jafn
gáfulega sagt og þjóðæknislega, eins
og það sem hér er til tekið. Hr. G. G.
mun vera æðsti maður í stjórn kaup-
mannafélagsins. Ef hinir óbreyttu
dátar í félaginu standa andlega að
baki formanni sínum, þá getur mað-
ur óttast að bin dapurlega líking höf.
um gemlingana í pyttinum muni
rætast á ókomnum árum, þótt vol
og víl höf., þrábeiðni um hjálp þjóð-
félagsins, daður við erlent verslunar-
magn, blindni gagnvart sjálfbjargar-
viðleitni borgaranna í verslunarefn-
um, alt þet.ta eru úrkynjunarmerki,
sem spá litlu góðu um framtíðina,
neina ef höf. mannar sig betur upp,
og hættir þóttablöndnu volæði því,
sem fyllir grein hans. J. J.
----o----
Steinolíuverslunin.
iii.
Niðurlag.
Eins og áður er sagt, hafði Fiski-
félagið og einstakir kaupmenn reynt
að halda uppi samkepni við Standard
Oil, on gefist upp. Skorti fjárafla og
aðstöðu, sem von var, þar sem fiski-
mannastéttin stóð dreifð „að baki
þeim, en ameríski hringurinn
grimmefldur á móti, með töluvert af
íslenskum áhrifamönnum á landi til
stuðnings.
þegar allir aðrir höfðu gefist upp,
og heimildarlögin um rikisverslun
voru ekkert nema dauður bókstafur,
gerðu forustumenn landsverslunar
Magnús Kristjánsson og Héðinn Valdi-
marsson ýmsar ráðstafanir sem borið
hafa hinn besta árangur. þeir komust
i samband við hið mikla ensk-pers-
neska félag sem Bretastjórn hefir
liönd í bagga með til að tryggja
enska ríkinu olíu. Á það félag olíu-
lindir miklar í Asíu sunnanverðri, en
mikinn skipastól til flutninga, hreins-
unarstöðvar i Englandi og útibú um
landið alt. Félag þetta er svo vold-
ugt og sterkt, að ekki þarf að óttast
að það lendi undir skildi Standard
Oil. Er það metnaður Breta, að láta
ekki frændur sína vestan hafs kúga
sig að þarflausu.
Eins og fyr er á drepið, hefir lands-
verslunin árið sem leið flutt til
landsins allmikið af olíu frá þessu
félagi og kept við „hringinn” með
góðum árangri. Steinolíuverðið liefir
síðan lækkað hér um bil um helm-
ing, og hringurinn jafnaðarlega ver-
ið 10—15 kr. ofan við landsverslun
með verð hverrai' tunnu. Má af því
sjá að „íslenska" félagið mundi seint
haía lækkað verðið til muna, ótil-
neytt. Aðgerð landsverslunar hefir
þannig, í þessu eina máli, beint og
óbeint sparað landsbúum mörg
hupdruð þúsund krónur, ef ekki
miljónir. Fiskifélagið viðurkendi
þetta nú í vetur sem réttmætt var.
þakkaði aðalfundur þess landsversl-
un drengilega hjálp i Steinolíumálinu
fyrir bönd sjómanna og útvegs-
rnanna. En svo leiðinlega vildi til,
að hið sama fisjciþing kaus, líklega
fyrir tilviljun, Jón nokkurn Berg-
sveinsson frá Akureyri fyrir for-
mann. Hefir sá maður, síðan þing-
inu sleit, með fáeinum kaupmönnum
í Rvík, þvælt um steinolíumálið í
Mbl. Vanþakkað landsverslun allar
sínar aðgerðir, og barið sér á brjóst
eins og þeir menn geta einir gert,
sem unna rneir isenska steinolíufélag-
inu en fjárhagssjálfstæði ílands.
Besta sönnunin fyrir því að lands-
verslunin hefir verið bjargvætturinn
í þessum efnum, er það, að „hring-
urinn" hefir verið mikið hærri, og
nauðugur fylgst með í lækltunum
Hinsvegar hafa kaupmenn þeir, sem.
mest vanþakka landsverslun olíu-
kaupin, ekkert gert landinu til bjarg-
ar árið sem leið, á þessu sviði. Ef
þeir hefðu haft betri tilboð en lands-
verslun, þá var þeim opin leið að
sigra í samkepninni. Skorti á er-
lendum gjaldeyri verður heldur elíki
borið við, þvi að útvegsmenn, sem
mest þurftu olíunnar með, höfðu ein-
mitt andyirði fisksins á að ganga er-
lendis. Sú staðreynd, að þessir menn
gerðu ekkert til að bæta steinolíu-
verslunina, meðan landsverslun
lagði grundvöll að fullkomlega cþjóð-
legu sjálfstæðri verslun með þessa
vörutegund, ætti að gera þessa menn
varkára að minnast nokkuð á van-
mátt sinn opinberlega.
Nú er einsýnt hvert stefna ber.
Landið á þegar á þessu ári að talca
í sínar hendur alla verslun með
steinolíu hér á landi, og gefa þjón-
um ameríska „hringsins" tækifæri
til að ávaxta sparipeninga sína á
skemtilegri hátt en hingað til. Lands-
verslun er byrjuð að brjóta einokun-
arfjöturinn af íslenskum útvegs-
mönnum. því fyr sem sá fjötur er
slitinn með öllu, því betur fyrir land
og þjóð. J. J.
----O---
Fréttir.
pingsályktunartillögu flutti Jón
Baldvinsson um það að skora á
stjórnina að höfða skaðabótamál
gegn Islandsbanka vegna þess að
ráðstafanir hans hefðu spilt láns-
.trausti landsins. Hélt hann því
fram í ræðu sinni að hið lága
gengi íslensku krónunnar og ó-
kjörin við enska lánið stöfuðu að
mestu leyti af Islandsbanka. Til-
lagan var feld með öllum atkvæð-
um gegn atkvæði Jóns eins. Mun
tillagan, sumpart a. m. k., fram
komin vegna dóms sem nýlega
er fallinn í máli sem íslandsbanki
höfðaði gegn ritstjóra Alþýðu-
blaðsins. Taldi bankinn að um-
mæli blaðsins hefðu veikt bank-
ann og aukið vandræði hans og
krafðist að fá hálfa miljón ki’óna
í skaðabætur. Dómurinn féll á þá
leið að ritstjórinn var dæmdur í
20 þús. kr. skaðabætur auk máls-
kostnaðar. jiykir mörgum dómur-
inn hai'ður, því að a. m. k. að
efni til hefir margt af því sann-
ast eftirá, sem ritstjórinn sagði
um ástand bankans.
Spánarmálið. Samningur Spán-
verja og Norðmanna er enn fram-
lengdur um mánuð. Halda Norð-
menn fast við bannið.
Frumvarpinu um sameining
Árness og Rangárvallasýslu vís-
aði neðri deild til stjórnarinnar.
Prestskosning. Síra þorsteinn
Kristjánsson á Breiðabólsstað á
Skógarströnd hefir verið kosinn
prestur í Sauðlauksdal.
Rangárþingi, 22. mars 1922.
Veðrátta hin besta upp á síðkast-
ið, blíðviðri og frostleysur, úr-
komulítið. En 3. þ. m. var þó ofsa-
veður á austan, er gerði allmikið
tjón. í Vallatúni og Efrahóli und-
ir Eyjafjöllum braut heyhlöður í
spón, og á Garðsauka í Hvolhreppi
stóra heyhlöðu með skúrum til
beggja hliða; víða rauf þök á hús-
um. Róðrarskip Sæmundar odd-
vita Ólafssonar á Lágafelli í Land-
eyjum fauk og brotnaði í spón.
Elcki hefir gefið á sjó fyr en nú
um helgina; var þá róið undir
Eyjafjöllum og í Landeyjum og
aílaðist vel í 1—2 daga, en nú er
tekið frá aftur um gæftirnar. I
Vestmannaeyjum er mokafli á
færi, línu og í net. Gera togarar
minna tjón á miðum og veiðar-
færum, síðan þór kom til Eyj-
anna. Mátti áður oft sjá þá í hóp-
um undir sandi, jafnvel svo tug-
um skifti, en nú er sú sjón fátíð.
þykir jafnvel við bregða ef þór
fer til Rvíkur snögga ferð, að þá
gerast togarar nærgöngulir, en
hypja sig burtu er hann kemur
aftur. Góður gestur heimsótti
samvinnumenn hér í þessum mán-
uði, að tilhlutun Samb. ísl. sam-
vinnufélaga; var það Benedikt
Gíslason bóndi frá Egilsstöðum í
Vopnafirði. Hann hélt fundi í
sveitum og flutti erindi um hag
þjóðarinnar, framtíðarhorfur og
viðskiftamál. Var gerður góður
' rómur að máli hans. Er hin
mesta nauðsyn að vér bændur
getum fylgst með um dagskrár-
mál þjóðarinnar, og eigum vér að
vísu góðan hauk í horni um það,
þar sem Tíminn er. En lifandi
orð góðs ræðumanns nær oft bet-
ur tökum á mönnum en blaða-
greinar, og á fundum vekjast upp
spurningar og athuganir, sem sofa
heima í fásinninu; má margt gott
leiða af ferðum slíkra manna sem
Benedikt er. Góðar eru kosninga-
fréttirnar úr þingeyjar- og V.-
Skaftafellssýslu. Bjarmar fyrir
þeim degi, þegar öll þjóðin geng-
ur að kosningum með vakandi á-
huga, festu og drengskap. Reynir
nú á samtökin og samviskusem-
ina í sumar við landkjörið. Góðir
og nýtir menn með ákveðnar
skoðanir, - þurfa að komast á
þing. Liðléttingar og lausakaup-
menn eiga að hverfa þaðan.
í',rumvarpið um að leggja niður
prófessorsembættið í hagnýtri
sálarfræði, var felt þegar við
fyrstu umræðu í efri deild.
Sameining Dala- og Stranda-
sýslu hefir vei’ið samþykt í neðri
deild og er nú í efri deild.
„Fylla“ er á leiðinni frá Dan-
mörku til þess að takast á hend-
ur strandvarnirnar.
Síra Björn þorláksson á Dverga-
steini er staddur í bænum. Munu
menn veita sérstaka athygli
grein hans um Spánarmálið sem
birtist hér í blaðinu í dag. Hann
ber með réttu heitið: faðir bann-
laganna.
Slys það vildi til hér í bænum
á þriðjudaginn var, að fimm ára
gamall piltur varð undir flutn-
ingabifreið og dó hann stuttu
síðar.
Orðabálkur.
megðulaus (megðulausari,
megðulausastur), 1., þreklaus.
Suðursv.
kerlingarreið (-ar, -ar eða -ir?),
kvk., mjög hæð reið. Eyf. Suðsv.
snoðlíkur (stigbreytist ekki?),
1., áþekkur, sviplíkur. Suðursv.
handfeldur (handfeldari, hand-
feldastur), 1., sem mjög þarf að
hafa á hendi: barnið er mjög
handfelt. Suðursv.
verja: verja e-ð eins og votan
sekk, verja e-ð mjög vandlega.
Fljótshlíð.
----o-----
Ritstjóri:
Tryggvi þórhallsson
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Acta.
/