Tíminn - 02.12.1922, Blaðsíða 1

Tíminn - 02.12.1922, Blaðsíða 1
(ðjaíbfetx og afgret&sluma&uf Cimans er Sigurgetr ^ri^rtfsfon^ Sambanösfn'isinu, ReYfjauír. ^fcjteifrsía í í m a n s er í Sambanösbúsim; 0pin öaglega 9—(2 í. f) Sími 406. VI. ár. Játning' Björns Kristjánssonar. 1 riti sínu „Verslunarólagið", bls. 35—36, kemst B. Kr. svo að orði: „jþegar nú Sambandið sjálft skuldar svo miljónum skiftir, þeg- ar það skuldar minst á árinu, þá er augljóst, að löglega1) getur enginn félagsmaður sagt sig úr Sambandinu né kaupfélögunum". þessu svara eg í Tímariti ísl. samvinnufélaga á bls. 47, á þessa leið: „Kátleg er sú staðhæfing höf., að löglega geti enginn félagsmað- ur sagt sig úr Sambandinu né kaupfélögunum. Hefir hann senni- Jega gleymt, að blað hans tók aftur samskonar staðhæfingu síð- astliðið sumar. En til þess að al- menningur þurfi ekki að vera í vafa um þetta atriði, birtist um- sögn tveggja lögfræðinga síðar í þessu riti“. Forstjóri Sambandsins lagði fjórar spurningar fyrir lögfræð- ingana. Fyrsta spurningin hljóð- aði svo: „Hver er réttur félagsmanna í samvinnufélögum hér á landi til að segja sig úr félaginu?“ Síðan fylgja þrjár spurningar um ábyrgð félagsmanna eftir úrsögn- ina, og úrsögn félags úr Sam- bandinu og ábyrgð þess eftir úr- sögnina. Annar lögfræðingurinn, Ólafur Lárusson prófessor, svarar fyrstu spurningunni á þessa leið: „Hver félagsmaður getur hve- nær sem er sagt sig úr félaginu. Úrsögnin skal vera skrifleg og send stjórn félagsins, og miðast hún við næstu áramót þar á eftir“. Síðan fylgja svör við hinum spurningunum. B. Kr. hefir orðið allhverft við umsögn lögfræðinganna, en auð- vitað sér hann sér ekki annað fært en að viðurkenna hana rétta. í Morgunblaðinu skrifar hann grein um þetta, sem hann kallar Leiðréttingu, en hefði átt að kalla játningu, því að í henni kemst hann svo að orði: „þessum spurningum svara lög- fræðingarnir alveg á sama hátt eins og eg mundi hafa svarað þeim. Svör þeirra eru því alveg rétt“. En þegar hann er nú búinn að gera þessa játningu, að lögfræð- ingarnir hafi rétt fyrir sér í því, að hver félagsmaður geti hvenær sem er sagt sig úr félaginu, og að úrsögnin gildi frá næstu áramót- um á eftir, ætlar hann sér samt að fara að reyna að flækja þetta mál með því að segja, að spurn- ing forstjóra Sambandsins til lög- fræðinganna hafi verið skakt orð- uð, eins og réttur félagsmanna til að segja sig úr félögunum breyt- ist eftir því, hvernig spurningu er hagað til lögfræðinganna. Um þetta segir B. Kr.: „En þegar menn gæta nú nán- ar að spurningunum, þá eni þær ekkert annað en blekking, er virð- ist gerð með yfirlögðu ráði, þar sem þær koma því alls ekki við, sem eg segi í hinum tilvitnuðu orðum“.2) En til þess að geta tekið svo til orða, tilfærir hann eftir sjálf- !) Leturbr. höf. 2) Leturbr. mín. Reykjavík 2. desember 1922 50. blað GLASGOW MIXTURE er indælt að reykja. Smásöluverð kr. 3.50 ‘h Ibs. baukar. um sér alt önnur orð en þau, sem svarað var. Tekur hann upp kafla úr riti sínu á næstu blaðsíðu á undan kafla, sem mér datt ekki í hug að svara, af því að hann var ekki svaraverður, en nú dregur hann þennan kafla fram á ný og vill láta svara honum. Kaflinn er svohljóðandi: „Svo er að sjá á lögum kaup- félaganna, að menn geti sagt sig lausa við þau, ef þeir óska, með eins eða tveggja ára fyrirvara, enda var áformið upphaflega1) að láta þau versla skuldlaust, eins og áður er sagt, og þetta gátu menn gert á meðan skuld- imar voru litlar eða engar. En þrátt fyrir þessa heimild geta menn ekki sagt sig úr félögum þeim, sem eru stórskuldug, því itrsegjanda ber að borga skuld- 13 nar, að minsta kosti að sínu kyti, og það mun hann sjaldnast geta gert“. Eins og allir sjá, er þessi grein annars eðlis að efni og orðfæri Fyrri greinin er árás á Samband- ið, og skuldum þess kent um að menn geti ekki sagt sig úr kaup- félögunum, sem í því eru. Fell- ir hann um það almennan dóm, að enginn félagsmaður geti sagt sig íöglega úr kaupfélögunum eða Sambandinu. í seinni greininni er aftur á móti skuldum kaupfélag- anna kent um, að menn geti ekki sagt sig úr félögunum, hvort sem þau eru í Sambandinu eða ekki. Spurningar forstjórans eru því beint sniðnar eftir staðhæfing B. Kr. í fyrri greininni, og því um enga blekkingu að ræða. Aftur á móti gerir B. Kr. sig sekan í rangri tilvitnun í sitt eigið rit, sem hann ætlar að nota til blekk- ingar í málinu. Ætti hann að varast það í áframhaldi þessarar ritdeilu, því að hanji bætir ekki með því málstað sinn eða fyllir upp í eyður röksemdanna. það mætti ætla, að B. Kr. mundi láta sér nægja svör lög- fræðinganna, sem eru alveg full- nægjandi, einnig gegn þeim kafla ritsins, sem B. Kr. tekur upp í Morgunbl.grein sína. En úr því að hann finnur það ekki, verður að leiðbeina honum lítið eitt. En þá best að byrja á því, sem B. Kr. segir sjálfur í Morgunbl.grein sinni um þennan kafla ritsins, því að skoðun hans er þar breytt eftir að hann hefir séð umsögn lögfræðinganna. Hann segir svo: „Svona er það að minsta kosti siðferðilega skoðað. En vel má vera, lagalega séð, að úrsegjandi geti sagt sig úr félagi, ef hann aðeins getur borgað sína eigin skuld“. Étur hann þar með ofan í sig meira en til hálfs, það sem hann étur til fulls ofan í sig á hinum stöðunum í sömu grein- inni, með því að segja, að lög- fræðingarnir hafi alveg rétt fyrir sér í því, að hver félagsmaður geti sagt sig úr félaginu hvenær sem er. Er ekki hægt að segja, að honum sé klýjugjarnt, þar sem hann veit þó, að Morgunblaðið, hans eigið blað, er búið að éta þetta sama ofan í sig á undan honum. pað verða því heldur ekki vandræði að hjálpa honum til að renna niður leyfunum í annað sinn, og þarf ekki aðstoð lög- fræðinga til þess, þó að B. Kr. óski eftir því. I orðum þeim, er tilfærð voru hér á undan, viðurkennir B. Kr., !) Leturbr. höf. að allir þeir, er geti borgað sína eigin slculd í kaupfélögunum, geti sagt sig úr þeim löglega, en það er með öðnim orðum allur þorri samvinnumanna. Eftir eru þá aðeins öreigarnir og svo hin siðferðilega hlið málsins. Um ör- eigana er það að segja fyrst og fremst, að ábyrgð þeirra er einskisverð l'yrir félögin, svo að það verður ekki haldið í þá af fé- lögunum, ef þeir vilja segja sig úr þeim. Sjálfum getur þeim ekki stafað hætta af samábyrgð við hina, sem geta borgað bæði sín- ar. skuldir og skuldir öreiganna með, svo að þeir hafa enga ástæðu til að segja siff úr félög- unum vegna ábyrgðarinnar. En ef þeir samt sem áður vilja segja sig vir félögunum, fara þeir að því á sama hátt eins og aðrir fé- lagsmenn, að þeir senda stjórn- inni skriflega úrsögn. En það er annað, sem þeir ekki geta gert, og sem B. Kr. blandar saman við þetta mál. Ef kaupmaðurinn vill hjálpa þessum mönnum, þá flytja þeir skuld sína og viðskifti til kaupmanns- ins um leið og þeir segja sig úr félaginu, en ef kaupmaðurinn lít- ur svo á, að varasjóður hans eigi ekki að vera líftrygging þessara manna, þá verða þeir að sætta sig við hjálp samvinnumanna á með- an samvinnumenn vilja ábyrgjast skuldir þeirra með þeim. Og þessu er eins varið, hvort sem kaupfélagið er í Sambandinu eða það stendur utan við það. þess vegna er það líka ein af blekk- ingum B. Kr. að ætla sér að setja úrsögn félagsmanna úr kaupfélög- unum í samband við það, hvort Samband ísl. samvinnufélaga er til eða ekki, því að menn verða að haga sér nákvæmlega eins við úr- sögn sína úr félögunum, hvort sem félögin eru í Sambandinu eða ekki. Eftir er þá að athuga siðalög- mál B. Kr. pegar hann finnur, að búið er að kippa lögfræðislega grundvellinum undan fótum hans, sem hann þóttist standa föstum fótum á áður, segir hann í Lög- réttugrein sinni: „Svona er það að minsta kosti siðferðilega skoð- að“. En kaflann sjálfan í riti sínu hefir hann orðað nógu loðið til þess að leggja megi í hann fleiri merkingar. Hann segir, að úrsegjanda beri að borga skuldir félaganna ,,að minsta kosti að sínu leyti“. Ef hann á hér við skuld úrsegjandans sjálfs, þá ei það gefið, að hann getur ekki sagt sig undan skyldunni til að greiða sína eigin skuld, en ef B. Kr. á hér við skuldir kaupfé- lagsins út á við, eins og orðalag- ið bendir til, ef ekki er lesið í málið, þá er staðhæfing hans al- veg röng, því að um leið og úr- ségjandi neitar að taka þátt í ábyrgðinni á starfsemi félagsins eftir að úrsögn hans gengur í gildi, afsalar hann sér tilkalli til eigna þess, svo sem húsa, lóða, vörubyrgða, sjóðeigna og kröfu- réttinda. En úrsögn hans er mið- uð við áramót, af því að þá eru reikningar félagsins gerðir upp, eignir þess og skuldir taldai' sam- an og metnar, og kemur þá í ljós gróði eða tap af rekstri kaupfé- lagsins á árinu, sem úrsegjanda ber að taka þátt í. En um leið og pví ov inkis, fBiiux niour bæöi hin lagalega og siðferðislega skylda úrsegjandans til að taka þátt í tapi því, sem verður af rekstri íélagsins þar á eftir, og þó að úrsegjandinn beri ábyrgð í 2 ár eftir úrsögn, eru það ósannindi hjá B. Kr., að hann beri ábyrgð á öllum skuldum eða skuldbind- ingum, er til eru orðnar áður en lýkur því reikningsári, er hann segir sig úr félaginu. Á skuldum þeim, er félagið stofnar eftir næstu áramót frá úrsögn úrsegj- andans, ber hann ekki ábyrgð í þessi tvö ár. Hinn siðferðilegi grundvöllur B. Kr. dugar ekki betur en hinn lögfræðislegi og ætti hann því eftirleiðis að skrifa færri „leið- réttingar“ en koma með fleiri játningar og leggja síðan niður vopnin, því að bardagaaðferð hans er ekki sigurvænleg á þann hátt, er hann hefir hafið hið fyrsta áhlaup. Einarsnesi 22. nóv. 1922. Páll Jónsson. -----o---- 60mul rfldella. Sumir munu enn minnast þess, að fyrir rúmum fjórum árum var háð opinber ritdeila út af veiting póstafgreiðslumannsstöðunnar á Seyðisfirði. Tilefnið var það, að Sigurður Jónsson atvinnumálaráð- herra veitti stöðuna búsettum manni á Seyðisfirði, sem hafði ágæt meðmæli manna þar eystra, en einn umsækj enda var póstþj ónn úr öðru pósthúsi og hafði hann meðmæli póstmeistara. Jón porláksson verkfræðingur var annar aðili deilunnar 0g hann „gat eltki komist hjá því“ að víta þetta harðlega. Veitingin væri stórhneikslanleg. Póstmeistari væri lítilsvirtur, póstmannastétt- inni misboðið, hagsmunir hins op- inbera virtir að vettugi, ungir menn fældir frá póststörfum 0. s. frv. Ritstjóri Tímans var hinn aðili deilunnar. Hann hélt því fram, að aðalatriðið um slíka embættaveit- ingu sem þessa væri það atriði, hvort veita ætti þessar stöður óæðri póstþjónum eða þeim mönn- um sem búsettir væru á staðn- um. Með öðrum orðum, hvort gera ætti þessi póstafgreiðslumanna- störf í kauptúnum að sjálfstæð- um embættum, sem hlutaðeigend- ur þá hefðu að aðalstarfi. — Og þar sem þessar stöður væru enn svo illa launaðar, að fjölskyldu- menn gætu ekki lifað á þeim ein- göngu, lægi beint við að veita þær mönnum sem væru búsettir á staðnum, sem hefðu þessa stöðu til stuðnings annari at- vinnu. Vitanlega breytti deila þessi engu um veiting stöðunnar. Bú- setti maðuyinn á Seyðisfirði hélt póstafgreiðslumannsstöðunni og heldur henni enn. En mjög stuttu síðar varð póst- áfgreiðslumannsstaðan á Patreks- firði laus. Og nú var valin hin leiðin. Nú fékk enginn búsettui maður á Patreksfirði þessa stöðu, heldur einn af óæðri póstþjón- unum í Reykjavík. I þetta sinn var póstmeistari því ekki lítils- virtur, póstmannastéttinni ekki misboðið og hagsmunir hins op- inbera ekki virtir að vettugi — að dómi Jóns porlákssonar. Og nú eru liðin fjögur ár. Og er því fróðlegt að gefa gaum að hvernig farið hefh’. Ekki hefir annað heyrst en að alt sé í besta gengi hjá búsetta manninum á Seyðisfirði sem fékk póstafgreiðsluna. pað ber ekki á öðru en að hagsmunum hins op- inbera sé vel borgið hjá honum. En hjá póstafgreiðslumannin- um á Patreksfirði hefir orðið stór- kostleg sjóðþurð. Hann getur ekki staðið í skilum með um 30 þús. kr. af póstfé sem honum var trúað fyrir. Hann hefir þegar fengið dóm sinn fyrir það heima í héraði. Svona var hagsmunum hins opinbera vel borgið hjá hon- um. Og einn hinna búsettu manna á Patreksfirði hefir gegnt þar póstafgreiðslunni síðan uppvíst varð um sjóðþurðina. Hvað segir Jón porláksson hér um? — Vitanlega verður engin algild íegla dregin af einstökum dæm- um. En sennilega er mönnum það ljósara nú, en 1918, að þjóðfélag- ið íslenska hefir ekki ráð á því að búa til hálaunuð embætti í kauptúnum landsins úr stöðum þessum, sem sérstök stétt eigi að eiga sérstakan aðgang að. Og nú hefir reynslan sýnt hitt, sem áður átti að liggja í augum uppi, að hættulegt er að trúa ung- um og illa launuðum mönnum fyrir háum fjárhæðum af opin- beru fé. Ritstjóri Tímans verður því enn að halda fast við þá skoðun sem hann hafði áður og vitnar nú enn í það að reynslan er ólygnust. ——0------ Leikfélag Reykjavíkur byrjar starfsárið með því að leika fjör- ugan gamanleik eftir sænskan höfund: Ágústa piltagull. Frú Guðrún Indriðadóttir leikur aðal- rlutverkið. Meðferð félagsins er til sóma. Flestir leikendanna eru hinir sömu og í fyrra. ----0----

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.