Tíminn - 24.02.1923, Side 4

10
TlMlNN
Notíð að eins íslenskar vörur.
Kaupið að eins íslenskar vörur.
Hafið þér séð nýju dúkana frá Klæðasmiðjunni Álafoss?
Þeir eru bæði til notkunar 1 fatnað, dyratjöld, útsaumsdúka
o. m. fl. til prýðis á íslensku heimili.
Islenskir dúkar klæða Islendinga best.
Klaðasniðjan Alafoss, P. t. Reykjavik.
Bínaiarsanbaid flisturlands
hefur í huga að ráða til sín ráðunaut á næsta vori til eins eða tveggja
ára. Þeir, sem vilja sækja um þessa stöðu snúi sér til formanns sam-
bandsins Hallgríms Þórarinssonar, Ketilsstöðum, Suður-Múlasýslu, fyrir
lok aprílmánaðar næstkomandi.
Jörð til ábúðar.
Jörðin Botn í Mjóafirði Isafjarðarsýslu 12 h. að fornu mati með
3 kúgildum er laus til ábúðar í fardögum næstkomandi. Lysthafendur
snúi sér til
Jóns Fannberg, Bolungarvík.
Ódýrustu og bestu
o/iúmar eru:
Hvítasunna, Mjölnir, Gasolía,
Bensín, BP nr. 1,
á tunnum og dunkum.
Biðjið ætíð um olíu á stáltunnum sem er hrein-
ust, aflmest og rýrnar ekki við geymsluna.
Landsverslunin.
þing og stjórn hafa. þau eru í
þjónustu þjóðarinnar, þau vinna
fyrir hana, greiða götu hennar,
ekki með einhverjum stórstökk-
um, sem þjóðin ekki hefir athug-
að, og því síður samþykt, heldur
með daglegri og stöðugri starf-
semi í ákveðna átt.
• Um slíka áframhaldandi starf-
semi í þjónustu efnalegrar við-
reisnar, var rætt á þinginu í
fyrra. það réttmætasta í þeirri
mótstöðu, sem gerði að verkum,
að ekki voru gerðar neinar ráð-
stafanir til þess að styðja útflutn-
ing afurða og til að draga úr inn-
flutning óþarfa, hygg eg hafi ver-
ið tilfinning fyrir því, að þær
uppástungur, sem komu fram,
hafi þótt heimta of lítið samstarf
af sjálfri þjóðinni, ráða of miklu
varð í höndum þeirra hjóna ágæt-
lega húsað og ræktað fyrirmynd-
arbýli. í þessu verki kom fram
hin skapandi listamannsgáfa, sem
á öðrum sviðum gerði hann að
fcringja. En þar að auki var
Reykhús honum annað og meira,
eins konar aðalheimili og þrauta-
vígi. Straumur lífsins hafði gert
hann að leiðtoga, fyrst héraðs
síns, síðar alls landsins. En eng-
inn kjörinn leiðtogi stýrir leng-
ur, en saman fara skoðanir trún-
aðarmanns og þeirra, sem umboð-
ið gefa. Hallgrímur hirfi ekki vit-
und um völd vegna valdanna.
Hvað eftir annað bauð hann sam-
herjum sínum bæði í Kaupfélagi
Eyfirðinga og síðar í Samband-
inu, að hverfa heim í Reykhús,
heldur en að framkvæma það,
sem hann áleit ógagnlegt fyrir
félagsheildina. Eitt síðasta skift-
ið, sem mér var kunnugt um að
þetta kæmi til mála, var á Sam-
bandsfundi 1920. Allmargir merk-
ir samvinnumenn vildu að Sam-
bandið keypti stórt skip til vöru-
fiutninga milli landa. Hallgiámur
vissi að þetta var óráð. Hann
mótmælti því með rökum, sem
reynslan hefir síðar staðfest. Og
ef félagsdeildirnar hefðu knúið
málið fram, myndi hann hafa sest
að búi sínu, heldur en að láta
straum almenningsviljans bera
sig til að gera það, sem hann
vissi, að var misráðið.
I fljótu bragði eru hin varan-
legu verk Hallgríms þessi: Að
koma hér á landi á því kaupfé-
lagsformi, sem best hefir gefist
erlendis. Að sýna, hve vel rekið
kaupfélag getur ummyndað til
bóta efnahag og menningu í heilu
héraði. Að leysa hið gamla, óeðli-
lega band milli veltufjárlána til
verslunar og innkaupa. Að brúa í
verslunannálum milli hinna ein-
stöku sundruðu og oft sundur-
þykku héraða. Að skapa íslensk-
fyrir þjóðina. En eg er þess full-
viss, að þingið einhuga og af
fremsta megni vildi styðja út-
ílytjendur til þess að koma á og
framfylgja skipulagi, sem þeir
sjálfir byndust fyrir í hinu mjög
svo þýðingarmikla starfi þeirra.
Innflutningi má mikið beina í
rétta átt með tollum, þannig, að
þeir styðji innlenda framleiðslu
án þess að auka dýrtíð í land-
inu. Menn eru einhuga um bætt-
ar samgöngur, sem skilyrði fyrir
aukinni framleiðslu; í því efni
kann að vera skoðanamunur á
getu en ekki á vilja. Minna er
talað um, en ekki síður þýðing-
armikið, að almenn líðan okkar
„standard of life“ geti haldist og
skánað. þar rekur maður sig und-
ir eins á eitt áhyggjuefnið, hús-
um bændum mikið lánstraust í er-
lendum og innlendum lánsstofnun-
um, sem þeir hafa áður lítið haft
af að segja. Og síðast en ekki
síst að ala upp og móta fjölda
manna í sinni samtíð, gefi þeim
trú á landið, lífið og drengilegar
hugsjónir.Viðvíkjandi litlum hluta
af því starfi er ekki úr vegi að
rifja upp dóm eins hins helsta
fésýslumanns hér á landi, með-
an Hallgrímur lá banaleguna.
Hann sagði, að Sambandið hefði
verið stórkostleg uppeldisstofnun.
þau héruð, þar sem það hefði
starfað, væru úrmerkt nú, að
fjármálalegu sjálfstæði. þetta er
dómur manns, sem aldrei hefir
verið félagsmaður í kaupfélagi, en
hefir betri aðstöðu, en flestir aðr-
ir til að vita glögg skil á fjárhag
landsmanna.
petta er mikið verk og er þó
margt ótalið. En þó hygg eg það
rétt vera, að maðurinn hafi ver-
ið meiri og merkilegri heldur en
afrek þau, sem eftir hann liggja.
Hallgrímur var lítill vexti, en
fallega vaxinn, manna snarastur
í hreyfingum, fölleitur, dökkhærð-
ur og dökkeygur. Andlitið í einu
frítt og karlmannlegt. Enginn
sem kyntist honum tók eftir því,
að hann var í raun og veru lítill
vexti. Og þegar hann talaði eða
hreyfði sig, fanst manni hann
verða manna stærstur. Hann var
afburða ræðumaður, talaði í einu
ljóst og einfalt, en þó með suð-
rænni glóð og sannfæringarhita,
sem menn annars verða sjaldan
varir við á íslandi.
Flestir myndu halda að Hall-
grímur hafi verið það, sem menn
venjulega kalla gáfaður maður,
en hér er átt við miklar náms-
gáfur og prófhæfileika. En því
var ekki svo varið. Mjög margir
menn af samtíðarmönnum hans,
sem ekkert veralegt liggur eftir.
voru honum fremri í þeim efnum,
næðisvandræðin í Reykjavík, sem
um leið eiga þátt í því, að halda
uppi dýrtíð fyrir alt landið.
Svona mætti halda áfram lengi,
og slcal eg ekki við þetta tæki-
færi þreyta menn á því; hér ligg-
ur fyrif verkefni svo að ekki sér
út úr. það má segja um hvert
þeirra, að það sé smátt, en margt
smátt gerir eitt stórt: framþróun
þessarar þjóðar.
í slíkri viðreisnarstarfsemi, sem
eg hefi lýst, hefir þingið sinn
rikulega verkahring, ekki svo
mjög á löggjafarsviðinu, því í
eðli sínu er frekar um fram-
kvæmdarmál að ræða en löggjaf-
ar, heldur með því að halda uppi
stefnunni gagnvart öfgum og
tildri, sem á hana er reynt að
hengja, og gagnvart skiftandi
stjórnum, með því að skera úr
hvert málefnið skuli fremur tek-
ið, þegar um margar nauðsynjar
er að ræða, sem þó ekki er hægt
að taka allar í einu, og með því
að heimila fé og vald til hinna
ýmsu framkvæmda.
I þessu liggur að eitt þýðing-
armesta verk þingsins á svona
tímum er þátttaka þess í mynd-
un landsstjórnarinnar, í því að
stofna hana með starf fyrir aug-
enda er það nálega undantekning-
arlaus regla í öllum löndum, að
afburðamenn hafi ekki almenna
námshæfileika nema í betra lagi,
og svo var um hann. Aðalyfir-
burðir Hallgríms voru fólgnir í
miklu, skapandi afli, eins konar
listamannsgáfu, afaimikilli sam-
úð með mönnum, einkum þeim,
sem áttu við erfið kjör að búa,
og óbifanlegri festu og drengskap
til að vinna að því, sem hann
áleit rétt og gott.
Menn sem hafa mikið skapandi
afl, sjá í huga sér fagrar mynd-
ir, sem ekki eru til í hinum sýni-
lega heimi. Ef þeir, sem sjá þess-
ar myndir, eru skáld, verða mynd-
irnar að fögrum ljóðum, leikrit-
um eða myndasmiðum verða sýnir
andans að málverkum eða högg-
myndum. En ef fegurð sú, sem
þeim birtist, snertir mannlegt líf,
verða þeir endurbótamenn og
brautryðjenrar nýrra og hærri
menningar. þessa listagáfu hafði
Iiallgrímur á háu stigi. Hann sá
í andans heimi nýtt og betra skipu
lag, og gerði það að veruleika.
En þegar verkið var fullgert, hrifu
nýjar sýnir hug hans. Síðustu ár-
in sagði hann oftar en einu sinni
við þann, sem þetta ritar, að eft-
ir nokkur ár yrði Sambandið full-
myndað og komið í fastar skorð-
ur. pá ætlaði hann að hætta að
vera forstjóri þess. Einhver yngri
maður tæki við af sér. Hann færi
þá að fást við nýrækt einhvers-
staðar þar sem gera mætti mikla
ræktun með skurðgröfum og
þúfnabana. Eða þá að hann færi
á einhvem útkjálka, þar sem lítið
kaupfélag ætti erfitt uppdráttar,
og þyrfti manns við. Hann var
ákaflega hrifinn af þeirri hug-
mynd hjá enska skáldinu H. G.
Wells, að enginn maður ætti til
lengdar að gegna sama starfi í
félagslegri þjónustu. Menn yrðu
stirðir og dauðir úr öllum æðum
Kirkjuhjáleigan Svarfhóll í
þingvallasveit fæst til ábúðar í
næstu fardögum. Á jörðinni eru
nægar slægjur og góð beit.
Semja ber við sóknarprestinn
á þingvöllum.
Nonni er kominn heim.
um, en ekki kyrstöðu. Eg telst til
þeirra manna, sem álíta, að okk-
ur hæfði best eins manns stjórn,
en slíkt liggur ekki fyrir, því
stjórnarskráin heimilar það ekki,
þar á móti heimilar hún vissu-
legga, að þeir séu ekki nema tveir.
Einn athugaverðasti þátturinn í
pólitík síðari ára hygg eg vera
samsteypustjórnirnar, því fyr sem
við komumst út úr þokunni, því
betur. Mér er heimilt að segja
fyrir mitt leyti og þeirra manna,
er að mér standa, að við viljum
stuðla að hverrt framsóknai’við-
leitni einnig á þessu sviði.
þegar þeir menn, sem nú ætla
að taka til máls, hafa lokið sér
af, leyfi eg mér að leggja til, að
umræðunni sé frestað og frum-
varpinu vísað til fjárveitinga-
nefndar.
við vinnuna, þegar hún væri ár
eftir ár sífeld endurtekning, með
engri nýsköpun.
Fegurð mannlífsins, eins og
hún getur mest orðið, hreif huga
Hallgríms Kristinssonar. þess
vegna beitti hann allri sinni skap-
andi orku til að bæta og fegra
mannlegt líf. Menn segja, að hann
hafi unnað sveitunum og bænda-
stéttinni. það er satt. En hann
unni ekki neinum hluta landsins
eða þjóðartnnar með þeirri af-
brýðissömu ást, sem hatar um
leið. Eg- efast um að Hallgrímur
hafi hatað nokkuð nema siðleg-
an ljótleik. Hann hefði fúslega
unnið með hverri stétt og hvaða
manni, sem með einlægum hug
vildi taka þátt í endurbótastarfi
hans. En eins og á stóð vora það
nálega engir nema bændumir í
betur mentu héraðum landsins,
sem gátu verið samstarfsmenn
hans. En eg hefi engan Islend-
ing þekt, sem fremur hefði ósk-
að, að úrlausn hverrar félags-
þrautar hefði verið framkvæmd,
með vísindalegri nákvæmni og full-
kominni sannleiksleit, án bak-
hyggju um það, hvaða menn eða
hvaða stéttir kynnu að hafa beð-
ið augnablikstjón við bestu lausn
málsins.
^þegar maður er gæddur þess-
um tveim miklu gjöfum: skap-
andi afli og sterkri samúð, getur
ekki hjá því farið, að hann verði
mikill endurbótamaður, ef hann
hefir þriðja eiginleikann: dreng-
lund og þolgæði. þessi þrenning
gerði Hallgrím að mesta afreks-
manni sinnar samtíðar. Og þegar
þar bættist við hið mesta fjör,
mælska og glæsimenska í útliti
og framkomu, var síst að furða
þótt mikið liggi eftir slíkan
mann.
í einum af sorgarleikjum
Shakespeares er sagt, að dauðinn
sæki þá á unga aldri, sem mest
Piano frá hinum þektu verk-
smiðjum Bogs & Yoigt, Wilhelm
Menzel og Pfilsch fyrirliggjandi,
verð kr. 1350,00.
Orgel frá Leonhardt og Paul
Ziinmermann frá kr. 450,00.
Spyrjist fyrir um frekari upp-
lýsingar.
Hljóðfærahús Reykjavíkur,
Laugaveg 18.
þakkarávai'p.
Innilegt þakklæti vottum við
öllum þeim sveitungum okkar,
sem styrktu okkur með samskot-
um á síðastl. sumri, til að kosta
Fanney dóttur okkar til lækn-
inga. Sérstaklega viljum við þó
þakka frænda okkar, Guðmundi
Péturssyni í Ófeigsfirði, sem
sjálfur gaf mest og stóð fyrir
þessum samskotum að öllu leyti.
Öllu þessu fólki biðjum við góð-
an guð að launa fyrir okkur, á
þeim tíma og á þann hátt, sem
honum þykir best henta.
Hrauni í Ámeshreppi 27. des. ’22.
Benedikt Sæmundsson.
Hallfríður Jónsdóttir.
Nú þegar eg hefi orðið vegna
heilsubrests að hætta æfistarfi
mínu, bóksalastarfinu, sem eg
hefi stundað í síðastl. 39 ár með-
al landsmanna, finn eg ástæðu
til þess, að senda þeim hugheil-
ar þakkir mínar og bið guð al-
máttugan að launa þeim hinar
góðu viðtökur og þann hlýja hug,
sem mér hefir nær alstaðar mætt
á ferðum mínum.
Elliheimilinu Grund við Reykjav.,
9. jan. 1923.
Sigurður Erlendsson,
fyrv. bóksali.
Ritstjóri:
Tryggvi þórhallsson
Laufási. Sími 91.
PrentaTOÍðjan Acta.
eru elskaðir. Hallgrímur andaðist
á þeim aldri, þegar margir félags-
málabrautryðjendur eru að byrja
starf sitt. Sumir hafa óttast, ein-
stöku ef til vill vonað, að félags-
málabygging sú, er hann hefir
reist, myndi hrynja til grunna
við fráfall hans. Vitaskuld er
missirinn þar mikill, því að slík-
ir menn eins og Hallgrímur Krist-
insson eru sjaldgæfir. pó hygg
eg engar líkur til, að þar verði
um afturför að ræða. það þarf
listamenn til að skapa, en trausta
og þolna menn til að halda áfram
byrjuðu verki. Og meðal sam-
verkamanna og lærisveina Hall-
gríms er um marga slíka menn
að gera.
það er lítið atvik, en þó ekki
ómerkilegt, að engir af þeim
mönnum, sem mest unnu saman
við Hallgrím, tala um hann nú
eins og hann væri látinn. þetta
er líka rétt. Fyrir þá og í hug-
um þeirra lifir hann enn og starf-
ar með þeim. Og meðan sú til-
finning vaxár, mun lífsverki hans
verða haldið áfram, og hvergi
hopað frá settu marki.
En það skarð sem höggvið er
með fráfalli hans, kemur fram á
annan hátt. Mesta skáld Islend-
inga, Jónas Hallgi'ímsson, annax-
Eyfii'ðingui’, andaðist á líkum
aldri. þegar menn minnast þess,
að hið mikla skáld hvarf burtu
á ungum aldri, dettur flestum
ósjálfrátt í hug: Hversu mörg
snildarkvæði myndi Jónas hafa
ort í viðbót, ef hann hefði lifað
lengur? En menn þakka þau
snildai'ljóð, sem Jónas var búinn
að yrkja, og þau snildarlegu fé-
lagsmálaafi’ek, sem Hallgrímur
var búinn að vinna, þó að allir
viti, að með lengi’i æfi hefðu þeir
arfleitt þjóðina að enn meiri and-
legum auði. J. J.
-----0----