Tíminn - 01.09.1923, Blaðsíða 3

T I M I N N
118
Svíar voru þar fjölmennastir, þá
Danir; íslendingar voru 9 en
Norðmenn 11. Stjórnandi náms-
skeiðsins var frk. Margerethe
Petersen skólastýra í Khöfn.
Félagið hafði vandað til náms-
skeiðs þessa svo sem frekast mátti
verða. Fyrst og fremst var stað-
urinn afbragðsvel valinn. Hinds-
gavl er gömul og stór greifahöll
og liggur hæfilega afsíðis á afar-
fögrum stað við Litlabelti, skamt
frá Middelfart. Umhverfis höllina
er geysistór trjágarður, einn
hinna fegurstu í Danmörku, með
dásamlegri útsýn yfir beltið. pá
skorti ekki húsakynni í höllinni.
Hafði námsskeiðið ráð á um 40
sölum og herbergjum, og höfðu all-
ir þátttakendur og kennarar þar
heimavist.
Kennarar og fyrirlesarar náms-
skeiðsins voru ýmsir af fremstu
mönnum Dana, hver í sinni grein,
og var ekkert til sparað að þátt-
takendur fengi sem besta og glæsi-
legasta mynd af Danmörku og
danskri menningu. Morgun hvern
var starfið hafið með söng, en síð-
an var eins tíma „praktisk“ æfing
í dönsku (kennari lektor Tage
Nörregaard, Ribe) íyrir gestina og
sænsku (kennari lektor H. Celand-
er, Gautaborg) fyrir Dani. Síðan
voru fluttir 2 fyrirlestrar fyrir
morgunverð og einn að kvöldinu.
Tímann milli morgun- og miðdags-
verðar (kl. 1—5*4) notuðu þátt-
takendur til útivistar, og til flokka-
æfinga í dönsku og sænsku — og
íslensku, sem sá, er þetta ritar,
veitti tilsögn í nokkrar stundir. —
Á kvöldin var jafnan gleðskapur
einhverskonar: Ræður, upplestur,
hljómleikar o. þh. J>rjú kvöld
sungu þau kammersanger Ejnar
Forchhammer og kona hans, dönsk
lög eingöngu.
Raðir fyrirlestra fluttu þessir
menn á námsskeiðinu: Marius
Kristensen dr. phil., Askov, um
danska tungu; lektor Georg Christ-
ensen, Uppsölum, um danskar nú-
tímabókmentir; Hans A. Lund.
kand. mag., Askov, um sögu Dana
frá 1864; dr. Francis Beckett, yfir-
vörður listasafns danska ríkisins,
um nútímalistir Dana; og dr.
Victor Madsen jarðfræðingur og
lektor H. V. Clausen, um danska
náttúru. Auk þess fluttu eftirtald-
ir menn einstaka fyrirlestra um
þau efni, er hér greinir: Dr. Ernst
Kaper borgarstjóri, IUiöfn:
Stærsta stund, sem kynslóð vor
hefir lifað (Dybbölhátíðin 1920);
Dr. Henrik Bertelsen skólaeftir-
litsmaður: Sören Kirkegaard; Al-
fred Poulsen lýðháskólastjóri, Ris-
linge: Lýðháskólamir dönsku;
Klaus Berntsen ráðherra: Christen
Kold og frískólarnir dönsku; Mad-
sen-Mygdal landbúnaðarráðherra:
Danskur landbúnaður; H. Höff-
ding prófessor (2 fyrirl.) : Siðferð-
ishugsanir Holbergs og Troels
Lund, Bakkehus og Solbjerg. J>á
flutti Amundsen biskup Suður-.
Jóta sunnudagsprédikun. Má sjá
af þessari upptalningu, að hér voru
valdir menn í hverju hlutverki.
Nokkrar smáferðir voru farnar
frá námsskeiðinu til staða í ná-
grenninu. Einn daginn var náms-
skeiðsfólkið t. d. boðið til Fiski-
mannaháskólans á Snoghöj, hinum
megin Litlabeltis. — Lengsta ferð-
in var þó farin sunnudaginn 22.
júlí. Fórum við á vélskipi til Kold-
ing og þaðan á bílum til Ribe, með
stuttum stansi á Foldingbrú, þar
sem Kóngsáin var landamæri Dan-
merkur og J>ýskalands 1864—1920.
Ribebúar höfðu framreiddan
handa okkur morgunverð í veit-
ingahússgarði einum, og skoðuðum
við hinn forna bæ að aflokinni mál-
tíðinni og tilheyrandi ræðuhöldum.
Síðan var haldið heim á leið, með
viðkomu í Skipalundi, Askov og
Vejen. Kvöldverð þágum við hjá
sænska konsúlnum í Kolding, skoð-
uðum hið merka Koldinghús og
sigldum síðan heim til Hindsgavl,
eftir langan dag og góðan.
Yfirleitt tókst námsskeiðið ágæt-
lega, svaraði vel tilgangi sínum:
J>eim að kynna norrænum kenn-
urum Dani og menningu þeirra, og
var félaginu „Norden“ mjög til
sóma.
Að loknu námsskeiðinu fóru 26
þátttakendur fjögra daga ferð um
Suður-Jótland, alt til Dybböl, und-
ir leiðsögu H. V. Clausens lektors,
sem kunnur er frá suðurjósku bar-
áttunni. í þeirri för vorum við Is-
lendingar fjölmennastir.
Svíar héldu samskonar kennara-
námsskeið hjá sér (í Brunnsvík) í
fyrra. Danska námsskeiðið er ann-
að í röðinni, og hið fyrsta, sem ís-
lendingar sækja. Næsta ár koma
Norðmenn sennilega, og 1925 kem-
ur þá röðin að okkur. Verðum við
þá menn til þess að bjóða norræn-
um kennurum til námsskeiðs hér
heima? J>að er metnaðarspurning.
En eitt er víst: Engri norrænu
þjóðinni ríður jafnmikið á að
kynna sig bræðraþjóðum sínum og
afla skilnings þeirra á sér, sem
íslendingum. pað hefi eg aldrei
fundið jafnskýrt og meðal frænd-
anna á Hindsgavl.
Aðalsteinn Sigmundsson.
-o-
------ Frh.
Óþarft embætti. Einu atriði enn ætla
eg að skjóta inn í þessa löngu upp-
talningu út af höfuðafsökun M. G. að
lafa á heimild þingsins. — þingið í
vetur ákvað að stofna nýtt og feitt em-
bætti. Sá nýi embættismaður átti að
heita eftirlitsmaður með bönkum og
sparisjóðum. Launin voru ákveðin
með lögum 10 þús. kr. Og auk þess
átti að vera dýrtíðaruppbót á launum
þessum. Dýrtíðartalan er nú 60%. Hin
föstu árslaun þessa manns yrðu því
nú 16 — sextán — þúsund krónur og
auk þess átti hann að fá ferðakostnað
greiddan eftir reikningi. — Framsókn-
arflokkurinn beitti sér fastlega móti
þessari nýju embættisstofnun, en það
kcm fyrir ekki. Morgunblaðsliðið með
tölu og áhangendur Sig. Eggerz kúg-
uðu þetta í gegn um þingið. þessi
embættisstofnun var vörn þessara
manna gegn tillögu Framsóknarflokks-
ins um nefndarskipun til að rannsaka
fjárhagsaðstöðu Islandsbanka. Hún
var vitanlega ekkcrt annað en Pílatus-
arþvottur. Embættið er gersamlega
óþarft. — Hvað ætli M. G. hefði nú
gert? það er engum vafa undirorpið.
Hann fylgdi máli þessu fast. Ilann
hefði vitanlega þegar í stað veitt ein-
hverjum góðum flokksbróður sinum
þetta feita embætti. Hann hefði vafa-
laust fest þarna nýjan, rándýran og
alóþarfan embættismann i þjónustu
ríkisins. það er búið að sannreyna hve
erfitt er að losna við þá aftur. Heim-
ild þingsins er vitanlega í lagi. —
Hvað gerir núverandi fjánnálaráð-
herra? það er löngu kominn tíminn
til að skipa mann í embættið sani-
kvæmt heimild þingsins. En það er
óveitt enn. það virðist mega draga af
því þá ályktun að fjármálaráðherrann
ætli að draga að skipa í embættið
þangað til næsta þing segir til hvort
virkilega eigi að standa við það að
stofna þetta nýja, alóþarfa og rándýra
embætti. Tíminn vonar sterklega að
svo verði. En sem stendur er fjármála-
ráðherrann utanlands. — Eg ætla nú
að spá því, að þegar M. G. hefir lesið
þessi ummæli, þá setjist hann niður
og riti harða ádeilu á núverandi fjár-
málaráðherra fyrir að hafa ekki veitt
þetta embætti. þá er hann að vísu
sjálfum sér samkvæmur ef liann ger-
ir það. — En Tíminn viil hinsvegar
láta það skýrt og afdráttarlaust í ljós,
að eins og mál þetta er undir komið
beri alls ekki að veita þetta embætti
fyr en næsta þing hefir látið álit sitt
í ljós. Og Tíminn vill beinlínis skora
á landsstjórnina að bera fram frum-
varp um að afnema þetta rándýra og
óþarfa embætti. — Fari svo, að nú-
verandi fjármálaráðherra þyki var-
lcgra, fjárhagsins vegna, að draga til
næsta þings að skipa í þetta embætti,
þá er þetta mjög góður samanburður
við M. G. Hvað gerðu þeir t. d. hann
og J. M. um Genúalegátann?
Samanburður. Mér finst eg hafi nú
vikið að nægilega mörgum einstökum
atriðum, þótt vitanlega’mætti víkja að
Samband ísL
mörgum fleirum, sem sýna hversu
haldlaus hún er þessi höfuðafsökun
Magnúsar Guðmundssonar að skjóta
sér bak við heimild þingsins. það
lengsta sem hægt var að fara í þvi
eíni var að halda sér við liina veittu
krónuupphæð i fjárlögunum. Á ótal
sviðum var M. G. langar leiðir fyrir
ofan. En á þeim alvörutímum sem þá
stóðu yfir, var sjálfsagt að reyna að
vei’a innan við heimildina. Eg hefi
ekki rekið mig á að M. G. hafi nokkru
sinni lánast að vera það. — Eg ætla
nú, a. m. k. í bili að láta upptalning
þessara einstöku atriða nægja, en enda
þennan kafla með dálitlum saman-
burði. það verður samanburður á út-
gjöldum ríkisins árin nafntoguðu 1920
og 1921 og svo árin 1922, 1923 og 1924,
samkvæmt upplýsingum og áætlun-
um. Sú skrá lítur þá þannig út:
Gjöld ríkisins árið 1290,
somkvæmt landsreikningi
kr. 16111786,41
Gjöld rikisins árið 1921,
sömuleiðis samkv. lands-
reiknjngi..............kr. 12161785,86
Gjöld rikisins árið 1922
samkvæmt áætlun Magnús-
ar Jónssonar fyrverandi
fjármálaráðh., sem hann
birti i fjármálaræðu sinni
í þingbyrjun í ár ca. kr. 9997000,00
Gjöld ríkisins árið 1923,
samkvæmt veitingu alþing-
is á fjárlögum og fjárauka-
lögum..............ca. lcr. 8300000,00
Gjöld ríkisins árið 1924,
samkvæmt veitingu alþing-
is á fjárlögum þess árs,
sem samin voru á síðasta
alþingi............ca. kr. 8340000,00
Athugasemdir. Fáeinar athugasemd-
ir þurfa að fylgja þessari skrá. Má
fyrst geta þess um árin bæði 1920 og
Alfa-
Laval
skilTludnr
reynast best
Verðið lækkað.
Pantanir annast kaupfé-
lög út um land, og
samv.félaga.
1921, að í landsreikningnum er siðasti
gjaldaliðurinn: „tekjuafgangur". Nem-
ur þessi liður rúmum 500 þús. kr. fyrra
árið og nálega 700 þús. kr. síðara ár-
ið. Vitanlega verður að taka fult tillit
til þessa. — Áætlun Magnúsar Jóns-
sonar ráðherra fyrverandi hefi eg
ekki séð vefengda. — Loks má geta
þess að ekki er séð hvort stjórnin
muni þurfa að fara fram úr áætlun ár-
*
in 1923 og 1924. En eg ætla að trúa á
að það verði ekki ýkja mikið og Tim-
inn mun telja sér skylt að vera á verði
um það. — Fleii’i athugasemdir þurfa
ekki að fylgja tölunum. þær tala sínu
máli.
Er þaS tilviljun? Hann er stórkost-
lega merkilegur þessi samanburður
talnanna. Ætli það sé nokkur, sem
detti í hug að hann sé tilviljun? Vit-
anlega er þess að minnast að dýrtíð-
aruppbót embættismanna var hærri
árin 1920 og 1921 en hún er nú. Vitan-
lega munar það töluvert miklu. En á
móti kemur meðal annars eitt stórt at-
riði. Verðfall íslensku krónunnar var
ekki orðið eins mikið árin 1920 og
1921 og það er nú. Gengið er nú miklu
óhagstæðara en þá. — Vitanlega eru
þessar tölur ekki alveg að öllu leyti
sambærilegar. Síðari tölurnar, einkum
tvær hinar siðastnefndu, eru áætlunar-
tölur. En munurinn er lika geysimilc-
ill. Útgjaldauppliæðin 1920 er nálega
helmingi liærri en áætlunarupphæðin
bæði árin 1923 og 1924, — Læt eg svo
lesandann um að horfa á samanburð-
artölur skrárinnar og fjölyrði ekki um
þær. En eg bið hann einungis að svara
mér: Er þetta tilviljun? Eða stafar
þessi geysilegi munur á tölunum frá
miður heppilegri fjármálastjórn M. G.,
að eg ekki kveði fastara að orði. Frh.
Tr. p.
-----o-----
A víð og dreif.
Héraðsskólamir.
Framsóknarflokkurinn kom á breyt-
ingunni með Eiðaskólann, sem hefir
gefist svo vel. Gengu þeir þar í farar-
broddi þorst. M. Jónsson og Sveinn i
Firði. Áður var dauft yfir skólanum,
nú er aðsókn mikil, og vantar ekki
nema húsaukann, sem átti að byggja
fyrir innanlandslánið, sem viltist inn
i iandssjóð á dögum M. G. — í Suður-
þingeyjarsýslu verður annar skólinn
bygður næsta sumar. Standa Fram-
sóknarmenn þar í sýslu fast saman
um málið, og liafa ágætan íorgöngu-
mann, þar sem er Arnór Sigurjónsson.
Fenginn staður á hinu forna höfuð-
bóli, Grenjaðarstað. Er yndisfagurt þar
við Laxá. Samskot eru þar mikil, og
mikill hugur i ungum mönnum að
leggja á sig gjafavinnu til að koma
upp skólanum. Á Núpi hafa þeir sr.
Sigtryggur Guðlaugsson og Björn
Guðmundsson gert garðinn frægan.
Má segja að sá skóli hafi nú þegar
mótað fjölda marga unglinga á Vest-
fjörðum. Loks er skólinn í Hjarðar-
liolti i Dölum, hinum sögufræga stað.
þar er ágætur ungmennakennari,
Björn Jónsson. Hafa helstu erfiðleik-
arnir þar verið þeir, að landið hefir
of lítið létt undir með sýslunni. Loks
er liéraðsskólinn á Suðurlandi. Ef
J'ramsóknarflokkurinn verður í meiri
hiuta eftir kosningarnar, verður þeim
skóla hrundið á stað undir eins. það
er einn þátturinn í þeim miklu breyt-
ingum, sem eru að komast i fram-
kvæmd á Suðurlandi. Að sjálfsögðu
verður skóli sá að vera þar sem sam-
an fer hverahiti, góðar samgöngur, og
mikil ræktunarskilyrði. Fáist ekki slik
jörð fyrir sanngjarnt verð, er ekki ann-
að en taka hana eignarnámi. Mbl.-
flokkurinn er á móti héraðsskólunum
af skiljanlegum ástæðum. þeir óska
ekki eftir vaxandi sveitamenningu.
Mbl.menn og áfengisgróðinn.
Ekki er féndum bannsins nóg að
hafa brotið bannið, komið á lækna
brennivíninu, afnumið bannið, og
komið upp áfengisverslun með alt að
20 vígra manna í þjónustu sinni. þeir
vilja lika hafa gróðann af vininu fyrir
eyðslueyri, upp í skakkaföll J. M.
stjórnarinnar. í vetur bar J. J. fram
frv. um að halda víngróðanum sér-
stökum, gera hann ekki að almennum
eyðslueyri-i embættislaun, heldur nota
hann til menningarauka í landinu,
einkum með tilliti til þess, að bæta
þannig að nokkru úr þeirri siðspill-
ingu og heilsutjóni, sem leiðir af vín-
inu. Skyldi verja fénu til að halda
niðri smyglun með sterka drykki. Er
nú sú starfsemi að byrja að tilhlutun
Goodtemplara. þar næst til að lækna
ofdrykkjumenn. þá til að reisa alþýðu-
skóla i sveitum, iþróttastöðvar, lands-
spítala, til að gefa út ódýrar fræðibæk-
ur handa þjóðinni og til listaverka-
kaupa almenningi til handa og rann-
sókna á náttúru landsins. Kjósendur
geta myndað sér skoðun sjálfir um
það, hvort viturlegra var að verja
íénu eins og J. J. lagði til, eða eins og
J. M. og M. G. eyddu fé samtíðar og
fiamtíðar, meðan þeir höfðu landssjóð
handa milli.
þórarinn á Hjaltabakka
lét tvísmala áskorunum í Vestur-
Ilúnavatnssýslu og einsmala í átthög-
unum. Litið veiddist þar sem menn
þektu þórarinn best, og er það undar-
legt um svo lipurlegan mann. þórar-
inn vildi heldur vera heima, en treyst-
ist ekki til fyrir ríki Guðmundar í Ási.
í vestursýslunni liafði boðið sig fram
fyrir Mbl. vinur þórarins og samherji,
Eggert Leví. En svo óvænlegt til sig-
urs þótti þórarni móti Guðmundi í
Ási, að hann dembdi sér ofan á vin
sinn og velgerðarmann frá fyrri lcosn-
ingum. Talið er víst, að Eggert muni
ekki gugna, enda má þetta heita
dæmalaus aðferð, sem þórarinn beitir
við stallbróður sinn. Ekki er lieldur
sýnilegt, að Vestur-Húnvetningar séu
það minni fyrir sér en Austur-Hún-
vetningar, að þeir þurfi að sækjast
eftir manni, sem ekki er nógu góður í
sinum eigin átthögum, til að vera kos-
inn þar.
AVNEM0LLEN
KaupnannahOfn
mælir með sínu alviðurkenda rúgmj öli og hveiti.
Meíri vörugæði óíáanleg.
S. X. S. skiftir ein.g-0n.g-u. ~v±ö olszlsznr.
Seljum og mörgum öðrum íslenskum verslunum.
inásöliiverð á tóbaki
má ekki yera hærrá en hér segir:
~Vindlar:
Bonarosa...............50 stk. kassi á kr. 19,00
La Traviata............50 — — - — 18,50
Aspacia. . . .•...... . 50 — — - — 14,50
Reinas, smávindlar.....50 — — - — 11,00
Flor de Valdes.........50 — — - — 10,75
Utan Reykjavíkur má verðið vera því hærra, sem nemur flutn-
ingskostnaði frá Reykjavík til sölustaðar, en þó ekki yfir 2%.
I_i andsversl-un.