Tíminn - 29.09.1923, Blaðsíða 1

Reykjayík 29. sept. 1928
Framsóknarílokkurinn
og jafnaðarmenskan.
%ears
ELEPHANT
CIGARETTES
Sjiáffengar og kaldar
að reykja
Smáaöluverð 50 aur, pk,
Tást alstaðar.
THOMAS BEAR & SONS, LTD.,
L O N D O M.
► <g> <^j>
♦
♦
4
♦
4
4
4
4
4
4
©jaíbferi
og afgrci6slur"a6ur Cimans er
Sigurgetr 5ri&rifsfor>/
Samþanösþúsmu, Reyfjauif.
YII. ár.
Jafnhliða því sem blað jafnað-
armanna hér í bænum hóf svæsna
árás á Framsóknarflokkinn og ein-
staka menn hans, reyna önnur
andstæðingablöð Framsóknar-
manna að koma þeirri trú inn hjá
kjósendum landsins, að eitthvert
leynisamband sé milli Framsókn-
armanna og jafnaðarmanna. þó að
allir hljóti að sjá, hversu röng
hugsun liggur á bak við slíkan
málaflutning, þykir þó rétt að
víkja enn fáum orðum að þessu at-
riði í viðbót við það, sem áður
hefir verið gert hér í blaðinu. —
Samvinnumennirnir og bændur
sérstaklega eru meginstoð Fram-
sóknarflokksins. Samvinnubændur
hvaðanæfa að af landinu standa
undir útgáfu flokksblaðanna Tím-
ans og Dags. Efling samvinnu-
félagsskaparins í öllum myndum er
eitt aðalmál flokksins.
Nú eru dæmin um það alkunn
frá útlöndum, hvað það er, sem
býr til jarðveginn fyrir jafnaðar-
menskuna og þann byltingahug og
öfgakenningar, sem henni eru
jafnan samfara. það er misskift-
ing auðsins sem býr til jarðveg-
inn. þar sem fá að blómgast í næði
hin risavöxnu auðkýfingafyrir-
tæki, þar sem hringar og stóriðju-
höldar ráða lögum og lofúm og
veita atvinnu tiltölulega mjög fjöl-
mennum hluta fólksins, þar mynd-
ast fjölmenn öreigastétt, mentun-
arsnauð, hálfsoltin og sáróánægð.
þar verður jarðvegurinn fyrir
jafnaðaiTnannakenningamar og
byltingahuginn. þar fara menn að
trúa á þær þjóðnýtingarkenningar,
sem Alþýðublaðið flytur nú hér
eins og eitthvert nýtt guðspjall.
það eru með öðrum orðum stór-
eignamennimir, hinir útlendu stall-
bræður Morgunblaðseigendanna
hér, sem sjálfir grafa sér gröfina,
sem búa sjálfir til jarðveginn fyr-
ir j af naðarmenskukenningarnar,
sem þeir réttilega óttast.
En hver er þá aðstaðan sam-
vinnumannanna til þessa mikla
máls? Hún er ekki síður alkunn.
það er að vísu verslunarhlið sam-
vinnustefnunnar ein sem hingað
hefir flust enn, en um framleiðslu
á hún ekki síður við. Gmndvall-
arreglan er sú, að sérhver beri úr
býtum í réttu hlutfalli við atorku
og hagsýni og án þess að hagnast
óeðlilega á vinnu annara. Sam-
vinnufélagsskapurinn er algerlega
reistur á frjálsum grundvelli, í
mótsetningu við þjóðnýtingar-
stefnuna, og allir einstaklingar
innan félagsskaparins eru jafn-
réttháir. Iíinsvegar verður þetta
skipulag ekki skálkaskjól fyrir let-
ingjann og óreiðumanninn, eins og
getur orðið í gullaldarríki jafnað-
armenskunnar.
Afleiðingarnar af því, að fram-
kvæmd er hugsjón samvinnustefn-
unnar, era þær, að í þjóðfélaginu
verða fjölmargir bj argálnamenn,
allir heilbrigðir menn, sem stunda
starf sitt vel, og því fleiri, sem
fleiri starfa í slíkum félagsskap,
en hvorki myndast fámenn ríkis-
mannastétt, sem lifir á svita fjöld-
ans, né fjölmenn öreigastétt.
Með öðrum orðum: Samvinnu-
stefnan skapar í þjóðfélaginu fjöl-
menni lífsglaðra manna, sem kom-
ast vel af og geta mentað vel börn
sín. Nærtækasta dæmið dæmið eru
samvinnubændurnir og lýðháskól-
arnir í Danmörku. Samvinnustefn-
an býr til þann jarðveg í þjóðfé-
laginu, sem er ómóttækilegur fyrir
þjóðnýtingar og byltingakenning-
ar jafnaðai-mannanna. Samvinnu-
stefnan grefur fyrir rætur þess
mikla meins, sem misskifting auðs-
ins veldur. Hún skapar heilbrigð-
ara þjóðfélagsskipulag reist á
frjálsum grundvelli.
þetta er sannleikur þessa máls.
þessvegna er það ekki óeðlilegt —
það skal fyllilega játað — að
Rvíkuræsingamennirnir í jafnað-
armannahópnum, noti nú tækifær-
ið til að ráðast á Framsóknar-
flokkinn fyrir kosningamar.
þeir vita sem er, að Framsókn-
arflokkurinn, pólitiska hliðin á
starfsemi samvinnumanna hér á
landi, er að grafa undan fótum
þeim. þeir vita sem er, að fái
Framsóknarmennirnir að fram-
kvæma hugsjónir sínar, þá verða
j afnaðarmensku æsingamennimir
reykvísku gersamlega áhrifalaus-
ir. þá verður enginn til lengur
sem hlusta vill á þá. þá verður
jarðvegurinn alls ekki lengur mót-
tækilegur fyrir þjóðnýtingar- og
byltingakenningar þeirra.
Ef þessir jafnaðarmenn í Rvík
hugsa eingöngu um þetta, að ná
tökum á hugum verkamannanna
með kenningar sínar, þá er hún
ofurskiljanleg þessi árás á Fram-
sóknarflokkinn.
En væru þeir slíkir menn,að vilja
fyrst og fremst bera hag verka-
mannastéttarinnar fýrir brjósti,
þá mættu þeir blygðast sín fyrir
að hefja svæsna árás á þann
stj órnmálaflokk, Framsóknarflokk
inn, sem fyrir því berst að bæta
þj óðfélagsskipulagið, þó eftir öðr-
um leiðum sé en þeim, sem læri-
feður þjóðnýtingar og byltinga
benda á.
Væru þeir slíkir menn,sem hugs-
uðu fremur um að lyfta verka-
mannastéttinni sem heild en sjálf-
um sér, ættu þeir að leggja alt
kapp á að efla samvinnufélags-
skap hjá verkalýðnum í Reykja-
vík, bæði um verslun og fram-
leiðslu, en hætta hinu, að æsa lýð-
inn með útlendum öfgakenningum
sem ekki eiga neina viðfestu í ís-
lenskum jarðvegi.
Heimskan er ekki minni á hinu
heimilinu, Morgunblaðsliðanna, er
sá flokkur bendlar Framsóknar-
flokkinn við j afnaðarmennina.
það eru einmitt skoðanabræður
Morgunblaðsins utanlands, sem þar
búa til jarðveginn fyrir jafnaðar-
menskuna. Hið sama eru Mo;’gun-
blaðsliðarnir að gera hér.
Og það leikur ekki á tveim tung-
um, að ekkert hefir jafnmikið bú-
ið í haginn fyrir jafnaðarmensku-
kenningarnar hér á landi, sem sú
óstjórn og það fjármálasukk, sem
hér hefir liðist undanfarið af
stjómmálamönnum Morgunblaðs-
liðsins. Ekkert hefir eins og það
blásið að óánægjunni hjá öreigun-
um í Reykjavík.
þeir vita það, þeir hljóta að vita
það, skriffinnarnir Morgunblaðsins
og kosningablaða þess, að þessi
ummæli um skyldleika Framsókn-
armanna og jafnaðarmanna er al-
veg rótlaus kosningabeita.
Ef þeim væri alvara að stemma
stigu fyrir framgangi jafnaðar-
mensku á íslandi, ættu þeir ekki
að ráðast á þann stjórnmálaflokk,
Framsóknarflokkinn, sem leggur
það til málanna að stemma á að
ósi, að búa til það þjóðfélag, sem
ekki lætur jafnaðarmenskukenn-
ingarnar að þrífast.
Framsóknarflokkurinn er rót-
tækasti andstæðingur jafnaðar-
mannaflokksins.
Framsóknarmennimir ætla sér
það verkefni að útrýma byltinga-
og þjóðnýtingarkenningunum rúss
nesku. Ekki með ofbeldi, ekki með
valdboði ofan að, heldur með
frjálsum samtökum lífsglaðra,
heilbrigðra og atorkusamra manna.
Hlægileg vitleysa er það, að
Framsóknarflokkurinn sé „afleggj-
ari“ jafnaðarmanna. Illgjarn kosn-
ingarógur er það og ekkert annað,
að Framsóknarflokkurinn sé í ein-
hverju leynisambandi við jafnað-
armennina.
En hvorirtveggja öfgamennirnir
telja sér skylt að veitast að þeim
flokknum, sem er mitt í milli og
vill stofna til friðar. Flokkaskift-
ingin íslenska er að mótast með
nákvæmlega sama hætti og utan-
lands.
Miðflokkarnir, vinstri mennirn-
ir, ráða nú stefnu stjórnanna um
flest lönd Norðurálfunnar.
Miðflokkurinn íslenski, Fram-
sóknarflokkurinn, á að setja aðal-
markið á stjórnarstefnu íslenska
ríkisins í framtíðinni. Hann á að
halda öfgamönnunum í skefjum til
beggja hliða.
það er hið mikla pólitiska verk-
efni, sem forsjónin hefir trúað ís-
lenskum bændum og samvinnu-
mönnum fyrir.
Hjá bændunum á hún að liggja
þungamiðjan í íslenskum stjórn-
málum. þar er sú festa og forsjá
til, sem fleyta mun þjóðarskútunni
íslensku hér eftir eins og hingað
til. En þá er úti um ísland, ef
Reykjavíkur eða Siglufj arðarvald-
ið, hvor endinn á því sem upp
verður, fær að ráða til lengdar.
Hafi þeir svo stór orð sem þeir
vilja, öfgamennirnir reykvísku til
beggja handa, hægri og vinstri.
það kemur fyrir ekki. þeir munu
ekki rjúfa skörð í hina þéttu fylk-
ingu samvinnumannanna. Hæg-
fara en örugglega mun samvinnu-
stefnan halda áfram að vaxa og
draga til sín fleiri og fleiri, sem
enn standa fyrir utan, uns þeir
standa eftir, einmana og yfirgefn-
ir, eins og ýlustrá á eyðimörku,
öfgamennimir til beggja handa.
----o-----
Klemens Jónsson atvinnumála-
og fjármálaráðherra kom úr utan-
för um miðja vikuna.
,11 iiætti erliðti skríls".
Einn af merkustu bændum í Rang-
árvallasýslu hafði í sumar fengið til-
mæli um stuðning við kosningar í
haust frá sr. Eggert Pálssyni. Eftir
fundinn á Stórólfshvoli skrifaði þessi
maður presti og þverneitaði um stuðn-
ing. Bar við framkomu sr. Eggerts,
að efna til fundarhalda hér á landi
„að hætti erlends skríls".
Menn vita nú í Rangárvallasýslu,
að sr. Eggert og nánasta venslalið
hans stóð í sambandi við Mbl.flokk-
inn i Reykjavik um að hindra skipu-
legar umræður á fundinum. þeir
þorðu ekki að beita andlegum vopn-
um, viti, þekkingu og rökum. þeir
héldu leynifund á heimili sýslumanns-
ins, lögreglustjórans og dómarans í
sýslunni. þar voru lögð á ráð um
framkomu á almennum fundi, sem
einn mesti greindarmaður í héraðinu
táknar með orðunum að „hætti er-
lends skríls". Og þegar hinn litli flokk-
ur æsingamannanna er með hávaða,
blótsyrðum, ópum og hrindingum bú-
inn að setja þann biæ á fundinn, að
ræðumenn Framsóknarflokksins neita
að taka þátt í umræðunum, þá dreg-
ur vesalings lögreglustjórinn upp
skrifað slcjal úr vasa sínum, þar sem
hann les upp reglur fyrir þann fund,
sem hann vill stýra fyrir sr. Eggert.
þar með sannaði hann sekt sína, að
hann var undirbúinn, að hann stóð
í samstarfi við forkólfana, sem fengu
þcnnan harða dóm ekki einungis hjá
bréfritaranum, heldur hjá öllum hugs-
andi mönnum á landinu.
Mbl.menn hafa reynt að gera lítið
úr þcim 5—6 ræðumönnum Fram-
sóknarflokksins, sem ekki vildu taká
þátt í æsingafundi með sr. Eggert. Að
neita að taka þátt í sliku samstarfi
er í Mbl. og dilkum þess kallað að
hröklast af fundi. En hvað gekk Mbl.-
mönnum til að „hröklast" af lokaða
fundinum á Alþingi í vetur? Og
hversvegna „hröklaðist" Mbl.liðið úr
bæjarstjórn ísafjarðar af fundi þar ný-
lega? Og þó var ólíku saman að jafna.
Á Alþingi voru skipulegar og rólegai-
umræður um hið vandamesta þjóð-
mál. Og á ísafirði virðast hafa verið
venjulcgar, æsingalausar umræður um
bæjarstjórnarmál. Samt „hröklast"
Mbl.fulltrúarnir þar frá fundarstörf-
um. í báðum þeim tilfellum hefir
sjálfsagt verið tilefnislaust að ganga
af fundi. Alt öði’u máli er að gegna
um samkomu, sem lögreglustjóri og
px’ófastur í Rangárvallasýslu undir-
búa, almennan umræðufund,þannig að
viti’ustu menn héroðsins kalla, að
þátttakan sé „að hætti erlends skríls".
Alveg eins og enginn Framsóknai’-
maður hefir þegið bonkaráðsbitling í
íslandsbanka, þó að sr. Eggert hafi
gert það. Alveg eins og enginn Fram-
sóknamiaður hefir unnið það sér til
ítm«ns er i Sambanbsljúítnu.
©1»tn ðaglega 9—12 f. þ.
Símt 49«.
34. blað
fjár að vera undirtylla hjá Standard
Oil, eins og Eggert Claessen, þannig
geta þeir nafnamir lika sett þann blæ
á fund, sem þeim kenn að þykja sér
samboðiiin, en sem fólk með öðruvísi
smekk ekki vill vera riðið við.
Mbl. vill láta heita svo, að allur
þorri kjósenda úr Rangárvallasýslu,
sem var á fundinum, hafi tekið þátt
í ólátunum, og beri ábyrgð á þeim.
það voru tiltölulega fáir menn, eins
og Tíminn hefir áður sagt. Allur þorri
fundai-manna kom stillilega fram. Og
jafnvel annar frambjóðandi Mbl. í
sýslunni, Einar á Geldingalæk, mun
hafa verið hlutlaus um undirbúning
æsinganna, enda dansar hann nú nauð
ugur með sr. Eggert.
Sömuleiðis er það ósatt, að fundar-
boðandi hafi látið nokkrar hnútur
falla í garð noltkurs fundarmanns,
nerna þeii’ra fáu, sem létu eins og þeir
væru ekki með fullu ráði. Og þau
skeyti voru meir en sönn. Enginn, sem
sá til verkstjórans úr Djúpós, manns-
ins, sem stóð þar fyrir kaupskrúfunni
i sumar, og vissi ekki, að fram á sið-
ustu stund ætlaði verkfræðingurinn að
halda ál í ósnum opnum i sumar, gat
lxlandast lxugur urn, að hann kom þar
fram eins og ómentaður vesalingur.
Eitt sinn kom það fyrir í miðfylkjum
Bandai’íkjanna, að blaðamaður vítti
opinbei’lega fjármálalcúgun Standard
Oil. þá di’ó félagið saman utan um
hann alla sína leyniþræði. það hafði á
sinu valdi dómarana, kirkjuna, stærstu
blöðin og skrílinn. par sem misbeiting
þjóðfélagsvaldsins náði ekki til,þar var
mentunai’lausum vesalingum hleypt af
stað til að vinna óhæfuverkin.
Bóndanum, sem skrifaði sr. Eggert,
mun hafa fundist einhver slík byrjun
vera að gerast hér á landi. Og hann for-
dæmdi þá byrjun strax. Hið sama
munu dugandi menn um alt land gera.
Að þessu leyti er fundurinn á Stórólfs-
hvoli mai’kasteinn í íslenski’i pólitík.
Hann sýnir, að nú er svo komið mál-
um fyrir Mbl.flokknum, að hann treyst
ir ekki lengur á rök. Hann vill beita
ofstopa, æsingum og ofbeldi. Á Selfoss-
fundinum ætluðu forvígismenn flokks-
ins þar að beita þessari aðferð. Hún
mistókst þar, af því þeir voru óundix
búnir. Viku siðar höfðu þeir lært nógu
mikið til að sýna, á hvaða stig þeir
eru komnir, og hvert stefnir með áhrif
þeirra í þjóðfélaginu. Sú fræðsla var
þjóðinni nauðsynleg.
Sá flokkur, sem getur ekki náð tak-
mai’ki sinu nema með ofbeldi, gengur
með sitt banamein.
-----0-----
Ritstjóri Tímans kom heim aft-
ur um síðustu helgi úr ferð um
Strandasýslu og Dali. Héldu þeir
frambjóðendurnir í Strandasýslu
fimm kosningaundirbúningsfundi
sameiginlega. Stóðu flestir 10—12
klukkutíma. Kjósendur sýndu frá-
bæran áhuga jmi að sækja fundina.
Fundirnir fóru að öllu leyti skipu-
lega fram.
Vestmannaeyjar. Talið er, að
þrír muni verða frambjóðendur í
Vestmannaeyjum: Kai'l Einarsson
sýslumaður, sem verið hefir þing-
maður kjördæmisins undanfarið,
Jóhann Jósefsson útgerðarmaður
og Ólafur Friðriksson fyrverandi
ritstjóri.
Mýrasýsla. Talið er, að þar keppi
um þingsætið: Pétur þórðarson
bóndi í Hjörsey, sem verið hefir
þingmaður kjördæmisins, og Jón
Sigurðsson bóndi á Haukagili í
Hvítársíðu.
----o-----