Tíminn - 10.11.1923, Blaðsíða 1

©jaíbfeti
og afgretöslur-a&ur Cttnans er
Sigurgeir ^jri&rifsfon,
Samban&sþúsínu, SeYfjamf.
^fgtetbsía
Cim«ns er i Santban&síjúsinu.
©piit &a$Iega 9—f2 f. f>-
Stmi 4%.
YII. ár.
Reykjavík 10. nóv. 1923
Samband ísl.
Alfa-
Laval
skí Ivindur
reynast best
Pantanir annast kaupfé-
tög’ út mn land, og
samviélaöa.
Reykjavíkurvald
eða bændavald.
Kosningarnar stóðu um mörg
mál — vitanlega. En í stystu máli
mátti segja að þær stæðu um
þetta: Á ReykjavíkurvaldiS eða
bændavaldið að stjórna landinu?
Morgunblaðið segir að Reykja-
víkurvaldið hafi sigrað. „Borgara-
flokkurinn“ hafi fengið merri
hluta.
Dag eftir dag skorar það á and-
stæðinga Framsóknarflokksins að
halda saman og mynda meirahluta-
stjórn. Uggur og ótti liggur bak
við hvert orð sem stendur um þetta
í biaðinu, því að það veit að „Borg-
araflokkurinn“ er margklofinn.
Og blaðið veit meira. það veit
það að til þess að blekkja bændur
til kjörfylgis hafa margir hinir ný-
kjörnu þingmenn Morgunblaðsins
orðið að afneita Morgunblaðinu og
Reykjavíkurvaldinu og aðhyllast í
orði mörg af stefnuskrármálum
Famsóknarílokksins og bænda-
valdsins.
þetta er öllum kjósendum kunn-
ugt í þeim sveitakjördæmum sem
glæpst hafa á því að kjósa and-
stæðinga Framsóknarflokksins.
Nú sjá þessir kjósendur það
svart á hvítu í Morgunblaðinu
hver uppskeran á að verða. Nú ætl-
ar Morgunblaðið sér að innbyrða
þessa menn alla sem afneituðu því
og öllu þess athæfi frammi fyrir
ykkur. Nú ætlar Morgunblaðið að
gera þessa þingmenn ykkar að
handhægum verkfærum Reykja-
víkurvaldsins.
Blaðið leyfir sér að halda því
fram, að þið bændur, sem hafið
látið leiðast til þessa, séuð sam-
stæðir kjósendur Mbl.liðsins reyk-
víska. Hefði þetta verið sagt
fyrir kosningarnar, hefði ekki svo
farið sem fór t. d. í Skagafirði,
Vestur-Húnavatnssýslu, Dalasýslu,
Rangárvallasýslu að nokkru og
Vestur-Skaftafellssýslu.
Morgunblaðið vill nú láta fram-
kvæma stefnuskrá Reykjavíkur-
valdsins út í æsar og heitir á sam-
tök allra aridstæðinga Framsóknar-
flokksins til þess. Hagsmunir ís-
landsbanka eiga að vega meira en
hagsmunir íslenska ríkisins. Taum-
laust eftirlæti á að veita samkepn-
ismönnunum. Engin innflutnings-
höft sem minka umsetning kaup-
mannanna, og hvað um sparnað á
ríkisfé í þeim hóp? Og miklu fleira
mætti telja. —
Eftir á kemur ósvinnum ráð í
hug. Ekki var þetta tilætlunin. Og
hvað er þá fyrir höndum að- gera ?
því er fljótsvarað. Áhrifalausir
standa kjósendur í raun og veru
gagnvart þessum þingmönnum,
vilji þeir nú snúa alveg við blaðinu
eftir skipun Morgunblaðsins og
fylgja Reykjavíkurvaldinu óskor-
að.
En til lengstra laga vill þing-
maðurinn hafa á sér a. m. k. „yfir-
skin guðhræðslunnar“ gagnvart
kjósendum sínum.
það eiga kjósendur að nota sér.
þið eigið nú að herma upp á
þessa menn afneitanir þeiri'a á
Morgunblaðinu og öllu þess athæfi
og loí'orð þeirra við einstök stefnu-
skrármál Framsóknarflokksins.
þið eigið að krefjast þess að þeir
gangi ekki til stjórnarmyndunar á
öðrum grundvelli en þeim, að sýnd-
ur sé a. m. k. litur á því að gæta
hagsmuna ríkisins gagnvart Is-
landsbanka, að stofnað sé til stór-
fækkunar á embættismannaliði
landsins, að stofnað sé til almennr-
ar niðurfærslu á reksturskostnaði
þjóðarbúsins yfirleitt, að hörð
innflutningshöft séu lögleidd o. s.
frv.
það verður ekki bætt að fullu
fyrir yfirsjónina, að hjálpa ekki til
þess að bændavaldið fengi meiri-
hluta.
En með þessu móti gætu þessir
kjósendur rekið dálítinn flein í
hold Morgunblaðsins 0g ef til vill
komið því til leiðar að Reykjavík-
urvaldið yrði ekki alveg einrátt
um stjórnarfarið.
Hinsvegar mun Framsóknar-
flokkurinn telja sér skylt að veita
þessum mönnum öflugt aðhald í
þinginu og minna þá á framkomu
þeirra gagnvart kjósendunum.
Og fullséð er það, að Framsókn-
arflokkurinn verður svo fjölmenn-
ur og öflugur á þingi — talsvert
fjölmennari en hann var á síðustu
þingum — að Reykjavikurvaldið
mun eiga erfitt uppdráttar að
framkvæma það sem það helst
vildi.
Sendið þingmönnum ykkar ótví-
ræðar ályktanir á þingmálafundum
fyrir næsta þing. Erfiðari verða
þeim þá faðmlögin við Morgunblað
ið og- Reykjavíkurvaldið.
Og rækið síðan eftirlitið vel með
því, hvernig þeir haga sér á þing-
inu fulltrúamir ykkar.
----0----
„Samstæðir
jósendur“
I nokkrai* vikur og mánuði hefir
Morgunblaðið verið að reyna að
telja sjálfu sér og öðrum trú um
að hinir margklofnu andstæðingar
Framsóknarflokksins væru sam-
stæður flokkur. því var þeim gef-
ið sameiginlega nafnið „Borgara-
flokkur“, sem nú er þó talið að-
eins bráðabirgðanafn.
I fyrradag birtist ritstjórnar-
grein í Morgunblaðinu þessa efnis.
þarf blaðið nú ekki lengur, kosn-
inganna vegna, að halda þessu
fram. Enda skín það í gegn mjög
augljóslega að blaðið veit að sam-
heldnin er engin þessara manna í
milli. Og til þess að bæta úr þeim
vandræðum og herða á mönnum
þessum til samkomulags, grípur
það til nýs ráðs.
Blaðið heldur því fram að þessir
menn, andstæðingar Framsóknar-
flokksins, hafi verið „studdir til
þingmensku af samstæðum kjós-
endaflokki“, sem nú hafi „sent inn
í þingið ákveðinn meiri hluta, kos-
inn undir einu merki“.
það væri þægilegt að hafa slíkart
vönd á hina nýkosnu þingmenn
, ,B or garaf lokksins* ‘.
„þið eruð að vísu hver á sínu
máli, þingmenn góðir, en kjósend-
ur ykkar eru allir sammála og því
eigið þið að mynda samstæða
meirihlutastjórn", segir málgagn-
ið.
það er svo sem ekki trúað á orð-
tækið gamla, að fé er jafnan fóstra
líkt. það er ekki verið að draga
þá einu réttu ályktun, sem af því
flýtur að þingmennirnir eru ósam-
mála, þessa: að kjósendur þeirra
eru líka ósammála, nálega um alt
milli himins og jarðar.
Frammi fyrir alþjóð Islands
leyfir Morgunblaðið sér að halda
því fram að það séu „samstæðir
kjósendur“ sem kosið hafa á þing
þessa andstæðinga Framsóknai'-
flokksins.
það ættu að vera samstæðir
kjósendur til dæmis: samvinnu-
mennirnir í Norður-þingeyjarsýslu
sem létu Benedikt Sveinsson verða
sjálfkjörin og kaupmannafylgifisk-
arnir í Gullbringu-Kjósarsýslu sem
kusu á þing erkifjandmann sam-
vinnufélaganna. — þeir ættu að
vera samstæðir kjósendur bænd-
umir sem létu sér verða það á að
kjósa Jón Kjartansson í Vestur-
Skaftafellssýslu og síldarútgerðar-
mennirnir og kaupmennirnir sem
kusu Björn Líndal á Akureyri. —
þeir ættu að vera samstæðir kjós-
endur bændurnir sem glæptust á
Magnúsi, Guðmundssyni í Skaga-
firði, föður tóbakseinkasölunnar og
hinir, sem kusu Jón þorláksson og
Jakob Möller til að rífa tóbaks-
einkasöluna niður.
það mætti lengi áfram halda í
þessari upptalningu.
þessi kenning Morgunblaðsins
um samstæðu kjósenduma Morgun
blaðsins er svo hlægileg að jafnvel
gegnir furðu að flutt skuli vera
í Morgunblaðinu. —
En Tíminn tekur undir hitt með
Morgunbl. Andstæðingar Fram-
sóknarflokksins eiga að reyna að
mynda stjóm. Og væri nú réttara
fyrir blaðið, fremur en að vera að
flytja rangar fregnir um kjósend-
ur, að segja frá því hvaða málum
þessi „meirihluti" ætlar að beitast
fyrir.
Væru það stórfréttir ef Morgun-
blaðið gæti flutt, því að enginn
einasti maður á íslandi veit það
hvaða málum þessir menn ætla að
beitast fyrir.
En annað mun mörgum í fersku
minni, að einu sinni sagði einn úr
Borgaraflokknum þau orð sem hér
fara á eftir:
„Menn með gjörólíkar lands-
málaskoðanir geta auðvitað ekki
undir venjulegum kringumstæðuin
unnið saman í stjórn, því að þeir
mundu verða á víxl þröskuldur í
vegi þeirra mála, sem ágreiningur
er um, hve nær sem þeim væri ýtt
fram á stjórnmálasviðið.
En stjóni, sem orðin er til í því
skyni að gjöra eitthvað, húri verð-
ur að fylgjast að sem einn maður,
um öll stórmál, annars getur hún
ekki búist við góðum árangri“.
Alþt. B. II, 68—64, 1916—17.
það var Sigurður Eggerz sem
sagði þessi orð, núverandi ráð-
herraefni „Borgaraflokksins“.
Sporin nræöa.
Norðurálfan liggur í rústum eft-
ir hamfarir samkepnismanna.
Yfirdrotnunarstefna þeirra og
hin hlífðarlausa samkepni sem
engu eirir, kveikti ófriðarbálið.
Bræður hafa barist, berjast enn
og munu berjast, því að samkepn-
in hlífðarlaus situr enn eins og goð
á stalh valdhafanna.
Hagur fárra einstaklinga hefir
setið og situr enn í fyrirrúmi fyrir
hag alþjóðar. —
Sama myndin blasir við okkur
hér heima á okkar landi.
Áhrif af hamíörum útlendu
samkepnismannanna og mistök
hinna innlendu skoðanabræðra
þeirra hafa lagt íslenska þjóðfélag-
ið í rústir.
Myllusteinn hangir um háls ís-
lensku þjóðarixmar. Skuldabyrðin
lætur hana lúta lágt.
þeir kurinu sér ekki hóf sam-
kepnismennimir þá er gullstraum-
urinn hné til landsins. þá keyptu
þeir til landsins hin alt of dýru og
alt of mörgu atvinnutæki. Stuðn-
inginn veitti útlendi bankinn sam-
kepnismannanna.
þeir bættu við nýjum og nýjum
starfsmönnum á þjóðarbúinu og
hafa hindrað það, að aftur væri
stilt í hóf.
þeir rufu tilraunirnar sem byrj-
aðar voru um að spara innflutning-
inn til landsins.
þeir samþyktu það að hinn út-
lendi banki, sem tapað hafði svo
miklu, ynni upp tapið smátt og
smátt með okurvöxtum sem
íþyngja atvinnuvegunum.
Miklu meira mætti telja. En
þetta er nóg. —
það ætti að vera nóg. því að
slík spor sem þessi ættu að hræða.
þau ættu að sýna þjóðinni það
svart á hvítu að glötunin er vís
framundan ef hin takmarkalausa
samkepni á enn að ráða lögum og
lofum.
þau ættu að sýna þjóðinni að
eina ráðið er það að setja sam-
vinnu í stað samkepni, að stýra
landinu með hag alþjóðar fyrir
augum, en ekki með hag sárfárra
einstaklinga fyrir augum.
En það sem nú er hæst um hróp-
að er ekki það, heldur þvert á
móti.
Málgagn samkeprismannanna
telur sig hafa unnið sigur í kosn-
ingunum. Og nú heitir það á allan
hinn mislita hóp, sem það hefir
stutt til kosninganna, að standa
saman til að berja niður samvinnu-
mennina.
Meirihlutastjórn samkepnis-
manna vill það mynda. Undir það
merki vill það safna öllum þeim ný-
kjörnu þingmönnum sem unnið
hafa sætið með því að afneita mál-
gagni samkepnisflokksins.
Vel má vera að þeim takist það.
Framtíðin sker úr því. En hversu
margir eru þeir sem þó sjá að
sporin hræða?
'V
----o----
Kosníngarnar.
I Eyjafjarðaisýslu er endurkos-
inn Einar Árnason bóndi á Eyrar-
landi með 1095 atkv. og Bernharð
Stefánsson bóndi á þverá í Öxna-
dal með 900 atkvæðum. Stefán
Stefánsson í Fagraskógi fékk 895
atkvæði, Sigurður Hlíðar dýra-
læknir 682 atkv. og Stefán J. Stef-
ánsson lögfræðingur 304 atkv. —
Eínar og Bernharð eru báðir Fram-
sóknarflokksmenn.
Eins og víðar átti sér stað í
Eyj afirði mikil misnotkun á heima-
atkvæðagreiðslu. Á Siglufirði t. d.
greiddu tugir manna atkvæði
heima, sem ekkert voru veikir, að
því er fullyi't er, en þar átti Stefán
í Fagraskógi nálega öll atkvæði. þá
er Morgunblaðið flutti fyrst frétt-
ina um þessa kosningu, var það að
dylgja um að Stefán væri kosinn,
vegna þess að hann ætti fleiri vafa-
atkvæði en Bernharð. Slík ummæli
eru hlægileg, enda varð blaðið að
skýra frá hinu rétta næsta dag.
Vitanlega þýðir ekkert að fjarg-
viðrast yfir þeim atkvæðum sem
svo eru gölluð að kjörstjórn dæmir
þau ógild. Mætti það æra óstöðug-
an að meta slík atkvæði á báða
bóga. En um leið'hnýtir Morgun-
blaðið þeirri athugasemd við, að í
kjörstjórninni hafi setið „þrír
bændur“. Mun vera tilætlunin að
gefa í skyn að ekki sé mikið að
marka úrskurð slíkra manna. þetta
segir Morgunblaðið eftir kosning-
arnar og opinberar þannig sinn
innra mann, en fyrir kosningamar
vantaði ekki fagurgalann um
bændur.
Er nú aðeins ófrétt um úrslitin
í tveim sýslum: Norður-Múlasýslu
og Barðastrandarsýslu. Hefir frést
að í hinni fyrnefndu eigi að telja
16. þ. m., en 20. þ. m. í hinni.
----o----
Heimakosningarnar. Sjálfsagt
hefir það komið fyrir víðar en hér
í Keykjavík, að misbeiting hefir
átt sér stað um heimakosningam-
ar. þótt ekki væri nema helming-
urinn sannur af þvi, sem um það
er sagt, væri það samt langt úr
hófi fram. Víst er það a. m. k. að
sumir af „smölum“ kosningaskrif-
stofanna voru löggiltir til að fram-
kvæma kosningaathöfnina af yfir-
valdanna hálfu og má það ekki
eiga sér stað. Með því lagi er alveg
horfin tryggingin fyrir því að kosn
ingaathöfnin sé leynileg. Verður
þingið að faka þetta atriði til at-
hugunar.
Slys varð nýlega í silfurbergs-
námunni á Helgustöðum. Voru
menn að vinna í gömlu námunni og
hrundi þá veggurinn. Misti einn
maður líf, en annar meiddist
mikið.
---0----