Tíminn - 08.12.1923, Blaðsíða 4

164
T 1 M I N N
Alfa-
Laval
skilvindnr
reynast best.
’í:'
"^iiliIllifflilP1 iIihééHM
Pantanir annast kaupfé-
lög út um land, og
Samband ísL samviélaga.
Smásöluverð á tobaki
má ekki vera hærra en hér segir:
"V" incLla/r:
Advokat......... 50 stk. kassi kr. 21.00
Amata........... 50 stk. kassi kr. 15.55
Hermes.......... 50 stk. kassi kr. 11.50
Terminus........ 50 stk. kassi kr. 10.95
Dream........... 25 stk. kassi kr. 12.10
Pyramide........ 50 stk. kassi kr. 16.10
Utan Reykjavíkur má verðið vera því hærra, sem nemur flutn-
ingskostnaði frá Reykjavík til sölustaðar, en þó ekki yfir 2°/0.
ZL4axa.d.svex*sluLxa.
"gprentem. ^icta
Dér þöfum nú fengiö mtflar birgÖir af
margsfonar papptr, þoítum og mislitum
mtRiÖ óö^rari ett áóur
iTefna má 38 teg. af sfrifs og ritDéla*
pappír frá fr. 4.80 pr. paffa (48O blöö
4to), 33 teg. umslög frá fr. 7.00 pr. þúsv
prentpappír 17 tegv nafnspjölö, farton.
■gjJtÖísfiiffammn uorir Cofa r»ef umttó oerR
DerÖiÖ er þó sannanlega þoergi Iœgra.
pó fylgir þappörœttismiöi StúöentaráÖs«
ins Iperjum IO fróna uiÖsfiftum díö oss
til áramóía. — Slíf fjðr býÖur aö eins
'gfrentem. Jlcta
Framh. af 1. síðu.
menn gætu haldið áfram að tapa.
Er nú nokkurt vit í slíku?“
(Alþt. D. 395 — 1921.
Til þess að vinna upp miljóna-
tap, sem jafnvel að áliti eins
Morgunblaðsþingmannsins er þann
ig til komið, leyfist bankanum það,
án hindrunar af hálfu þings og
stjórnar, að skattleggja atvinnu-
vegina svo mjög.
Og í ár byrjar bankinn aftur að
útborga hluthöfunum vexti af
hlutafénu. Hann þykist svo sem
orðinn viss um það, að geta velt
öllu tapinu yfir á landsmenn og
trygt hluthöfunum áfram álitlegan
gróða.
þannig leyfir bankinn sér að
skattleggja atvinnuvegina, þótt
hann njóti alveg sérstakra hlunn-
inda, t. d. skattfrelsis og fái að láni
hjá þjóðinni margar miljónir
króna í seðlum með sérstökum
vildarkjörum.
þetta leyfir bankinn sér að gera
þó að landið hafi lánað honum stór-
fé að auki og bundið lánstraust sitt
með hinu óhagstæðasta láni sem
nokkru sinni hefir verið tekið fyrir
ísland.
„Er nokkurt vit í þessu?“ sagði
þórarinn. Og það munu fleiri segja.
Krafa Framsóknarflokksins á
síðasta þingi að fá nefnd skipaða
til að athuga fjárhagsaðstöðu
bankans gagnvart íslenska ríkinu,
miðaði að því að fá lagðan grund-
völl að nýrri stefnu. þeirri, að gert
væri upp milli gamals og nýs.
Hluthafarnir yrðu látnir bera
ábyrgð á hinum miklu töpum, en
þeim yrði ekki velt yfir á allan al-
menning, skilamennina sem skifta
við Islandsbanka og þvínæst að
koma bankanum algerlega undir ís-
lensk yfirráð og láta reka hann
með hagsmuni íslands fyrir aug-
um en ekki hagsmuni hluthafanna.
Að ná þessu marki er mesta f jár-
hagslega sjálfstæðismálið sem nú-
verandi kynslóð verður að koma í
framkvæmd.
Fyrst og fremst af því, að það er
banamein hverrar þjóðar að fela
aðalforstöðu fjármála sinna stofn-
un sem ekki eingöngu lætur stjóm
ast af hagsmunum landsins.
pvínæst er þetta blátt áfram lífs-
spursmál til þess að bjarga fram-
leiðslunni. Örðugleikamir til lands
og sjávar em sannarlega nógu mikl
ir þótt framleiðendum sé ekki gert
að borga miljónatöp sem eru þeim
óviðkomandi, sem hluthafar ís-
landsbanka bera siðferðilega og
lagalega ábyrgð á og eiga að greiða
með hlutafé sínu og varasjóði
bankans. Af hálfu og í umboði hlut-
hafanna hafa fyrverandi banka-
stjórar Islandsbanka stofnað til
lánveitinganna sem töpin stafa af.
Á þingmálafundum gætu kjós-
endur veitt hinum nýkosnu þing-
mönnum mikið aðhald í þessu efni.
Og á þingi mun Framsóknar-
flokkurinn enn einu sinni láta
þjóðina fá að sjá það svart á hvítu,
hverjir þingfulltrúanna vilja
hjálpa til að þjóðin verði fjárhags-
lega sjálfstæð í þessu efni, og
hverjir vilja það ekki.
----0----
Úr bréfutn.
Úr Skagafirði: „Jón og Magnús
eyddu miklum tíma á sumum
fundunum til að sanna það, að Jón
væri ekki í vasa Magnúsar. Fyrst
lýsti Magnús hátíðlega yfir, að
þessi orðrómur væri ástæðulaus.
og Jón sagði hið sama fyrir sitt
leyti. Annars hélt Jón því fram, út
af aðfinslum, sem komu fram í til-
efni af aðstöðu hans í mentaskóla-
máli Norðlendinga, að hann áliti,
að þeir einir ættu að ganga í skóla
sem væru ríkir. þeir fátæku kæmu
þar ekki til greina. Mönnum skild-
ist á ræðumanninum, að hæfileikar
fylgdu peningunum. Sumir eiga
von á, að nú verði farið að búa til
gáfumenn úr íslandsbankaseðlum,
eins og strákar búa til kerlingar úr
snjó“.
Vestur-Skaftfellingur skrifar:
-----„Skrítið er það, að fáir vilja
kannast við nýja þingmanninn
okkar. Frammistaða hans á fund-
unum þótti líka þunn. Hann vildi
spara, og nefndi tvö embætti við
háskólann, grískuna og vinnuvís-
indin. Eiginlega lofaði hann að
fella þessi tvö embætti, hvað sem
efndunum líður. þá treysta fylgis-
menn hans honum líka vel til að
spara annanhvorn póstmeistarann
í Reykjavík og að fá lagðar niður
þær 4000 kr., sem öðrum þeirra er
nú goldið fram yfir lögmælt laun.
Ef hann gerir þetta, getur skeð að
fylgismenn hans verði kjarkbetri
og hætti að afneita honum“.
Mýramaður skrifar: „Kaupmenn
í Borgarnesi og allir þeirra fylgi-
fiskar náðu ekki upp í nefið á sér
þegar Jón á Haukagili hætti við
framboð, svo að Pétur í Hjörsey
varð sjálfkjörinn. Reyndar höfðu
þeir enga von um að vinna, en
þeim hefði þótt sæmilegra að láta
einhvern reyna. Sýslumann langaði
mikið, en þorði ekki. Vissi, að hann
var gersamlega fylgislaus“.
Bréfkafli úr Ámessýslu: „Vel
má Framsóknarflokkurinn una við
úrslitin hér, eins og alt var í pott-
inn búið. Við þykjumst hafa
hreinsað laglega til fyrir okkar eld-
húsdyrum, að senda þá fóstursyni
Mbl., sr. Gísla og Sigurð búfræð-
ing, öfuga heim. Sigurður mundi
hafa haft töluvert fylgi og líklega
unnið, ef hann hefði ekki hengt sig
aftan í Jón í fyrravor. Sýslumað-
ur þóttist vera Framsóknarmaður,
en nú hefir heyrst, að hann ætli
að ganga undir jarðarmen hjá Sig.
Eggerz. Var þó ekki að sjá sam-
drátt milli þeirra á fundi hér við
brúna í sumar. Annars má sýslu-
maður gæta sín, ef hann gengur
móti hagsmunum bændanna, enda
tr'úum við því í seinustu lög. Hér
þótti bændum einna mestu skifta
að losna við Bjarna úr þinginu.
Hann á mikla, og kanske mesta
sök á því skuldafeni, sem landið er
sokkið í. Ef Bjarni byði sig fram í
Árnessýslu, fengi hann ekki 10 at-
kvæði. Fólk hér skilur ekki í því,
að til skuli vera nokkur maður eða
kona í sveit, sem vill hafa þann
pilt á þingi“.
Úr Suður-Múlasýslu: „Magnús
sýslumaður trúði fram á síðustu
stund að hann mundi vinna. Og
Kvaran var nógu vitlaus til að
gera sér vonir. Meðan verið var að
telja, rauk upp af skallanum á karli
eins og upp úr fjárhússtrompi er
hann sá, hvað verða vildi. Sýslu-
maður skaðaðist mikið á að vera
með Sigurði, en mest átti hann þó
fall sitt að kenna sínum eigin
blekkingavef. Hann var til skiftis
bóndi, verkamaður, kaupmaður og
embættismaður, alt eftir því sem
hann hélt að við ætti á hverjum
stað. Og þá margfeldni láta kjós-
endur ekki bjóða sér“.
-----o----
Krossaregn. Forsætisráðherra
hefir dvalist í Kaupmannahöfn
undanfarna daga og er nú á heim-
leið. Hefir rignt íslenskum kross-
um yfir ýmsa meiri eða minni
háttar Spánverja. Munu þá flestir
sannfærast um nauðsyn krossanna
sem áður efuðust, því að víst
munu þeir telja Spánverja sérstak-
lega góðs maklega af oss. Einhver
fagur moli hafði og hrotið að for-
sætisráðherranum. Með mikilli
samúð og hrifningu segir Morgun-
blaðið frá tíðindum þessum, sem
vonlegt er.
Jóhannes Kjarval málari hefir
haft sýningu opna í Listvinafélags-
húsinu. Verður getið síðar.
„19. júní“, kvennablaðið sem
ungfrú Inga Lára Lárusdóttir
stjórnar, ásakar norðlenskar kon-
ur þunglega fyrir vantraustsyfir-
lýsingu þá, er þær sendu alþingis-
manni kvenna Ingibjörgu H.
Bjaríiason, og birt var hér í blað-
inu eftir tímariti norðlenskra
kvenna. — Ekki mun Tíminn
leggja neitt til þeirra mála.
——<1-----
Gott að rifja það upp.
„Frjáls verslun“.
Eitt helsta viðkvæðið hjá kaup-
mannaliðinu í kosningunum var
það, að þeir einir væru með
„frjálsri verslun“. Allir aðrir væru
meir eða minna smitaðir af „ein-
okun“. Kaupmennimir sögðu þetta
synkt og heilagt og útsendarar
þeirra.
„öðruvísi mér áður brá“. Er
gaman að rifja upp það sem faðir
frjálsu verslunarinnar á Islandi
segir um kaupmenn 0g frjálsa
verslun. það er alkunnugt að Jón
Sigurðsson er sá maður sem fyrst
og fremst bar það mál fram til sig-
urs fyrir Islendinga.
Jóni Sigurðssyni farast svo orð
um kaupmenn og frjálsa verslun
árið 1840:
„Allir eru hér (meðal Islendinga
í Kaupmannahöfn) nema kaup-
menn á því, að íslendingar fái
frjálsa verslun, og að vísu held eg
ekki að þyrfti annað en góðar
petitionir (bænaskrár) frá þeim,
um alt land, hvar í þeir segðu fyrir
hversu lina ætti verslunarokið, eða
létta af með öllu“.
Bréf bls. 18.
Allir, nema kaupmenn! segir Jón
Sigurðsson. Mikið eru þeir breytt-
ir orðnir blessaðir, að nú skuli þeir
einir vera orðnir hinir rétttrúuðu!
Embættismenn og réttindi lands-
ins.
Sumum mönnum hefir þótt það
einkennilegt, hvemig embættis-
menn þjóðarinnar, langflestir, og
allra helst hinir æðri, hafa skipað
sér við kosningamar nýafstöðnu.
Að þeir t. d. flestir vom á móti því
að gerð væri ítarleg tilraun til að
gæta hagsmuna landsins gagnvart
Islandsbanka.
Ætli það sé eitthvað áður nýtt
og óþekt að embættismennirnir
reynist deigir um að gæta réttinda
landsins ?
Er fróðlegt að heyra hvað Jón
Sigurðsson segir um embættis-
mennina og réttindi landsins. Eng-
inn hefir, sem hann, orðið að reyna
á þolrif landsmanna um að berjast
fyrir réttindum landsins. Ummæli
hans um það hvemig þeir hafi
reynst, verða því ekki kölluð
sleggjudómur.
Jóni Sigurðssyni farast svo orð:
„Víst er það að tilraunin frá
1851 (kúgunartilraunin á þjóð-
fundinum) verður ítrekuð og á
embættismenn vora getum við ekki
Hugheilar þakkir
flytjum við undirrituð hjón hinum
kæru sveitungum okkar fyrir
drengilega hjálp og fégjafir er
þeir létu okkur í té á síðastliðnu
sumri, þegar eg meðundirrituð
varð fyrir heilsubilun, og var flutt
til Reykjavíkur, til hins ágæta
læknis Halldórs Hansens, sem með
guðs hjálp bætti heilsubrest minn.
Guð launi þeim öllum, er okkur
réttu þá hjálparhönd.
Tunguhlíð í Geithellnahreppi
18. nóv. 1923.
Björg Antoníusdóttir.
Albert J. Sigurðsson.
stólað, síst þá sem eru í æðri röð-
inni; þeir álíta sig selda og em
það, og mega líka gjarna vera það,
þegar þeir passa embætti sín og
enginn ætlast til að hafa þá til ann-
ars. peir em góðir til að vaka yfir
ancienniteti (embættisaldri) sjálfra
sín, en ekki yfir réttindum þjóðar
sinnar“. Bréf bls. 208.
Hann er ekki myrkur í máli for-
setinn, í þetta sinn frekar en endra
nær.
----0----
Æfisaga Guðmundar Hjaltason-
ar, hins kunna fyrirlesara, skráð
af honum sjálfum, er nýkomin út.
Samband Ungmennafélaganna gef-
ur bókina út. Allstór bók er þetta.
Kemur höf. víða við, því að margt
bar við á æfi hans og mörgum
merkum mönnum kyntist hann á
þeirri leið. Bókin er spegilmynd af
höfundi sjálfum og verður vinsæl
af alþýðu.
Mikil vandræði stafa af því fyr-
ir bæinn og óþægindi, hve illa
gengur með rafmagnið. Um lang-
an tíma má heita að ekki hafi ver-
ið nema hálf birta. Enn verra er
ástandið fyrir ýmsa iðnrekendur
sem nota rafmagnið til véla.
Ekki ber á því á yfirborðinu að
nein vandræði eða fjárþröng sé hér
í höfuðstaðnum. Búðargluggarnir
ætla ekki að verða miður glæsileg-
ir en í fyrra, alt sem glingur og
óþarfi heitir, milli himins og jarð-
ar, er þar á boðstólum og aldrei
hafa verslanimar verið jafnmarg-
ar og nú. — En á hinu leytinu er
bæjarstjórnin að skipa nefnd til að
athuga heimili hinna atvinnulausu
manna og fullyrt í blöðunum að
víða sé fólk farið að svelta.
Sjaldan hefir verið eins imkið
um allskonar skemtanir í bænur.i
og í haust. Sjónleikar margskorar,
sýningar og hljómleikar. En aö -
sóknin er ekki að sama skapi
Glímumennirnir munu t. d. hr.fa.
tapað á því að leika Hellismennin?.
Ensku kosningarnar. Fregn barst
um ensku kosningarnar frá CenL-
ral News þegar blaðið var ao
fara í vélina. Hefir verndartolla-
stefna afturhaldsstjómarinnar orð
ið algerlega undir. 253 afturhalds-
menn náðu kosningu, 150 frjáls-
lyndir menn, 190 verkamenn og 8
utan flokka. Ófrétt var um kosn-
ingu 14 þingmanna. Vafalaust er
að upp úr þessum kosningum verða
stjórnarskifti á Englandi. Frjáls-
lyndi flokkurinn tekur vafalaust
við stjórninni með stuðningi verka-
manna. Úrskurður kjósendanna
mótiverndartollastefnunni er mjög
skýr, einkum þegar þess er gætt,
að afturhaldsflokkurinn var í mjög
miklum meiri hluta fyrir kosning-
arnar. Kosningarnar höfðu verið
afbragðs vel sóttar. Winston
Churchill, sem var flotamálaráð-
herra frjálslynda flokksins á
stríðsárunum, féll við kosningam-
ar.
Kaupið þér Iðunni?
Hún kostar aðeins 7 kr.
Afgreiðsla Bergstaðastræti 9,
Reykjavík.
Ritstjóri: Tryggvi þórhallsson.
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Acta h/f.