Tíminn - 02.02.1924, Blaðsíða 1

©faíbtei
03 afgrei&slur'a&ur Címaits er
Stgurgeir ^ri&rifsfon,
Smnban&shúsinu, Keyfjauif.
^fgreibsla
C í m a n s er í Sambanösífúsinu.
®pin öaglega 9—[2 f. I>.
Sími <196.
VIII. ár.
Keykjayík 2. febrúar 1924
5. blað
Kjötmarkaðurinn.
Eftir [ón Árnason.
Saltkjötsmarkaðurinn norski.
Lesendum Tímans er kunnug
saga kjöttollsins í Noregi, síðan
hann var hækkaður í júlí 1922, og
þá jafnframt, að síðan hefir toll-
urinn verið hækkaður tvívegis og
er nú sem stendur 60 aurar norskir
á hvert kg., eða tæpar 72 kr. ísl.
á hverja kjöttunnu, eftir núver-
andi gengi.
það hefir lítillega verið bent á
hér í blaðinu, hvaða bragða skuli
leita til að herða á Norðmönnum
með samninga um þetta mikils-
verða mál, og verður gert rækilegar
síðar, svo slept verður hér að ræða
þá hlið málsins.
það getur meir en verið, að
samningar náist um kjöttollinn, þó
að tómlæti Norðmanna um að vilja
tala við okkur um málið, bendi tæp-
lega í þá átt. En þótt íslendingar
væru yfirleitt svo bjartsýnir, að
trúa enn á að samningar takist af-
arkostalaust, þá sakar ekki að hafa
í hyggju orðtakið: „Bústu við illu,
gott skaðar ekki“.
Saltkjötsmarkaðurinn í Noregi
er mjög mikilsverður fyrir íslensk-
an landbúnað, eins og hann nú er
rekinn, og þessi markaður hefir
aukist ár frá ái’i. Norðmenn fram-
leiða ekki nema lítinn hluta af
því kjöti, sem þeir þurfa til neyslu
í Iandinu. Hafa þeir um langt skeið
flutt inn íslenskt saltkjöt, fyrrum
þó mest frá Danmörku, og helst til
neyslu á skipunum og í fiskiverun-
um.
Eins og flestir Norðurlandabú-
ar, er almenningur í Noregi vanur
saltmeti. Á stríðsárunum var þar
oft kjötskortur, og verð á nýju
kjöti svo hátt, að bjargálnafólk og
þaðan af fátækara, átti örðugt með
að afla Sér þeirrar fæðu. J>á var
það (1917—1918), að íslenska salt-
kjötið var skamtað um allan Nor-
eg og fékst ekki öðruvísi en eftir
seðlum, líkt og sykur, feitmeti og
hveiti. Á þessum árum lærði allur
almenningur í Noregi að neyta ís-
lenska saltkjötsins, og hefir það
síðan unnið sér æ meira álit eftir
því sem lengra leið. Telja Norð-
menn íslenska saltkjötið bestu
fæðu þeirrar tegundar, sem hægt
er að fá, og framleiða þeir þó salt-
kjöt sjálfir og flytja inn saltað
nautakjöt frá Bandaríkjunum, sem
er góð vara og mjög vel verkuð.*)
Hefir og markaðurinn fyrir ís-
lenska kjötið stórum aukist í Nor-
egi hin síðari ár, og er engum efa
bundið, að þangað mætti selja
meira saltkjöt en nú er flutt út
héðan, ef engar hömlur væru um
þá verslun og kjötsölunni dreift
yfir lengri tíma en nú er gert.
það kann nú einhverjum að detta
í hug, að tollurinn „lendi á Norð-
mönnum sjálfum", og hefi eg
heyrt því haldið fram. Eg ætla
ekki að deila um þetta, en vil að
eins benda á þann auðskilda sann-
leika, að tollurinn gerir kjötið of
dýrt fyrir allan þorra almennings,
sem af þeim sökum hættir að neyta
kjöts og notar 1 þess stað fisk og
aðrar ódýrari fæðutegundir.
þá hefir því verið slegið fram,
að hægt myndi að leggja íslenska
kjötið á tollgeymslu („Frilager")
og selja til skipa, án þess að greiða
*) Nautakjötið írá Bandaríkjunum
er venjulega 25—30% ódýrara en ís-
lenska saltkjötið.
af því toll. þetta hefir við lítið að
styðjast. Mjög lítill hluti af ís-
lenska kjötinu er notað til skip-
anna. þau skip, sem annars nota
mikið af saltkjöti, taka fremur
ameríska nautakjötið, af því það er
ódýrara. íslenska kjötið er notað
urn allan Noreg, jafnvel í sveitun-
um, og það er ástæðan til þess, að
hægt er að selja alla framleiðsluna
þangað. Norsku skipin gætu aldrei
notað nenta lítinn hluta, eins og
var áður en almenningur komst
upp á að meta gæði kjötsins á
stríðsárunum.
það er ekki erfitt að geta sér til
afleiðinganna af því fyrir íslenska
landbúnaðinn, ef alt í einu tekur
fyrir kjötmarkaðinn í Noregi, eða
hann minkar stórkostlega, sem
hlýtur að verða, náist ekki samning
ar um tollinn. Kjötverðið hlýtur að
falla afskaplega, bæði utanlands og
innan.
Saltkjötsmarkaður utan Noregs.
Markað fyrir saltkjöt verður
ekki fyrst um sinn annarsstaðar að
finna en í Danmörku, og lítililega
í Svíþjóð og Finnlandi. í hafnai’-
bæjum Noi’ður-þýskalands, Belgíu
og Hollands mætti ef til vill selja
eitthvað til skipa, en bæði yrði það
lítið að vöxtum og verðið lágt.
Af áðui’nefndum löndum er það
helst Danmöi’k, sem gæti tekið á
móti talsverðu af saltkjöti. Engar
skýrslur eru fyrir hendi um það,
hve mikils hafi vei’ið neytt þar í
landi árlega undanfarin ár af ís-
lensku saltkjöti. þó talsvert sé selt
þangað árlega, er mikill hluti kjöts-
ins venjulega seldur til Noregs aft-
ur. það mun ekki fjarri sanni, að
undanfarin 3—4 ár hafi vei’ið selt
þar til neyslu í landinu sjálfu 2—
4000 tunnur á ári. Til Svíþjóðar
hefir ekkert selst sum árin og að-
eins fáein hundruð tunnur, þegar
best hefir látið.
Ibúar beggja þessara landa
framleiða mjög mikið af kjöti,
meira en hægt er að nota heima
fyrir, og flytja því mikið út.
þi’átt fyrir þetta er ekki skotið
loku fyrir, að 1 löndum þessum
megi selja mikinn hluta af því
kjöti sem nú er flutt út frá Is-
landi, sé hægt að bjóða það nægi-
lega ódýrt. Að verðið hljóti að
verða mjög lágt, orsakast aðallega
af þrem ástæðum:
1. Almenningur í þessum löndum
er ekki vanur mikilli saltkjöts-
neyslu, a. m. k. nú um æðimöi’g
undanfai’in ár, og myndi því ekki
byi’ja á saltkjötsnotkun, nema
verðið væri mjög lágt borið sam-
an við aði’a fæðu.
2. Fi’á báðum þessum löndum
hefir flust mikið af nýju kjöti til
Noi’egs, og þó tollurinn hafi ekki
eins mikil áhi’if á vei’ðlag þessa
kjöts, sem flutt er nýtt til Noregs,
af því það er vei’ðmeira en salt-
kjötið, og tollurinn þyngdartollur
en ekki vei’ðtollur, þá er engum
efa bundið, að útflutningurinn
minkar a. m. k. í bili og framboð
á kjöti vei’ður meii’a heima fyrir
en áður var, og verðið lægra.
3. I svo miklum kjötfi’amleiðslu-
löndurn, sem Svíþjóð og Dan-
mörku, felst ætíð mikið til af
ódýru kjöti, einkum í bæjunum,
sem fátækari hluti fólks kaupir.
það er kjöt, sem orðið er svo gam-
alt, að það þykir ekki lengur boð-
legt sem fyi’sta flokks vara
(,,Overligge-köd“). íslenska salt-
kjötið er því ekki eina kjötið, sem
fátækt fólk á kost á að fá við lágu
vei’ði.
það má að sjálfáögðu bæta við
fleii’i ástæðum, sem benda í sömu
átt, en þetta verður látið nægja að
sinni.
Finnland þarf ekki að minnast á
í þessu sambandi. því þó þar kunni
að vinnast nokkur markaður með
tímanum, þá er það vitanlegt, að
næstu 2—3 árin, vei’ður sala þang-
að óveruleg, enda er þjóðin illa
stæð fjárhagslega eftir hörmungar
stríðsái’anna, þó því sé spáð, að
hagur landsins muni batna mjög
á næstu árum.
Horfurnar.
Fáist ekki leiðrétting á kjöttoll-
inum nú, er það engum efa bund-
ið, að bændur verða þegar á þessu
ári að horfast í augu við enn þá
alvai’legri fjárhagsörðugleika, en
um aldamótin síðustu, þegar tók
fyrir sauðaútflutninginn til Bret-
lands, sem verið hafði aðaltekju-
lind landbúnaðarins um nokkra
áratugi. þá var þó hægt að grípa
til þess að salta kjötið og flytja
það út á þann hátt. þetta var alda-
gömul venja, sem þó jafnan hafði
í’eynst illa, vegna hii’ðuleysis
þein’a, sem með vei’slunina fóru og
töldu sig vei’a forgöngumenn og
leiðtoga bænda á þessu sviði. það
fór þó svo, að bændum tókst með
samtökunx og alveg einstökum
dugnaði, að breyta svo meðferð
þessarar vöru, sem áður þótti varla
mannamatur, að nú er hún talin
best verkuð af samskonar vöru,
senx kemur á heimsmarkaðimx.
Til þess að mæta þessum fyrir-
sjáanlegu örðugleikum, sé eg ekki
nema tvær leiðir:
1. Útflutning lifandi sauðf jár.
2. Útflutning á kældu og fxystu
dilkakjöti.
Útflutning-ur lifandi fjár.
Flestir munu telja fyrri leiðina
æskilegri og arðvænlegri. Er það
að vonum, því menn þekkja þá
verslun frá fyrri tímum, og hafa,
einkum á síðai’i ái’um, talið sauða-
útflutninginn einu færu leiðina til
að leysa úr mesta vandamáli land-
búnaðarins, — að konxa kjötinu
nýju á heimsmarkaðinn.
þessi leið leysir þó ekki yfii’vof-
andi vandræði nema að mjög litlu
leyti. Bi’etland er lokað fyrir inn-
flutningi lifandi sauðfjár héðan til
-fitunar, og verður það fyrst um
sinn. Veldur því bæði sýkingai’-
hættan (fjárkláðinn) og mót-
spyrna breskra stóreignamanna
gegn innflutningi lifandi penings,
einkum sauðfjár. I Belgíu má selia
nokkuð af sauðum, þó er markaður
þar mjög takmarkaður. Seldi Sam-
bandið þangað smáfarm (um 2000
kindur) síðastliðið haust fyrir all-
gott verð, og eru líkur til að hægt
vei’ði að halda þeim viðskiftum
áfram. Til Frakklands, þýskalands
og Eystrasaltslandanna kann að
mega selja eitthvað lítið eitt, en
bæði ei’u hömlur á innflutningi í
sumum þessum löndum, sem valda
óþægindum, og svo er íslenskt
sauðfé óþekt á þessum slóðum, og
því vai’t um mikla sölu að ræða
fyrst um sinn.
þó íxú tækist að fimxa allrúman
markað fyrir lifandi sauðfé, þá
fylgir sá annmai’ki, að slíkt kemur
landbúnaðinum ekki að miklum not
um í alli’a nánustu fi’amtíð. Bænd-
ur eiga lítið af sauðum og það
myndi reynast allörðugt að breyta
svo búnaðai’háttunx, sem nauðsyn-
legt væi’i, til þess að kjötútflutn-
ingurinn kæmist í það horf. En
sauðaútflutningui’, þó í smáum stíl
sé, getur hjálpað og er því sjálf-
sagt að leggja áherslu á, að auka
hann eftir föngum.
Verðmætasta kjötið á heims-
nxai’kaðinum er kjöt af 4—6 mán-
aða lömbum. Kjöt af fulloi’ðnu fé
er ætíð í lægra vei’ði. þar sem alls
ekki getur verið um það að i*æða,
að flytja út lifandi dilka, er loku
skotið fyi’ir það, að nxeð lifandi
fjái’útflutningnum takist að ná i
hæsta kjötverðið á heimsnxai’kað-
inunx. þegar féð er flutt út lifandi,
tapa fi’amleiðendur hér að mestu
leyti verði mörs og sláturs. Ei’lend-
ir kaupendur miða verðið aðeins
við hvað hægt er að hafa upp úr
kjöti og gæru.
Flutningskostnaður er geysimik-
ill, af því sauðféð fyllir svo lítið af
lestarrúnxi skipanna, nema þau séu
sérstaklega útbúin til sauðfjái’-
flutnings, en slík skip munu vai’t
fáanleg. Útflutningur verður að
fara fram á mjög skömmum tíma,
eða frá því, að sauðir hafa náð full-
um haustholdum, og þar til veði’-
átta fer að versna að haustinu, því
varla nxun húseldi á sauðum til út-
flutnings reynast arðvænlegt, með
þeim kostnaði, sem enn er á fóðui’-
öflun hér á landi.
Einhver mesti annmarkinn við
sauðaútflutninginn er áhætta og
umstang, sem honum er samfai’a.
Eldri mennirnir munu og fremur
hafa fagnað því,*) að losna við að
flytja út sauði, eftir að salt-
kjötsmeðferð batnaði svo, að
kjötið náði sæmilegu vei’ði, enda
er það mjög vafasamt, að sauðaút-
flutningur til Bretlands hefði
i-eynst tekjumeiri en útflutningur
á söltuðu dilkakjöti hefir reynst
hin síðai’i ár, þó að sjálfsögðu ekki
megi ganga franx hjá því, að með
framhaldi á sauðaútflutningi voi’U
framleiðendur saltkjötsins hér
ekki eins háðir markaðinum í Nor-
egi og Danmörku, og vei’ið hefir
undanfai’in ár.
Útllutningur á kældu eða fi’ystu
kjöti.
Útflutningur á kældu eða frystu
kjöti er sú leiðin, sem allar líkur
benda til að fai-a vei’ði, ef forða á
landbúnaðinum frá yfii’vofandi
hallæi’i, sem hlýtur að leiða af toll-
hækkuninni í Noregi.
Ef til vill vei’ða menn vanti’úaðir
á þessa úrlausn kjötsölumálsins,
því þó nokkuð hafi vei’ið um það
skrifað, þá vantar staðgóða reynslu
um slíka flutninga.
það eina, sem gert hefir verið í
þessu máli, ei’u tilraunir Sam-
bandsins tvö undanfarin haust, og
þó þær tilraunir væru ekki í stói’-
unx stíl, þá má nokkuð af þeim
ráða uixx það, hvernig haga verði
framkvæmdum þessa máls.
Tilraun sú, er gerð var um út-
flutning á kældu kjöti haustið
1922, mistókst að mestu. Kjötið
var sent með „ísland“, sem hef-
ir mjög lélegan kæliklefa, og
skemdist það nokkuð á leiðinni til
Bi’etlands. þó var það ekki svo
*) S. .T. farast svo orð í Tímariti
kaupfélaganna I. árg. bls. 91: „Ef neyt-
endum geðjast vel að því kjöti (salt-
kjötinu), og borga það sæmilega, þá
sýnist það taknxark mjög nærri, senx
margir liafa þráð: að hætta megi við
útflutning lifandi sauðfjár".
skemt, að bannað væri að selja það,
og salan var tiltölulega litlu lakari
en á saltkjöti, sem selt var á sama
tíma í Noregi.
Síðastliðið haust sendi Samband-
ið út tvær kjötsendingar frá
Reyðai’fii’ði með Gullfossi, alls um
1800 kroppa. Kjötið var af jafn-
vænum dilkum, sem vógu að með-
altali 14 kg.
Kaupfélag Reyðax’fjarðar sá um
sendinguna og var frágangur allur
í hinu besta lagi. Kjötski’okkunum
var í’aðað í hyllur í kæliklefum
skipsins og hitastiginu haldið í
kringum 0°. Kjötið, sem sent var
með fyrri fei’ð skipsins, var tekið
á Reyðarfirði í byrjun sláturtíðar
(20. sept.). Skipið var aðeins þrjá
daga á leiðinni til Leith, og lét
skipstjórinn sér mjög umhugað
um alla nxeðferð kjötsins í skipinu,
enda líkaði það mjög vel og seldist
fyrir hátt vei’ð. Meðal söluvei’ðið
var 8(4 d. fyrir enskt pund, að öll-
um ei’lendum kostnaði fi’ádi’egnum
(ca. kr. 2,50 eftir núvei’andi gengi).
Síðari sendingin gekk öllu lakar.
Skipið tók þá sendingu 25. okt. það
var nokkru eftir sláturtíð og veðr-
átta mjög ill, svo dilkanxir voru
farnir að leggja af. Kjötið var því
útlitsljótax-a og veiTa, en af dilkunx,
sem slátrað var fyr að haustinu, en
það vai-ð þó ekki fyrir neinum
skemdum í skipinu á leiðinni.
Markaðurinn í Bi’etlandi var
nxjög óhagstæður, þegar þessi síð-
ari kjötsending kom út. Hafði
geysað þar mjög skæð sýki í sauð-
fé (nxunn- og klaufasýki), og var
sjúku og gi’unuðu fé slátrað í stór-
unx stíl. Mai’kaðurinn var yfii*full-
ur af kjöti.
Af þessum ástæðum meðfi’am
gekk salan ti’eglega á síðari send-
ingunni. Um 100 ski’okkar seldust
sti’ax, eða næstu daga eftir að kjöt-
ið konx í land. það, sem varð að
bíða sölu, var fi’yst og seldist það
smátt og smátt. Vei’ðið á nýja
kjötinu var að meðaltali 7^4 d- fyr-
ir enskt pund, en af því frysta 63/4
d., að öllum kostnaði frádregnum
(ca. kr. 2,25 og 2,00 eftir núver-
andi gengi).
Kostnaðurinn við þessar tilrauna
sendingar var mjög mikill, en lík-
lega má minka hann til muna, ef
framhald verður á þessum flutn-
ingum, og þá einkum, ef þeir yi’ðu
í stæi’ri stíl. — Nokkuð af kostnað-
inum stafaði líka af því, að kjöt-
ið var sent víðsvegar um Bretland
(Glasgow, Manchester, Newcastle,
Birmingham, Edinboi’g, Liverpool
og London). þetta var skoðað sem
tili’aun, en ekki gróðafyi’ii’tæki, og
þótti því í’étt að sýna kjötið sem
víðast, þó það kostaði nokkurt fé.
Vegna oi’ðasveims, sem komist
hefir á loft hér, skal það tekið
fram, að Sambandið kostaði sjálft
þessa tilraun að öllu leyti, án þess
að fá til þess nokkui’n styrk úr
í’íkissjóði. — Heimild sú, er gefin
var á fjárlögum síðasta þings til að
styi’kja slíka tili’aun sem þessa, var
ekki notuð í þetta sinn.
Menn geta nú dregið ályktanir
af þessari tilraun um líkurnar fyr-
ir kjötsölu héðaix til Bretlands, en
þó vei’ður vel að gæta þess, að með
þessu er ekki fengin nein allshei’j-
ai’vissa um kjötútflutning á þenn-
an nátt.
Bretar neyta meira kjöts en
nokkur önnur þjóð í Evi’ópu, og
nxikið af því er innflutt. það væri
því mjög nxikilsvei’t að geta náð
þar markaði fyrir íslenskt kjöt, og
eins og málunum nú er komið, er
Frh. á 4. síðu.