Tíminn - 02.02.1924, Blaðsíða 3

T I M I K K
Hin heimsfrægu
Barratt’s baðlyI
eru best og ódýrust.
arkostnaði og læknishjálp, en ekki
fyrir fatnað, er ýmsir þurfa að fá
sér, sem að heiman fara. Á Rönt-
genstoíunni í Rvík fá geitnasjúkir
framvegis ókeypis lækningu. Er
með þessari hjálp létt svo undir, að
hverju sveitarfélagi ætti að vera
vorkunnarlítið að koma sjúkling-
unum á framfæri, ef þeir ekki geta
kostað sig sjálfir. Sumstaðar hefir
líka verið brugðið vel við, eftir að
hreyfing komst á þetta mál, og má
geta þess, að hreppsnefnd ein
sunnanlands kom nýlega hingað til
lækninga 7 systkinum, sem öll
höfðu geitur. Var það metnaður
sveitarfélagsins að hreinsa sveit-
ina al' þessum sjúkdómi. Alls hafa
19 geitnasjúkir verið til lækninga
á Röntgenstofunni á síðastliðnu
ári.
Fáir sjúklingar eru ógæfusamari
en þeir, sem hafa geitur. Sé þeim
ekki hjálpað, eiga þeir sér ekki
batavon, og venjulega sýkja geitna-
sjúkir foreldrar börnin sín. þessi
sjúkdómur er ekki sj álfskaparvíti,
og heimskulegt er að líta niður á
menn fyrir, að þeir hafa orðið fyr-
ir því óláni, venjulega á barnsár-
um, að sýkjast af þessari veiki.
Gunnlaugur Claessen.
■ V,.
Frá útlöndum.
Utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna hefir aftur látið niður falla
samningatilraunir við Rússa. Segir
um leið frá því, að upp hafi komist
um hvatningar sem Rússastjórn
hafi sent verkamönnum í Banda-
ríkjunum um að undirbúa byltingu
þar í landi. Telja Bandaríkjamenn
sér ósamboðið að semja við þá
erlenda stjórn, sem styður undir-
róður til landráða og byltingar í
Bandaríkjunum.
— Afganistanríkið liggur við
vesturlandamæri Vestur-Indlands
og hefir að nafni til verið talið
sjálfstætt ríki. En fyrir norðan Af-
ganista taka við Rússalönd í Asíu.
þannig skilur ríki þetta lönd Eng-
lendinga og Rússa og toga báðir
í fast. Barst sú fregn frá Rúss-
landi rétt fyrir jólin, að Englend-
ingar hefðu krafist þess af stjórn-
inni í Afganistan, að hún sliti öllu
sambandi við Rússland og væri lát-
ið skína í, að ella legðu Englend-
ingar landið undir sig. Væri þá óséð
nefndir, munu ráða stefnu stjórn-
arinnar og hafa þar mest völd. En
ekki er gott að vita, hversu góð
samvinna verður með þeim.
Stjórnin er mynduð af tvennskon-
ar efnivið. öðrumegin eru hinir
„lærðu“ jafnaðarmenn, rithöfund-
arnir og blaðamennirnir, Macdon-
ald, Webb og Snowden, en hinu-
megin hinir virkilegu verkamanna-
fulltrúar, Clynes, Thomas og
Henderson. Mennimir, sem sjálfir
hafa verið verkamenn, og eru
fjarri öllum byltingakenningum.
Líklega verður þó veikleiki stjórn-
arinnar í þinginu samt til þess að
styrkja samheldni hennar. En
varla mun hún geta afkastað
miklu í löggjöf og innanlandsmál-
um. Áhrif hennar verða sennilega
meiri í nýlendumálum og milliríkja
pólitík. Einkum virðist líklegt, að
þessi stjóm muni verða andvígari
heimsveldispólitík Frakka og vin-
veittari þjóðverjum, heldur en
þau ráðuneyti, sem stjórnað hafa
Englandi undanfarin ár. H. H.
----o----
K. F. U. M.
25 ára.
það eru nú liðin 25 ár frá því að
K. F. U. M. var stofnað hér á landi,
og í tilefni af því hélt félagið hátíð
nýlega. Stofndagur þess var 2. jan-
úar árið 1899. Stofnendurnir voru
57 að tölu, flest fermingardrengir
um afleiðingarnar, því að ekki sætu
Rússar hjá slíkum atburðum.
Mundi það vera herbragð aftur-
haldsstjórnarinnar ensku að láta
hina væntanlegu verkamanna-
stjórn á Englandi taka við slíkri
yfirvofandi styrjöld við Rússland.
Utanríkisstjórnin enska telur
fregnir þessar eintóman heila-
spuna. Englendingum komi ekki til
hugar að leggja Afganistan undir
sig, þó að hinu verði ekki neitað,
að þeir geti ekki unað fullkomlega
við framkomu stjórnarinnar í Af-
ganistan.
— Efri málstofa enska þingsins
— lávarðadeildin — er ekki þjóð-
kjörin, eins og kunnugt er, heldur
eiga þar aðeins sæti hinir tignustu
aðalsmenn, prinsar, biskupar o. s.
frv. Er iiú mjög um það talað á
Englandi, taki verkamenn við
stjórn þar, að einungis 5 lávarðar,
þeirra mörgu hundraða, sem sæti
eiga í efri málstofunni, muni tala
þar máli stjórnarinnar.
— Ekki minkar enn hatur það,
sem hvítir menn leggja á svert-
ingja í suðurríkjum Bandaríkj-
anna. Oklahama ríkið liggur nálega
í miðjum Bandaríkjunum, Texas
er fyrir sunnan en Kansas fyrir
norðan. þar liggur borgin Marlow
og hafa það verið óskráð lög borg-
arinnar, að aldrei mætti svertingi
vera þar nætursakir. Voru tilkynn-
ingar festar upp víða um borgina
með þessari áletrun: „Svertingi!
Lát ekki sólina ganga til viðar yfir
þér hér“. Hefir þessu verið hlýtt
þangað til um miðjan desember.
þá réði borgai'i einn svertingja í
þjónustu sína. Á öðrum degi réð-
ust 15 borgarmanna á hús manns
þessa. Enga tilraun gerðu þeir til
að felast. þeir tóku svertingjann og
hengdu hann, og þegar húsbóndi
hans vildi koma honum til hjálpar,
var hann skotinn.
— Helmingi færri og minni skip
voru smíðuð á skipasmíðastöðvun-
um skosku árið 1923 en árið 1922.
— Lloyd George ritar langar
greinar í heimsblöðin um ferð sína
til Ameríku. Gerir einkum mikið úr
hinni geysimiklu náttúruauðlegð
Bandaríkjanna. Kornræktar og
baðmullarræktarmöguleikarnir séu
meiri en nokkursstaðar annars-
staðar í heiminum. Málmarnir í
jörðu séu geysimiklir og þótt
Bandaríkin séu orðin eitt mesta
iðnaðarland heimsins, megi svo
segja, að kolanámurnar séu ósnert-
ar enn. Loks séu hinir geysimiklu
frá því árið áður, og fáeinir aðrir,
auk sjálfs aðalstofnandans, sr.
Friðriks Friðrikssonar, sem hefir
stjórnað því síðan. Af þessum
fyrstu stoínendum eru 34 lifandi
hér í bænum og nokkrir í öðrum
löndum.
þeir höfðu ekki fullar hendur
fjár, fyrstu félagarnir í K. F. U.
M., og urðu því fyrst að sætta sig
við ófullkomið húsnæði og annan
ytri aðbúnað.
Stofnfundur þess var haldinn í
húsi ,er Framfarafélagið átti við
Vesturgötu 51, en aðrir fundir
þann vetur voru haldnir í hegning-
arhúsinu, er bæjarstjórnin lánaði
til þess. Fyrst starfaði félagið sem
unglingafélag, til 1902, að því var
skift í tvær deildir, aðaldeild og
yngri deild, og skiftist um 17 ára
aldurinn. Hafði félagið þá eignast
svonefnt „Melsteðshús“ við Lækj-
artorg. það hús gáfu danslúr fé-
lagsbræður. En árið 1906 hafði því
vaxið svo fiskur um hrygg, að það
gat ráðist í að byggja hús það, er
það á nú, við Amtmannsstíg, og
flutt þangað á næsta vori, 1907, og
hefir búið þar síðan.
Undir forystu hins óeigingjarna
kristindóms- og mannvinar, Fr.
Fr., sem hefir stjórnað því frá
byi'jun, hefir það þroskast óskilj-
anlega á skömmum tíma, og orðið
mörgum til blessunar. Nú er það
orðið stórt og voldugt félag, með
um 1200 félögum, og þar á meðal
eru ýmsir. af nýtustu borgurum
bæjarins. Nú er því skift í fjórar
skógar og vatnsaflið ótæmandi í
hinum miklu ám. -Hann getur þess
enn fremur, að væri hlutfallslega
jafnmargt fólk í Bandaríkjunum
og nú er í Englandi, þá væru íbú-
arnir 15 hundruð miljónir, og væri
Canada jafn þéttbygt land og
Skotland, þá væru þar 600 miljón-
ir manna. 1 einu einstöku ríki í
Bandaríkjunum eru fleiri mótor-
vagnar en á öllu Stóra Bretlandi.
— Amerískir bankamenn hafa
að undangenginni rannsókn kom-
ist að þeirri niðurstöðu, að land-
eignir þjóðverja í Bandaríkj unum
muni vera 200 miljóna dollara
virði. Gætu þær verið trygging
fyrir miklu verslunarláni frá
Bandaríkjunum til þýskalands.
— þeirri reglu hefir hingað til
verið fylgt um sporvagnana í
Miklagarði, að konur væri í sér-
stökum afþiljuðum vagni og þykk
gluggatjöld fyrir gluggunum. Nú
he'fir það verið leyft að giftar kon-
ur mættu sitja hjá mönnum sínum
hvar sem er í vögnunum og tillaga
er komin fram um að taka burtu
gluggatjöldin.
— Árið 1919 komu stórveldin
sér saman um að hindra innflutn-
ing vopna og hergagna til Kína og
stendur sá samningur enn á papp-
írnum. Englendingar einir hafa
reynt að standa við samninginn, en
einkum er orð á gert að Frakkar
brjóti. Liggur orð á að franskar
hergagnaverksmiðjur flytji ó-
grynni af hergögnum til Kína.
Meðal annars komu nýlega 12 her-
flugvélar til Kína frá Frakklandi.
— þýska stjórnin hefir nú enn
strangara eftirlit en áður með
gagnbyltingamönnum og keisara-
sinnum. Hilter, foringi keisara-
sinni á Suður-þýskalandi, situr í
fangelsi og er hans gætt mjög
stranglega, því að stjómin óttast
að fylgismenn hans muni gera til-
raun til að frelsa hann úr fangels-
inu. Ludendorff, er síðast var yfir-
hershöfðingi þýska hersins, er að
deildir: Aðaldeild (piltar 17 ára og
eldri), Unglingadeild (piltar 14—
17 ára), Yngsta deild (piltar 10—
14 ára), og Vinadeild (drengir 7—•
10 ára).
Félagið stefnir að sama marki og
samskonar félög erlendis, að beina
huga ungra manna að því, sem
gott er og háleitt, en draga þá j afn-
framt frá því spilta og óhreina í
hversdagslífinu. Annars er tilgang-
ur félagsstarfseminnar alþjóð svo
kunnur, að ekki þarf að fjölyrða
um hann.
Starfsemi félagsins er orðin
miklu umfangsmeiri en hún var í
upphafi. Má geta þess, að nú held-
ui' það um 120 fundi og æfingar á
hverjum mánuði. Á A-deildar-
fundi (sem haldnir eru á fimtud.)
er öllum karlmönnum velkomið að
koma, og á kveldfundina á sunnu-
dögum eru allir velkomnir. Sökum
þess, hve starfssvið er orðið mavg-
brotið, er húsnæði löngu hætt að
fullnægja þörfunum, og hefir félag
ið því nýlega ráðist í að kaupa
eignina „Bernhöfts-bakarí“ og
hygst að reisa þar stórhýsi þegar
um hægist.
K. F. U. M. hér í Rvík er í al-
þjóðabandalagi K. F. U. M., serr:
hefir aðsetur sitt og skrifslofur í
Geneve í Sviss, og hefir sent full-
trúa á alþjóðafundi, sem halcínir
eru að tilhlutun þess bandalags.
Loks starfa hér í samvinnu við
K. F. U. M. eða innan vébanda þess,
ýms félög. Má þar til nefna, að 29.
apríl 1899 var hér stofnað K. F. U.
vísu ekki í fangelsi, en sterkur
hervörðui' er jafnan um hús hans,
engir fá að tala við hann og bréf
bæði til hans og frá honum eru
opnuð og lesin.
— Rétt fyrir jólin fór páfinn
þess opinberlega á leit við frönsku
stjórnina, að hún náðaði þá fanga,
sem teknir hafa verið í hinum her-
numdu héröðum þýskalands af
pólitiskum ástæðum. Að einhverju
leyti bar þetta árangur.
— Árið 1878 var franskur lyf-
sali dæmdur til dauða og var þeim
dómi breytt í æfilanga þrælkun.
Hann var ákærður um að hafa
myrt konu sína með rottueitri
(arsenik), en neitnði altaf. En
læknarnir fundu eitt millígramm
af eitrinu í maga konunnar, full-
yrtu að þangað gæti það ekki ver-
ið komið á eðlilegan hátt, og væri
það orsök dauðans. Á þessum
gi'undvelli var lyfsalinn dæmdur
og sendur í þrælkunarvinnu til
Nýju Caledóníu. Nú hafa lækna-
vísindin aftur á móti komist að
því, að fyrst og fremst sé eitt
millígramm ekki nægilega stór
skamtur eitursins til þess að valda
dauða, og í annan stað geti eitrið
myndast í líkamanum. Forsend-
urnar fyrir dóminum eru með öðr-
um orðum gjörfallnar. Var málið
tekið fyrir að nýju, lyfsalinn sýkn-
aður, ákveðið að borga honum 24
þús. franka skaðabætur og 12 þús.
franka lífeyri á ári þann tíma sem
hann á eftir að lifa. Svo örugg
reynast vísindin!
— Háskólinn í Vínarborg hefir
átt við mesta eymdarhag að búa
undanfarið. Ríkið hefir ekki haft
ráð á að kosta hann. Nú hafa nokkr
ir mestu auðmenn Austurríkis
tekið að sér að kosta hann og ætla
að leggja honum c. 12 miljónir
króna á ári, þangað til ríkið hefir
ráð á að taka við honum aftur.
— Nítján ára gömul stúlka,
Lilian Harrison, af enskum ættum,
vann það þrekvirki rétt fyrir jól-
K., er starfar að því sama fyrir
ungar konur, sem K. F. U. M. fyrir
unga menn.
Af félagsmönnum í K. F. U. M.
hefir verið stofnað knattspyrnufé-
lag, sem nefnist Valur, og' svo hefir
félagið karlakór, er unnið hefir al-
menna hylli bæjarbúa.
Loks hefir félagið komið sór upp
álitlegu bókasafni, til útlána fyrir
félaga, og á það nú á fjórða þús-
und bindi. Ennfremur hefir ]?að
eignast landsspildu við þvottalaug-
arnar, og vinna félagar að ræktun
þess lands á sumarkveldum (ekki
sunnudagakveldum). Síðast en
ekki síst má nefna sunnudagaskóla
félagsins, er Knud Zimsen borgar-
stjóri hefir staðið fyrir. Innan fé-
lagsins var ennfremur stofnuð
væringjaregla. Starfaði hún fyrst
á mjög þjóðlegum grundvelli, og
með sérstaklega þjóðlegu sniði.
Báru væringjar búninga líka þeim,
er forfeður vorir klæddust á gull-
öldinni. Nú hefir þetta breyst, og
væringjai’ eru nú búnir að taka upp
siðu og reglur alþjóða skátafélags-
ins.
þegar litið er yfir þessa stuttu
sögu K. F. U. M. hér á landi, undi’-
ast maður, það mest, hversu saga
þess er viðburðarík, svo stutt sem
hún er, og hversu stórt það er orð-
ið, "eins lítið og það var í upphafi.
En ekki verður undrunin minni, ef
þess er gætt, að allur þessi mikli
þroski félagsins sjálfs og hinna
ýmsu greina þess er að miklu leyti
að þakka (að minsta kosti hvað
19
in, í La Plata fljótinu í Suður-
Ameríku, að synda 42,6 kílómetra
langa leið. Hún var rúmlega 24
klukkutíma á sundinu án þess að
hvílast.
— Æðsti maður ensku biskupa-
kirkjunnar, erkibiskupinn í Kant-
araborg, hefir sagt frá því, að síð-
astliðin þrjú ár hafa verið haldnir
þrír fundir í Belgíu, er sóttir voru
af fulltrúum rómversk-katólsku
kirkjunnar annarsvegar og fulltrú-
um biskupakirkjunnar hinsvegar.
Páfinn og erkibiskupinn höfðu til-
nefnt fulltrúana og umræðuefnið
var sameining biskupakirkjunnar
og katólsku kirkjunnar. Lengra er
þeim málum ekki komið, en mikið
er um þetta talað.
— A þriðja í jólum ók ríkisstjór-
inn.í Japaná bifreið til þinghúss-
ins í Tokíó til þess að setja þingið.
Réðist þá á bifreiðina hópur vopn-
aðra uppreistarmanna. Var skotið
á bifreiðina og fór ein kúlan aðeins
fram hjá höfði rkisstjórans. Einn
förunauta hans var drepinn en
sjálfur slapp hann ósærður.
— Ekki er ein báran stök í Jap-
an. Milli jóla og nýárs komu enn
snarpir jarðskjálftakippir í Tokíó,
en gerðu þó ekki miltið tjón, og um
sama leyti brann einn stærsti há-
sltóli, ríkisins til kaldra kola.
— Lloyd George lætur mikið yf-
ir ]jví, hve vel sér hafi verið tekið
af hinum fjölmennu írum í Banda-
ríkjunum og segir að fát; hafi glatfc
sig meir á ferðalaginu. Fyrir þrem
árum, segir hann, hefðu viðtökurn-
ar orðið allar aðrar, sem írar í
Ameríku hefðu veitt fyrverandi
enskum ráðherra. En eftir stofn-
un írska: fríríkisins er þetta orðið
uppi á teningnum.
— Enskt gufuskip var á ferð
skamt frá Hongkong í Kína. Höfðu
margir nýir farþegar komið á skip-
ið á síðustu höfn. pað var dulbú-
inn kínverskur ræningj aflokkur.
Tókst þeim að yfirbuga skipshöfn-
ina, sigldu skipinu í strand og
sluppu á land með mikið herfang.
— Frakkaforsetinn Millerand
ætlar á þessu ári að heimsækja
höfuðborgir Póllands, Tjekkó-
Slafalands, Rúmeníu og Suður-
Slafalands, í því sltyni vitanlega að
tryggja hið nána samband sem er
milli þessara ríkja og Frakklands.
— Kommúnistaflokkurinn í
Búlgaríu hefir ákveðið að samein-
ast jafnaðarmannaflokknum og
jafnframt slitið öllu sambandi við
Bolchewickana rússnesku.
það snertir, er mennirnir geta að
gert) einum manni, sr. Fr. Fr. Hún
er sönn og óræk sönnun þess, hve
einn maður, er fórnar sjálfum sér
og öllu starfi sínu fyrir göfuga
hugsjón, getur komið miklu til
leiðar. Að vísu hefir hann notið
aðstoðar ýmsra góðra manna, en
aðarstarfið er þó hans. Sr. Fr. Fr.
hefir alt .af haft bjargfasta trú á
guði og sigri góðs málefnis. Hann
er líka gæddur miklu starfsþreki,
og svo hefir hann kunnað að tak-
marka sig. pví er það, að hann hef-
ir afkastað svo miklu. Eigingirni
og aðrar hégómlegar hvatir hafa
ekki fengið neitt rúm hjá honum.
Um það verður ekki deilt, að það
er ómetanlegt lán fyrir unga menn
að kynnast og læra af slíkum
manni, og þá ekki um hitt, að fé-
lagið hefir orðið til góðs.
Vonandi hlotnast félaginu og
þjóðinni það lán, að fá lengi að
njóta sr. Fr. Fr. og áhrifa hans
lengi enn, og K. F. U. M. að þrosk-
ast jafn stórkostlega hér eftir eins
og hingað til. Ef þetta hvort-
tveggja rætist, verður þjóðin okk-
ar rík mitt í fátækt sinni.
H.
’T— —CV- —
Bruni. Járnvarinn skúr brann á
Ólafsfirði um miðja síðustu viku.
Voru í honum vörur vátrygðar fyr-
ir 10 þús. kr. Er rannsókn hafin
út af brunanum, enda þykist eng-
inn hafa verið í skúrnum stuttu
áður en brann.