Tíminn - 29.03.1924, Blaðsíða 1

©jaíbfeti
og afgrci6slur»»a6ur Cimans er
Sigurgeir ^riftrifsfon,
Samban&sþúsmu, KeYfíooif.
J2tygteifcð(a
Cimans er i Samban&sþústnu.
©pin öoglega 9—\2 f. f?.
Sími 496.
YIII. ár.
Svar
gegn árásum á tóbaks-
einkasöluna.
frá M. J. Ki’istjánssyni.
Björn nokkur ólafsson hefir
gert stétt sinni „bjarnargreiða“
með skrifum sínum í 119. tölubl.
Morgunblaðsins um tóbakseinka-
söluna. pað vill svo illa til, að mað-
urinn er naumast vitnisbær í þessu
máli, því að eins og kunnugt er var
hann um skeið minniháttar um-
boðssali hér á landi fyrir erlendar
tóbaksverslanir, og mun því hafa
hagsmuna að gæta í þessu efni.
það sem greinai-höfundur tekur sér
fyrir hendur að reyna að sanna er
þetta:
1. Að innflutningur tóbaks hafi
minkað óeðlilega síðan einkasalan
hófst.
2. Að tekjur ríkissjóðs af tóbak-
inu fari minkandi vegna einkasöl-
unnar.
3. Að óhæfilega hátt verðlag sé
á tóbakinu.
4. Að skortur sé á algengustu
tóbakstegundum.
5. Að varan sé lélegri tegundar
en áður hafi átt sér stað.
6. Að áhætta mikil fylgi einka-
sölunni fyrir ríkissjóð vegna veltu-
fjárframlaga.
7. Yfirburði skipulagslausrar tó-
baksverslunar yfir einkasölu.
Ástæður þær, er hann færir
fram, máli sínu til stuðnings,
skulu nú athugaðar og hraktar
hver fyrir sig.
Um fyrsta atriði þessa máls mun
vera litið svo á af flestum, að það
verði tæplega talið þjóðarböl á
þessum tímum, þó að innflutning-
ur á tóbaki færi þverrandi heldur
en hitt, þegar svo lítur út, að þjóð-
in þurfi jafnvel að neyta sér um
innkaup á nauðsynjavörutegund-
um. J>að væri því enginn skaði
skeður, hvorki frá fjárhagslegu
eða heilsufræðislegu sjónarmiði,
fyrir þjóðarheildina, þó að tóbaks-
notkunin og innflutningur þess
takmarkaðist fremur, að minsta
kosti á þann hátt að unglingamir
sneiddu hjá því. það mundi þeim
hollara en vindlingaskrumauglýs-
ingar greinarhöf. fyrrum.
þegar löggjafarþingið er að
fjalla um innflutningstakmarkanir
eða tollhækkun á vörum, til að
draga úr kaupunum, þá virðist það
nokkuð hjáróma að krefjast þess,
að það láti tóbakssöluna frjálsa, í
þeim tilgangi að auka sölu á því í
landinu, og minka tekjur ríkissjóðs
af því.
En sá samanburður, sem grein-
arhöfundur gerir, því máli sínu til
stuðnings að innflutningur tóbaks
hafi farið óeðlilega þverrandi síðan
einkasalan hófst, sannar ekki það,
sem hann ætlast til.
1 fyrsta lagi af því, að kaup-
menn gerðu sér mikið far um að
flytja inn áður en einkasalan hófst
sérstaklega mikið af vindlum og
vindlingum. Ætlun þeirra var að
byrgja sig áður en einkasalan tæki
til starfa. J>að kemur skýrt í Ijós
þegar þess er gætt, að við taln-
ingu reyndust birgðir kaupmanna
í árslok 1921, að verðmæti talsvert
á aðra miljón kr., eða með öðrum
orðum ekki minna en heils árs
forði. J>essar birgðir leyfði stjóm-
in þeim að selja. J>ess vegna er
ekki að undra þó að innflutningur
og sala Landsverslunar á tóbaki
væri nokkru minni en venjulega
Reykjavík 29. mars 1924
%ear?
ELEPHANT
CIGARETTES
Mest reyktar. Pást allsstaðar.
Smáseluverð 55 aura pakkinn.
THOMAS BEAR & SONS, LTD.,
LONDON.
1
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
Frentsm. Acta.
Þessi tvö orð eru ávalt efst í huga þeirra sem eitthvað þurfa að
láta prenta og sem vilja fá b e s t a fráganginn fyrir 1 æ g s t a verð,
því þótt prentsmiðjan hafi starfað aðeins í rúm þrjú ár, er hún þegar
orðin landsfræg fyrir vinnuvöndun sína og verðlag. Spyrjið þá sem
skifta við oss. Yér vitum hver er dómur almennings og beygjum oss
með gleði undir hann, því hann er trygging fyrir viðskiftamennina
og besta auglýsingin fyrir oss.
Vörur sendar um alt land gegn eftirkröfu. Skrifið, símið eða komið.
Pósthólf 552. — Símneíni Acta. — Talsími 948.
Reykjavík, Mjóstræti 6.
Frentsmidjjan Acta.
fyrsta starfsárið, þar sem þessi áð-
umefndi ársforði var boðixm fram
á markaðinn allfreklega; enda get-
ur engum óvilhöllum skynsömum
mönnum komið annað til hugar en
að fyrsta starfsárið verði skoðað
sem tilraunaár, eins og alt var í
pottinn búið.
J>ótt ólíklegt megi virðast, þá
hefir 2. rekstursárið nálgast mjög
að vera meðalár, að því er snertir
innflutningsmagn og útsölu á tó-
baki, jafnvel þó að þessar eldri
birgðir, sem algerlega var ofaukið,
hafi verið að þvælast fyrir fram
að þessum tíma. Hinar gífurlegu
birgðir, sem voru í landinu í árs-
lok 1921 sanna það ennfremur, að
óeðlilegur innflutningur hafi átt
sér stað næstu árin á undan, því að
eðlilegar birgðir í landinu um hver
áramót eiga hvorki né þurfa að
vera meiri en sem svarar 3—400
þús. kr. virði.
2. Greinarhöfundur sýnist hafa
ætlað sér að færa fram rök fyrir
því að tekjur ríkissjóðs af tóbak-
inu færu minkandi eftir að einka-
salan gekk í gildi, og ætlast til að
það hafi mest áhrif í málinu. Til
þess að fá út niðurstöðu í þá átt
hefir hann vitanlega orðið að færa
fram rangar tölur í samanburði
sínum um tolltekjurnar. Árið 1922
telur hann tolltekjurnar 312 þús.
kr., en það ár voru þær samkvæmt
Landsreikningnum 339.288,00 kr.
Árið 1923 telur hann tollinn 384
þús., en hann var 429 þús. kr. Töl-
ur hans eru því of lágar, sem svar-
ar 30 þús. kr. fyrra árið og 45 þús.
kr. síðara árið, samt. 75 þús. kr. á
tollinum einum. Auk þess sleppir
hann, í samanburðinum við árið
1921, hagnaði tveggja síðari ár-
anna af einkasölunni ca. 330 þús.
kr. Síðastliðið ár hafa tóbakstekj-
urnar í ríkissjóð verið samtals um
650 þús. kr. og hafa þó eldri tó-
baksbirgðir hjá kaupmönnum dreg
ið mjög úr árangri af starfsemi
einkasölunnar. Borið saman við
árið 1921, sem var fyllilega meðal-
ár um innflutning og sölu og gaf
396.760.00 kr. tekjur í ríkissjóð,
veitir síðastliðið ár 253.240.00 kr.
meira í ríkissjóð. Ef að tekið er
meðaltal af tekjum landsins af tó-
bakinu síðustu 25 árin, verður það
ekki yfir 215 þús. kr. og gefur
þetta alt nokkra hugmynd um
hvort einkasalan þolir ekki saman-
burðinn að því er snertir tekjur
fyrir ríkið. J>etta er aðeins lítið
sýnishorn af því, hversu óvand-
virknislega greinarhöf. hefir unnið
að þessari ritsmíð.
3. Greinarhöf. fer heldur gönu-
hlaup út í öfgarnar, þegar hann er
að leitast við að sanna, að verðlag
Landsv. hafi verið óhagkvæmara
en hjá kaupmönnum. Hann getur
alls ekki um það, að um leið og
einkasalan tók til starfa, hækkaði
gengi erlenda gjaldeyrisins um
30%. J>etta mundi að sjálfsögðu
hafa orðið til að hækka vöruna í
frjálsri sölu, það sem þessu nam,
en Landsv. hefir tekist að halda tó-
bakinu í nokkurn veginn sama
verði og var áður en gengishrunið
dundi yfir.
Eitt dæmi má nefna, sem sýnir
hve rakalaus sú staðhæfing grein-
arhöf. er, að almenningur hafi, eft-
ir atvikum, sætt verri viðskifta-
kjörum á tóbakinu en áður, og það
er þetta: Greinarhöf. hafði sjálfur
í nokkur undanfarin ár unnið
mjög kappsamlega, með skrum-
auglýsingum og kaupbætisloforð-
um, að því að margfalda sölu einn-
ar vindlingategundar sérstaklega,
og hafði það tekist svo, að nálega
var ekki um aðrar tegundir beðið
af almenningi. En þegar einkasal-
an tók til starfa brá svo við, að ný
tegund vindlinga, sem hún flutti
inn, reyndist bæði ódýrari og betri,
svo að hún útiýmdi þessari mjög
eftirspurðu tegund, sem hann
hafði útbreitt, og voru þær þó báð-
ar á boðstólum jöfnum höndum
bæði hjá Landsv. og öðrum. J>etta
virðist koma mjög í bága við það,
er greinarhöf. telur vera allsherjar
afleiðingu einkasölu. „Neytendur
fái þá bæði verri vöru og hærra
verðlag“. Samkepni þessara teg-
unda sannar það gagnstæða.
Til hnekkis öllum dylgjum grein-
arhöf. um álagningu einkasölunn-
ar skal það tekið fram, að álagn-
ingin hefir verið síðastliðið ár sem
næst 25%. En þess ber að gæta,
að álagning þessi er á innkaups-
verð án tolls, en þetta mundi gera
sem svarar um 15% að viðlögðum
tollinum. Hitt mun aftur á móti
sannanlegt, að álagning kaup-
manna áður fyr var í ýmsum til-
fellum 50% og þar yfir. Verður þá
augljóst hve sá samanburður er
kaupmönnum óhagstæður,en einka
sölunni í vil. Áður þurfti þó eigi
að gera fyrir gengismun neitt á
líkan hátt og nú, sem gert hefir
einkasölunni erfiðast fyrir. Með
þessu er það sannað að fullyrðing
hans um að óhófleg álagning
Landsverslunar hafi orsakað minni
innflutning og lakari tóbaksteg-
undir er tóm lokleysa og staðleysu
stafir.
4. J>að virðist furðu djarft af
greinarhöfundi, að ætla að telja
mönnum trú um, að jafnaðarlega
sé skortur á algengustu tóbaksteg-
undum hjá Landsv. J>etta er svo
fjarri öllum sanni, að það hefir
þvert á móti verið lögð rík áhersla
á að hafa jafnan fyrirliggjandi
samskonar tegundir og áður voru
innfluttar, enda getur hver sem
vill sannfært sig um að ávalt eru
fyrirliggjandi tegundir svo hundr-
uðum skiftir frá hinum alþektu
verslunarhúsum:
1 Danmörku:
Brödrene Braun,
De danske Cigar- og Tobaksfa-
brikker (E. Nobel, Chr. Augustin-
us og Horv. & Kattentid),
N. Törring,
C. W. Obel,
Ph. U. Strengberg & Co. (Heinr.
Marsmann),
Herman Krúger,
A. M. Hirschsprung & Sönner,
W. ö. Larsen.
í Englandi:
British American Tobacco Co.
Westminster Tobacco Co.
Thomas Bear & Sons,
Teofani & Co.
R. &. J. Hill,
Abdulla & Co.
Philip Morris & Co.
Major Drapkin & Co.,
Ardath. Tobacco Co.
í Hollandi:
Kreyns & Co.,
Naseman & Co.,
Helco Cigarworks,
Spaan & Bertram,
J. Gruno, Groningen,
Hagen, H. M. & M. A.
„Columbia“,
Mignot & de Block.
Ennfremur fjölda annara firma
bæði í áðurtöldum löndum og enn-
fremur í J>ýskalandi, Noregi, Ame-
ríku og víðar.
5. Um vörugæðin þýðir ekki að
fjölyrða meira en gert hefir verið
í framangreinduji liðum, þar hafa
verið færð svo sterk rök fyrir því,
að ekki verður á móti mælt, bæði
að tóbakstegundir einkasölunnar
standast fyllilega samkepni við það
sem áður var verslað með hér á
landi, og að áðurgreind verslunar-
hús veita fulla tryggingu fyrir
vörugæðunum.
6. J>ví hefir áður verið lýst yfir
að ríkissjóður hafi ekki lagt tó-
bakseinkasölunni veltufé, heldur
hafi einkasalan nægilegt lánstraust
í útlöndum. J>etta þykir greinar-
höf. varhugavert. Hann hefir lík-
lega ekki verið vanur því sjálfur að
nota lánsfé eða lánstraust?, jafn-
vel þó að menn hafi haldið að eigi
ættu sér ætíð stað fyriframgreiðsl-
ur í viðskiftum hans. J>essi vand-
lætingasemi hans og yfirdreps-
skapur eru raunar framsett í þeim
tilgangi að vekja tortrygni ef
mögulegt væri. Sú rökfærsla að
eigi sé gerlegt að nota lánstraust í
slíkum viðskiftum, hlýtur að vera
sprottið af þeim hugsunarhætti, að
gjaldeyrir sé svo gersamlega verð-
laus, að vonlítið sé um að hann
13. blað
verði við reistur. Með alveg eins
miklum rétti mætti vænta þess, að
viðskiftaástandið færi eitthvað
batnandi úr þessu, og gæti þá ekki
síður verið um hagnaðarvon að
ræða. Enda ætti einkasölunni ekki
að vera vandara um en öðrum
verslunarfyrirtækjum, að láta vör-
una njóta eða bera afleiðingarnar
af gengissveiflunum, svo að
skakkaföll og áhætta fyrir ríkis-
sjóð geti ekki komið til mála.
Slíkar hugleiðingar greinarhöf.
eru því einber heilaspuni.
Rökvillur greinarhöf. um það að
einkasalan muni verða ríkissjóðs-
baggi með tímanum eru svo fárán-
legar, að þær eru ekki svaraverð-
ar. Svo sem staðhæfingin um veltu-
fé, sem ekki kemur til greina, og
vexti af því, sem hann gerir ráð
fyrir að muni þurfa að vera 10%.
En þessir 10% vextir geta ekki orð
ið mjög tilfinnanlegir, þar sem
ekki er um neinn höfuðstól að
ræða, sem vextir verði greiddir af.
J>á fer greinarhöf. að þukla fyr-
ir sér um það, hvemig sömu tekj-
um og nú eru verði náð með
frjálsri verslun á tóbakinu, en
lendir þar út á hálan ís, sem hann
getur ekki fótað sig á, eins og sjá
má á þeim hugsanaruglingi hans,
að hann telur að tollhækkun, sem
næmi í mesta lagi 18% nægi til
þess að veita sömu tekjur. En það
sanna í þessu máli er, að til þess
að ná síðasta árs tekjum yrði að
hækka tollinn um að minsta kosti
50—60%, og mundi þá ekki síður
ástæða til að ætla að það drægi úr
innflutningnum, eins og hann tal-
ar um í öðru sambandi. J>egar svo
hér við bætist, að þá koma milli-
liðirnir til sögunnar, umboðsmenn
erlendra verslunarhúsa, og heild-
salar, sem þurfa sína alkunnu
álagningu, þá liggur það í augum
uppi, að tóbaksverðið hlýtur að
hækka mikið frá því sem nú er.
Með öðrum orðum, frjáls verslun
mundi hafa þveröfug áhrif við það
sem hann ætlast til.
J>á vill hann vefengja að raun-
verulegur gróði af einkasölunni sé
200 þús. kr. J>að er rétt að því leyti,
að hann var yfir 220 þús. kr. árið
sem leið. En hitt getur eigi skoð-
ast annað en ósvífnislegar dylgjur,
að gróðinn muni reynast rýrari eft-
irá, eins og sýnt hefir verið hér
að framan, og einnig með tilliti til
þess, að einkasalan á nú allálitleg-
an varasjóð.
J>að getur eigi komið til nokk-
urra mála að tóbakssalan verði
fengin í hendur verslunarstéttinni
aftur, því að reynslan er búin að
margsanna, að tollheimta hennar
er altof dýr þjóðinni. Ef einhvern-
tíma kæmi til mála að tóbakseinka-
salan yrði lögð niður, ætti það að
verða aðeins undir þeim kringum-
stæðum, að einhvemtíma í fram-
tíðinni þyki fært að hætta innflutn-
ingi tóbaks.
Að endingu skal þess getið, að í
raun og veru er með þessu einnig
svarað þeim ómerkingum, sem
hafa tekið þátt í þessum árásum á
tóbakseinkasöluna í dagblöðunum,
en þó má vera að síðar verði vikið
að því nánar, ef tími vinst til.
Reykjavík 28. mars 1924.
■ O'— ■ ■-
Gjaldkeraembættið við sparisjóð
Landsbankans hefir verið veitt A.
J. Johnson, sem undanfarið hefir
gegnt því embætti.
----0----