Tíminn - 24.05.1924, Blaðsíða 1

C2>ja(b£eti
09 afgreiðslur'aóur QTimans er
Stgurgeir ^ri^rtfsfori,
Sambanósíjústnu, Keyfjaoíf.
limans er í Sambanós^úsinu.
®pin óaglega 9—12 f. íj.
Símt <196.
Reykjarík 24. maí 1924
v w - w
%ears’

ELEPHANT
CIGARETTES
Mest reyktar. Fást allsstaðar.
Smásoluverð 55 aura pakkinn.
THOMAS BEAR & SONS, LTD.,
LONDON.
1
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
VIII. ár.

Ihaldsblöðin dönsku hafa frétt
um Morgunblaðshneikslið héðan.
Með viðeigandi skýringum frá Stór
Dönum ytra leggja þau út af því,
að Tíminn og Lögrétta séu að blása
að kolum Danahaturs á íslandi.
þykir rétt að víkja að því efni í
eitt skifti fyrir öll. —
Danahatur er ekki til lengur á
Islandi. En Danahatur var til hér,
meðan þeir menn réðu þar lögum
og lofum, sem litu á Island eins
og danska nýlendu, sem danskir
kaupmenn ættu að halda áfram að
mjólka og dönsk stjórn ætti áfram
að sjá fyrir náðarsamlegast. það
voru íhaldsmennirnir dönsku sem
þessar tilfinningar ólu í brjósti, og
ala sumir enn í brjósti, þótt nú
fái engu ráðið, sem betur fer.
Ekkert íslenskt blað hefir af-
dráttarlausar en Tíminn viðurkent
drengskap mikils meirihluta
dönsku þjóðarinnar, er fullveldi Is-
lands var viðurkent 1918. Ekkert
íslenskt blað hefir farið hlýrri orð-
um en Tíminn um J. C. Christen-
sen oddvita danskra bænda og sam
vinnumanna, sem fór með umboð
þeirra þá, með fullum drengskap
og skilningi. Hið sama átti við um
stjórn hinna róttækari vinstri-
manna, er þá fór með völd í Dan-
mörku, og hið sama átti við um
verkamannaflokkinn.
Fylsta vinarhug og samúð mun
Tíminn jafnan sýna þeim marg-
falda meirihluta dönsku þjóðarinn-
ar, sem þama var að verki. Tíminn
óttast engan yfirgang í neinni
mynd af dönsku þjóðinni sem
heild, heldpr þvert á móti.
Jafnfúslega mun Tíminn og við-
urkenna hitt, að hingað til lands
hafa flust margir danskir menn og
konur, bæði fyr og síðar, sem hafa
þýðst Island og Islendinga, komið
hingað til þess að vinna með Is-
lendingum og unnið íslandi mikið
gagn. Schierbeck landlæknir, E.
Nielsen forstjóri, L. Kaaber banka-
stjóri og margir fleiri eru menn,
sem íslendingar munu jafnan
bjóða velkomna og telja sér mik-
inn feng að fá.
Síst af öllu munu íslenskir sam-
vinnumenn ala í brjósti Danahat-
ur, því að af dönsku bændunum
hafa þeir lært hin þörfustu fræði
bæði um búskap, verslunarskipu-
lag og margt fleira.
Ásökunin um Danahatur í Tím-
ans garð er svo úr lausu lofti grip-
in sem vera má. —
En það var partur af dcnsku
þjóðinni, sem fullkomlega vildi
neita Islandi um fullveldisviður-
kenninguna 1918 og hefði gert það
óhikað, hefði hann haft bolmagn
til. þeir menn voru í hóp Ihalds-
mannanna dönsku.
það hefir alla tíð undanfarið ver
ið ’nópur manna í Danmörku, þar
nefndir „íslenskir kaupmenn", sem
hafa viljað nota Island eins og
mjólkurkú, sem hafa viljað eiga
sem fylstan íhlutunarrétt um með-
ferð íslenskra mála eftir einhverj-
um leiðum.
Síðast nú í kosningabaráttunni
dönslcu, í síðastliðnum mánuði,
skaut jarminum upp í helsta blaði
íhaldsmannahna yfir því, að að-
staðan væri önnur en áður var milli
Islands og Danmerkur.
það eitt heldur þessum Stór-
Dönum niðri, að mikill meiri hluti
dönsku þjóðarinnar er drenglund-
aður, frjálslyndur og svo vel ment-
ur, að hann lætur Ihaldsmennina
engu ráða.
Af dönsku þjóðinni sem heild
þurfum við einkis annars að vænta
íslendingar en vináttu og dreng-
skapar.
En íhaldslundin Stór-Danaxma
verður jafnan söm við sig í íslands
garð. þeir menn hafa ekkert lært
og engu gleymt. „Islensku kaup-
mennimir" svonefndu munu flest-
ir véra þar í hóp. Penin'gavaldið
mesta er og þar í hóp. Og þessi fá-
menna klíka, sem á engan hátt get-
ur komið fram af hálfu hinnar
dönsku þjóðar, sem danska þjóðin
hefir hrist af sér og mun aldrei yf-.
ir sér þola, fáeinir menn með þess-
um hugsunarhætti eru það, sem
nú leita eftir nýjum leiðum til þess
að koma ár sinni fyrir borð á ís-
landi — með því að kaupa íslensk
blöð, ná þar undirtökum og gera
otjórmnálaflokk og landsstjórn
meir eða minna að sínu handoendi.
þetta er það sem Tíminn hefir
átalið og telur óþolandi. Slíka að-
íerð myndu öll blöð frjálslyndra
manna í Danmörku líka telja óþol-
andi. Sem einn maður myndu þau
rísá upp til mótmæla ef Stór-
þjóðverjar efndu til líkrar aðstöðu
við eitt höfuðmálgagn Danmerkur,
sem danskir kaupmenn hafa efnt
til við Morgunblaðið og Isafold.
Sem einn maður myndu frjáls-
lyndir menn í Danmörku rísa gegn
þeirri landsstjórn, sem hefði slíkt
blað fyrir aðalmálgagn sitt.
„Danahatur" Tímans í þessu
máli er samskonar „Danahatur"
sem frjálslyndir menn í Danmörku
sjálfri beindu gegn Ihaldinu
danska, Estrup og félögum hans.
það er mótspyrna gegn yfirdrotn-
un og ásælni peningavaldsins,
hvort sem er innlent eða útlent.
Með hinum frjálslyndu dónsku
bræðrum, bændum, verkamönnum
og mentamönnum, vill Tíminn
berjast í fullu bróðerni við yfir-
gangsstefnu Ihaldsins og einstakra
fésýslumanna, hvaðan sem sú alda
er runnin. þá afstöðu munu allir
frjálslyndir danskir íslandsvinir
skilja vel.
----0----
Rangur sðguburður.
Mánaðarrit er gefið út í Kaup-
mannahöfn, sem heitir „Det nye
Nord“. Verkefnið er að auka sam-
vinnu Norðurlandaþjóðanna, auka
þekkingu þeirra hverri á annari 0.
s. frv. þessvegna flytur ritið að
jafnaði yfirlitsgreinar um helstu
viðburði í hverju landinu fyrir sig.
Vitanlega er það sjálfsögð krafa
að slíkar fregnir séu réttar og
hlutdrægnislausar. Ritið er um
margt merkilegt og er því enn
meir áríðandi, þar sem gera má ráð
fyrir að tillit sé tekið til þess á
öðrum sviðum, að það flytji réttar
fregnir héðan.
Sigfús Blöndal bókavörður hefir
int það starf af hendi undanfarið
að rita slíkar yfirlitsgreinar um
íslenska viðburði í „Det nye Nord“.
Vissulega hefði mátt fá til þess
hæfari mann. En þó hefir svo ver-
ið til þessa, að þótt þessar grein-
ar S. Bl. hafi verið mjög tilkomu-
litlar, þá hefir ekki í þeim verið svo
mikið af vitleysum, að þótt hafi
taka því að leiðrétta.
En í síðasta tölublaði rítsins,
aprílheftinu, ritar hann grein um
stjórnmál á íslandi síðustu mán-
uðina, sem verður að mótmæla, því
að hún er langt fyrir neðan þær
kröfur, sem verður að gera til ís-
lendings, sem ritar um landa síná í
erlend blöð.
Greinin er löng og ítarleg og
mörgu sönnu, réttu og gagnlegu
hefði mátt koma þar að um Is-
land, er útlent blað ljær svo mikið
rúm um íslensk mál.
En í stað þess að rita óhlutdrægt
er það svo, að þessi grein S. Bl.
er einhliða lofgrein og „agitations"
grein fyrir Ihaldsflokkinn og Jón
þorláksson sérstaklega.
það er með öllu ófyrirgefanlegt
er íslendingur ritar þannig í út-
lent blað.
Langmestur hluti greinarinnar
er lofgerðai’rolla um orð og athafn-
ir Jóns þorlákssonar. Enginn set-
ur út á það, þótt S. Bl. hafi miklar
mætur á mági sínum, Jóni þorláks-
syni. En þá ofurást má hann ekki
láta lita alla frásögnina um stjórn-
málalíf á íslandi. Sá maður er með
öllu óhæfur að rita um stjórnmál,
sem lætur mágsemdimar stýra
pennanum. I höndum S. Bl. er
stjórnmálasaga Islands síðustu
mánuðina lítið annað en sagan um
það, sem J. þ. hefir sagt og gert.
Auk þessa höfuðlýtis á frásögn-
inni úir og grúir af vitleysum. Ein
er þannig, að að henni verður hleg-
ið um alt Island, enda er sannleik-
urinn þar sagður öfugur um tvö
meginatriði. S. Bl. segir frá stjórn-
arskrárbreytingunni, sem kom
fram í efri deild og getur þess að
afleiðingin af samþykt hennar
hefði orðið nýjar kosningar. Segir
hann að það hafi einmitt verið til-
gangurinn. „Ihaldsflokkurinn er
sem sé greinilega þeirrar skoðun-
ar, að kosningar myndu styrkja
aðstöðu hans og ef til vill gefa hon
um fullan meirihluta", segir S. Bl.,
og bætir svo við: „En hinum tveim
flokkunum kom þetta ekki og nið-
urstaðan varð að þessar breyting-
ar féllu með jöfnum atkvæðum í
efri deild“.
Hér er það beinlínis sagt, eða a.
m. k. fullkomlega gefið í skyn, að
Framsóknarflokkurinn hafi drepið
stjórnarskrárbreytinguna. Svo
fullkomlega leyfir S. Bl. sér að
ranghverfa sannleikanum. Og hitt
er líka á allra vitorði, að Ihaldið
drap stjói-nai’ski-árbreytinguna
fyrst og fremst af hræðslu við
nýjar kosningar. —
Kalt var milli þeirra fjand-
mannanna þórðar kakala og Giss-
urar þorvaldssonar og það svo, að
er Hákon konungur spurði þórð
hvort hann vildi vera í himnaríki
ef Gissur væri þar fyrir, þá svaraði
þórður: „Vera gjarna, herra, og
væri þó langt í milli okkar“. Samt
sem áður „mælti hvárgi öðrum í
móti eða ósannaði annars sögu“ er
þeir fluttu mál sitt ytra. .
Er nú komið annað snið. Hafa
þeir af verðskuldaðan orðróm og
dóm, sem flytja útlendingum ósann
ar sögur um ættlandið.
Kærð Dorsteins Mmm
um löðurmannlegar skúmaskots-
skítkasts-tilhneigingar Mbl.eigend-
anna sönnuð með f jórum
nýjum dæmum.
þorst. Gíslason hefir starfað
með eigendum Morgunblaðsins um
nokkur undanfarin ár. Hann lýsir
þeim sem mest blönduðu sér í
rekstur blaðsins, sem tiltakanlega
lítið gefnum og fáfróðum mönnum.
Ennfremur svo, að þeir hafi viljað
standa í skúmaskotum og brúka
starfsmenn blaðsins ti! skítugra
árása. Er enginn vafi á, að þetta
skítkast eigendanna hefir átt að
beinast að samvinnumönnum.
þorst. Gíslason fór frá blaðinu, af
því hann vildi ekki búa með slíku
fólki. I staðinn voru ráðnir tveir
unglingspiltar, og er þeim til sam-
ans borgaðar nærfelt 20 þús. kr.
um árið. Fyrsta skylda þeirra er
auðvitað að vera hlýðin verkfæri
eigendanna, þ. e. fiamkvæma
„skítkast" það, er þessir lítið gefnu
og lítið mentuðu húsbændur fyrir-
skipa.
Morgunblaðið hefir fyrir utan
öll önnur ósannindi um mig síðustu
vikurnar gert hið hvíta svart í fjór
um tilteknum málum. því hefir ver
ið haldið fram í Mbl. og dilk þess,
sem síldarspekúlantinn gefur pen-
inga í, að eg hafi drepið stjómar-
skrána í Ed. í vetur. Ennfremur
segir Mbl. að eg hafi stöðvað og
eyðilagt þrjú önnur mál í vetur,
sumpart með að koma ekki á fundi
í neíndum. þessi þrjú mál áttu að
vera: Afnám sendiherra í Khöfn,
fækkun kennara við háskólann og
lækkun þingmannakaups.
Um fyrsta málið nægir að táka
orðrétta útskrift úr þingtíðindun-
um um 30. fund Ed. 27. mars
1924:
„Frv. (stjórnarskráin) svo
breytt, felt með 7:7 atlcvæðum að
viðhöfðu nafnakalli og sögðu : Já:
S. J., E. Á., G. Ó., I. P., J. M., J.
J., H. St. Nei: S. E., B Kr., E. P.,
H. Sn., I. H. B., J. Jós., Jóh. Jóh.“.
Af þessu sést, að allir fimm
Framsóknarmenn í Ed. tylgja frv.,
en 7 af stuðningsmönnum stjóm-
arinnar fella það.
1 háskólafrv. skilaði eg nefndar-
áliti degi á undan meirihlutanum
(tveim stuðningsmönnum stjórn-
arinnar). þeir lögðu til að frv.
væri drepið. Og J. M. hafði komið
á fund í nefndinni og lýst hinu
sama yfir. En eg lagði til að frv.
gengi fram, og að embættin hin
miður þörfu yrðu lögð strax niður.
Sendiherramálið tók H. St. ekki
á dagskrá í 10 daga. Að lokum
ýtti eg á hann, og kom það þá í
allsherjarnefnd. Meiri hlutinn þar
(Jóh. Jóh. og sr. Eggert) vildu
ekki láta málið ganga fram. J. M.
kom á fund og styrkti þá í þeirri
trú. Lagði raunar mikla áherslu á
að það yrði svæft. Eg skilaði þá
tafarlaust nefndaráliti og lagði til
21. blað
að frv. um niðurfall sendiherraem-
bættisins yrði samþykt. En Ihalds-
mennirnir skiluðu ekki nefndar-
áliti og Steinsen tók málið ekki á
dagskrá. Ihaldið svæfði þannig
málið.
Um þingfararkaupið komu 4 af
nefndarmönnum sér saman um að
frv. væri ósanngjarnt í garð að-
komumanna, einkum efnalítilla
manna, sem myndu beint skaðast'
á þingsetunni. Tveir af þessum
fjórum voru stuðningsmenn stjóm
arinnar og tveir Framsóknarmenn.
Einn Ihaldsmaður ekki á fundi. Eg
tók íram, að ef lækkað væri kaup
aðkomumanna, myndi eg taka upp
tillögu Sveins í Firði og sr. Tr. þ.
um að eftirlauna- og landssjóðs
launamenn úr Rvík hefðu ekki
tvöföld laun, er þeir sætu á þmgi.
Jón Kjartansson og Valtýr vita
báðir ofboð vel, að þeir hafa um-
snúið sannleikanum, svo sem frek-
ast má verða, í frásögninni um
þessi mál. þó að þeir séu liðlétting-
ar, er ekki beinlínis hægt að sjá
að þeim sé hagur í að segja vísvit-
andi rangt frá þingmálum, þar sem
hægt er að reka ósanmndin ofan I
þá með prentuðum skilríkjum. það
hljóta að vera aðrir enn aumari,
enn heimskari, enn ómentaðri. Nú
vita menn af skýrslu þ G. hvei’ji:
það eru, sem knýja fram svona
blaðamensku. það hljóta að vera
eigendurnir. þessi meðferð á opin-
berum málum er eðlileg löðurmenn
um. Hún er „skítkast“. Hún er
framkvæmd fyrir menn í skúma
skotunum af þar til launuðum
mönnum. Og það eru þessir eig
endur, sem Steinsen, Jón Magnús
sonð B. Kr., Jóhannes, Ingibjörg,
sr. Eggert, Jóhann og Hjörtur tóku
í fang sér, og vöfðu að sér eins og
móðir, sem lætur vel að iitlu bami,
þegar prófun fór fram á Ihaldinu
með hinu áhrifamikla meðali 515.
J. J.
----o-----
Mannslát. Nýlega andaðist úr
lungnabólgu ungur tfnisbóndi,
þorvaldur á Stóra-Vatnsskarði,
bróðir Jóns Árnasonar fram-
kvæmdastjóra Sís. Jón fór norður
til þess að vera við jarðarförina.
Mörsiðrið. Morgunblaðs „rit-
stjórarnir“ köstuðu mörsiðrmu í
gær. Er það orðin þrautalending-
in þeirra að þorsteinn Gíslason
hafi verið „í innilegustum þingum
við dönsku mömmu“ — meðan
hann var ritstjóri Morgunblaðs-
ins, vitanlega. Með þessum ummæl
um játa þeir sökina á sjálfa sig,
en vilja einungis draga þorstein
með sér. þeir gleyma því að að-
staða þorsteins var öll önnur en
þeirra við Mbl. þeir gleyma því,
að alþjóð íslands er fullkomlega
kunnur sá aðstöðumunur. þor-
steinn hafði samning frá íslensk-
um mönnum sem trygði honum
undirtökin við blaðið meðan var.
Og þorsteinn kaus heldur að fara
en að láf a þá dönsku kúga sig. Ein-
ir sitja þeir núverandi „ritstjór-
arnir“ „í innilegustum þingum við
dönsku mömmu“ og hafa meir að
segja gefið út yfirlýsingu um að
„danska mamma“ hefir á þeim
undirtökin.
Rösklega atrennu að bannlaga-
brjótum framdi hinn nýi bæjar-
stjóri í Vestmannaeyjum. Lét
fram fara húsrannsókn í 6 húsum
grunuðum. Fann vínbruggunar-
áhöld í 4 húsum og ólöglegt áfengi
í 5.