Tíminn - 24.05.1924, Blaðsíða 2

82
T 1 M I N N
íslandi alt.
pessi orð, sem mega teljast kjör-
orð Jóns Sigurðssonar og margra
fleiri okkar ágætismanna, eru orð-
in furðu fáheyrð nú á síðari árum
og virðist jafnvel, að í þeirra stað
séu að koma orðin: Mér alt. Sé
saga landsins athuguð, verður það
auðsætt, að með þjóðinni fer fækk-
andi þeim mönnum, sem fyrst og
fremst hugsa um landsins gagn og
nauðsynjar. Menn gera taumlausar
kröfur til þess að hafa peninga og
þægilega daga. Sjálfsfórn fyrir
land og lýð sést naumast nema á
pappímum. Ekki vantar það að
vísu, að nógu margir eru þeir
menn, sem telja sjálfa sig útvalda
leiðtoga lýðsins, en þeir gera fyrst
og fremst hörðustu kröfur til
launa af opinberu fé, hvort sem er
frá ríkinu eða öðrum stofnunum.
Svo langt er gengið, að nú hika
menn ekki við að veita sjálfum sér
embætti, ef lögin ekki banna. Dáða-
verkin eiga svo að vera unnin — af
þessum miklu mönnum! — með
skrifum, þar sem öðrum er sagt
hvað þeir eigi að gera, eða skrif-
um, þar sem höfundarnir eru að
sýna, hvað þeir séu lærðir og vel
gefnir menn; enda þótt skrif þau
séu ómeltanleg þvæla og þarflaus
fyrir allan almenning. Nýlega hefir
einn læknanna okkar úthelt sér í
Tímanum yfir því, að menn hér
skuli ekki dást að honum og
starfsbræðrum hans vegna þeirra
vildarkjara, sem þeir bjóði þjóð-
inni í nægjusemi, hvað laun þeirra
áhrærir, en lætur þó í veðri vaka,
að ekki megi laun þeirra vera lægri
heldur en laun starfsbræðra þeirra
í Noregi. Hér mættu margir fleiri
vera óánægðir, borið saman við
Noreg. Bændumir þar fá á aðra
krónu meira fyrir hvert kíló af
kjöti, heldur en bændur hér, og
bændur þar geta hæglega ræktað
kom og selt timbur, hvorugt geta
bændur hér.
Já, það kemur æði víða í ljós
þetta: Mér ált. þjóðin væri betur á
vegi stödd ef þetta væri enn ekki
orðið svo rótgróið hér sem það er,
að gera háar kröfur til annara, en
vilja sem minst leggja á sjálfa sig.
það er gengið of mjög fram hjá
því atriði, að við erum með okkai
framfarir langt á eftir nágranna-
þjóðum vorum. Við eigum eftir að
skapa okkur skilyrði til lífsþæg-
inda, sem aðrar þjóðir eru búnar
að. Við förum algerlega öfugt að,
ge^um fyrst kröfur til þægind-
anna, áður en við leggjum undir-
stöðu þeirra. Væri t. d. búið að
Sala sjávarafurða.
(Ræða Ingvars Pálmasonar um til-
lögu til þingsályktunar um að skora á
landsstjórnina að rannsaka hvernig
koma megi íöstu skipulagi á sölu
sjávarafurða erlendis.)
Á undanfömum árum hefir það
verið óljóst hugboð mjög margra
smærri útgerðarmanna út um
land, að við íslendingjar fengjum
að mun lægra verð fyrir fisk okk-
ar en vera bæri eftir markaðsverði
í þeim löndum, er hans neyta, og
að það stafaði af skipulagsleysi á
fisksölunni.
Á síðastliðnu ári hefir fengist
staðfesting á þessu hugboði, bæði
frá manni, er af eigin hvöt og
áhuga fyrir velferð sjávarútvegs-
ins hefir kynt sér fisksöluna á
Spáni síðastliðið sumar. En þó eink
um og sér í lagi frá manni, er sér-
staklega var sendur til Spánar af
bönkunum og að nokkru af Fiski-
félagi Islands, til að rannsaka
fisksölumálið. það mun álit margra
að sá maður, er til sendifararinnar
var valinn, sé flestum Islendingum
fróðari 1 öllu því, er að fisksölu lýt-
ur og hafi fyrir sérstaka aðstöðu
manna best skilyrði til að rannsaka
rækta svo landið, að hér lifði
miljón manna á landbúnaði, þá
væri sennilega ekkert athugavert
við að launa læknum eins vel og í
Noregi.
Skömmu eftir síðustu aldamót
dvaldi eg 2 ár í Noregi, hefi eg
sagnir elstu manna þá, um lifnað-
arhætti í sveitum Noregs um
1840. þá var þegar hafið nokkurt
starf til að rækta landið. pá hafði
sá hugsunarháttur algerlega undir-
tökin hjá öllum þorra manna, að
vinna, vinna til gagns og gera hin-
ar allra minstu kröfur til lífsfram-
dráttar. Bændur, sem sátu á þingi,
gerðu sig út til þingsetu með nesti
og nýja skó, til að eyða sem
minstu, en spara sem mest til
verklegra framkvæmda. „Ja, da
stud man og spaddi hile dagene“
(þá stóðum við og stungum dag
eftir dag), sögðu gömlu mennirn-
ir. Jörðin stungin upp og grjótinu
rutt burt til að færa út ræktaða
landið. pá var þar ekki hugsað um
hátt kaup eða „lystisemdir lífsins",
aðalhugsunin var að vinna og
rækta Og enn standa Norðmenn og
stinga „hile dagene“, þótt margt
sé nú orðið þar breytt síðan um
1840. Með vinnunni og nægjusem-
inni með sín kjör eru nú Norð-
menn búnir að skapa sér skilyrði
til lífsþæginda og geta því gert
kröfur, sem þeir alls ekki gátu gert
1840. Við erum ekki lengra á veg
komnir með ræktun landsins —
sem er aðalstarf hverrar þjóðar —
heldur en Norðmenn voru komnir
1840. Við eigum eftir að standa og
stynga „hile dagene“ og gera litlar
kröfur fyrir sjálfa okkur, eða ann-
ars en þess, að sjá ræktun landsins
miða áfram. Eg segi litlar kröfur,
já, litlar kröfur til lífsþæginda,
ekki síst þeirra, sem oft verða til
óþæginda. En gera aftur miklar
kröfur til okkar sem starfandi og
hugsandi manna, sem góðra íslend-
inga, er eiga fagrar hugsjónir um
að landið verði blómlegt og vel
ræktað og veiti framfærslu þjóð,
sem eigi þrótt og glæsimensku
sögualdarinnar og mæli á tungu
Snorra og Egils. Við eigum að
gera þær kröfur, að þjóðin öll,
hver einstakur, vilji í raun og
sannleika helga íslandi alt sitt
starf og vinna að því, að allar
fagrar hugsjónir um framtíð þess
rætist og verði að veruleika sem
fyrst. En til þess að það megi
verða, verðum við hver um sig að
eiga þessar hugsjónir og trúa á
þær, þá fleygjum við frá okkur
mörgum hégóma og ónauðsynleg-
um kröfum. Við þurfum þessa nú
þegar. Ef við gerum ekkert frek
ar en gert hefir verið undanfarið
slík mál og draga af þeirri rann-
sókn ábyggilegar ályktanir.
Nú er það vitanlegt orðið, að
sendimaður þessi hefir komist að
þeirri niðurstöðu, að fiskframleið-
endur hér hafi síðastliðið ár feng-
ið alt að 5 miljónum króna minna
fyrir fisk sinn, þann er seldur var
íil Spánar og annara Miðjarðar-
hafslanda, en þeim bar eftir mark-
aðsverði þar syðra, og að mestur
hluti þess fjár hafi lent hjá út-
lendum fiskikaupmönnum. þetta
kemur og alveg heim við þær upp-
lýsingar, er eg hefi fengið frá
manni þeim, er eg áðan gat um að
hefði af eigin hvöt kynt sér þetta
mál á sama tíma.
Eg verð að telja sennilegt, að
meiri hluti af umræddu verðtapi
fiskjarins hafi komið niður á hin-
um smærri útveg vorum, þ. e. róðr-
arbáta og minni vélbátaútveginn,
því hann hefir að mörgu leyti verri
aðstöðu um að njóta bestu sölu en
stórútvegurinn, enda framleiðir
hann um helming alls þess fiskjar,
er við flytjum á útlendan markað,
eins og eg mun sýna fram á.
Sá mikli misskilningur virðist
vera að komast inn hjá þjóðinni, að
ekki sé eins mikils um vert hinn
smærri útveg vorn eins og um stór-
útveginn. Margir virðast álíta, að
það sé stórútvegurinn,botnvörpung
Kaupið
íslenskar vörurl
HreinS. Blautsápa
Hrein® Stangasápa
Hrein®. Handsápur
Hreini Kerti
Hreini Skósverta
Hreini Gólfáburður
nrum styðJið íslenskan
ntlNN iðnað!
HAVNEMÖLLEN
KAUPMANNAH0FN
mælir með sínu alviðurkenda rúgrnjöli og hveiti.
Meiri vörugæði ófáanleg.
S.I.S. slciftir eirxg-örxg-CL -við olsilszTJLr.
Seljum og mörgum öðrum íslenskum verslunum.
Þvottaefnið „Nix

er best og ódýrast.
Heíir alstaðar, þar sem það hefir verið notað,
hlotið einróma lof.
Sambandið annast um pantanir.
og látum oss „fljóta sofandi að
feigðarósi“, fer svo, að þeir verða
mjög fáir, sem trúi framar, að
landið geti átt bjartari daga. og
blómgast og framfært fjölmennari
þjóð. Nei, við megum ekki láta
hugfallast í þessu efni. Tökum
höndum saman í verki, ræktum
landið og byggjum nýbýli. það
leggur hinn traustasta gi-undvöll
til framfara þjóðarinnar.
Jón H. þorbergsson.
[Höfundur þessarar greinar, J. V.,
bróðir síra Ófeigs í Fellsmúla, hefir
dvalist meir en 20 ár ytra og unnið
þar í klæðaverksmiðjum, sem meðal
annars unnu úr islenskri ull. Ritstj.]
arnir og þilskipin, þar með talin
vélskip, sem aðallega beri uppi at-
vinnuna við sjóinn og standi undir
gjaldabyrðinni til ríkissjóðs. þetta
er hraparlegur misskilningur. Síð-
ustu hagskýrslur, sem út eru komn
ar (fyrir árið 1922), sýna ljóslega
hið gagnstæða. það ár skiftist all-
ur þorskfiskafli á skip og báta
þannig: Róðrarbátar og vélbátar
undir 12 smálestir 49,7%, þilskip
og vélskip yfir 12 smálestir 19,6%,
botnvörpuskip (27) 30,7%. þar
með er talinn ísfiskur botnvörpu-
skipanna, en ótalinn er allur sá
fiskur, sem neytt er innanlands og
sem vitanlega er að langmestu leyti
veiddur á róðrarbáta og smærri
mótorbáta.
Athugi maður atvinnuna, sýna
hagskýrslumar, að þorskveiðar
hafa stundað sama ár 6380 menn
á samtals 1002 róðrarbátum og
355 vélbátum minni en 12 smálest-
ir. Á þilskipum, þar með talin vél-
skip yfir 12 smál., og botnvörp-
ungum, samtals 189 skipum, munu
eftir því sem séð verður af skýrsl-
unum, hafa stundað veiðar alls um
2570 manns, en þar ber þess að
gæta, að 34 af skipum þessum
stunduðu einungis síld og hákarla-
veiðar og 7 stunduðu síld og há-
karlaveiðar ásamt þorskveiðunum.
Mun því sanni næst, að við þorsk-
Nú er gott útlit um markað fyr-
ir íslenska ull, svo að fá dæmi
munu vera til á friðartíma. Er því
ekki úr vegi að áminna bændur um
að gera sitt ítrasta til að vanda
sem allra best meðferð ullarinnar.
En þar er margs að gæta.
Fyrst vil eg nefna rúning fjár-
ins. það mun nú vera orðinn lands-
siður að klippa sauðséð, og er það
gott. En hitt mun vera fátíðara, að
láta hvert reifi yfir annað í byng-
inn og til geymslu. En það er eitt
aðalskilyrði fyrir því, að ullin verði
nákvæmlega flokkuð til útflutn-
ings, en það ræður mjög verði og
eftirspurn á heimsmarkaðinum.
Látið ekki ullina líta út eins og
þegar hrafninn er að rýja dauða
pestarkind eða horgemling á vori!
Til þess að létta matsmönnunum
starfið að flokka ullina eftir eðlis-
veiðar eingöngu á þilskipum og
botnvörpungum hafi verið um 2200
manns, verða þá hlutföllin sem
næst V3 á stórútveginn móti 2/3 á
róðrarbátum og smærri vélbátum.
Eftir þeim upplýsingum, er eg
hefi getað aflað mér, munu þessi
hlutföll milli stærri og smærri út-
vegsins lítið hafa breyst á síðustu
árum. Geri maður nú ráð fyrir, að
atvinna við verkun aflans muni
vera eftir sömu hlutföllum og afla-
upphæðin, sem síst mun vera báta-
útveginum í vil, því botnvörpungar
flytja mikið af sínum afla út
óverkað, bæði í ís og upp úr salti,
þá verður það ljóst, að það er hinn
smærri útvegur vor, sem veitir
langsamlega mesta atvinnu við
sjávarsíðuna, og það er einnig
hann, sem að mjög miklu leyti,
þrátt fyrir alla erfiðleika, stendur
undir gjaldabyrðinni til ríkissjóðs,
og að það er hann, sem með bætt-
um skilyrðum og betri útbúnaði
verður affarasælastur fyrir land og
lýð. það er því hann, sem löggjaf-
arvaldið ætti sérstaklega að styðja
og verja skakkaföllum.
þegar nú þess er gætt, að þær
4—5 miljónir króna, sem ætla má
að við höfum tapað fyrir skipulags-
leysi fisksölunnar síðastliðið ár,
munu nema eigi minna en 1 /6—1/7
alls andvirðis útflutts fiskjar
gæðum hennar, eiga bændur að
hafa reifin sem allra heillegust.
Kviðull á að vera fyrir sig, ennis-
ull sömuleiðis, bringu- og fótaull
fyrir sig, en ekki blanda þessu
saman við aðra ull af kindinni. Ull
af togmiklu og þelmiklufé má held-
ur ekki blanda saman. Ull af því
fé, sem liðið hefir fóðurskort eða
af veiku fé má alls ekki blanda
saman við ull af vel fóðruðum og
frískum skepnum. þessa alls verð-
ur að gæta við niðurlagning ullar-
innar, því að spunahúsin og klæða-
verksmiðjurnar í útlöndum verð-
leggja ullina eftir flokkuninni.
Annað atriði er um ullarþvott-
inn. Fáir fjáreigendur munu þvo
ullina nákvæmlega eins og vanda
þurkun hennar jafn vel. En alt
blandast þetta saman er út er flutt.
Einn hefir saltað ullina, aimar
látið hana liggja undir náttdögg,
þriðji hefir nokkuð af sandiogmold
milli þelháranna. Besta ráðið væri
ef bændur böðuðu féð um viku áð-
ur en ullin er tekin af, úr vel upp-
leystu sápuvatni (lýsissápu) og c.
2% af ammoníaki, salmíaki eða
eter. Láta féð þorna vel og leggja
síðan ullina inn óþvegna að öðru
leyti en þessu. Eitt af því sem skað
ar ullina mest sem iðnaðar- og
verslunarvöru er þvottur hennar í
of sterkri blöndu, sóda eða súrefna.
Sódinn leysir upp fituefni ullarinn-
ar og gerir hana harða átöku og
stökka. þar að auki ætti aldrei að
þvo ullina úr heitara vatni en 65—
70° á celsíus, því meiri vatnshiti
breytir ýmsum eiginleikum henn-
ar.
Nú er ullartakan fyrir hendi og
ekki ráð nema í tíma sé tekið. Væri
vel ef menn færðu sér í nyt holl og
góðgjörn ráð, hvaðan sem þau
koma. Jón Vigfússon.
----o----
Til lesenda Tímans.
Mér er ant um barnatrú mína —
eins og hún var mér innrætt í for-
eldrahúsum og eins og Heilög ritn-
ing og kirkja Krists hefir boðað
mér hana og kent.
Alt of hirðulaus hefi eg verið um
þennan helga ari. þó hefir mig
langað til að glata honum ekki. Og
ofurlítið hefi eg reynt (í blaða-
greinum og á annan hátt)að hvetja
þá, er sama arf áttu, til að gæta
hans og láta ekki svifta sig honum.
Fyrir þetta: að eg vil halda fast
við trú feðra minna, hefir hr. Har-
aldur Níelsson, guðfræðiprófessor
við háskóla fslands, uppnefnt mig
í síðasta tbl. Tímans, — kallað mig
1923, þá sjáum við, hve geysilegu
tjóni skipulagsleysið veldur og við
hljótum að kannast við, að við slíkt
má ekki una. Hér verður að taka
til alvarlegra og fastra ráðstafana,
ef fjárhag einstaklinganna og rík-
isins á að verða nokkurrar viðreisn
ar auðið. Nú má ekki lengur láta
reka á reiðanum í þeirri fánýtu
trú, að alt lagist af sjálfu sér.
Verði það ástand, sem ríkt hefir
undanfarið, látið haldast óbreytt,
eigum við á hættu að tapa árlega
svo miljónum króna skiftir í hend-
ur útlendra gróðabrallshringa, og
að með hverju ári sem líður verði
erfiðara að kippa þessu máli í rjett
horf.
Að því er snertir síldarsöluna,
skal eg játa, að eg er ekki eins
kunnugur því máli, hefi ekki gert
mér eins mikið fara um að kynna
mér það mál, en benda má á, að
fyrir fáum árum höfum við orðið
fyrir geysilega miklu tjóni, bæði
beint og óbeint, fyrir skipulags-
leysi á sölu þeirrar vörutegundar,
svo miklu tjóni, að við erum enn
að súpa seyðið af því og eigum
óefað eftir að súpa margan beisk-.
an sopa af þeim drykk áður en hon-
um er lokið. Slíkt tjón getur komið
fyrir aftur, ef ekki er aðgert, og
gæti þá jafnvel svo farið, að það
riði fjárhag okkar að fullu; áreið-