Tíminn - 28.06.1924, Blaðsíða 1

(öfaíbferi
09 afgrei&slim’a&ur Cimans et
Sigurgeir ^rifcrifsfon,
Satnbanösbúsinu, Reyfjauíf.
^fjgrcibsía
íimans er í Sambanbsþúsinu.
©pin baglega 9—12 f. h).
Sími 496.
YIII. ár.
Reykjavík 28. júní 1924
2ö. bluð
Kjötmarkaðurinn enn.
f
♦
♦

ELEPHANT
CIGARETTES
Mest reyktar. Pást allsstaðar.
Smáseluverð 55 aura pakkinn.
THOMAS BEÁR & SONS, LTD.,
^LONDON.^ ^ ^
▼
t
♦
♦
♦
♦
♦
Tollurinn á íslensku kjöti í Nor-
egi heíir nú verið lækkaður niðm
í 38 aura norska á kg., eða um 2ú
aura, og er þá í bráð yfirstigin su
ltæita, sem íyrirsjáanleg var, cl
ír,gin rýmkun hefði í'engist á kjöt-
col'inum. Verið getur og að mer-n
lili tvo á, sem nú sé leyst úr ölli.m
Vciida um kjötsölu Islendinga og
þvl máli þurf'i þess vegna ekki að
gef'a í'rekari gaum.
En það er einmitt saga kjöttolls-
ins í Noregi, sem best hefir kei t,
hversu óheilbrigt það er, að vera
háður takmörkuðum markaði í
einu landi með sölu á aðalfram-
leiðsluvöru landbúnaðarins. Og þó
ekki verði gert ráð f'yrir, að Noið-
menn liækki kjöttollinn á ný, þá
geta ýmsar ástæöur orsakað verð •
fall og sölutregðu þar í landi, s. s.
vmkloil, ilt árferði til lands ug
sjávar, óhagstætt gengi, og, siðast
en ekki síst, aukin kjötframleiðsiu
Noiðmanna, sem getur orðið okkur
hættuleg síðar, ef ekkert er að-
liaíst.
í vetur sem leið skrifaði eg g ein
hér í blaðið um þetta sama efni og'
reyndi þar að sýna fram á, að eina
leiðin til að koma kjötsölunni í
sæmilegt horf, væri sú, að geta
f'lutt kjötið út í því ásigkomulagi,
að liægt væri að selja það í Bret-
landi. Skýrði eg þar frá tilraunum
Sambandsins um útflutning á
kældu kjöti tvö undanfarin haust.
og hugmynd hr. Emil Nielsens
f ramkvæmdast j óra Eimskipaí'é-
lagsins, um smíði á nýju skipi með
frystiútbúnaði, sem svaraði til
þarfa okkar í þessu efni. Samband-
ið hefir í vor látið athuga söluhorf-
ur á kældu og frystu kjöti í Bret-
landi, talsvert nánar en áður hefir
verið gert.
Niðurstöðurnar af þessum at-
hugunum, ásamt reynslu þeirri,
sem fengist hefir af tilraunum
Sambandsins, eru í stuttu máli sem
hér segir:
1. það er hægt að selja því nær
ótakmarkað af lTosnu dilkakjöti í
Bretlandi, miðað við framleiðslu
Islendinga, og talsvert af kældu
kjöti, eða alt að 10,000 dilka-
skrokka með hverri skipsferð.
j^essu til skýringar skal þess get-
ið, að eitthvert stærsta kjötfirmað
í London flutti til Bretlands á
jiremur vikum í vor um 750,000
dilkaskrokka frá Nýja Sjálandi.
2. Kjöið má að líkindum senda
úfrosið og frysta það í Bretlandi.
j)ó bar ekki saman áliti allra um
jietta atriði. Sumir telja að kjötið
muni tapa sér við þessa meðferð,
on aðrir — og þar á meðal firma
j>að, sem seldi kjötið fyrir Sam-
bandið síðastliðið haust — telja
t’iiga hættu stafa af því, þó það sé
í'ryst eftir móttöku í Bretlandi.
\'ar og þannig farið með nokkuð af
því kjöti, sem flutt var til Bret-
la.ids síðastliðið haust.
3. þegar kjötið er orðið þekt,
: 11,1 n vera hægt að selja það fyrir-
!i:m, þegar markaðsástæður eru
j ■anig, að ekki þyki ástæða til að
':aga söluna. Annars þolir frosið
k.jG-t mjög langa geymslu, ef þörf
! i íur, án þess að skemmast.
í. Geymslukostnaður á kjötinu í
1 iiliúsi mun vera um V4 d.*) pr.
. fyrir fyrsta mánuðinn, þar með
■) I d. = 131/3 eyrir eítir núverandi
talinn allur kostnaður við móttöku
(uppskipun etc.). Kælihúsleiga fyr
ir lengri tíma er i/4 d. pr. lb. um
mánuðinn. Umboðslaun fyrir sölu
eru alment 2 —3 %.
5. Verð á frosnu nýlendukjöti
var í maímánuði síðastl. 8 J/> d. pr.
Ib. í heildsölu. Að dómi þeirra kjöt-
kaupmanna, sem selt hafa íslenska
kjötið, nálgast það að gæðum mjög
skoskt kjöt, sem þykir best í Bret-
landi. Verðið á íslenska kjötinu
ætti því ekki að vera lægra en á
nýlendukjöti.
Sé gert ráð fyrir, að frosið ís-
lenskt dilkakjöt seljist fyrir sama
verð og breskt nýlendukjöt, en það
mun fremur lágt áætlað, þá yrði
verðið á því nú, á breskri liöfn, ísl.
kr. 2,27 fyrir kg., að frádregnum
umboðslaunum (3%) og 2 mánaða
geymslukostnaði, en á kældu kjöti
kr. 3,33. ,
Að svo komnu máli er ekki hægt
að áætla nákvæmlega flutnings-
kostnað og frystingu á kjötinu, en
ekki mun þurfa að gera ráð fyrir
að þessi kostnaður nemi meiru en
30 aurum á kg. af írystu kjöti og
50 aurum á kg. af kældu. Yrði þá
verðið á frysta kjötinu kr. 1,97 og
á því kælda kr. 2,83 íyrir kg. kom-
ið á skipsfjöl hér.
6. Vátryggingargjald í Bretlandi
á frystu kjöti með fyrsta flokks
kæliskipum er lJ/2%. Vátrygging-
argjald þetta er miðað við að
tryggingarfélagið beri alla ábyrgð
á hugsanlegum skemdum, er kunna
að koma fyrir í kjötinu. Bresk
tryggingarfélög vátryggja þó því
aðeins kjöt, að kæliskipin og frysti-
húsin séu með fyrsta flokks útbún-
aði.
Hr. Guðmundur Vilhjálmsson
framkvæmdastj óri Sambandsins í
Leith, sem manna mest hefir at-
hugað kjötsöluhorfurnar í Bret-
landi, sendi Sambandinu nýverið
bréf, sem hann hafði fengið frá
gömlu og þektu firma í London,
Messrs Weddel & Co., og af því að
bréf þetta er allítarlegt og stað-
festir í flestum greinum umsögn
annara firma um sama efni, þykir
rétt að birta hér þann kafla bréfs-
ins, sem um þetta fjallar:
„Okkur er ánægja að staðfesta
samtal, sem við áttum við yður,
um væntanlegan flutning á kældu
og frosnu lambakjöti frá Islandi og
um horfur um sölu þess á Stóra-
Bretlandi.
Frásögn yðar um samtalið er
rett. Við endurtökum það, lið fyrir
lið, með einni eða tveim smávægi-
legum breytingum:
1. Alt að 5000 skrokka sending-
ar af kældu kjöti mætti hæglega
selja í London í einu.
2. Reyndust erfiðleikar á að
losna við kælda kjötið, mætti
frysta skrokkana áhættulítið. En
að sjálfsögðu myndi kjötið missa
mikils í útliti og verðið lækka í
hltufalli við það. Vér gætum ekki
mælt með þein’i frystingu.
3. Ótakmarkaða sendingu af
frosnu kjöti (segjum 100000
skrokka) mætti hæglega selja í
London. I þrjá mánuði er ávalt
hægt að geyma frysta kjötið í ís-
húsiján nokkurrar áhættu að kjöt-
ið rírni að gæðum. Enn mætti
geyma kjötið alt að því í 12 mán-
uði, en á þeim tíma missir það
nokkurs í, um lit og gæði. Vér mæl-
um þar af leiðandi ávalt með því
að selja frá skipi, eða svo fljótt eft-
ir komu skips sem unt er.
4. þá er íslenska kjötið væri orð-
ið þekt á markaðinum, og hefði
unnið sér álit, myndu engir erfið-
leikar verða á því að selja farm-
ana áður en þeir koma. þegar svo
væri komið, yrði kjötið selt frítt á
höfn í Bretlandi, helst London.
5. Frystihúsleiga fyrsta mánuð-
inn ásamt uppskipunarkostnaði,
innflutningsgjaldi o. s. frv. myndi
verða hér um bil V4 d. fyrir enskt
pund. Iiúsaleiga fyrir hvern mán-
uð, sem umfram er, er J/4 d. um
mánuðinn.
6. Nú sem stendur myndi mark-
aðsverð á vel útlítandi kældu ís-
lensku dilkakjöti vera 12 d. fyrir
enskt pund og 6—9 d. fyrir það
frosið. þetta er áætlað verð; frosið
lambakjöt af góðri tegund myndi
líklega vera meira virði.
7. Umboðslaun fyrir sölu og um-
sjón er 2J/>%.
8. Verðið er greitt strax að lok-
inni sölu og' afhendingu kjötsins.
F. h. Weddel & Co. Ltd.
G. C. Kean
forstjóri.
þó ekki sé enn fengin mikil
reynsla fyrir kjötsölu héðan til
Rretlands, þá mun enginn lá þeim
mönnum það, sem hafa kynt sér
þetta mál eftir föngum, þótt þeir
telji bráða nauðsyn að gera ís-
lenskum kjötframleiðendum mögu-
legt að notfæra sér þennan mark-
að, sem er heimsins stærsti og
besti kjötmarkaður. Að undan-
skildum Dönum standa íslending-
ar best allra þjóða að vígi með að
senda kjöt á breska markaðinn, ef
þá ekki vantaði í'Iutningatækin.
Með þeim flutningatækjum, sem
nú er kostur á, er ekki hægt að
flytja nema svolítið kjöt (c. 1500
—2000 dilkaskrokka á ári), að á
þeirri' reynslu einni verður lítið
bygt um kæli- og frystiflutninga í
stórum stíl, og þó að þessar smá-
tilraunir gefist ágætlega, þá vant-
ar öll tæki til að auka útflutning-
inn, meðan þjóðin ekki eignast full-
komið frystiskip.
Að tilhlutun framkvæmdastjóra
E. Nielsens var í vetur sem leið
gerð áætlun um, hvað flutninga-
skip með fullkomnum kælitækjum
myndi kosta. Skip á stærð við
Goðafoss er áætlað að kosti um d.
kr. 1400 þús. Af því hér virðist
full þörf á að bæ'ta einu flutninga-
skipi við flotann, vegna venjulegra
vöruflutninga, þarf ekki að telja,
að af kæliútbúnaðinum leiði önnur
útgjöld en verð véla og klæðning-
ar, og sá hluti af rúmi skipsins,
sem eyðist við það, að skipið er
klætt innan. Vélar og klæðning er
áætlað að kosti um d. kr. 100 þús.
Áætlað er að farmrúm slripsins sé
um 74000 teningsfet, og frá því
gangi vegna klæðningar um 5000
teningsfet. Má þá telja, að nota-
gildi skipsins rýrni að verðmæti
um ca. kr. 94000. þessar tæpar 200
þús. krónur, sem liægt er að telja,
að eytt sé vegna kæliútbúnaðarins,
verður fyrst og fremst að gera ráð
fyrir að ríkið leg'gi til, ef að því
ráði verður horfið, að koma þessu
nauðsynjamáli í framkvæmd. Og
þess getur varla orðið langt að
bíða, þjóðin getur ekki horft upp
á það árum saman, að besta mark-
aði heimsins fyrir aðalframleiðslu-
vönirnav sé algerlega lokað.
Jón Árnason.
■---O-—
„Hver seni seglr mér til synda
þeirra, þ. e. kaupmannanna, iær
af mér mikla syndalausn sjálf-
ur“. Jón Sigurðsson
forseti.
Rréf .1. Sig'. l>ls. 58.
Á miðvikudaginn var er grein í
danska Mogga sem heitir: Afurða-
sala og markaðsleit. Hefir blaðinu
orðið. bumbult af því, að á aðal-
fundi S. í. S. var landsstjórnin í
einu hljóði vítt fyrir að hafa geng-
ið algerlega fram hjá samvinnufé-
lógunum, er sérstakur maðui' var
sendur í markaðsleit fyrir land-
búnaðarafurðir.
Greinin er sjáanlega rituð af ein-
um yfirritstjóra blaðsins. Hún er
óvenjulega fávíslega skrifuð, jafn-
vel eftir því sem er að venjast þar,
og er þá langt jafnað. Stunurnar í
Garðari Gíslasyni heyrast í gegn
um raupið um kaupmanninn sem
á að hafa haft forgöngu á öllum
sviðum verslunarinnar, þótt hverg'i
sé hann nefndur, og svo sé látið líta
út sem verið sé að verja kaup-
mannastéttina fyrir einhverri
ímyndaðri árás.
Höf. tekur upp nokkrar vöru-
tegundir svo sem til að sanna að
kaupmenn hafi haft forg'öngu á
flestum sviðum, um að bæta mark-
að fyrir afurðir bænda. Skulu
vörutegundirnar nú taldar upp í
sömu röð, til þess að hrekja verstu
staðleysurnar.
Ullin. Höf. láist að geta þess,
hverjii' áttu fyrst þátt í því að
bæta ullarverkunina. það var
Kaupfélag þingeyinga, sem þar
hafði forgöngu. Setti félagið fast-
ar reglur hjá sér um aðgreiningu
á ullinni löngu áður en talað var
um opinbert ullarmat hér á landi.
Önnur kaupfélög á Norðurlandi
tóku sér K. þ. til fyrirmyndar, og
vera kann, að einstakir kaupmenn
hafi farið í slóðina, en fágætt mun
það hafa verið, því á þessum tím-
um kvarta forgöngumenn þessa
máls yfii’ því, að ekki sé hægt að
koma þessum endurbótum í fram-
•kvæmd vegna kaupmanna, sem
engan mun gerðu á vel verkaðri ull
og illa verkaðri, einkanlega ef efna-
menn, sem slægur þótti í til við-
skifta að öðru leyti, komu með illa
þvegna og vota ull í kaupstaðinn.
Lögin um ullarmat eru líka verk
kaupfélaganna. Pétur heitinn Jóns-
son á Gautlöndum átti mestan þátt
í þeim.
þó því sé ábótavant, þá er það til
bóta frá því, sem áður var, og ætti
því frekar að hlúa að því, að það
næði tilgangi sínum, en spilla því.
Til þess að ullarmatið nái tilgangí
sínum, þarf að meta ullina áður en
bændur selja hana, svo að hver
njóti eða gjaldi þess, hvernig ullin
er verkuð. það er líka sú regla, sem
alment hefir verið fylgt, og und-
antekningarlaust af kaupfélögun-
um. Aftur á móti hafa einstakir
kaupmenn brugðið út af þessari
reglu síðari árin og' tekið ullina
óflokkaða af bændum. Er það tví-
mælalaust beinn vegur til að eyði-
leggja það aðhald, sem ullarmatinu
er ætlað að veita.
Greinarhöf. reynir eftir megni
að sparka í Sambandið. Telur hann
kaupmenn alment selja betur og
hafa haft forgöngu um að opna
markað fyrir ull í Bandaríkjunum.
Nú er þetta vitanlega rangt. Sam-
bandið hefir haft forgöngu um ull-
arsölu til Bandaríkjanna og stund-
um selt þangað mikið af ull, þó
engir aðrir gerðu, fyrir hærra verð
en hægt var að fá á Evrópumark-
aðinum. Er skemst að minnast ull-
arsölunnar 1922.
þá er það fullyrt, að Samband-
ið hafi oft leitað aðstoðar Berlé-
mes um ullarsöluna. þetta eru
ósannindi. Berléme hefir aldrei
selt eyrisvirði af vörum fyrir Sam-
bandið. Aftur á móti hefir hann
•
nokkrum sinnum keypt ull af Sam-
bandinu, af því að hann hefir get-
að boðið samkepnisfært verð.
En enginn mun vita hver sá
kaupmaður er, sem höf. segir að
hafi leyst úr ullartollsmálinu í
Eandaríkjunum 1921. Reyndar var
kaupmaður einn fyrir nokkrum ár-
um að gorta af því, hve margar
ferðir hann hefði farið til Was-
hington, til að tala við Bandaríkja-
stjórn um málið. Var alment bros-
að. að því, eins og' svo mörgu öðru
raupi úr þeirri átt.
Gærur. það er rangt, að kaup-
maður hér í bænum hafi 3 undan-
farin ár stundað gærurotun í tals-
vert stórum stíl. það sanna er, að
tvö fyrstu árin var þetta mjög
óveruleg't, en síðastliðið ár í allstór-
um stíl.En Sambandið átti þó að
því leyti upptök þessa máls, að fyr
ir 5 árum var ákveðið að byrja á
þessu verki, þó það drægist svo
með framkvæmdir, að ekki væri
byrjað fyr en síðastliðið haust.
Drátturinn stafaði að talsverðu
leyti af þeirri sjálfsögðu fyrir-
Lyggju, að Sambandið sendi mann
til Bandaríkjanna til að læra iðn
þessa til hlýtar og var hann í þeirri
för um tvö ár.
Slettur höf. um að Sambandið
hafi ekki viljað selja Garðari Gísla-
syni gærur síðastliðið haust, taka
víst fáir sér nærri. Að minsta kosti
myndu bændur þeir, sem trúðu
Sambandinu fyrir vörum sínum í
fyrra haust, hafa kunnað því litla
þökk fyrir að selja Garðari gær-
urnar fyrir 10—15% lægra verð
en hægt var að fá fyrir þær á sama
tíma erlendis, eins og þeir gerðu,
sem „létu af hendi“ gærur sínar til
G. G. síðastliðið haust.
Kindargarnir. það mun fáum
vera kunnugt neina höf. Morgun-
blaðsgreinarinnar, hverjir byrjuðu
garnahreinsun hér fyrir 10 árum.
En hvernig- stendur á, að þessir
„ýmsir“, sem hann talar um, hafa
hætt? Svarið lig'gur beint við:
Frh. á 4. ttlðu.