Tíminn - 28.06.1924, Blaðsíða 3

T í M I N N
108
Hin heimsfrægu
Barratt’s baðlyl
eru best og ódýrust.
- %••>% i |
io. Slóru oiðin eru mönuum íaus i
munni við ýms tækiíæri, en verða
stundum kraftlítil.
pó vissu þessii' menn, að íorseti
fiskiveiðafélagsins norska hafði
bent tollanefndinni norsku á toil á
islensku saltkjöti þegar í júni
1022, er nýju fiskiveiðalögin okkar
urðu kunn í Noregi.
þö vita þessir menn fulivel, að
samningar um viðskif tamái ríkja
í inilii geta ekki tekist á öðrum
grundveiii en þeim, að gætt sé
gagnkvæmra hagsmuna.
Dauðasyndin var þá sú að segja
það sem allir vissu, aliir liugsuðu
og allir töluðu um, sem á annað
borð höfðu nokkur afskifti af mál-
inu.
Hvorki írá mér, eða neinum öðr-
um þingmanni Framsóknarflokks-
ins, kom nokkru sinni íram á þingi
eða utan þings, tillaga um meiri til-
slakanir við Norðmenn á síldveiða-
löggjöfinni en gefnar voru síðast.
En við bárum íult traust til aðal-
samningamanns okkar í Noregi,
Sveins Fjörnssonar sendiherra, og
aðstoðarmanna hans: Jóns Árna-
sonar framkvæmdastjóra og Pét-
urs Óiafssonar útgerðarmanns. Við
vildum gefa þeim umboð sem við
vissum aö óhætt var að treysta að
þeir myndu ekki misnota. En und-
ir engum kringumstæðum viidum
við sigla málinu í strand, allra
hluta vegna.
Sporið var stigið þangað sem við
ætluðumst til, ef þyrfti, og úrslit-
in urðu þau, sem við á kusum. Við
erum ánægðir.
Samningamennirnir reyndust
þeir, sem við bjuggumst við, og við
þökkum þeim. Og í því sambandi
er og rétt að minnast og þakka
landa okkar í Noregi, Vilhjálmi
Finsens, sem vinnur við eitt af
stærstu norsku blöðunum. Ilann
hefir vissulega unnið málstað okk-
ar gagn. Mun Tíminn ávalt láta
þann njóta sannmælis, sem vel
gerir, þótt sé forn andstæðingur.
Mættu úrslit þessa máls verða til
þess að treysta vináttuna milli
Norðmanna og Islendinga, jafn-
framt því sem þau verða til mjög
nauðsynlegra hagsbóta fyrir far-
sælasta atvinnuveg Islendinga.
Tryggvi þórhallsson.
-----o-----
MoroitoblaðiO skrökuar.
„það er nú ekki alt satt, sem
hann Sigurður bróðir minn segir“,
sagði maður nokkur um bróður
sinn, sem var orðlagður lygalaup-
ur. Mér duttu þessi unmiæli í hug,
þegar eg las greinina í Morgunbl.,
„Tíminn tekinn í fóstur“.
Morgunblaðið segir, að sam-
vinnuritstjórarnir þrír hafi borið
raunar víðar, er F. J. prófessor
svo berorður að Bjai’ma hefði lík
lega verið hótað stefnu og hlað-
inn stóryrðum, ef hann hefði
skrifað svo. það er ekki gustuk að
auka raunir H. N. með því að
þýða greinina.
Wiers-Jensen og skýrslan norska
tala ýmist um „hvítt“, „gráhvítt“,
„gráleitt“ eða hvítleitt „tele-
plasma“. W. J. hefir og eftir E.
N. þau ummæli: „Jeg tror slet
ikke at telepiasmet har noget med
det hinsidige at göre“ („Eg
held alls ekki að útfrymið komi
nokkuð öðru lífi við“). Sýnist mér
það miklu skynsamlegra en full-
yrðingar H. N. — Satt best að
segja finst mér það ganga guð-
lasti nærri, að H. N. skuli blanda
Kristi eins mikið inn í þetta út-
frymismál og hann gerir, með því
að segja: „Ef útfrymi eða „tele-
plasma“ hefði aldrei verið til, þá
hefði hann aldrei getað sýnt nagla-
förin í höndum sínum og aldrei
getað látið Tómas þreifa á“.
— Hvernig diríist hann að full-
yrða annað eins? — Hvað veit
hann, skammsýnn maður, hvað
Kristur hefði getað gert? Vonandi
skilst þorra lesanda að önnur eins í
upp vandræoi sín á nýafstöðnum
Sambandsfundi og fengið sam-
þykta tillögu, sem heimilar stjórn
Sambandsins að styrkja sam-
vinnublöðin á þann hátt, sem henm
þyki best henta. Hér er hallað
réttu rnáli. Samvinnuritstjórarnir
áttu engan þátt í því, að þessi til-
laga kom fram, og jafnósatt er
það, að þeir hafi borið „upp vand-
ræði sín“ á fundinum. Enn fremur
var það tilhæfulaust, að nefnd til-
laga væri samþykt með eins at-
kvæðis mun, því ekki eitt einasta
atkvæði var greitt á móti henni.
Morgunblaðið segir, að samvinnu-
ritstjórarnir svívirði, afbaki og
snúi út úr, alt upp á Sambandsins
kostnað. En væri þá ekki leyfilegt
að spyrja, svona í góðsemi: Upp á
hvers kostnað lýgur Morgunblað-
ið ? Aí’tur á móti er það mjög virð-
ingarvert, að Morgunblaðið er nú
alt í einu farið að sjá, að samvinnu-
málin séu „einhver mestu sjálf-
bjargarviðleitni íslenskra bænda“.
En hvers vegna er þá Morgun-
blaðið svona hrygt og reitt út af
því, að bændur skuli liafa blöð þess
ari mestu sjálfsbjargarviðleitní
sinni til styrktar? Gæti ekki kom-
ið til mála, að því fyndist, að sam
vinnublöðin séu orðin óþarflega
vinsæl meðal bænda og að þeir hafi
Morgunblaðið út undan og láti það
vera í öskustónni. Að samvinnu-
blöðin séu tekin í fóstur af sam-
vinnufélögunum, er alveg rétt hjá
Morgunblaðinu. Bændur eru nú al-
ment farnir að sjá og skilja, að þeir
mega ekki án þeirra vera. þeir sjá,
að samvinnublöðin eru einu blöðin
í landinu, sem berjast fyrir við-
reisn landbúnaðarins, jafnt í sam-
vinnumálum og á hinum pólitiska
leikvelli. Ekki er því að neita, að
þessir unglingar hafa verið frem-
ur ódælir í uppvextinum, eins og
margir fjörmiklir unglingar eru,
sem eitthvert efni er í, en jafnvel
fóstrarnir fyrirgefa barnabrekin.
það er furðu barnalegt, jafnvel
af Morgunblaðinu, að halda því
fram, að samvinnublöðin séu óvin-
sæl meðal bænda, þegar allar deild-
ir Sambandsins, 39 að tölu, sam-
þyktu „aðfaranótt þess 20. júní
1924“ að gera samvinnu- og
bændablöðin, Tímann og Dag, að
fósturbörnum sínum.
Bergsteinn Kolbeinsson
Kaupangi.
SögulélagiS.
Tíminn hefir árlega mint á það
mæta félag, en í þetta sinn er alveg
sérstök ástæða til þess. Alþingi í
vetur vann það óheillaverk að
skera niður nokkur hundruð króna
styrk til félagsins og til útgáfu
einhverra merkustu heimildarrita
í sögu landsins, sem félagið hefir
á hendi. Allir söguelskir Islending-
fullyrðing á ekki skilið annað en
þögn — og meðaumkun.-----------
það væri óskandi alls vegna, að
H. N. bæri gæfu til, áður en það
er of seint, að breyta samkvæmt
samþykt fundarins í Varsjá, sem
var á þessa leið, að því er haim
sjálfur segir í „Morgni“: „Annað
alþjóðaþing sálarrannsókna-
manna andmælir því, að spiri-
tisma- og sálarrannsóknunum sé
ruglað svo saman, sem gert er í
öllum löndum. þingið lýsir yfir því
að ágiskunarkenningin (hypot-
hesen) um persónulegt líf eftir
dauðann sé aðeins ein af möguleg-
um skýringum fyrirbrigðanna, og
að á núverandi þekkingarstigi voi’u
verði að líta svo á, að engin skýiv
ing sé sönnuð. þingið tekur það
fram af nýju, að tilraunir sálar-
rannsóknanna ei’u vísindalegs eðl-
is og' verða að vera óháðar öllum
siðferðis- eða trúarkenningum".
Sýni H. N. og samherjar hans
slík hyggindi í verlci, þá er and-
mælum mínum gegn starfi þeirra
lokið.
24. júní 1924.
S. Á. Gíslason.
« O
ar — og allir Islendingar eiga að
vera söguelskir, blátt áfram af því
að þeir eru Islendingar — þeir sem
ekki eru enn gengnir í félagið, ættu
nú að gera það, og bæta þannig
ríkulega fyrir þetta afbrot Alþing-
is. það er ekki vafi á, að áhugi fyr-
ir sögu íslands og sagnaiðkunum,
er nú stórum að glæðast. það er
fyrst og fremst ávöxtur þess, að
Bókmentafélagið og Sögufélagið
hafa lagt almenningi upp í hend-
ur svo mikið af hinum ágætustu
heimildarritum. Ungir menn og
konur eiga að láta það vera eitt af
þeirra fyrstu verkum, að styðja
þessi þjóðræknisíélög, með því að
ganga í þau. Árlega senda þau í
staðinn margar ágætar bækur sem
mörg ánægjustundin verður af að
lesa. — Og' nú gerir Sögufélagið
alveg sérstakar ráðstafanir til
þess að laða til sín nýja felags-
menn. Forlagsbækur þess eru orðn-
ar mjög margar. Bókhlöðuverð
þeirra hefir verið 193 kr. Félagið
setur verð þeirra nú niður í 122
kr. og sá er kaupir þær allar, fær
þær fyrir 100 kr. En sá sem kaup-
ir þær allar og gerist um leið fé-
lagsmaður, fær þær allar fyrir 80
kr. Upplýsingar um bækurnar og'
alt sem að félaginu lýtur, gefur af-
greiðslumaður þess, Helgi Árna-
son Safnahússvörður.
Ólafía Jóhannsdóttir andaðist
20. þ. m. í Kristjaníu. Er þar lát-
in ein merkasta kona nútíðarkyn-
slóðar Islendinga. Hún var dóttir
síra Jóhanns Knúts Benediktsson-
ar, er prestur var á Mosfelli í Mos-
fellssveit og síðar á Kálfafellsstað
og konu hans Ragnheiðar Sveins-
dóttur, er var systir Benedikts
sýslumanns Sveinssonar, þess al-
kunna þingskörungs, föður Einars
skálds. Var ólafía á unga aldri
lengi á vegum móðursystur sinn-
ar þorbjargar Sveinsdóttur ljós-
móður hér í bænum, þeirrar stór-
merku og gáfuðu konu. önnur eða
þriðja í röðinni íslenskra kvenna
gekk Ólafía skólaveginn, þótt ekki
yrði framhald á því námi. Ekki
olli því gáfnaskortur, því að lipr-
ari gáfur og meiri skarpleik munu
fáar konur hafa átt en ólafía Jó-
hannsdóttir. Mér eru þær í barns-
minni frænkurnar, þorbjörg og
ólafía, i litla húsinu sem enn
stendur við Skólavörðustíg, ex mér
fátt minnisstæðara frá þeim árum
en koma til þeirra. ólafía batt sína
bagga öði’um hnútum en samferða-
menn. Hún fórnaði sér allri og
óskiftri fyrir áhugamál sín: bind-
indismálið og trúmálin. Hún var
frábærlega mælsk kona og fói'n-
fús, og góðgjörn með afbrigðum.
Eg kom til hennar í Kristjaníu
fyrir 12 árum. þá helgaði hún líf
sitt því starfi að bjarga stúlkum,
sem hrasað höfðu. Hún var eins og
engill þeirra á meðal. Á þeim ár-
um ritaði hún bók, sem varp ljóma
yfir það starf hennar, en um leið
sýndi bókin að ólafía hafði ágæta
rithöfundarhæfileika. Á íslenska
búningnum sínum, á hvaða tíma
dags og nætur sem var, fór ólafía
um hættulegustu götur Kristjaníu
til þess að vinna mannúðarstarf
sitt. Mér var sagt, að jafnvel mestu
svakamennin beygðu kné fyrir
„systur ólafíu". Hún var áreiðan-
lega landinu sínu til sóma þar, sem
annarsstáðar. Nokkur ár dvaldist
hún hér heima síðar. Mér fanst
hún orðin þreyttari þá. Er ekki
mjög langt síðan hún hvai’f aftur
til Noi’egs. það var sama, þó að
mikill væri munurinn á trúmála-
skoðununum, ómögulegt fanst
mér annað en að bera djúpa lotn-
ingu fyrir ólafíu Jóhannsdóttur og
láta sér þykja vænt um hana. Veri
hún í friði þess Guðs, sem hún
trúði á og vildi lifa fyrir alt sitt
líf.
---o----
Hollur lærdómur.
Alþýðublaðið sendir Tímanum
tóninn út af greininni í síðasta
blaði: „Straumhvörf", og' gefur sín
ar ráðleggingar. þykir Tímanum
rétt að gjalda í sömu mynt. því er
sem sé þannig varið, að Alþýðu-
blaðið getur numið hollan lærdóm
af þeim tíðindum frá nágranna-
löndum okkar, sem gerð voru að
umtalsefni í greininni.
Bæði á Englandi og í Danmörku
hafa socialistar tekið við stjórn-
inni við styrk hinna fi’jálslyndu
manna. En hvað er það, sem vald-
ið hefir því, að socíalistar hafa náð
svo miklu kjörfylgi og hafa náð
nokkurri samvinnu við frjálslyndu
mennina ?
þeiri-i spui'ningu er auðsvai’að.
Jafnaðarmennirnir á Englandi og í
Danmörku eru hægfara. þeir eru
alveg lausir við að vera byltinga-
menn. Eingöngu með löglegum
meðölum, á grundvelli þess þjóð-
félagsskipulags, sem ríkir, keppa
þeir að því að koma fram áhuga-
málum sínum, velfei’ðamálum
verkamannastéttarinnar séi’stak-
lega. þeir hafa algerlega þurkað
af sér kommúnistana, Bolchewick-
ana, eða hvað þeir nú kallast allir
þessir ákafamenn, sem telja sig
vinna fyrir verkamenn, en sem
hægfara jafnaðarmennirnir segja
að séu verstu böðlarnir á vei’ka-
mönnunum.
þetta er oi’sökin til hins mikla
vaxtar jafnaðai’mannaflokkanna í
Danmöi’ku og Englandi.
Er það ekki hollur lærdómur
þetta fyrir Alþýðublaðið ? Sér það
ekki leiðina þania, vilji það meta
það mest að vinna verkamönnun-
um á íslandi gagn?
Tíminn veit það fullvel, að lang-
samlega meginhluti jafnaðarmann-
anna íslensku á fullkomlega sam-
leið með þessum liægfai’a jafnað-
armönnum í Danmörku og Eng-
landi.
En það verður ekki sagt um suma
þá, sem hæst tala á pólitiskum
fundum af hálfu jafnaðarmanna
hér og mest rita í Alþýðublaðið.
það er holt fyrir Alþý.ðublaðið að
gei’a sér grein fyrir hvað muní
valda að jafnaðarnxenn vinna svo
átakanlega lítið á hér, samanborið
við í Danmörku og á Englandi.
Mundi það ekki vera af því, að
betur eigi við íslendinga aðferðin
sem þeir beita í Lundúnum og
Kaupmannahöfn, en sú, sem þeir
beita í Moskva. Er ekki líka senni-
legt, að Islendingar séu líkari Dön-
urn og Englendingum en Rússum?
Sá sem gefur í’áð, á líka að
kunna að þiggja.
----o----
Lítill leikur.
Gerist á voi’urn dögum.
I.
1 stjórnarráðinu.
Ráðherrann: Eg hallaðist að þvi
að kalla ykkur saman áður en eg
færi, til þess að ráðgast um
ferðalagið.
Sá sköllótti: Tér verður skú að
vei’a strammur við tessir Bolsi-
vikkar tarna niður í Köbenhavn.
Ráðherrann: Já, já.
Kjartansen: Gott væri að fá að
vita hvort þeir ætla ekki að stofna
þar her, til þess að lemja á almúg-
anum.
Ráðherrann: Já, já.
Stefánsen: Vænn væruð þér ef
þér fynduð handa mér einhverja
nýja alfræðiorðabók sem segir frá
Frankling forseta.
Ráðherrann: Já, já.
Sá sköllótti: Tér átt að skamma
Tíminn við mínir landsmenn, og
halda eina ræðustúfur móti Bolsi-
vikkarnir tarna niðri, en ekki teim
á ísafjord.
Ráðherrann: Já, já.
Sá sköllótti: Og svo biður eg að
heilsa vinur mín Berléme. Eg von-
ist að honum sendir eg fáeinir
greinur í blaðinu mín, því að það
gengur ekki heilt vel.
II.
I veislusal í Kaupmannaliöfn.
Margir veislugestir. Innileikans
blær hvílir yfir samkomunni.
Ræðuhöld eru byrjuð.
Bolsivikkaforinginn: Eg leyfi
mér að mæla fáein orð fyrir minni
okkar elskulega stéttarbróður og
vinar, Magnússens frá Islandi.
Skilningur hans og samúð með
jafnaðarstefnunni hér hjá oss hef-
ir jafnan verið alkunn, en aldi’ei
hefir hann hallast jafneindregið í
þá átt sem nú, eftir að við tókurn
hér við stjórninni. Skál okkar inni-
lega vinar og samherja Magnús-
sens. Megi hinn rauði fáni jafnan
blakta yfir bát hans, hvert sem
hann hallast. Við biðjum hann að
bera kveðju heim til vina vorra á
Sögueynni.
Ráðherrann: Eg þakka! Eg
þakka þann innileikans blæ sem
hvílir yfir þessu samsæti. það skal
vei’a mitt fyrsta verk — hum —
að flytja þessa kveðju til vinanna
okkar — hum — á íslandi. Sambúð
mín og minna manna við Bolsi-
vikkana álslandi hefir jafnan vei’ið
— hum — með hinum sama inni-
leikans blæ sem hér ríkir. Ávext-
irnir sjást ekki síst á Isafirði. Eg
bið ykkur drekka skál Bolsivikka-
stefnunnar — hum — einkum
þeirrar á Isafii’ði og' hér í móðui’-
landinu.
III.
Á skrifstofu Morgunblaðsins.
Sá sköllótti: Veri tér nú marg-
blessaðir kominn heima. Voruð tér
nú duglegar að skamma Bolsivikk-
arnir.
Ráðhei’rann: Hum, hum! Eg var
í veislu.
Sá sköllótti: Hvað sagði Bei’lé-
me vinurinn mín?
Ráðherrann: Hann var ekki boð-
inn. það var — hum — stjórnin.
En eg hélt ræðu fyrir — hum —
um Bolsivikka.
Margir: Gott, gott!
Ráðherrann: Eg skammaði ekk-
ert þá á ísafirði.
Sá sköllótti: Nei, tá varst tér
ágætur. En hinir hafa víst fengið
á pansaranum.
Ráðherrann: Hum, hum — það
var ekki svo gott að eiga við það —
hum, hum. þeir töluðu með svo
miklurn innileikans blæ um mig.
Sá sköllótti: Den var afleiter.
Hárirnir vildu reisa sig' á höfðið
mín, ef þær væru nokkrir til.
Kjartansen: En hvernig var það
með herinn?
Ráðherrann: Bolsivikkarnir ráða
honum eins og öðru þarna niðri.
Stefánsen: Fenguð þér nokkra
alfræðiorðabók um Frankling for-
seta?
Ráðlxerrann: Eg leitaði urn alt,
en það var ekki til. Og eins var það
um hinai' fjólurnar sem þér voruð
að sírna um. því verður ekki við
bjargað.
Sá sköllótti: Tetta hefir skú ver-
ið einn afleiter ferðareisa. Grein-
arnar frá Berléme eru eini resul-
taturinn.
Ráðherrann: það er auma lífið
þetta — hum. Tómar skammir
þegar eg kem heim og enga krossa
fékk eg þai’. Eg hallast að því að
fara ekki í nýja ferð fyrst um
sinn.