Tíminn - 12.07.1924, Blaðsíða 2

110
T I M I N N
Veitefni Vaitýs.
Grein mín „Áveitufræðingurinn"
í 25. tbl. Tímans hefir ekki orðið
árangurslaus. Hún hefir dregið
Valtý „áveitufræðing" á eyrunum
fram úr fylgsni yfirdrepsskapar-
ins. I Mbl. 29. júní síðastl. leggur
hann af sér klæðin, gengur nakinn
fram fyrir þjóð sína og gerir
kunnugt um sinn góða tilgang og
sitt ekki smáa verkefni. Hann
segir:
„Eg hefi í bili hætt að mestu við
búnaðarstörf, þó það sé ekki gert
að gamni sínu, að snúa frá þeim
undirbúningi, sem eg hefi reynt að
afla mér í 12 ár.
Hver er orsök þessa? kunna
margir að spyrja, og það er eðli-
legt, að svo sé spurt.
Orsakir þessa verða aðallega
raktar til starfsemi J. J. —“.
Af niðurlagi greinarinnar má
svo ráða, að það, sem hefir knúð
manninn til þessara miklu um-
skifta á lífi sínu, er nauðsyn sú,
er hann telur vera á því, að ná fyr-
ir rætur og eyða öllum áhrifum J.
J. á íslenska bændamenningu.
Hann sér þegar í anda ríkulegan
ávöxt iðju sinnar, því hann segir:
„Og þeim mun fjölga, sem sjá,
að þá er bændum landsins unninn
mestur greiði, ef arfaflækja
Hriflumanns verður upprætt úr
ákri íslenskrar bændastéttar og
bændamenningar".
Og hann væntir þess, að „Val-
týsfjólurnar“ komi „að þeim not-
um, sem áður er á minst við pólit-
isku útförina — sem fer að nálg-
ast“.
„Að henni lokinni tek eg til
minna fyrri starfa“.*) það er
ánægjulegur sigurhreimur í þess-
ari niðurstöðu. það má þegar sjá
yfirburðamanninn ganga stiltum
skrefum, með öryggi í fasi og ró-
lega, fasta andlitsdrætti frá því að
sjá um pólitiska útför Jónasar
Jónssonar alþingismanns. Eftir að
hann er búinn að uppræta alt starf
Jónasar í þjóðfélaginu, má gera ráð
fyrir, að hann snúi aftur til sinna
fyrri starfa, neyti 12 ára undir-
búnings og breiði blessun gróðrar-
ins yfir sveitir landsins. það verð-
ur aðeins lítilsháttar frátöf fyrir
þennan einstaka vitmann og af-
burðamarxn þjóðarinnar, að kom-
ast fyrir ræturnar á störfum Jón-
asar og áhrifum. Hann þarf ein-
ungis að drepa Framsóknarflokk-
inn í landinu, bæði samvinnublöð-
in, samvinnuskólann. Til trygging-
*) Leturbreyting mín. Höf.
norwrj Islaá
Forsætisráðherra Noregs reifar
kjöttollsmálið í Stórþinginu.
Hinn 20. f. m. birtist símskeyti
í áreiðanlegasta Kaupmannahafn-
arblaðinu, „Berlingske Tidende",
um síðustu meðferð kjöttollsmáls-
ins í Stórþinginu norska. Skeytið
er dagsett í Kristjaníu 19. f. m. og
hljóðar svo:
„I fundarlokin á Stórþinginu í
dag skýrði Berge forsætisráð-
herra frá því, að samningarnir við
Island hefðu leitt til þessara úr-
slita:
1. þeir menn, sem eiga norskar
fiskiveiðastöðvar á fslandi, fá leyfi
til að halda þeim rekstri áfram,
meðan helst lækkun norska kjöt-
tollsins á íslenskt sauðakjöt.
2. Verður séð um að skip sæti
sömu meðferð í hinum ýmsu höfn-
um um gjöld til ríkissjóðs.
3. Skipagjöld skulu ekki greidd
þótt skip leggist við akkeri í land-
helgi, ef ekki er haft samband við
land.
4. Full skipagjöld þarf ekki að
borga, ef hafnar er leitað í neyð.
5. Leyft er að nota síldarbátana
til flutninga á höfn.
P.WJacobssn&Sðn
Timburwerslun.
Símnefni. Granfuru.
Stofnað 1824.
Carl Lundsgade
Köbenhavn.
Afgreiðum frá Kaupmannahöfn b'æði stórar og litlar pantanir og
heila skipsfarma frá Svídjóð. — Sís og umboðssalar armast pantanir.
........ Eik og efni í þilfar til skipa. ................
íþróttanámsskeið
verður haldið hér í Reykjavík, frá 1. nóv. n. k. til 1.
- apríl 1925. Námsgreinar eru þessar: Fimleikar, sund, glím-
ur, hlaup, stökk, köst, knattleikar, heilsufræði og Muilersæfingar Kenslan
verður bæði munnleg og verkleg og sérstök áhersla lögð á að gera
nemendurna liæfa til að kenna. Að minsta kosti 20 menn verða að
gefa sig fram á námsskeiðið. Kenslugjald er 100 krónur, fyrir allan
tímann. Þeir íþróttarnenn, sem sendir eru frá félögum innan í. S. í.
ganga íyrir öðrum umsækjendum.
Umsóknir ásamt ábyrgð tveggja manna fyrir öllum greiðslum við
námsskeiðið séu komnar eigi síðar en 15. sept. til forstöðumanns
Mullersskólans í Rvík, hr. Jóns Þorsteinssonar, lTá Hofstöðum, sem
veitir námsskeiðinu forstöðu. Hann útvegar nemendum einnig fæði og
húsnæði, ef þess er óskað.
Stjóm Ijþróttasambands Islands.
ar því, að Jónas gangi ekki pólit-
iskt aftur, verður óhjákvæmilegt
fyrir Valtýr að ganga einnig af
Samb. ísl. samvinnufélaga dauðu,
úr því að Sambandsfundurinn síð-
asti var svo einstaklega slysinn að
veita störfum Jónasar þá viður-
kenningu og þann stuðning, sem
kunnugt er um. En þó að öll þessi
verkefni til samans kunni að sýn-
ast nokkuð stórvaxin, getur Valtý
tæplega munað mikið um hvern
einstakan lið. Og þegar því er lok-
ið, tekur hann aftur til sinna fyrri
starfa.
Mörgum kann að þykja það
raunalegt að þessi ungi efnismað-
ur skuli, eftir 12 ára nám, ekki geta
gengið hiklaust að gróðrarstarfinu,
heldur þurfa að hafa þessar frá-
tafir að morkunverkum. En „jafn-
an ber til hverrar sögu nokkuð“ og
sagnariturum síðari alda mun
þykja þessar morguntafir manns-
ins merkilegur þáttur í æfisögu
hans.
Er síst að furða, þó Valtýr láti
sér hugkvæmast að Jónas frá
Hriflu sé þegar tekinn að óttast
sinn pólitiska banamann og skrifi
undir dulnefni, er hann yrði á Val-
tý, og láti greinar sínar ekki birt-
ast fyr en hann sé kominn áf landi
burt!
Nú er eigi annað að gera fyrir
þjóðina en að bíða átekta. Oft hef-
ir henni virst, er Jónas hefir feng-
ist við illvíga andstæðinga, að hann
vera nokkuð harðhentur og hand-
rasíur. það er því ekki ólíklegt, að
margir vænti þess, að fjörbrot Jón-
asar í höndunum á Valtý Stefáns-
syni verði dálítið söguleg.
Og breitt verður brosið á Feng-
er og hátt hlær Berléme við Eyr-
arsund, þegar fjólukrans Valtýs á
hið pólitiska leiði Jónasar frá
Hriflu er fullgerður.
Aðkomumaður.
----o----
Kúgararnir á Italíu.
Mikið hefir verið skrifað um
rússnesku byltinguna, en að mun
minna um hina sem gerð var úr
gagnstæðri átt á Ítalíu. En þar
hafa nú þau tíðindi gerst sem
mikil eru orðin og varpa ljósi yf-
ir hvernig ástandið er.
Við styrk auðmannanna kom
Mussolini sér upp vopnuðum
sveitum hvítliða, er hann nefndi
Fascista. Efldist svo að lokum, að
honum tókst að fremja stjórn-
lagarof, steypti af stóli, með vopn-
uðum hersveitum löglegri stjórn
6. Ef lagt er hald á skip, og það
vill ekki ganga að sekt, heldur bíða
dóms, má gefa skipið laust þegar,
gegn veði, í stað hins að það verði
haft í haldi uns dómur er fallinn.
í sambandi við þessar sérstöku
ívilnanir, sagði ráðherrann, ber að
líta á hið almenna loforð um, að
einnig í framtíðinni verði ákvæði
hinnar íslensku löggjafar skýrð og
framkvæmd á lipran og elskulegan
hátt gagnvart Norðmönnum“.
því næst hafi ráðherrann borið
fram tillöguna um lækkun á kjöt-
tollinum, sem nákvæmlega hefir
verið skýrt frá hér í blaðinu. Og
loks endar símskeytið með þess-
um orðum:
„Forsætisráðherrann bætti því
við, að með þessu hefði Noregur
sýnt velvilja nákominni þjóð og
hann vonaðist til, að verslunarsam-
böndin milli landanna mundu hér
eftir glæðast og þróast“.
„Tidens Tegn“ gefur út sérstakt
blað um málið.
þess hefir áður verið getið hér
í blaðinu, að stórblaðið norska
„Tidens Tegn“ hefir jafnan sýnt
okkur Islendingum hinn mesta vin-
arhug í kjöttollsmálinu og talið
sér það næsta miklu skifta að sem
best væri sambúðin milli frænd-
þjóðanna, og að samningar tækj-
ust í kjöttollsmálinu.
landsins, settist sjálfur í sætið
með áhangendum sínum, og lét
ganga milli bols og höfuðs á öll-
um sem í móti mæltu. þótt mann-
drápin yrðu ekki eins mikil og í
Rússlandi, mátti þó svo að orði
kveða að Ítalía flyti í blóði.
Til málamynda gerði hann það
síðar að búa stjórn sinni til lög-
legan grundvöll á að standa.
Hann kúgaði þingið til að sam-
þykkja kosningalög sem trygðu
flokki hans meiri hluta við kosn-
ingai' og situr nú í því traustinu.
En fyrir mánuði síðan bar við
sá atburður sem lætur alt riða
undir honum. Einn af helstu þing-
mönnum og foringjum jaínaðar-
mannanna, Matteotti, hvarf alt í
einu, með undarlegum hætti. það
sannaðist síðar að hann hafði
verið myrtur og hræðilega leikinn.
Og grunurinn féll á suma helstu
styrktarmenn Mussolinis að þeir
væru valdir að verkinu.
Langt er frá að þetta sé fyrsta
ofbeldisverkið sem Fascistar hafa
framið á þingmönnum og öðrum.
Matteotti sjálfur hefir meir að
Rúmri viku eftir að forsætisráð-
herrann norski reifaði málið í
Stórþinginu, eins og að framan
segir, og eftir að málið var end-
anlega afgreitt, gaf „Tidens Tegn“
út sérstakt blað þessa tilefnis að
samningar höfðu tekist, og helgaði
umræðum um málið og um sam-
búð Noregs og íslands yfirleitt.
Sigurður Nofdal prófessor og
Fredrik Paasche prófessor í Krist-
janíu, hinn alkunni íslandsvinur,
rita þar hvor um sig rækilega grein
um hið andlega samband milli Is-
lands og Noregs, af miklum skiln-
ingi og góðum frændsemishug.
Forsætisráðherrar Islands og
Noregs taka þar báðir til máls,
stuttlega. Fjöldi norskra manna,
einkum þeirra, er viðskifti hafa
við ísland, láta í ljós skoðun sína á
úrslitum kjöttollsmálsins og fram-
tíðarviðskiftum landanna í milli.
Og loks koma ummæli frá mörg-
um Islendingum öðrum: formanni
verslunarráðsins, Garðari Gísla-
syni, Jens B. Waage bankastjóra
íslandsbanka, Sigurði Sigurðssyni
búnaðarmálastjóra, Jóni Baldvins-
syni formanni Alþýðusambands Is-
lands og ritstjóra Tímans.
Er blað þetta prýðilega úr garði
gert. Fylgir mynd af öllum fram-
angreindum mönnum, samninga-
mönnunum af Noregs hálfu og Is-
lands og af ýmsum stöðum á Is-
segja fyr orðið fyrir árásum
þeirra, þótt sloppið hafi lifandi
þangað til nú, og fjölmarga aðra
leiðtoga jafnaðarmanna hafa þeir
drepið. En aðstaðan er sú nú, að
ómögulegt er að kasta sökinni á
einhvern einstakan æsingamann í
Fascistahópnum. Böndin berast
að nánustu samverkamönnum
Mussolinis. það virðist augljóst að
stjórnarflokkurinn sem heild beri
ábyrgð þessa hryðjuverks. Og
margt fleira fréttist, þótt að vísu
hafi verið sett mjög hörð ritskoð-
un á Ítalíu. það er sagt að einn
helsti trúnaðarmaður Mussolinis,
sem við verk þetta vaf riðinn, sé
jafnframt orðinn uppvís að því,
að hafa haft stórkostlegar tekjur
af fjárhættuspilakránum og speku
lationum í steinolíu og annar sem
eins stendur á um hafi notað að-
stöðu sína til þess að þröngva fé
út úr mönnum í stórum stýl. —
Almenningi á Ítalíu er að verða
það ljóst að ýmislegt afskaplega
rotið fær að þróast í næði í skjóli
Mussolini-stj órnarinnar.
það er ekki séð fyrir endann á
landi. Vilhjálmur Finsen er með-
ritstjóri blaðsins.
En það skiftir mestu hve ein-
huga öll ummælin hníga í þá átt
að efla viðskifti og samstarf milli
Noregs og Islands.
Engum vafa er það undirorpið,
að þessi góðu úrslit kjöttollsmáls-
ins hafa mjög greitt fyrir góðu
samstarfi milli landanna, og þau
spá einnig góðu um að svo megi
og verða í framtíðinni. þessi sér-
staka blaðútgáfa sýnir glögglega
hug Norðmanna í okkar garð.
„Á þröskuldi nýrrar aldar“.
Fi-emst í þessu umgetna blaði er
ritstjórnargrein eftir ritstjóra
„Tidens Tegn“, doktor Rolf
Thommessen. þykir rétt að birta í
orðréttri þýðingu þá vinarkveðju,
sem hann sendir íslendingum. Yf-
irskrift greinarinnar er sem að of-
an segir: „Á þröskuldi nýrrar ald-
ar“.
„það er vegna hins nýgerða
samnings milli Noregs og íslands,
um niðurfærslu á tollinum á söltu
sauðakjöti hjá okkur og um
ákveðnar ívilnanir fyrir fiskiveið-
ar okkar við ísland, sem vér gefum
út þetta sérstaka tölublað. Or ein-
stöku áttum hefir verið fundið að
samningnum, bæði hér og á Is-
landi, en hann hefir átt öruggu
fylgi að fagna hjá öllum þorra al-
máli þessu. Má vera að meira
þurfi til, um að skifta um stjórn-
arfar á Ítalíu. En þær stjórnir,
sem ekki hvíla á löglegum þing-
ræðisgrundvelli, og það gerir
stjórn Mussolinis alls ekki, þær
eiga meira á hættunni. Sá sem
fremur byltingu á jafnan gagn-
byltinguna yfir höfði sér. Og sá
er byltingu fremur, og bætir ekki
hag þjóðar sinnar, fær yfir sig
þungan sögunnar dóm.
Tilviljun er það ekki, að það er
í tveim mjög miður mentuðu
löndum Norðurálfunnar, Ítalíu og
Rússlandi, sem tekist hefir um
hríð að halda uppi byltingastjóm.
Sú fyrri studd af auðvaldi, hin
síðari af öreigum. Mentuð þjóð
þolir ekki þá blóðugu atburði sem
jafnan fylgja í slóð slíkrar bylt-
ingar, og þá margháttuðu spill-
ingu sem langoftast eða altaf, fær
að þróast í skjóli slíks stjómar-
fars.
I bili hefir Mussolini tekist að
lægja öldurnar eitthvað, sem risu
af hinu hryllilega morði Matte-
ottis, hann hefir breytt um menn
í stjórn sinni, og heitið á minni-
hlutann að styðja sig. En hversu
lengi það tekst að stjórna með
ofbeldi, það er óráðin gáta enn.
Frá útlöndum.
Roald Amundsen heimsskauta-
fari er hættur við hina margum-
töluðu heimsskautsferð sína. Ber
því við, að hann hafi ekki getað
fengið nægilegt fé.
— Morðmál í Chicago vekur af-
armikið umtal í Bandaríkjunum.
Tveir synir miljónamærings eins
þar í borginni myrtu stallbróður
sinn. Hafa játað á sig glæpinn og
gert þá eina grein fyrir, að það
hefði verið skemtilegur leikur og
þá hefði langað til að vekja á sér
eftirtekt.
— Enn er ekki lokið þrælasölu í
heiminum. Ber einkum á að svert-
ingjar eru seldir mansali til Ara-
íiu. Hefir enska stjórnin alveg ný-
lega sent flotadeild til Rauðahafs
til þess að reyna að binda enda á
þessa verslun.
— I langflestum löndum Norð-
urálfunnar vinna frjálslyndir menn
á meir og meir, eins og frá hefir
verið skýrt hér í blaðinu. þýska-
land er helsta undantekningin. þar
eru keisarasinnar að færast í auk-
ana. Er eitt til marks um það, auk
hinna nýlega afstöðnu kosninga, að
mennings. Og það að verðleikum
— því með honum hafa þessar ná-
skyldu þjóðir í fyrsta sinn, um
langt árabil, nálgast hvor aðra op-
inberlega. Róm var ekki reist á ein-
um degi og má vera að nokkur
stund líði enn uns knýtt eru á ný
öll þau bönd, sem fyr knýttu í
menningu og fjármálum. En vér
erum sannfærðir um, að kjöttolls-
samningurinn er upphaf nýrrar
tíðar: vináttu, samvinnu og trausts
milli Noregs og íslands. þeir í hóp
beggja aðila, sem telja sig ekki
hafa fengið nóg, mega ekki gleyma
því, að það sem mestu skifti var,
að endurvekja tilfinninguna fyrir
frændsemi og gagnkvæmum hags-
munum — þá kemur hitt af sjálfu
sér með tíð og tíma.
Vér sendum vináttu og þakkar-
arkveðju til frændþjóðarinnar
gömlu. Island og Færeyjar standa
Noregi nær en nokkurt annað land.
Svíþjóð og Danmörk standa okkur
nærri, en engin bein áhrif hafa þau
ríki haft á þróun þjóðlífs okkar —
þau hafa þvert á móti, er mikið
var í húfi í sögu okkar, staðið í
gegn þjóðlegri þróun okkar. En Is-
land er bygt frá okkar landi, öld-
um saman var það sameinað Nor-
egi og býr við þau kjör, sem eru í
nánu samræmi við þau kjör og þá
möguleika til að lifa, sem og eru
víða í okkar landi. öll skilyrði höf-