Tíminn - 25.10.1924, Blaðsíða 1

CÖjai'bfi’O
o<j afarci5slur'a5ur Cimans cr
S i g u r g «i t ^riðriFsfon,
Sambanösíjúsinu, Xrffjflrí!.
5sK.fgretböía
C í m a n s cr í Sambanösbúsinu
©pin óagíegu 9— {2 f. b-
Simi 4(V’.
VIII. ár.
Kirkjan.
Án efa á hinn ytri hagur kirkj-
unnar nokkurn þátt í því, að Is-
lendingar hafa jafnan verið taldir
ókirkjulegir. Mun það og rétt á lit-
ið, að svo sé. íslendingar eru
ókirkjulegir. þeir eigna hinni ver-
aldlegu stofnun ekkert yfimáttúr-
legt vald. „íslenskum manni kem-
ur varla til hugar, að gera mikið
úr prestinum fyrir hempunnar
skuld“, eins og Miiller hinn danski
segir í fyrsta árgangi Fjölnis. í
Danmörku er mikið talað um
„söfnuðinn". En hér er það hug-
tak vart til í sömu merkingu.
Áherslan er hér öll á einstaklingn-
um en ekki heildinni. það er ein-
staklingurinn og hans ágæti sem
alt veltur á. Hann er dæmdur en
ekki heildin. Og það sem mest er
um vert: hann er dæmdur eftir
því hvað hann e r, en ekki eftir
því, hvort hann er skírður, fermd-
ur, geldur jákvæði við öllum játn-
ingaritum o. s. frv. eða ekki. Vér
dæmum eftir sömu reglum um
heiðnar söguhetjur og kristna nú-
tímamenn. Stundum er að vísu
dæmt nokkuð eftir auðsæld og
völdum, og þó öfugt sé, varðar
slíkt þó manninn meira en kenni-
setningar, sem jankað er án þess
að hugur fylgi máli. En þegar best
er, þá er dæmt eftir hinu insta
eðli, hugarfarinu, einu saman
þann hefi eg engan hitt á þessu
landi, sem í fullri alvöru vilji hafa
annan mælikvarða. En eftir þeim
íökum, sem menn dæma, búasL
þeir jafnan við að verða sjálfir
dæmdir á hinum efsta degi. Rétt-
læti guðs getur ekki verið minna
en mannanna. það er maðurinn
sjálfur, sem oss er fyrir öllu, en
ekki sá dilkur, sem hann hefir
verið dreginn í, eða þær kirkjuleg-
ar athafnir, sem hann hefir tekið
þátt í, og vígslur, sem hann hefir
hlotið. Vér fslendingar megum því
vel heita ókirkjuleg þjóð. Kirkjan
er hér ekkert skurðgoð. En kirkju-
veldi og viðgangur kristninnar er
hvorki eitt né hið sama. Sést það
best á hinu kaþólska tímabili sögu
vorrar. Trúarlíf og kristni verður
ekki dæmt eftir ytri viðgangi
kirkjufélagsins. Hin ókirkjulega
þjóð getur því verið trúhneigð í
besta lagi og kristin á borð við aðr-
ar, þar sem kirkjan er reisulegri.
Hér á landi hefir kirkjan ekki
greint sig frá þjóðlífinu eins og
víðast hvar annarsstaðar. í öðrum
þjóðlöndum eru prestarnir prestar
og hafa sjaldnast önnur störf með
höndum. það hefir orðið til að gefa
stéttinni sérstöðu og aukið trúna á
hjálpræðisgildi allra prestsverka.
Sú trú hefir náð hámarki sínu '
kaþólsku kirkjunni, þar sem
klerkastéttin er að vissu leyti slit-
in úr sambandi við umheiminn. Eii
hér á landi eru prestar menn rétt
eins og vér, kvæntir eins og véi',
bændur, kennarar o. s. frv. Vígsla
þeirra er ekkert sakramenti. Hún
veitir engan „caracter indelebilis“.
það hefir haft sterkari áhrif á trú-
arlíf þjóðarinnar en menn alment
gera sér grein fyrir, að prestarn-
arnir eru yfirleitt bændur. það
hefir að vísu dregið úr kirkjulegu
starfi þeirra. En það hefir einnig
dregið úr oftrú á kirkjunni. Prest-
ar hafa verið hvorttveggja í senn,
alþýðumenn og höfðingjar. þeii
hafa bæði sint málum þjóðar sinn-
arogkirkju.þeir hafa aldrei slitnað
úr eðlilegu sambandi við umheim-
inn. þeir hafa verið lærðir bændur
IteykjíiYÍk 5J5. október 1924

Biðjið um
Navy Cut
reyktóbak.
Verð kr. 4,60 dósin, */4 pund

cg eftirmenn goðanna fornu.
þar sem klerkastéttin er svo sam-
gróin öðrum stéttum þjóðfélagsins
og „allar stéttir viðlíka mentaðar,
og komast eins að orði, og hver fer
með annan eins og jafningja sinn“,
eins og Miiller hinn danski kemst
að orði, þar er góður jarðvegur
fyrir hina lúthersku skoðun, að
hver þegn sé í rauninni sinn eiginn
prestur. En þar sem sú trú þróast,
bverfur öll töfratrú á ytri athafn-
ir og annarlegar játningar. þar eru
hleypidómar ekki hafðir í háveg-
um, þó þeir séu í hempu, og sann-
leikurinn ekki lítilsvirtur, þó hann
sé embættislaus. þar eru vígslur
klerka í fullum skrúða lítils metn-
ar á móts við þjónustu mannins
sjálfs í hinum instu fylgsnum sál-
ar sinnar, hinu allra helgasta,
hjartanu, þar sem enginn óviðkom-
andi stígur fæti sínum: þríheilög
mannssálin er sinn eiginn páfi.
---o—~
lm Ijiðiisiilis.
ii.
Kjöttollurinn í Noregi kom eins
og þruma úr heiðskíru lofti yfir
í.slenska bændur. Útilokun Norð-
rrxanna hafði alls ekki verið rædd
opinberlega. þeir sem stóðu að
síldveiðunum, höfðu komið máli
sínu gegnum þingið án þess að
þjóðin ræddi um afleiðingarnar.
Ritstjóri. Tímans hóf þegar sókn
í rrrálinu. Krafðist af þingi og
stjórn að gera alt sem unt væri til
að létta þessari miklu byrði at
sveitabændum. Til bráðabirgða
krafðist Tíminn að bændum yrði
endurgoldinn tollurinn af opinberu
fé. Var þar í fyrsta sinn sýnt
fram á sambandið milli útilokunar
Norðmanna hér og hinnar miklu
íþyngingar á íslensku kjöti í Nor-
egi.
Nú hófst mikill andróður í her-
búðum núverandi íhaldsmanna
gegn stefnu Tímans í málinu. Mbl.
beitti sér af alefli móti málstaö
bændanna. Nú skilja menn, að ekki
var við öðru að búast af hinum er-
lenda og hálfútlenda mangaralýð
sem átti blaðið. Mbl. tók þverlega
i tillög-una um að bæta bændum
skaðann með skatti á þær afurðir,
sem útilokunarlögin áttu að
vernda. Og í öðru lagi þverneitaði
það því, að nokkurt samband væri
a milli fiskiveiðalaganna og kjöt-
tollsins í Noregi. Urðu umi þetta
magnaðar deilur. En svo fór um
síðir nú í vetur sem leið, að einn
af þeim mönnum, sem frekast hef-
ir hagsmuni af síldinni, Ólafur
Thors, bauð í sjálfu Mbl. það sem
Tr. þ. hafði heimtað í upphafi, en
Mbl. og þinglið þess hamast á
móti. Svo sem til frekari árétting-
ar samdi M. G. nú í vetur frv..
sem bygt var á þessum grundvelli.
Kefir það nýlega verið birt í pésa
einum, sem tilheyrir Mbl., og lýst
yfir, að þessu hafi íhaldsflokkur-
inn ætlað að fylgja. Fékst þar að
lokum full viðurkenning andstæð-
inganna fyrir réttmæti beggja að-
alþátta málsins eins og Tr. þ. hafði
haldið fram frá fyrstu, bæði um
sambandið milli kjöttollsins og
fiskiveiðalaganna, og í öðru lagi.
að ef kjötmarkaðinum yrði alger-
lega lokað í Noregi fyrir íslensk-
um bændum, þá yrðu íslenskir út-
vegsmenn, en þó aðallega síldveiða-
menn, að bæta hallann. þetta var
einn af þeim sigrum, sem óhvikul
sókn Tímans í kjöttollsmálinu
hafði trygt bændastéttinni.
En á hinum fyrstu missirum
gerðist lítið í málinu annað en það,
að Tíminn heimtaði framkvæmd-
ir, en Mbl. dró úr sem frekast var
unt. Höfuðröksemd Mbl.manna
var að þetta myndi alt lagast af
sjálfu sér. Norðmenn myndu lækky
tollinn án þess að heimta nokkuð
í staðinn. Allir skynsamir menn
sem um málið fjölluðu, vissu, eins
og reynslan sýndi, að þetta var
helber blekking. Á hinn bóginn
varð að þrautreyna þessa leið, og
það hlaut að taka tíma. Mbl.menn-
irnir urðu að reka sig á. Kenning
þeirra varð að sannprófast í ljósi
reynslunnar. Lausn málsins va-
óhugsanleg fyr en öllum var ljóst,
að blekkingarmoldviðri Mbl. var
tóm endileysa.
þessi bið varð bændunum dýr
Meðam ekki var samið, hélst hið
lága verð á vöru þeirra, samfara
annari dýrtíð. Skaði bændastétta:
innar á þessari töf er ómetanleg-
ur. En þennan bráðabirgðasiguv
mega hinir erlendu fésýslumem.
þó þakka blaðahring sínum. Frý
öllum landshornum blésu kaup-
mannablöðin að kolunum, að tefja
og' flækja málið. Má bændastéttin
þakka Copland, Fenger og hinum
íslensku síldveiðafélögum hina
gefnu blaðastranga með hverjum
pósti, þar sem reynt var að vefja
úlfhéðni að höfði bænda til að villa
þeim sýn í þeirra mesta fjárhags-
lega velferðarmáli.
Samningaumleitanir hófust við
Norðmenn, en ekkert gekk eða rak
missirum saman. Voru íslending-
um bornar þær fréttir, að Norð-
menn tækju liðlega í málið. Mbl.-
menn túlkuðu það í vil sinni stefnu
Best væri að halda að sér höndum
Lækkun tollsins myndi koma eins
og steikt gæs upp í munn sofandi
þjóðar.
Ekkert sannar betur en kjöt-
tollsmálið, hve hættulegt bændum
er að hafa ekki með sér sterkan
félagsskap um hagsmunamál sín
Ef bændafélög hefðu verið í hverri
sýslu, þar sem landbúnaður er
stundaður, hefði verið auðvelt fyr-
ir bændur að láta til sín heyra. þá
hefðu þeir getað látið rigna áskor-
unum yfir tómláta eða andstæða
þingmenn. Slíkur félagsskapur
hefði getað bjargað málinu þegar
í stað, því að sá þungi, sem hlaut
að fylgja sterkri og réttmætri
kröfu stærstu stéttar í landinu,
hefði gerbreytt aðstöðunni hér
heima fyrir. Vonandi kemur slík-
ur félagsskapur fyr en varir. En
nú var hann ekki til. Og máli bænd
anna var eingöngu haldið vakandi
með rödd samvinnublaðanna
tveggja, Tímans og Dags.
I Á þingi í fyrravetur sat alt við
það sama. þá kom málið lauslega
til umræðu meðal manna í sjávar-
útvegsnefndum beggja deilda.Kom
í nokkrum skörpum setningum
fram skoðanamunurinn. Pétm
Ottesen vildi ekki víkja hárs-
breidd frá fiskiveiðalögunum.
Hann virtist miklu fremur skoða
sig sem fulltrúa síldveiðamanna í
Reykjavík, heldur en bænda í
Borgarfirði. Jón Baldvinsson
Stefán í Fagraskógi og sá sem
þetta ritar létu falla orð í gagn-
stæða átt, en þó af mismunandi
hvötum. Jón Baldvinsson óttaðist
að algerð útilokun útlendinga gæti
haft áhrif, eins og síðar kom fram
í Ilafnarfirði. Stefán í Fagraskógi
bar fyrir brjósti hagsmuni Siglu-
fjarðar, því að þar var hin mesta
óánægja með löggjöf þessa, eins
og áhrif hennar komu fram þar í
kaupstaðnum. Sá sem þetta ritar
hélt því fram, eins og jafnan síð-
an, að þingið yrði að meta meira
landbúnaðinn en síldveiðina, telja
bændurna meira virði fyrir þjóð-
lífið og þjóðarbúskapinn, heldur
en síldarspekúlantana. Málið var
ekki tekið fyrir til formlegrar með
ferðar, því að enn var „blindtrú"
Mbl. ekki spiluð til þrautar. En í
skoðunum þessara fjögra manna
komu fram allir þættirnir í hinnl
margbreyttu hagsmunatogstreytu.
þar mættust kröfur togarafélag-
anna í Reykjavík, verkamanna al-
ment, Siglfirðinga, og íslenskra
bænda. Á þinginu í vetur kom svo
til úrslitaátaka milli þessara hags-
muna. Frh. J. J.
----o_---
Auði básinn.
Hann stendur auður annar bás-
inn íhaldsins hér í bænum — í bili.
Magnús Magnússon cand. jur.
hefir verið ritstjóri annars íhalds-
málgagnsins — þess sem átti að
veiða bændur.
þeir hafa verið hreyknir af
honum, ritstjóranum þeim, íhalds-
mennirnir — einkum í seinni tíð.
Menn eru nú svona gerðir, að þeir
reyna að skapa sér paradís á nýj-
um stað, þegar sú gamla breytist í
hreinsunareld, eða þaðan af verra.
þeir höfðu rétt fyrir sér að því
leyti að hjá M. M. vottaði þó fyrir
greind, en það stækkunargler er
ófundið enn, sem sýnt getur þann
eiginleika á hinum básnum. — Og
ekki vantaði það að M. M. skamm-
aðist. Aðrar eins skammir hafa
aldrei sést á prenti á íslandi áður.
Og alveg stóð á sama hvort satt
var eða ósatt.
þetta líkaði íhaldsmönnum vel.
þeir voru hreyknir af M. M.
43. blart
Á laugardaginn var varði hann
landsstjórnina kappsamlega
Krossanessmálinu.
Og nú — nú er básinn auður!
M. M. er hættur að vera ritstjóri
hjá bændadeild íhaldsins! —
En hann er ekki hættur að vera
ritstjóri. Um miðja vikuna fór
hann af stað með nýtt blað.
„Stormur“ hentir fjósbásinn sem
hann stendur á nú. Helstu eigend-
ur Morgunblaðsins leggja til stór-
ar auglýsingar: Berléme, Garðar
o. fl.
En viti menn! Nú skammar
ltann íhaldið og íhaldsráðherrana
„upp á kraft“, þessi uppáhalds
Ihaldsritstjóri. Á mjög óþægileg-
an hátt Ijóstar hann upp leyndar-
málum íhaldsins. Nú skammar
hann stjórnina fyrir Krossaness-
málið, sem hann varði á laugardag
inn — og alt er eftir þessu.
Hverju eiga þeir að trúa, þeir af
bændum landsins, sem hafa látið
tælast til að hlýða á íhaldsblöðin?
Svona er hann þá innrættur „úr-
valsmaðurinn“, sem íhaldið hefir
launað til þess í hálft annað ár að
rægja Framsóknarflokkinn og
veita forstöðu „bændamálgagni“
íhaldsflokksins.
þegar Ihaldsmennirnir hætta að
borga honum, þá lætur hann napr-
asta háðið nísta þá.
það er deginum ljósara, að hann
hefir skrifað þvert á móti betri vit
und allan tímann sem hann hefir
verið ritstjóri Ihaldsblaðsins.
þessi blaðútgáfa hefir ekkert
annað verið en einn samfeldur
blekkingavefur frá upphafi ti!
enda.
Enn ljóstar M. M. því upp nú, að
vísu á líkingamáli, að það er tóm
blekking að bændur standi að blaði
þessu. það eru ríkir útgerðarmenn
sem eru að ginna bændur með
biaðútgáfunni. —
þetta var nú uppáhalds ritstjór-
inn, og svo halda þeir því fram
„ritstjóramir" við Mogga, að þeir
eigi að verða þar áfram. Ekki er
ein báran stök!
Hversu lengi ætlar þjóðin að
þola yfir sér svo grautfúinn stjóm
málaflokk? það líður ekki svo dag-
ur að ekki springi á honum eitt-
hvert kýlið, svo baneitrað, að óþef •
inn leggur um land alt.
Svona fór hann eini maðurinn á
Islandi, sem hefir færst það í fang
að verja landsstjórnina í Krossa-
nessmálinu!
— Básinn er auður. En enginn
vafi er á því, að keyptur verður
nýr gripur.
Útgerðarmennirnir Ihaldsins
verða ekki í vandræðum að kaupa
einhvern til að halda áfram að
vefa blekkingarvefinn.
En aldrei hefir nokkur Islending
ur fyr orðið að leggjast niður í svo
óhreint rúm sem það sem nú er
uppbúið á auða básnum í íhalds-
fjósinu.
----o----
Rangvellingar héldu Guðmundí
lækni Guðfinnssyni og frú hans
kveðjusamsæti hinn 14. þ. m. á
Selalæk. Sóttu það á annað hundr-
að manns og fór samsætið prýði-
lega fram. Voru þeim hjónum af-
hentar gjafir: málverk eftir Ás-
grím Jónsson og kaffiáhöld. Áttu
þau hjón hinum mestu vinsældum
að fagna austur þar.
Sextugsafmæli á Einar skáld
Benediktsson næstkomandi föstu-
dag.
----0----