Tíminn - 24.01.1925, Side 2

14
1í M ÍNN
Nl.
Nú skulu stuttlega dregnir sam-
an. í eitt aðalþræðir þessa máls:
1. Mbl. byrjaði í sumar og
haust að hæla sér og sínum mönn-
um fyrir góða framgöngu í málinu.
þeim var ekki nóg að hafa í tíma
og ótíma tafið málið og sýnt um
það frábært hirðuleysi. þakklæti
vildu þeir líka fá eftir á. En ef það
þakklæti verður lítið, mega þeir
sér um kenna að hafa knúð fram
umræður.
2. Nokkrir hinir umsvifameiri
síldveiðamenn hér á landi höfðu
áhrif á stjórn J. M. hina fyrri að
útiloka útlendinga, einkum Norð-
menn, frá að leggja hér veiði í
land. Sumt mælti með slíkri til-
raun, en hún var lítt undirbúin,
ekki athugaðar afleiðingar fyrir
landbúnaðinn, né einstök þorp hér
(Hafnarfjörð o. fl.).
3. Litlu síðar hækkuðu Norð-
menn tollinn á íslensku kjöti. Að
nokkru leyti olli því löngun
norskra bænda að útiloka erlent
kjöt. En nokkiu olli gTemja út-
vegsmanna á vesturströnd Nor-
egs, sem létu krók koma móti
bragði.
4. íslenskir bændur stórtöpuðu
þegar í stað á tollstríði þessu.
Hvort síldarútvegsmenn hér hafa
grætt, er óvíst, af því þeir liggja
sjálfir í innbyrðis stríði um söluna
og spilla með því eiginn hag.
5. Tíminn sýndi fram á sam-
bandið milli útilokunar Norð-
manna . og kjöttollsins. Blaðið
krafðist fyrir hönd bænda, að toll-
urinn yrði endurgreiddur fram-
leiðendum af opinberu fé. Mbl. og
lið þess hamaðist móti þessari til-
lögu. Harðneitaði að útvegurinn
vildi borga.
6. Langur tími leið í aðgerða-
leysi. Bændur höfðu engan félags-
skap með sér eins og aðrar stéttir.
þeii' liðu sundraðir fyrir
’sundrungina. Tíminn og Dagur
voru hinar einu raddir, sem héldu
máli bænda vakandi. Blöð kaup-
manna gerðu alt til að kefja um-
ræður og brúkuðu að vanda brigsl
cg illyrði um þá, sem héldu frana
málstað bænda.
7. Á þingi 1923 í sjávarútvegs-
nefnd urðu átök um málið. Otte-
sen var harður fylgismaður síld-
arspekúlantanna. Stefán í Fagra-
skógi, Jón Baldv. og undirritaður
vildu ná samkomulagi við Norð-
menn. Opinberlega var málinu
ekki hreyft. Kenning Mbl., að toll-
stríð þetta lagaðist af sjálfu sér,
var ekki reynd til þrautar.
8. Undir þinglok 1923 undir-
skrifa Framsóknarþingmenn
áskorun til stjórnarinnar um að
flýta sem mest samningum við
Norðmenn og láta í Ijósi að komið
gæti til mála með vissar tilslakan-
ir, ef mikið kæmi á móti, en þó
ekki opna landhelgina fyrir útlend-
ingum til veiða eða óleyfilegra at-
hafna.
9. Samningaumleitanir héldu
Afram, en ekkert gekk eða rak.
Mbl.aðferðin reyndist árangurs-
laus. Meir að segja var tollurinm
hækkaður, þvert ofan í spár Mbl.
um „að alt lagaðist af sjálfu sér“.
10. Haustið 1923 sýndist hung-
ursneyð yfirvofandi í Hafnarfirði
sökum útilokunar enskra skipa.
800 manna bænarskrá þaðan kom
til stjórnarinnar um hjálp. Á þing-
mannafundi í stjórnarráðinu lögðu
Framsóknarmenn Flygenring liðs-
yrði, en Jón Magnússon og menn
hans úr Reykjavík voni hinir
þverustu. Svo fór að Kl. Jónsson
bjargaði Ilafnarfirði með lögskýr-
ingu. Hungursneyð var afstýrt.
En núverandi stjórn þorir ekki
annað en fallast á bjargræðið við
þorpið.
11. Fvrri hluta vetrar flutti
Tíminn hverja eggjunargreinina
af annari í tollmálinu, bæði hvatn-
ing til bænda að fylgja fast fram
máli sínu, og ádrepu til Norð-
manna, að sýna ekki blinda þrá-
kelkni, því að norska þjóðin stæði
líka að mörgu leyti í þakkarskuld
við íslendinga. Margar þessar
greinar voru símaðar erlendum
blöðum og höfðu áhrif á viðhorfið
gagnvart Islandi. Mbl. og fylgi-
hnettir þess dróu alt af úr, og at-
yrtu Tímann fyrir að halda sókn-
inni uppi.
12. Miðstjórn Framsóknar fer á
fund Sig. Egg. og Kl. J. og leggur
til, að tveir menn héðan að heim-
an fari til Osló og vinni með Sv.
B. að væntanlegu samkomulag'i.
Harður árekstur við Eggerz, sem
neitar fyrir sitt leyti, fyr en þing'
komi saman. Dróst málið enn.
Vetui’inn áður voru útvegsmenn
á fundum í Rvík að ræða um till.
Kaabers. Kom þá í ljós almennur
uggur við afleiðingar almennrar
útilokunar. Flygenring var hrædd- j
ur um ísf’isksöluna í Englandi.
Formaður Fiskifélagsins ritaði
þinginu 1923 bréf í þessum anda
fyrir fortölur sinna manna. Einar
þorgilsson afsakaði sig fyrir að
hafa verið við frv. riðinn. Ól.
Thors þorði þá ekki að láta á sér
kræla, er hann fann hvað félagar
hans lögðu til.
13. 1 þingbyrjun felur Kl. Jóns-
son landbúnaðarnefndum beggja
deilda tollmálið, og viðurkendi
þannig, hverjum málið kæmi mest
við. Síðan lét hann halda lokaðan
fund í sameinuðu þingi um tollinn.
Tr. þ. bar fram kröfuna um sendi-
nefnd. Jón þorl. mótmælti og
krafðist ráðrúms fyrir flokk sinn
að athuga málið. Sá frestur varð
nokkrir dagar.
14. Á næsta lokuðum fundi bar
J. þ. fram svör íhaldsmanna. Vildu
þeir enga menn senda og fá atkv-
greiðslu um, að í engu yrði slak-
að til við Norðmenn. Framsóknar-
menn mótmæltu atkvæðagreiðslu
og heimtuðu nú frest fyrir sitt
leyti. Stjórnarskiftin drógust
vegna fylgisleysis Jóns þorl. Á
þeim tíma tókst Framsókn að fá
stjórnina, sem var að fara, til að
velja Jón Árnason og Pétur Ólafs-
son til Noregsfarar með hálfu
samiþykki íhaldsins, sem þorði
ekki að halda endanlegri synjun
til streitu.
15. Deilan milli Norðmanna og
Dana út af Grænlandi var mjög
áköf. Norðmönnum lá ákaflega
rmkið á því, að íslendingar yrðii
þeim yfirleitt velviljaðir, eins og á
stóð. Tr. þ. bar í þingbyrjun fram
hin nafntoguðu frv. sín um algert
verslunarbann á norskar vörar og
• skip, ef ekki næðist samkomulag
um kjötið. Tollstríð hafði staðið í
nokkur missiri á þann hátt, að ís-
lenskir bændur biðu aðaltjónið. Ef
Noregi var lokað fyrir ísl. bænd-
um, vildi Tr. þ. að Islandi væri
lokað fyrir norskum skipaeigend-
um og kaupmönnum. þessi frv.
voru þyngsta lóðið, sem lagt var
á vogarskálina bændanna megin í
allri baráttunni. Tidens Tegn,
áhrifamesta blað Norðmanna,
benti á, að þó Framsókn væri nú í
minnihluta, þyrfti jafnvægið lítið
að breytast til þess að Tr. þ. kæmi
sínu máli fram, ef óvinátta færi
vaxandi.
16. Stjómskiftin komu nú.
Ihaldsstjórnin hætti að láta land-
búnaðarnefndir hafa málið með
höndum, en fékk það í hendur
sjávarútvegsnefndum. Sást í því
stefnubreyting, og bersýnileg hlut-
drægni við bændur, þótt betur
rættist úr en til var stofnað.
17. Nú fór málið að ganga betur
í Noregi. Áður voru varla með okk-
! ur nema hinir sögumentuðu Norð-
menn, Mowinckel ráðherra, rit-
stjórarnir Lavig og Gullvaag,
Eskeland skólastjóri, próf. Paaske
o. fl. slíkir menn. Nú komu nýir
vinir vegna frv. Tr. þ. Fyrst
Grænlandsforklfarnir, sem vildu
þá síst beran fjandskap íslend-
inga. I öðru lagi verslunarmenn og
útgerðarmenn á vesturströndinni,
sem með engu móti vildu algerða
útilokun vegna hagsmuna sinna.
18. Úrslitastundin kom þegar
Ihaldsstjómin ætlaði að slíta samn
ingum. Framsókn reynir miðlun-
artill., en henni er vísað frá með
atkv. allra Ihalds- og Sjálfstæðis-
mér þó ekki grunlaust, að Jónas sé
eins og skussarnir í stærðfræði,
sem gagnslaust er að leggja rækt
við, því þeir geta ekki skilið.
Ætla eg þá í bili að gerast skóla-
stjóri, en Jónas sé lærlingur.
Hugsum okkur að kennari við
Samvinnuskólann sé sakaður um
brot gegn kennaraskyldunni. Eg
rís upp, ræðst á Jónas og lýsi
hann meðsekan, því hann muni
ekki hafa bannað kennaranum að
brjóta. Síðan rekst eg á, að ein-
hverjir Framsóknarmenn hafa á
þingi sakað ónafngreinda skóla-
stjóra um lélega stjórn og af-
skiftaleysi. Mundi mér nú duga, að
ætla að sanna með ræðum þessum
að Jónas væri sekur um brot
kennarans ?
þetta væri þó alveg hliðstætt
því, er Jónas gerir. Slík rök ná ef
lil vill til lítt hugsandi manna. I
augum hinna eru þau aðeins ottur
um miðlungs gáfnafar þess, er
þeim beitir.
Vænti eg, að mér sé óþarft að
sanna frekar, að ræða samherja
minna, þær er höldurinn steypir
vélar sínar úr, séu deilu okkar
óviðkomandi, og alóhæfar til sönn-
unar á sekt minni.
Eg held þá áfram kenslunni, og
manna, móti atkv. Framsóknar og
J. Baldv. — Síðan knýr Tr. þ.
fram endanlega atkvæðagreiðslu
um hvort slíta skuli. Sama aðstaða
og í fyrra sinnið, nema að IJákon
og M. Torfason urðu nú Fram-
sóknarmegin. Stjórnin hafði unn-
ið sigur. En lið hennar var hrætt.
Næsta morgun var skeytinu
breytt í þá átt, sem Tr. þ. hafði
viljað, og þráðurinn ekki slitinn.
19. Nokkrir dagar liðu. M.
Guðm. lét þá þingm. hafa vélrit-
að frv., sem var varaskeifa Mbl.-
manna. þar kom endurborin en
afbökuð till. Tr. þ. frá fyrsta
hausti kjöttollsins. títvegurinn
skyldi nú bæta bændum verðlækk-
unina. Ól. Thors bauð sömu boð í
Mbl. Munurinn var sá að Tíminn
gerði ráð fyrir bráðabirgða skaða-
bótum, helst aðeins í eitt skifti.
En væri norska markaðinum lok-
að, hlaut það að standa lengi. Slík
uppbót hafði marga galla. Hún
var líkleg til að verða goldin með
eftirtölum og prettum. Ef illa
veiddist og tap var á útgerðinni,
mátti gera ráð fyrir, að þessi
„styrkur“ til bændanna hætti
sjálfkrafa. Margir útvegsmenn
héldu fram, að ísl. bændur biðu
engan skaða. Neytendur í Noregi
bæru allan hallann. En með boðum
M. G. og Mogga var játuð hin upp-
runalega kenning Tímans um sam-
bandið milli útilokunar Norð-
manna og tollsins. Ef Mbl.menn
hefðu viðurkent þessi sannindi
strax, hefði mátt spara landbúnað-
inum mikið fjártjón.
20. Skoðun Norðmanna á að-
stöðu þeirra kemur fram í ræðu
Holmboe ráðh. Norska stjórnin
lét fiskiveiðastjórann fyrst þinga
um málið, og þar næst verslunar-
ráðuneytið. Ráðherrann telur að
Norðmenn hafi fengið þó nokkuð í
smn hlut og nefnir leyfið fyrir
verksmið j urnar, haf nargj öld,
skipagjöld, leyfið með bátana, og
loks hinar vinsamlegu útskýring-
ar. Ráðherrann segir, að hér sé
ekki um samning að ræða, heldur
samkomulag. Hinn afsagði þing-
rnaður við Mbl. var í því efni illa
að sér sem oftar. Hann átti í sum-
ar langar útistöður við Kr. B. um
„samninginn!“ við Norðmenn. En
sannleikurinn er sá, að báðir aðil-
ar geta kipt að sér hendinni fyrir-
varalaust. Norski ráðherrann tel-
ur vaxandi andúð Isl. gagnvart
Noregi eina ástæðu til samkomu-
lags, og vitnar í margar skýrslur
íæðismannsins hér. þetta var rétt.
1 sjálfu sér eru íslensku samvinnu-
mennimir langvingjarnlegasti
hluti íslendinga gagnvart Norð-
mönnum, eins og í Noregi, þar sem
helstu Islandsvinirnir eru bænda-
sinnar og í frjálslynda eða fram-
gríp þau dæmi, úr grein Jónasar,
er mér sýnast í fljótu bragði liggja
beinast við.
Frönsku togararnir verða þá
hendi næstir.
Eg sannaði, að á síðustu 7 ár-
um hefðu þeir verið hlutfallslega
18 sinnum oftar dæmdir fyrir land
helgisbrot en ísl. togaramir. Jón-
as segir, að ísl. togararnir séu mik-
ið teknir í landhelgi, en staðhæfir
ennþá, að þeir frönsku séu „lítið
teknir“.
Af þessu mundi leiða, að 18
sinnum meira en mikið væri lítið,
og er það ný setning í rökfræð-
inni.
þegar Jónas talar um ísl. tog-
arana, vill hann halda því fram,
að einasta gagnsemi loftskeyta-
tækjanna sé bætt aðstaða til land-
helgisveiða. Ef þetta er rétt,
hversvegna eru þá tæki þessi svo
nauðsynleg hinum sauðfrómu
Frökkum, að löngu áður en þau
voru sett á nokkurt ísl. skip, var
hver einasti franskur togari, er
hér stundaði veiðar, búinn þeim?
En sé það hinsvegar svo, að
Frakkar telji sig hafa margvís-
lega þörf tækjanna, svo sem til
þess að gefa gagnkvæmar upplýs-
ingar um aflabrögð, hvort mundi
sóknarflokknum þar. En eins og
ísl. samvinnumennirnir eru sann-
gjarnari í garð Norðmanna held-
ur en Kr. Bergsson og hans nótar,
sem virðast trúa norsku þjóðinni
til alls ills, eftir orðbragði hans í
Mbl., þá var líka frá samvinnu-
mönnum mestrar mótstöðu að
vænta, ef beitt var ósanngirni. Ef
Norðmenn hefðu neitað sann-
gjörnum samningum, hefði sam-
vinnuflokkurinn fyrir sitt leyti
sett hart á móti hörðu. Ræðismað-
ur Noregs hefir réttilega athugað
þessa breytingu. Sá flokkur Is-
lendinga, sem mesta samúð hefir
með frændum okkar í Noregi, var
að snúast til andstöðu. Stórblaðið
„Tidens Tegn“ skildi þetta rétti-
lega. það gerði ráð fyrir að Fram-
sókn myndi taka upp þykkjuna
íyrir bændur, en hinir flokkarnir
fara sér hægt. þetta var í sam-
ræmi við meðferð málSins.
Skýrslur ræðismannsins um vax-
andi andúð og áhrif hennar á mál-
ið, kemur vitanlega tekjumegin
hjá samvinnublöðunum og Fram-
sóknarfl., þar sem önnur blöð og
flokkar hefðu gjarnan látið málið
sofa til efsta dags. Að lokum minn-
ist ráðherrann á verslunina, beinu
ferðirnar frá Björgvin, og versl-
unina. Sést þar, að útilokunarfrv.
Tr. þ. höfðu hitt á veikan blett,
sem svar við útilokun bændanna.
Og með niðurlagsorðunum um að
láta dóminn bíða þar til fiskimenn
(og Krossaneseigandinn) komi
heim, sýnir, að hér komu hags-
munir móti hagsmunum. Önnur
lausn kom meirihluta Norðmanna
ekki til hugar.
Meðferð kjöttollsmálsins sýnir
straumhvörfin í þjóðlífinu. þegar
fiskútflytjendur töldu sig í hættu
með markað á Spáni, beittu kaup-
menn og útgerðarmenn þegar í
stað áhrifum á þing og stjórn, og
létu afnema bannlögin til að
bjai’ga við því, sem þeir töldu vera
hagsmuni sína. En þegar bændur
lentu í hættu með aðalvöru sína,
þá dróst málið missirum saman,
og bakaði hverju heimili í sveit
stórskaða. Hversvegna varð þessi
Lið? Af því bændur höfðu ekki
með sér félagsskap. þeir voru
sundraðir og dreifðir. þessvegna
gleymdi meirihluti þingsins þeim.
Einu varnartæki bændanna í
þessu efni voru samvinnublöðin
og Framsóknarflokkurinn. Fyrir
aðgerðir þessara aðila var sigur
unninn að lokum. En að málið
dróst svo mjög úr hömlu, var ein-
göngu að kenna því, að það vant-
aði sterk stééttarsamtök um land-
ið alt. Vonandi verða þau komin á
áður en mörg missiri líða. Svo dýr
er reynsla bænda orðin í kjöttolls-
málinu. J. J.
þá ekki líkt um íslendinga, og þó
ndklu fremur, er þeir vikulega
sigla til hafnar, og geta altaf flýtt
afgreiðslunni, með því að síma út-
gerðarmanninum hvenær þeir
komi og hvers þeir þurfi?
Rökvís maður mundi ekki hafa
flaskað á þessu eins og Jónas
gerii'. En rökvísinni má þó færa
tilhneigingar hans til tekna, því
þótt undarlegt sé, er Jónasi þann
veg farið, að ísl. athafnamenn
hatast hann við, og gerir þeim all-
ar illar getsakir, en eigi erlent
auðvald hlut að máli, skortir hann
ekkert nema skottið.
Eg kem þá að því, er Jónas sak-
ar mig um að hafa atyrt Ásgeir
alþingism. Ásgeirsson og skip-
stjórann á skipi hans. Ekiki einu
einata ónotaorði vék eg að þeim,
enda hefi eg síst ástæðu til þess,
En eg gerði annað, og það hefir
áreiðanlega hver meðalskarpur
maður skilið. Eg setti Ásgeir í
minn stað. Hugsaði mér síðan að
Morgunbl. hefði svívirt hann á
sama hátt og Jónas mig, og það er
þessi ímyndaða óþokkaaðferð
Morgunblaðsins, sem Jónasi
blöskrar alveg. Ætti það að vera
óhlutdrægur dómur um framferði
Jónasar við mig.
Vélar.
Jónas Jónsson þykir hroðvirkur
blaðamaður. Hin langa grein hans
í síðasta tölubl. Tímans ber þó
vandvirkninni órækt vitni. Hefir
Jónas lagt sig þar allan fram.
Stíllinn er lipur, léttur og læsileg-
ur, og njóta blaðamannshæfileik-
ar hans sín ágætlega. En öll er
greinin jaínframt talandi vottur
eins höfuðveikleika Jónasar, þess,
hve mjög hann skortir skarpleik í
hugsun, svo að aldrei má treysta
að honum lánist að draga rökrétt-
ar ályktanir.
Skal þetta nú sýnt með nokkr-
um dæmum, en árás Jónasar jafn-
framt hrundið.
I deilu okkar J. er nú málurn
þannig komið, að hann hefir iðr-
ast framkomu sinnar við skipstj.
á Agli, og kannast við, að frá upp-
hafi hafi árásinni verið að mér
beint. Mergur málsins er því sá,
hvort eg sé meðsekur um brot það,
er skipstjórinn var sakaður um.
þetta hefir Jónas líka skilið, og er
hann að því leyti á réttri braut,
að hann leggur höfuðáherslu á að
sanna það. En þegar til sannan-
anna kemur, hnýtur hann um
sljófleikann.
þrír þingm. íhaldsflokksins
hafa í þingræðu ráðist mjög hvat-
skeytlega á ótilgreinda skipstjóra
og útgerðarmenn. Er árás sú mjög
ómakleg, en deilu okkar Jónasar
óviðkomandi. Ber að skoða hana
sem venjuleg þing-stóryrði, sem
Jónas má kannast við. Er þetta
meðal annars bert af því, að sá
eini ræðumanna, er afskifti hefir
af útgerð, sýnist ekki fyr hafa
mælt þessi orð: „það er opinber
leyndardómur, að loftskeytatæki
og annað slíkt er fyrst og fremst
haft á skipunum vegna landhelgis-
veiða“, en hann gekk út og keypti
slík tæki handa skipi sínu. En eigi
verður þó annað séð, en Jónas sé
saklaus af því að væna þennan
mæta mann um að vilja stuðla að
landhelgisbrotum.
Enginn ræðumanna minnist
einu orði á mig, og er það vafa-
laust, að þeir munu allir fúsir að
votta, að við mig hafi þeir síst
átt. Öll árás Jónasar á mig er því
bygð á orðum þeirra um aðra
menn.
Eg skal nú leitast við að sýna
Jónasi, hvert það leiddi, ef rök-
fræðinni væri þannig misbeitt. Er