Tíminn - 18.04.1925, Page 2

72
T f M I H »
Smásöluverd
raá ekki vera hærra á eftirtöldum tóbakstegundum, en hér segir:
'V^ln.cLla-Z?.
Phönix frá Horwitz & Kattentid . . Kr. 22.15 pr. '4 ks.
Lopez y Lopez — sama . . - 21.85 - «/, —
Cervautes — sama . . — 23.60 — V* —
Amistad — sama . . — 22.70 — V* —
Portaga — sama . . — 23.30 — '/2 —
Mixico — sama . . — 26.45 — V, —
Crown — sama . . — 19.20 — V2 —
Times — sama . . - 17.25 - >/2 —
Utan Reykjavíkur má verðið vera því hærra, sem nemur Elutn-
ingskostuaði frá Reykjavík til sölustaðar, en þó ekki yfir 2°/0.
liandsverslun Zslands.
P.WJacobsen&Sön
Timburverslun.
i
Símnefni: Granfuru.
Stofnað 1824.
Carl Lundsgade
Köbenliavn
Afgreiðum frá Kaupmannahöfn bæði stórar og litlar pantanir og
heila skipsfarma frá Svíþjóð. — Sís og umboðssalar annast pantanir.
Eik og efhi í þilfar til skipa.
Frá útlöndum.
Aætlao er aó útgjöid Lnglend-
inga tii hersins á þessu ári verói
44 Va miijón steriingpunda. Aru
í iasta hernum iÖO.tíUd menn.
Var nýiega ósKaö eítir 34 þús.
nýliöum, en aöeins 30 þús. gáiu
sig frarn.
— Kanadamenn íiytja mikiö al
aiiskonar iandbúnaöarverkiærum
tii Randaríkjanna. Nú hafa iianáa
rikin viö orð aö ieggja háa vernd-
artoila á vörur þessar og er þá bú-
ist vió höröu toiistríói iandanna
i milli.
— Jaínhliöa því sem forvextir
hækxuöu i b°/o á Englandi lækk-
uöu þeir á þýskaiandi. Gerou iöju
tudaar enskir ai pvi gný nnkmn
og fullyrða aö þjóðverjar séu
orönir svo hættulegir keppi-
nautar um hverskonar iönrekst-
ur að ensku verksmiðjurnar
standist ekki samkepnina. Ln
hvað mega þau lönd segja, eins
og isiand, sem búa viö 8% for-
vexti.
— A sjötta hundrað pílagrímar
fóru frá Bandaríkjunum til Jerú-
salem, tii þess að vera viðstaddir
vígslu háskólans þar. Af Eng-
lands hálfu var Balfour lávarður
viðstaddur hátíðahöidin, enda
varð það samkvæmt tillögu hans
að Gyðingaland fékk sjálistæði í
Versalafriðnum. Var honum tek-
ið með kostum og kynjum af
Gyðingum, en Arabar þeir, sem
í iandinu búa, sýndu honum full-
kominn fjandskap.
— Loks er svo gróió urn heilt
milli Rússa og Pólverja að beint
símasamband er aftur komið á
milli landanna.
— þjóðminningadagur Norð-
manna er 17. maí og fara þá jafn-
an fram mikil hátíðahöld um land
alt. Er jafnan kosin allsherjar-
nefnd í Osló sem sér um allan
undirbúning hátíðahaldanna og
ræður um skipuiag þeirra. þá er
nefndin var kosin í þetta sinn
fóru leikar svo að kommúnistar
náðu meirihluta atkvæða í nefnd-
inni. Er jafnvel búist við að úr
verði mesti hávaði. Gera sumir
ráð fyrir að nefndin láti ekki nota
þjóðfána Norðmanna — sem dag-
urinn hingað til hefir mjög verið
belgaður — heldur hinn rauða
fána kommúnista. Hinu hefir for-
maður nefndarinnar beinlínis
skýrt frá, að í þetta sinn skuli
15. bréf til Kr. A.
Eg vil nú útskýra fyrir þér og
fleiri mönnum, hv.ersvegna hlaða-
menskunni hefir hnignað svo mjög
i höndum ykkar Mbl.manna, og
hversvegna iiin andlegu öfl i landinu
hafa snúið við ykkur baki.
Fyrir liðugum 30 árum gerðist hér
i bænum merkilegur smáatburður,
sem vai-par ljósi yfir þetta mál og
viðar. Kona eins helsta embættis-
manns bæjarins kom heim úr veislu
seint um kvöld. Hún litur yfir gesta-
stofu sína, mælir með augunum dúk-
ana, stólana, borðin og myndirnar á
veggjunum. Alt i einu hnígur hún
niður i stól, byrjar að gráta, og seg-
ir við vandakonu sína, sem síðar
hermdi frá þessari sögu: „Nú sé eg
að það er ekki lengur til nokkurs
fyrii’ okkur á embættismannaheimil-
unum að halda til jafns við kaup-
menninal“
Hvað átti konan við? það eitt að
embættismannastéttin sem um lang-
an aldur hafði verið hin eiginlega yf-
irstétt í landinu að þekkingu, efnum,
fé og völdum, var nú að dragast aft-
ur úr annari stétt, kaupmönnunum.
Embættismannskonan bar saman það
útlit heimila og húsmuna sem keypt
verður fyrir peninga. Og grátur henn-
ar stafaði af því að hún fann, að stétt
hennar var að dragast aftur úr. Ný
stétt var komin í fararbrodd með
skrúögangan ekki ganga til kon-
ungshaliarinnar, ems og veráö
helir hmgað til.
— fhaldsstjórnin í íáerbíu rak
nýlega 50 þingmenn bændaflokks-
ms burt aí þmginu tii þess aö
tryggja sig i sessi. Vitaniega var
í þéssu efni um íylsta gjörræöi
aö ræöa en engin iög. Ekki hafa
þeir enn gripiö til þessa ráös
skoöanabræðurmr ísiensku sem
u<£ö vöidin fara.
— 60 pús. manna her sendi
tyrkneska stjórnin aí stað til þess
að bæla niður uppreisn Kúrda.
Hafa Kúrdar íariö hailoka og er
talið líklegt aö uppreisninni sé
iokiö.
— Nýiega hljóp af stokkunum
á Engiandi stærri og fulikomnari
neðansjávarbátur, tii hernaðar,
en nokkru sinni hefir verið áður
búinn til.
— Eulimyndað er eitt hið mesta
iilutafélag sem sögur íara af og
hefir fengið sérieyfi til að vinna
olíunámurnar í Persíu. Hlutaféð
er 1000 miijónir sterhngpunda.
þátttakendur eru hiö mikia ensk-
persneska olíufélag, hoiienskt fé-
lag og sjö oiíufélög í Bandaríkj-
unum, þar á meðal Standard Oil.
— Baráttan milli ríkis og
kirkju á Frakklandi harðnar nú
aítur og er enginn eíi á að kat-
ólsku kirkjuimi vex mjög fiskur
um hrygg á Frakklandi, en
franska stjórnin núverandi er
henni mjög fjandsamleg. Tilefnið
til að aftur hefjast þær deilur er
ástandið í löndum þeim er Frakk-
ar tóku af þjóðverjum eftir
stríðið. Á katólska kirkjan þar
mikii ítök. Samt sem áður ákvað
stjórnin að banna trúarbragða-
kensiu í barnaskólunum þar, eins
og annarsstaðar á Frakklandi og
út af því hófst deilan á ný. For-
eldrar hafa tekið börnin úr skól-
unum þúsundum saman og er
ekki séð fyrir endann á máli
þessu. Vitanlega notar andstöðu-
flokkur stjórnarinnar sér mál
þetta eftir bestu getu, enda hafa
íhaldsmennirnir frönsku löngum
átt hauk í horni þar sem kat-
ólska kirkjan er.
— það er ekki ein báran stök
í Japan um slysin. Nýlega varð
stórbruni í Tokio. Brunnu 3000
hús og 20000 manna höfðu ekki
þak undir að búa.
— Seint í síðastliðnum mán-
uði geysaði ógurlegur fellibylur
um miðhluta Bandaríkjanna. Um
þúsund þorp urðu að rústum og
ytri umbúðir heimilanna og fjár-
magn til að berast á í veislum og
mannfagnaði.
þessi litli atburður er táknandi
um flutning veisluhaldsins milli
tveggja stétta, og hvernig hin sigraða
stétt fann til ósigurs síns. Síðan hef-
ir aðstöðumunurinn orðið ennþá
meiri. Fésýslustéttin hefir náð tökum
a hinu hreyfanlega fjármagni lands-
ins, og með ári hverju borist meira
á Laun embættisstéttarinnar hafa að
vísu hækkað að krónutaii en minkað
í raun og veru. Með hverju ári sem
liður dregst hin skólagengna stétt
aftur úr braskstéttunum. Hún dansar
með en dansar nauðug. Tilraun em-
bættismannæ að endurlifga fornmála-
námið, er einskonar liálfhugsað fálm
e-ftir sérstöku einkenni fyrir hina
iangskólagengnu stétt, í von um að
bæta þannig úr missi fjármuna og
forustuvalds í landinu.
Meðan embættisstéttin hafði for-
ustu í þjóðmálum og félagslífi ís-
lendinga mótaði hún stjómmála-
starfsemina og blaðamenskuna. Síð-
ustu dæmi þess voru foringjar Heima
'ltjórnar- og Sjálfstæðismanna á
l)lómaöid þeirra flokka: Hannes Haf-
stein, Björn Jónsson og Skúli Thor-
oddsen. Tveir hinir síðarnefndu voru
í einu áhrifamiklir blaðamenn og
þingskörungar, en Hannes studdu
évenjulega ritfærir blaðamenn eins
og Jón Ólafsson og þorst. Gíslason.
Á þeirra tíð var mangaravaldið kom-
ið fram úr embættismönnunum í
víða kom upp eldur er húsin voru
hrunin. Talið er að um 2500
manna hafi týnt lífi en 30 þús.
hafa særst meir og minna. Mest
kveður að tjóninu skamt suður
af Cicagó. Járnbrautarlestir fuku
af teinunum og öllu sópaði burt
er fyrir varð. Tjónið er metið á
inargar miljónir dollara og er
talið hið mesta sem komið hefir
fyrir í Bandaríkjunum síðan jarð-
skjálftarnir miklu urðu í San
Francisco. þó stóð fellibylurinn
vart yfir lengur en einar fimm
mínútur. Eru fellibyljir tíðir í
Bandaríkjunum, þó að tjónið hafi
aldrei fyr orðið líkt þessu. Telja
veðurfræðingar að að meðaltali
komi 3 miklir fellibyljir á ári og
tjónið af þeim 3 milj. dollara.
— Hinn 20. f. m. var fundur í
franska þinginu um kirkjumálin.
Herriot forsætisráðherra tók til
máls og réðist með hinum mesta
ákafa á leiðtoga kirkjunnar. Hann
veislulífinu, en ekki búið að taka við
vöidunum opinberlega, hvorki í þing-
salnuin né blööunuui. Merki virðing-
arinnar fyrir andiegu / verðmæti og
þekkingu komu fi'am i þvi, að eng-
um datt i hug að ómentaðir hug-
sjóna- og þekkingariausir aumingjar
gætu verið blaðstjórar. Valdimar Ás-
mundsson, Einar Benediktsson, Gest-
ui Pálsson, Jón Ólafsson, þorsteinn
Gíslason, þorsteinn Erlingsson, Hann-
es þorsteinsson, Einar Kvaran, Björn
Jónsson og Skúli Thoroddsen voru alt
prýðilega ritfærir menn og sumir með
aíbrigðuin. Allir gættu þeir þess að
fara mjúkum höndum um íslensk-
una. „Fjólurnar" voru þá óþektar í
islensku blöðunum.
það er ekki nóg sagt ineð þvi að
minna á að þessir menn rituðu vel.
þeir liöfðu lika áhugamál. þeir voru
leiðtogar i raun og veru. Blöð þeirra
voru gefin út vegna þjóðbætandi
áhugamála og ritstjórarnir höfðu
andlega yfirburði til að vera leiðar-
ljós þjóðarinnar.
Með vaxandi yfirráðum fjármagns-
ins vildi mangarastéttin líka taka
að sér stjórn landsins, ráða yfir þing-
mönnum, ráðlierrum og blöðum til
þess að geta notað pólitiska valdið
til stuðnings í fjármálakúguninni.
Munurinn er auðsær. I stað Hannes
ar Hafsteins, Björns Jónssonar og
Skúla er kominn Jón Magnússon. í
staðinn fyrir menn sem höfðu þrek
og mátt til að stýra öðrum er nú
komin „toppfigura“ sem lætur stuðn-
talaði um hina óstjórnlegu löngun
kirkjuhöfðingjanna að ná völd-
unum á Frakklandi, enda beittu
þeir í því skyni öllum vopnum.
Væri kirkjan gengin í náið sam-
band við peningavaldið. „Katólska
trúin er orðin átrúnaður pen-
ingaburgeisanna“ sagði forsætis-
ráðherrann. Urðu hægrimenn þá
svo reiðir að þeir hófu ólæti.
Stóðu þeir upp úr sætum sínum
og réðust á stjórnarflokkinn.
LTrðu ryskingar og barsmíð um
allan salinn, svo að ekki varð við
ráðið, en forsætisráðherrann stóð
óáreittur í ræðustólnum og horfði
á, því að öllum gleymdist í ákaf-
anum að ráðast á hann. Loks
komst kyrð á aftur, svo að fundi
varð haldið áfram. Var sú refs-
ing lögð á frumkvöðul óspekt-
anna að mega ekki koma á næstu
15 fundi þingsins. Var fundi hald-
ið áfram til kvölds og í fundar-
lokin samþykt traustsyfirlýsing
ingaflokkinn gera við sig það sem
hann vill, bara ef hann fær að
,.sitja“ og látast stjórna. Frv. um
herskyldu í 30 ár var stungið i vasa
lians. Hann flytur það sem sitt frv.
af þvi eitthvað aí lakast mentu pen-
ingabröskurum flokksins vilja hafa
her, til að geta stjórnað ineð ofbeldi,
ef fjártökin nægja elcki.
Mbl. er höfuðmálgagn flokks ykk-
ar. Árlega er skotið saman stórfé í
rekstur þess, meðal danskra og is-
lenskra braskara. Félagsskapurinn er
álitinn svo litið virðulegur meðal
samherja biaðsins i þinginu, að þeir
skoða það sem meiðyrði og „óþing-
legt“ orðbragð, ef minst er á Mbl.
þetta er hin aðvarandi rödd sam-
viskunnar. Síðan Tíminn var stofn-
aður hafa verið eitthvað milli 10 og
15 „ritstjórar" við Mbl. Tveir af þeim
hafa verið ritfærir, hinir yfirleitt
varla sendibréfsfærir. Annar þessara
ritfæru manna varð leiður á félags-
skapnum og fór nærri strax. Hinn
var rekinn af því eigendurnir vildu
hafa „fjólupabba" og „moðhausa" við
biaðið. Ekki vantar það að Mbl,-
flokkurinn hefir reynt að fá ritfæra
menn að blöðum sinum. En þeir hafa
aliir neitað. Hæfileikamennirnir hafa
ekki enn viljað leigja sig í þrælkun
hjá braskvaldinu. Eg þekki einn
greindan og ritfæran Mbl.mann sem
árum saman hefir iiðið allar kvalii
fátæktarinnar í sárilla launaðri stöðu
hjá landinu. Hvað eftir annað hefir
honum verið boðið að vera „ritstjóri“
til Herriots með 325 atkv. gegn
251. ___
— Árið sem leið keyptu Danir
vörur frá Rússiandi fyrir ca. 65
miij. kr., en seldu vörur tii Rú&s-
iands vart fyrir meira en 2 milj.
kr. þykir þeim, sem von er, hail-
ast á heist til mikið.
— Mussoiini hefir legið veikur
og þungt haldinn en er nú aftur
farinn að geta sint stjórnarstörf-
um. Var honum fagnað í pinginu
af ílokksmönnum sínum, með
hinum mesta ákala, er iiann kom
pangao altur í lyrsta smn.
— blestir munu minnast peirra
tiömda ira Egyptaiandi, er myrt-
ur var par hersiiöióingi Engiend-
ínga. iiölðu Engienomgai' pá
ínjög í notunum og þótti Egypt-
um ráöiegast ao iáta ioringja
sjaiistæoismanna, Zaghiul pasiia,
fara ira voiauni, en annan taka
viö, Engiendingum auösveipari.
Var síöan eint tii nýrra kosn-
inga. Eins og vænta mátti varð
heitt í kosmngunum eitir shka
vioouroi og kom hið nýkosna ping
saman seint i siðastliönum. mán-
uoi. Eiu ai íyrstu verkum pess
var ao kjósa iorseta og vai' Zag-
hiui pasha kosinn með 125 atkv.
gegn 85. Tók stjórnin pað að
sjáiísögou sem vantraustsyíii'iýs-
mgu og sagði aí sér, en konungur
neitaöi að taka iausnaröeiöninni
en raui pingiö og efndi tii nýrra
kosmnga. Haioi pingiö pá sétið
í 10 kiukkutíma.
— Nefna rússneski'a vísinda-
manna heiir rannsakað eyjarriár
Novaja Semlja, sem ekiíi hafa
verið rannsakaðar til fulls áður.
Teiur neíndin sig hafa íundið
íjórar miklar kolanámur.
— Við nýafstaðið manntai í
Stokkhóimi reyndust þar að búa
438.896, sem er 9084 íieira en
um sama ieyti í fyrra.
— Upp úr stríðinu var stofnað
hlutafélag í Oslo. „Norsk Over-
söisk Bankunion" með pví verk-
efni, að stofna banka víða um
heim til styrktar versiun Norð-
manna. Hlutaféð var 15 milj. kr.
Voru bankar stofnaðir á einstaka
stað, t. d. í Argentínu og Brasi-
líu og ekki er ósennilegt að þetta
félag hafi staðið á bak við hinn
svonefnda „norska banka“ sem
hér átti að stofna. En nú nýlega
er alt oltið um koli. Félagið orðið
gjaldþrota og hluthafamir sjá
ekki einn eyri af miljónum sín-
um.
— Undir mánaðamótin síðustu
við „fjólublaðið". Vegna skoðana
smna liefði liann getað tekið boðinu.
En liann man þá tima þegar hin
langskólagengna stétt var aðallinn í
iandinu. Og hann vill heldur búa við
fátækt i þjónustu landsins, heldur
en v.era vikapiltur ómentaðra fépúka.
Hver er svo niðurstaðan með blöð
kaupmannanna? Að það liefir orðið
að fara niður í fjórðu eða fimtu röð
manna til að fá ritstjóra og aðstoð-
armenn: Gunnlaug Tryggva, Ilaga-
lin, Pál Jónsson hinn iögspaka, Jón
Björnsson, Jón Kjartansson, A. J.
Johnson, Sigurð Ljósvetningaprest,
Valtý, Magnús i storminum og þig
tii að nefna helstu dæmin.
Af þessum mönnum er Hagalín
vafalaust ritfærasti maðurinn. Um
nokkur ár hafði liann peninga frá
sömu mönnum og gefa út þann dilk
Mbl. sem þú sér um, til að gefa út
blöð á Seyðisfirði. Honum var skip-
aö að afflytja samvinnumenn yfir-
leitt, en sérílagi mig. Nálega i hverri
viku var í blaði hans meira og minna
af ósannindum og persónulegum árás
um á mig. Eg lét þær cins og vind
um eyrun þjóta. Blöð hans visnuðu
upp, voru alment fyrirlitin á Austur-
landi og að engu höfð. I haust sem
leið hittumst við Hagalín á mann-
fundi í Noregi, þar sem eg hélt ræðu
um að Islendingar vildu vera stjórn-
málalega og fjárhagslega imsbœndur
í sínu iandi, en þætti góð andleg
samvinna við frændþjóðirnar á Norð-
urlöndum. í stuttu máli: Ræðan var