Tíminn - 26.09.1925, Page 1

©faíbf eti
oij af<jríi6slur*'a6ur tEimans er
5igurgcir ^rt6rifsfon,
5amban6slni5Ínu, Sevffanif
^fgreibsía
C f m a n s er t 5amban6sí)úsini,
Qpin 6agleja 9—12 f. i).
rtmi 4>)n
t
IX. ír.
Lærisveinninn og meistarinn.
Fjármálaráðlierrann ritar um ríkisgjaldþrot.
I síðasta eintaki af aðalmál-
gagni íhaldsins, sem út kom' síð-
astliðinn laugardag, er enn fram-
hald hinnar löngu greinar um
gengismálið. Er það nú af öllum
vitað að greinin er rituð af sjálf-
um fonnanni íhaldsflokksins, Jóni
þorlákssyni fjármálaráðherra.
Enn sem fyr er það megin-
hugsun greinarinnar að leggja á
móti því að verðgildi íslensku
krónunnar sé fest einhversstaðar
hvort heldur er nálægt núverandi
verðgildi hennar, eða því er var
fyrir hina síðustu stórkostlegu
hækkun.
Fyrri röksemdirnar sem hann
hefir borið fram hafa verið hrakt-
ar lið fyrir lið hér í blaðinu.
Nú ber hann nýja fram, sem
mun eiga að vera sú sem lands-
lýðnum er helst ætlað að taka
trúanlega og hneigjast að. Hefir
að vísu á henni bólað áður, en
aldrei verið fyr framsett svo
ákveðið.
Festing verðgildis íslensku krón
unnar á að vera framkvæmd,
sem sé ósamboðin æru íslensku
þjóðarinnar. það að festa krón-
una með þessum hætti á að vera
sama sem ríkisgjaldþrot.
Sömu dagana kemur sú rök-
semd fram hjá öðrum íhaldsblöð-
um, að festing verðgildisins megi
nú ekki eiga sér stað af því að þá
verði ríkið að borga útlendum
skuldheimtumönnum meira en ef
krónan hækkaði. Getur hver sem
vill reynt að samrýma það að
hvorttveggja leiði af stýfing krón-
unnar gjaldþrot ríkisins og hitt
jafnhliða að ríkið borgi meira en
ef ekki hefði verið stýft, og yfir-
leitt hvort það muni vera reglan
að þeir sem gjaldþix)ta verða
borgi meira, en ef þeir hefðu ekki
orðið gjaldþrota.
Er það ekki í fyrsta sinn sem
röksemdirnar stangast eins og
hrútar hjá gengishækkunarmönn-
um, eins og oft hefir verið sýnt
fram á hér í blaðinu. En í þetta
sinn skal ekki frekar að þessu
vikið heldur öðru. —
Jón þorláksson ritaði í fyrra
bók um gengismálið sem hann
nefndi: „Lággengi". Getur hann
þess að hann hafi mjög lesið rit
útlendra vísindamanna um mál
þetta og lært af þeim, enda sé
hann ekki sérfræðingur í þessari
grein. — En af þessum læri-
feðrum sínum í gengismálinu
nefnir hann einn öllum öðrum
framar og er það Svíinn Gustav
Cassel. Fara hér á eftir ummæli
Jóns þorlákssonar sjálfs um þetta
efni og standa þau í formálanum
fyrir „Lággengi": „Um skýringar
á samhengi þessara mála hefi eg
farið mest eftir ritum G. Cassels
háskólakennara í Stokkhólmi.
Hann hefir náð viðurkenningu um
allan heim fyrir skarpskygni sína
á þessu sviði“.
ótvíræðari traustsyfirlýsingu
getur lærisveinn vart gefið meist-
ara sínum en Jón þorláksson gef-
ur G. Cassel með þessum orðum.
Bókin, „Lággengi", lýsir því og
að J. þ. „hefir mest farið eftir“
Cassel. En einkennilega hefir hann
samt gert það.
Bókin úir og grúir af setning-
um sem teknar eru úr ritum Cas-
sels, en svo verða allar niðurstöð-
urnar þveröfugar. því að öll rit
G. Cassels um gengismálið stefna
að einu marki: að lággengislönd-
in eigi að stýfa gjaldeyri sinn.
— En lærisveinn hans, J. þorl.,
gerir nú hið gagnstæða. Hann rit-
ar eina löngu greinina af annari á
móti því að festa verðgildi krón-
unnar með stýfingu.
Og svo vill loks svo vel til að
lærimeistarinn, G. Cassel, hefir
ritað um þessa síðustu röksemd J.
þoii. gegn gjaldeyrisfestingunni:
að þá sé æra ríkisins farin og
stofnað til ríkisgjaldþrots.
í þetta sinn ætlar því Tíminn
sér að láta lærimeistarann sjálf-
an svara lærisveininum, enda mun
hún enn í gildi setningin gamla
að „ekki er lærisveinninn yfir
meistaranum“.
En þessi ummæli G. Cassels,
sem hér fara á eftir, standa í bók
eftir hann sem gefin var út í
Stokkhólmi í fyrra og heitir bók-
in: „Stabiliseringsproblemet eller
vágen till ett fast penning-
vásen“. •
Ummælin standa á blaðsíðu 23
—27 og eru svohljóðandi:
„það sem veldur, að skilning-
urinn á því, hvers skynsöm með-
ferð krefst um úi'lausn núverandi
fjármála, á svo erfitt uppdráttar,
er ekki það hvað málið í sjálfu
sér er erfitt, heldur hitt að óvið-
komandi málum er blandað inn í,
og' að, eins og jeg hefi þegar sagt,
tilfinningar og „stemningar“ fá
að ráða úrslitum í staðinn fyrir
skýra og rökvísa dómgreind. Má
þar nefna atriði sem lögð er
meiri áhersla á í þessu efni, en
tillitið til réttlætisins. það er sú
hugmynd að álit þjóðarinnar og
jafnvel æra bindi hana við að ná
gamla gullverðinu. Menn hafa
einkum bitið sig fasta í það að
í því sé fólginn einhver vanheiður
fyrir þjóðina, ef gjaldeyrir henn-
ar er nú metinn lægra verði í hlut-
falli við gjaldeyri annara þjóða
en var fyrir stríðið og miklum
þorra manna finst þjóðarheiður-
inn krefjast þess að gjaldeyri
landsins sé komið upp í jafngengi
við gjaldeyri helstu landa. Gagn-
vart þessum skoðunarhætti má
minna á það, að algerlega engu
máli skiftir hversu há sú verð-
eining er, sem landið notar til þess
að mæla með verðgildi, og að við
það er engánn sérstakur heiður
bundinn að nota hærri verðein-
ingu. Fyrir stríðið datt a. m. k.
engum manni í hug sú einkenni-
lega hugsun, að Frakkland væri
að nokkru leyti sett skör lægra
en England, þó að sá gjaldeyrir
sem notaður var, hefði þá ein-
ingu sem ekki var nema V25-
hluti ensku einingarinnar.
Menn bera það fram að festing
gjaldeyrisins í lægra verði sé sama
sem ríki&g'j aldþrot, og slík fram-
kvæmd hljóti að rýra traust
landsins. Slík skoðun er vitanlega
röng í sjálfu sér, en hefir þó í
sér þann sannleiksvott, að ríki
sem þetta gerir, kemst undan að
innleysa skuldbindingar sínar í
upprunalegu verði. En þar sem
slík innlausn, eins og gerð hefir
verið grein fyrir, alls ekki felur i
Rpyfejavík 26. september lú-,'5
+5 blað
K 6 L . HIR'Q
6 uuamðua
'ARni.B.BJöRnsson
URA & SKAR.TGRlPAVJERSUun
L/EKjARTOFIG m REVKJftVIK
Afarslóri og fallegf únval áf faekifæpisgjöfum.
Gull, Sílfur, Tin og Plettvörur.
Komið beint þangað sem úr mestu er að velja.
Silfunvörupnap fpá Geopg Jensen.
Listasmíði sem þeir allra vandlátustu hafa ánægju
af að gefa og eiga.
Gullúr,SilfupÚP,flpmband5ÚP.
Beint frá Sviss. Nýjungar, aðallega armbandsúr
koma um leið og þær eru sendar á heimsmark-
aðinn. Palleg þykja þau smæstu armbandsúrin,
en það sem meir er um vert, að þau ganga rétt
eins og þau stóru. 011 úr seld með ábyrgð og
snildarvel aftrekt.
Tpúlofunarhpingap.
Nóg úrval, verð eftir þyngd, gröftur samstundis.
ízlensk Gull- og Silfupsmíði.
7\.lt til upphluts og skautbúnings. Vinnustofan er
sú stærsta á landinu. Aðeins úrvalssmiðir. Pantanir
afgreiddar fljótt og nákvæmlega. Sent geng póst-
kröfu um land alt.
S amyinnuskólinii
verður settur 1. október klukkan 1 e. h.
vJÓXLoLS Jónsson.
sér neina fullkomna réttvísi, held-
ur þvert á móti leggur ranglátar
byrðar á skattþegna landsins og
alveg að ástæðulausu, þá missir
þetta atriði þýðing sína í aðalat-
riðum. þar við bætist það alment
um þetta atriði, að að langsam-
lega mestu leyti veit það inn á
við, og kemur við eigna- og tekju-
skifting manna í milli innanlands.
Hinar miklu skuldir við útlönd,
sem nú íþyng'ja mörgum löndum,
eru að langsamlega mestu leyti
miðaðar við gjaldeyri þeirra landa
sem lánað hafa.*) Dálítil skýr
umhugsun hlýtur því að leiða í
Ijós, að á engan hátt er heiðri
lands hætt þó að gengi gjaldeyris-
ins sé fest í því verði sem hann
hefir nú. Verðfall gjaldeyrisins
hefir án efa á margan h’átt ver-
ið skaðlegt, og það kann að hafa
átt þátt í að veikja traust á fjár-
*) Alveg sérstaklega á þetta við um
Island. Ríkisskuldirnar útávið eru
allar í útlendri mynt og enga ein-
ustu „gullkrónu" skuldar íslenska
ríkið innlendum mönnum.
málaviti og áreiðanleik. En það er
mál fyrir sig, mál sem fortíðin
geymir. það tjón sem orðið er í
því efni verður sannarlega ekki
bætt með því að landið nú taki þá
óskynsamlegu stefnu að reyna að
hækka aftur verðgildi peninganna.
þeir menn sem í ákafa halda því
fram að heiður þjóðarinnar skuld-
bindi þá til að ná aftur gamla
verðgildi peninganna, ganga vit-
anleg'a út frá þeirri almennu skoð-
un, að heiðarleiki í viðskiftum
krefjist þess að skuldbindingar
séu réttilega uppfyltar samkvæmt
raunverulegu innihaldi þeirra.
þeir halda sjáanlega að þeir greiði
götu slíks heiðarleika með hækk-
unarstefnu sinni. En áður en þeir
binda sig til fulls við slíka stefnu
væri rétt af þeim að athuga hvort
að það er í raun og veru samboðið
heiðri þjóðarinnar að hafa þá
stefnu, sem beinlínis hefir það í
för með sé..', að ef til vill í nokkra
áratugi verði undantekningai'laust
allir þeir menn sviknir sem taka
lán, sem nú eða síðar takast á
hendur skuldbindingar, og þving-
ar þá til að innleysa þær við raun-
verulega mun hærra verði. Vilji
menn skoða málið frá þessu
sjónarhorni, þá ætti enginn skyn-
saniur maður að vera í efa um
leiðina í gengismálinu.
það ei' einkennilegt um umræð-
urnar um gengismálið nú að al-
ment vilja menn aldrei líta á mál-
ið eins og. það liggur raunverulega
fyrir. Menn loka augunum fyrir
hinum óþægilegu hliðum, en tala
fjálglega um hið þægilega í þeirri
stjórnmálastefnu sem þeir mæla
fram með. Ljóst dæmi um það er
þá er hækkunarmennirnir tala
ávalt um hækkun peningagildisins
en aldrei um lækkun vöruverð-
lagsins, þó að þar sé um hið sama
að ræða, a. m. k. ef ræða er um
innra peningagildið. það lítur
mjög laglega út að fara upp í
ræðustól og staðhæfa að gjald-
eyrir landsins eigi að hækka í sitt
gamla verð, og áheyrendur eru þá
fúsir á að klappa. En ef einhver
risi upp og maJti með þeirri
stefnu sem leiddi af sér að þrýsta
niður stig af stigi, ekki einungis
öllu vöruverði, heldur einnig laun-
um bæði embættismanna og verka
manna, og ekki einungis þetta
lieldur og að auka allar skulda-
byrðar bæði einstakra manna og.
opinberar, þá myndi hann ekki fá
mikið lófaklapp. Fátt sýnir betur
hversu sá heimur er óskyldur veru
leikanum, sem þeir búa í sem
hækka vilja í gullgildið“.
Svo mörg eru orð þessa manns
sem „hefir náð viðurkenningu uni
allan heim fyrir skarpskygni sína
á þessu sviði“.
Hann dæmir orð lærisveins síns,
J. þorl., eintóman reyk og grunn-
færni.
Fleira verður tilfært síðai’ úr
ritum þessa skarpskygna, alviður-
kenda manns.
Rit hans eru samfeldur áfellis-
dómur um alla framkomu læri-
sveinsins Jóns þorlákssonar, í
gengismálinu á Islandi.
Vill Tíminn ekki í þetta sinn
gera enn verri Canossaför fjár-
málaráðherra Islands um þetta
atriði.
En óhætt er að fullyrða að
aldrei fyr h*efir íslenskur fjár-
málaráðherra, með sínum eigin
orðum, kveðið upp annan eins
áfellisdóm yfir sjálfum sér.
----o----
Landbúnaðarráðið danska hefir
gefið út yfirlýsingu um það að
afleiðingin af hinni miklu hækkun
dönsku krónunnar sé sú að bænda-
stéttin fái 6 miljónum fænri krón-
ur vikulega fyrir útfluttai- land-
búnaðarafurðir til Englands og 2
milj. færri krónur vikulega fyrir
útfluttar . landbúnaðai-afurðir . til
annara landa. „þetta getur land-
búnaðurinn ekki þolað“, segir í
skýrslunni. — Landbúnaðarráðið
danska er rneð öðrum orðum ekki
sammála honum Jóni okkar þor-
lákssyni, „heila heilanna“, sem
segir að bændum megi alveg
standa á sama þó að krónan
hækki. Og honum virðist standa
alveg á sama þó að bændurnir ís-
lensku geti ekki borið þann skatt
sem nú er ranglega á þá lagður
með gengishækkuninni.
Sáttasemjai-i í vinnudeilum hef-
ir verið skipaður Georg ólafsson
bankastjóri Landsbankans — sam
kvæmt lögum frá síðasta þingi.