Tíminn - 26.09.1925, Blaðsíða 2

168
TlMINN
Smásöluverd
má ekki vera hærra á eftirtöldum tóbakstegundum, en hér segir:
"V" íxxcíIsli’.
(Spaan & Bertram)
Pikant
Buitengewoon
Excellent ---
Amsterdam Bank ---
Torpedo (Naseman & Co.)
N aseo Prineesas ---
Americana ---
La Diosa ---
Kr. 27.30 pr. l/2 ks.
23.60 — V* —
— 21.30 — l/2 —
— 19.55 — V,
— 19.55 — V* —
17.85 — V* —
— 13.50 — */* -
— 28.75 — V2 -
Utan Reykjavíkur má verðið vera því hærra, sem nemur fiutn
ingskostnaði frá Reykjavík til sölustaðar, en þó ekki yfir 2%.
Landsverslun íslands.
Helgi Hjörvar:
Ný Bók
Sögur
Kostar í bandi kr. 7,75. Fæst hjá bóksölum. I aðalútsölu hjá:
Prentsm. Acta h.f.
Frá Kína.
I brjefum að heiman hefi eg-
hvað eftir annað beðinn um að
skrifa eitthvað um ástæður síð-
ustu óeyrðanna í Kína og helstu
sýnilegar afleiðingar þeirra. Ef
til vill er full þörf á því, þó mjer
sé fjarri skapi að sinna blaða-
mannskalli. „Reuter“ er fróður um
margt og fer með fátt í felur. En
furðuleg er ónákvæmnin og býsna
mörg mishermi í símfregnum
vesturlendskra blaða, a. m. k.
komi þær héðan. Veit eg þess
mörg dæmi fi'á boi’garstríðinu í
fyiTa. Stundum heima hérlend
blöð fréttir eftir stórblöðum ensk-
um og ameiúskum, en bæta svo
við: „Auðvitað er fréttin „Reut-
er make“, (Reuter tilbúningur) “.
Ilinsvegar er enginn hægðar-
leikur fyrir mann, búsettan norð-
arlega í Miðkína, að vita hverju
fram fer í þessu víðáttumikla ríki.
því hér er maður litlu betur
staddur en íslendingar voi-u fimm
tíu árum áður en síminn var lagð-
ur. Hér er síminn í höndum her-
valdanna. En götufréttimar eiga
ekkert skylt við ómengaðan sann-
leika. Við erum því upp á hálfs-
mánaðar gömul blöð stórbæjanna
(Shanghai, Hankow, Peking)
komnir.
Staðháttum, málefnum og mönn-
um þessa lands, gefst okkui' þó
betra tækifæri til að kynnast en
flestum erlendum fregnritui’um,
sem ekkert skilja í kínverskri
tungu og aldi-ei kynnast al-kín-
verskum manni.
Blöðunum er svo vel treyst-
andi til að segja frá uppþotum,
verkföllum og blóðugum bai’dög-
um, að þar um get eg þagað. Af
þessum síðustu og verstu óeyrðum
í Kína hefir efalaust ekki verið
meira látið erlendis en ástæða var
til.
En mönnum heima held eg yfir-
leitt að verði altaf hægt um vik,
er dæma skal um upphaf og að-
draganda óeyi’ðanna. Leyndarmál-
ið það verður, að þeirra dómi, í
tveim orðum birtur: útlendinga
hatur. Oss nægir sá úrskurður.
það er alveg óþarfi að nefna stað-
reyndir: þó vér ekkert vitum um
Kína eða Kínverja, er oss öllum
um það vel kunnugt, að útlendinga
hatur er þjóðinni jafn gamalt og
eðli hennar samgróið. — Vel sé
Englendingum og Japönum & Co„
sem hingað senda nú bi’yndreka
sína og hersveitir! ó, að þeir létu
nú til skarar skríða, því þeir
skyldu steinunum kasta, sem ekki
Um nokkur ár hafa flestar þjóð-
ir haft svikna peninga i veltu, og
svo er enn. Islendingar eru í töiu
þessai’a þjóða. Löggilt mynt á að
vera jafn ákveðin að gildi, eins og
löggilt stika. Um langt skeið var
alin ákveðin lengdareining í skift-
um manna hér á landi. Nú hefir
meter eða stika tekið við. Allir
sem kaupa dúka eða aðra verð-
mæta hluti, sem mældir verða
með lengdarmáli vita alveg ná-
kvæmlega hvað mikið þeir fá, ef
þeim er mæld ákveðin lengd í
álnum eða stikum. það er af því
að þessi lengdarmál eru föst og
ákveðin, og engin almenn tilraun
hefir verið gerð til að svíkja
þau.
Lögleg mynt siðaðra þjóða
hafði um langt skeið og fram á
styrjaldarárin verið föst og
ákveðin eining eins og alin eða
stika. En á styi’j aldai’tímunum
breyttist þetta.
Um mörg undanfarin ár hafa
peningar Evrópuþjóðanna stækk-
að og minkað frá degi til dags og
mánuð eftir mánuð. Öll viðskifti
manna og þjóða hafa beðið tjón
við þennan eilífa glundroða svik-
innar myntar.
Tökum dæmi. Maður í Reykja-
hafa syndgað! Látum oss biðja
að þeim bíti vopnin, svo að áður
en árið er liðið standi hver ein-
asti Kínverji með krosslagðar
hendur hrópandi: Peccavi, pec-
cavi! (sama sem: Eg hefi syndg-
að).
Réttsýnir menn, og málinu vel
kunnugir, hafa þó títt látið til sín
heyra síðustu árin. Rita þeir frem
ur um i’éttindi einstaklinga og
þjóða en að guma yfir „stjórn-
semi“ Englendinga og „fi’amför-
um“ Japana. þeim er „of vel“
kunnugt um útilokunar-pólitík
stórvelda álfu voxrar, og hafa því
ekki eins hátt og aðrir um útlend-
ingahatur Kínverja. Fimm af sex
meginlöndum heimsins hefir hvíti
kynflokkurinn helgað sér og nokk-
urn hluta hins sjötta í viðbót, og
þar alstaðar bannað gulum mönn-
um aðgang. — „Gulir menn og
skakkeygðir eru hvítum mönnum
mikill viðbjóður“ segir í æsinga-
riti kínversku, sem mér bai’st í
hendur.
Ekki eru nema 20 ár síðan kyn-
flokkur vor sá ásælni sinni í Asíu
takmöi’k sett. En að 130 ái’um
gengnum vai’ straumþungi ágeng-
isstefnunnar svo mikill, að á tveim
tugum ái’a lánaðist ekki að veita
honum í annan farveg. (Viðskifti
Evi’ópumanna í Kína eru hérum-
bil 150 ára gömul; hefir furðu
lítið borið á stefnubreyting þó all-
mikill ótti stafi af Japönum síðan
1905).
En uppskerutími hei’valdsstefn-
unnar hlaut að korna, hér eins og
alstaðar annarsstaðar. — Harður
er dómur sögunnar um „ópíum-
stxlðið" ái’in 1840—42; en ómild-
ari hlýtur þó dómur hennar að
verða um hlunninda- og sérrétt-
indatöku Evrópustói’veldanna í
Kína. ókúgaðir veittu Kínverjar
ekki útlendum mönnum aðgang
að ríkinu. Vér njótum hér engi’a
réttinda, sem ekki eru herveldis-
stefnunni að þakka. Réttindi vor
og öll framtakssemi í Kína er enn
þann dag í dag undir vernd vorra
hugdjörfu hei'manna og ágætu
vopna. — Fari illa um oss (er-
lenda menn í Kína) ættum vér
síst öðrum um að kenna, því að
sjálfir höfum vér búið um bólið
vort. —
í kýlið geta klaufar skorið, en
að græða sárið er ekki fult eins
auðvelt. Nú er út í ógöngur kornið
og ekki um annað þi’áttað meii’a
en hver eigi sök á. Eg hefi víst
gei’t mig sekan um að hafa tekið
þátt í þeirri deilu, eins og allir
aðrir. En hvernig gæti maður
fei-ðast í Kína, eða hafst þar við,
vík byggir hús þegar íslensk
króna er minkuð um helming eða
orðin 50 gullaurar í stað 100.
Hann tekur að láni 30 þús. slíkar
hálfkrónur. Síðan líða fáeinir
mánuðir. þá hefir íslensk króna
stækkað og er orðin 75 gullaurar.
Skuld mannsins hefir í’aunveru-
lega hækkað um þriðjung, án þess
að vei'ðmæti hússins hafi aukist.
Enn líða nokkrir mánuðir Krónan
hækkar enn og verður 100 gull-
aurar. Við það er skuld húseigand-
ans hækkuð um helming í raun
og vei’u. Krónutalan er að vísu hin
sama, en hver ki’óna er oi’ðin
helmingi stæi’rí en þegar maðurinn
tók lánið og byrðin helmingi
þungbærari. Menn sem verða fyr-
ir þessum dutlungum svikinna
peninga lenda tíðum á vonarvöl,
ekki fyrír eigin tilverknað, heldur
af því að mynt lands þeii’ra var
svikin. Á sama hátt geta heilar
stéttir orðið undir í lífsbaráttunni,
aðeins fyrir vöntun á ósvikinni
mynt eða vei’ðgildi.
Hér á landi er slík vá nú fyrir
dyrum.
Eftir sti’íðið varð stjórnmála-
mönnum Evrópu ljóst, að viðreisn
álfunnar gat tæplega byi'jað fyr en
ráðin var bót á meinsemd fjár-
málanna — sviknum peningum.
Helstu hagfi’æðingar álfunnar.
Bretinn Keynes og Svíinn Cassel
án erlendrar hervaldsverndunar
verði þar eins róstusamt í fram-
tíðinni og verið hefir siðan stjórn-
arbyltingai’árið ? Að deila um sök
og benda á leð út úr ógöngunum
er tvent ólíkt.
En það þykjast kínverskir náms
menn hafa gei’t og fjölmargir
stjómmálaforkólfar þjóðar þeiri-
ar. í hverju einasta flugriti benda
þeir bæði ásök og sektarbót. Um
sökina geta flestir þeiri’a auðvitað
hafa verið brautryðjendur í þess-
um efnum. þeir hafa oi’ðið heims-
frægir menn og geysi-áhrifamiklir
fyrir það að þeir sáu fyr og glögg-
legar en flestir aðrir menn bæði
nauðsyn þjóðanna til að fá aftur
ósvikinn verðmæli, þ. e. raun-
verulega peninga, og um leið veg-
inn til að ná þessu takmarki.
Megintillaga þessara tveggja
öndvegishölda fjái’málavísindanna
er það, að það eitt skifti veru-
legu máli að hver þjóð fái aftur
ákveðna mynt, raunverulegan
og sannan vei’ðmæli. Hitt skifti
litlu máli hvað þessi mynt heiti,
eða hvað stór mynteiningin er.
Afleiðingin ,;if tillögum þessara
fjármálafræðinga Vctr þá auðvitað
sú, að þjóðir sem höfðu raunveru-
lega minkað mynt sína stórum,
t. d. meir en L/s af hinni fornu
stærð, áttu að ^esta þá mynt eins
og hún var orðin, og gera hana
að föstum sönnum verðmæli.
Margir fundir voi-u haldnir um
þessi efni. Á einum hinum fi’æg-
asta, sem haldinn var i Briissel
ái’ið 1920 lagði Cassel fram ítar-
legar tillögur um þetta efni. Lagði
hann eindregið til að þjóðir með
fallna peninga festu gengið þar
sem þá var komið. Allur þorri
mann skildi ekki viðfangsefnið.
það var nýtt, a. m. k. í tíð nú-
lifandi manna, og flókið. Á hinn
ekki rætt með sangirni, frá voru
sjónarmiði. En tilgang hreyfingar-
innar hlýtui’ hver óvilhallur mað-
ur að styðja: réttlæti og jöfnuð
í viðskiftum þjóðanna. Vissulega,
Kína hefir altof oft farið á mis
við hvoi'ttveggja í viðskiftum sín-
um við stórveldin.
Mun réttlæti og jöfnuður kom-
ast hér á án stórkostlegra blóðs-
úthellinga? það lítur ekki út fyr-
ir að vei-a nú Kínverjum fjarri
bóginn var hagui' Evrópuþjóðanna
svo truflaður sökum styrjaldai-
áhrifanna, að bráð og skjót lausn
á vandkvæðunum með hina sviknu
peninga var óhugsanleg. Hinsveg-
ar i’ak nauðsyn þjóðanna mjög
eftir, því að heimsverslunin hlaut
að verða lömuð meðan verð-
mælirinn varð síbreytilegur. Nýr
fundur var haldinn í Genúa 1922
og þar stefnt saman hinum helstu
fræðimönnum fjármálanna. Nefnd
sérfræðinga þein*a er fundurinn
fól að x-annsaka málið, komst að
svofeldri niðurstöðu:
Hvert land verður að ráða fram
úr gengismálinu eftir því sem
málavextir eru til. það er almenn
trú að mikil nauðsyn sé að hækka
verðmiðil þjóðanna svo að hann
verði ems og áður var, fyrir
stríðið. þessu fylgja áreiðanlega
nokkrir kostir. En fundurinn vill
benda á, að í löndum, þar sem
gj aldeyririnn er svo stórum fall-
inn, hlýtur hækkun hinna föllnu
peninga upp í hið gamla gullgildi
að leiða af sér margskonar fé-
lagsmálavandkvæði og fjárhags-
lega eyðileggingu meðan kaup-
gjald og vöruverð er að laga sig
eftir hinni nýju mynt. Erlendar
skuldir verða þegnunum líka
þungbærari, er myntin stækkar.
þar sem margar þjóðir eru nú
mjög skuldugar verðum vér að
skapi að bjóða stórveldunum byrg
inn og munu sér naumast til
skammar verða: þeir hafa stærst-
an landher í heimi, og megi þeir
sín einskis á sjónum, er bót í máli
að framleiðslan er svo mikil inn-
anlands að þeir verða ekki inni-
sveltir. Og félagsskapur stórveld-
anna er veill. Rússland og þýska-
land utanveltu. Kínverjar eru vel
búnir að vopnum. „þýskaland sér
Rússlandi fyrir herbúnaði, en
Rússland Kína. Að 10 árum liðn-
um geta herskip vor verið í New-
York og London“ er haft eftir
Sun Yat Sen, jafnaðarmanna-
leiðtoganum mikla og sem nú er
nýlátinn.
Frjórri jarðveg geta lýðæsinga-
menn hvergi fundið en í Kína,
landi leynifélagsskaparins, landi
gamallar heiðni og fádæma van-
þekkingar. þar munu lýðæsinga-
menn blása óspart að kolunum,
þangað til að eldur skrílsæðisins
verður ekki slöktur með blóði.
Ekki að ástæðulausu er Kína nú
orðið aðalstarfssvið boðbera bylt-
ingastefnunnar rússnesku. þeim
mun ágengt verða, á því fer nú að
bera, svo að af því fara ekki af-
skektustu staðir landsins var-
hluta. Og „veðráttan“ er eins um
alt land: Flugritaregn og ræðu-
flaumur frá instum afdölum til
ystu annesja. Engum er ofvaxið
að skilja boðsskapinn þann, eng-
inn sem ofurlítinn snert hefir af
gömlu þjóðardrambi, útlendinga-
hatri, kristindómshatri og van-
þekking.
Vér skulum engu spá um af-
leiðingar þessara miklu óeyrða.
Full ástæða er til að vera von-
glaður. Árroða Áristsríkisins á
himni Kína höfum vér séð, von
þess og framtíð.
Tlaishan 27. júlí 1925.
Ólafur Ólafsson.
I einkabréfi til ritstjóra Bjarma
skrifar Ólafur ennfremur:
„Útlendingum held eg sé ekki
mikil hætta búin hér. Yfirvöldin
gera alt sem í þeirra valdi stend-
ur til þess að sanna að oss sé
óhætt í Kina án erlendrar her-
valdsverndar. En lýðæsingar eru
að færast í vöxt, svo erfiðir tím-
ar virðast vera fyrir höndum.
Kristnir menn eða safnaðarfólk
hér er okkur jafn vinveitt og áð-
ur. Kristnir Kínverjar eru að vísu
sammála öðrum löndum sínum í
ýmsum atriðum málsins, en vilja
þó ekki láta gremju bitna á ein-
stökum persónum; umfram alt
vilja þeir reynast Kristi hollir.
Hvað sem óeyrðum líður, held
álíta að hækkun stórfallinna pen-
inga verði lítt bærileg byrði á
framleiðendum þessara íanda.
Vér höldum því fram, að fynr
þjóð sem hefir um stund haft
gengi til muna neðan við gamla
gullmarkið, hlýtur hækkun gjald-
miðilsins upp í hið fyrra gullgengi
að verða löng og harla erfið.
Sú þjóð í Evrópu, sem nú hef-
ir fallna peninga, en hefir þá
dirfsku og karlmensku, sem þarf
til þess að ríða fyrst á vaðið og
gera gjaldmiðill sinn innleysanleg-
an með gulli, nærri því marki
sem mynt sú hefir haldist um
hríð, gerir í einu fjármálum sín-
um og álfunni allri stórmikið
gagn.
Nefnd sérfræðinganna kvað upp
úrmeð þessa skoðun og fundurinn í
heild sinni aðhyltist hana. Með því
höfðu forgöngumenn álfunnan í
fjárhagsefnum lýst því yfir að
það væri ekki einungis fullkom-
lega heiðarlegt að stöðva fallinn
gjaldmiðil þar sem hann var kom-
inn og gera hann á því stigi að
innleysanlegri mynt, heldur væri
forganga þjóðar á þeim vegi bein-
línis velgerningar gajg’nvarí öðr-
um þjóðum.
Smátt og smátt tók skilningur
manna að aukast í þessum efnum.
Og eins og fyr er um getið eiga
þeir hagfræðingar, sem nú þykir