Tíminn - 14.11.1925, Side 3

TÍMINN
197
Húseignir á Stokkseyri
með tilheyrandi lóðum og hafnarréttindum, sem áður átti Kaupfélagið
Ingólfur, eru til sölu.
Væntalegir kaupendur geta fengið frekari upplýsingar hjá und-
irrituðum.
Tilboðsfrestur til 15. desember næstkomandi.
Lárus Fjeldsted
heéstaréttarmál.fl.m
Gaddavirinn
„Samband"
er sterkur og tiltölulega langódýrastur.
Kaupfélögin annast um pantanir.
góðar og ódýrar, — fást hjá
Saxn.bau.di ísl. samv.félag-a.
Nautgriparæktarfélögin eru fá
hér á Norðurlandi. pó er sá fé
lagsskapur ekki til meðal bænda.
sem betur má sýna hve mikiD
hagur er að, en nautgripafélags-
skapurinn. Og þetta verður öllum
augljóst þegar þeir athuga að
meðal kýr þarf altaf vetrarlangt
1800 til 1900 töðueiningar til að
lifa, þó hún mjólki ekkert. það
að hafa því t. d. 4 slæmar eða
8 góðar kýr, er mikill munur. 4
meðalkýr mjólka 9200 kg. á ári
og eta 12200 kg. töðu og af því
er 7000 til 7500 einungis til við-
halds. 3 góðar kýr mjólka þetta
líka, það eru ekki nema 3066 að
meðaltali, en okkar bestu kýr
mjólka 5400 kg. en þær þurfa
ekki til þess að gera nærri eins
mikið fóður og hinar 4. Vetrar-
langt eta þær allar 4 ekki nema
10400 til 11000 töðueiningar eða
1500 töðukilógrömmum minna en
hinar. þetta gerir svo arðsemis
mismun á kúnum og hann ekki
lítinn.
Eftirlitið er önnur starfsemi
nautgriparæktarfélaganna. þau
sýna muninn á arðseminni. Viku-
lega er mjólk og fóður hverrar
einstakrar belju vegið, og þrisvar
á ári eru gerðar úr mjólkinni
feitimælingar. Við áramótin (ný-
ár) eru svo skýrslurnar gerðar
upp og þegar ár kemur við ár;
reynslan fæst, sést glögt hvaða
kýr eru bestar. þá er búið að
finna það besta, en nú er það víða
svo, að við vitum ekki einu sinni
hvar það er. Og það er ekki von(
því menn vita ekki hvað kýr sínar
mjólka eða eta. þetta eru skatta
nefndir hreppanna búnar að reyna
að er satt. En þetta þarf að breyt-
ast.
þegar svo það besta er fundið.
þá er að nota það til undaneldis.
Til þess er nautavalið, en það er
annar þáttur af nautgriparæktar
starfseminni. þar er takmarkið
að ala upp nautgripi sem taki
fram foreldrum sínum.
í þessu augnamiði eru fengin
félagsnaut, sem svo eru notuð til
kúnna. Og undan því og bestu
kúm félagsins, eru svo lífkálfarnir
aldir. Hvort þeir þá verða betri
en mæður þeirra voru, fer eftir
því tvennu, hvort þeir fá betra
uppeldi.svo að þeir betur geti sýnt
eiginleika sína, og því, hvort þeir
frá föður sínum hafi fengið
eiginleika til að vera betri en mæð-
ur þeirra voru. því frá mæðrum
sínum geta þeir yfirleitt ekki
fengið eiginleika til að verða ann-
að eða meira en þær voru.
Fyrir því ríður á að nautið sá
vel valið. Útlitið getur sagt okk-
ins. Hjá þeim eru allir jafnir fyrir
lögunum. Barnið, sem á reifi af einni
kind og stórbóndinn, sem á mörg
hundruð kindur, fá hlutfallslega sama
veið og sannvirði eftir gæðum í kaup
félaginu. Á þennan hátt rækta kaup
félögin fólkið. Ekki þannig, að hver
einstakur verði dýrlingur, heldur
hækka. þau fjöldann ef litið er A
heildina.
Og nú kemur aftur að umsögn
Halldórs Stefánssonar. fslenskir bænd
ur hafa ekki ráð á að vera ihalds
menn. þeir telja sig ekki geta íagst
á mjúka dýnu kyrstöðunnar. þá
vantar fjölmargt af því sem hugsandi
menn telja sér lífsnauðsynlegt að
liafa. Og þeir geta ekki bætt úr þess
um vöntunum nema með skipulags-
bundinni vinnu.
Samvinnumenn í hinum dreifðu
bygðum landsins sjá í verki ávöxt
samtaka sinna í verslunarmálunum.
En á öllum öðrum sviðum fé'ags
lífsins kreppir skórinn að. Samvinnu
menn vita, að þó að þeir hafi ágæt
kaupfélög, þá geta þau ekki út ai
fyrir sig gert mikið annað en bæta
verslunina. Kaupfélag, sem er sterkt
og vel rekið, getur ekki bygt brýr
lagt vegi eða jámbrautir, né bygt
ur hvort nautið er hraust og þrif-
ið. Meira skulum við helst ekki
leggja upp úr því. En um ættina
verðum við að vita. Og hún er
það sem aðallega verður eftir að
fara við val nautsins í fyrstu
það eru nú orðnir til í landinu
allgóðir stofnar af kúm, sem
gefa þó nokkra tryggingu fyrir,
að naut af þeim reynist vel. Má
þar nefna kýrnar á Hvanneyri
(sem þó eru ekki hreinkynja),
Einarsnesi í Borgarfirði, og svo
innan eftirlitsfélaganna, sérstak
lega í Svarfaðardal, Hreppum,
Skeiðum og Hraungerðishreppi í
Árnessýslu og Reykdæla og Hálsa-
sveitarfélaginu í Borgarfirði.
En jafnvel þó að nautið hafi
verið valið eftir bestu upplýsing-
um. kemur oft fyrir, að hjá því
hafa verið huldir verri eiginleik-
ar en maður átti von á langt fram
an úr ættum, og að þeir koma
fyrst fram á afkvæmum þess
Vegna þessa er nauðsyn að fá að
sjá hvaða eiginleikar eru í naut
inu, en það sést fyrst á afkvæm-
unum. því þarf að nota nautið
svo lengi að undan því komi upp
kvígur sem verði að kúm meðan
nautið enn er á lífi. Og sýni
þá reynslan að nautið sé gott,
þarf að nota það áfram til undan-
eldis til hárrar elli.
Páll Zophóniasson.
----o-----
Einokun. Morgunblaðið þreytist
ekki á því að ráðast á hverskonar
einokun á landi hér og einkum
áfellir það Framsóknarmenn harð-
lega fyrir að vera með einokun
Er rétt að biðja blaðið að stinga
hendinni einu sinni í eigin barm
Formaður útgáfufélags Morgun-
blaðsins núverandi er Magnús Ein
arrsson dýralæknir. þessi sami
Magnús dýralæknir er frumkvöð-
ull þess skipulags að verksmiðjar.
„Hreinr“ hefir einkaframleiðslu
og einkasölu á baðlyfjum til ís
lenskra bænda. Eigi nokkuð skil-
ið tinokunarnafn á Islandi, þá er
það þessi stofnun, sem formaður
Morgunblaðsstjórnarinnar er frum
kvöðull að. — Vill ekki Morgun-
blaðið taka þetta eitthvað nánar
til athugunar?
þýskur togari strandaðj á Með
allandsfjöru um miðja vikuna.
Skipverjar björguðust allir.
Ný iðnaðargrein innlend. Gieði -
tíðindi eru það í hvert sinn sem
fréttist að stofnað er til nýs inn-
iends iðnaðar. Gafst blaðamönn-
um kostur á að sjá eina nýja
stof'nun slíka í vikunni. það er
olíufatagerðin á Laugavegi 42.
Eru flutt til landsins olíuföt ár-
lega fyrir c. hálfa miljón króna.
Væri þarft verk að flytja þann iðn
að inn í landið. Er svo að sjá sem
eða rekið skóla, eða sjúkrahús fyrir
heila þjóð.
En kaupfélögin hafa þroskaö vissa
lifsskoðun, bnina á réttlæti í skift
úm manna en óbeit á harðstjórn,
vinnuleysi eða óreglu. Á þessari sál
arlegu undirstöðu rísa síðar tvær
byggingar samhliða, en þó sjálfstæð
ar, nema að þær hvíla á sama grunni.
Annar turninn eru tök kaupfélaganna
Hinn er stjórnmálasamtök samvinnu-
manna, er hér á landi nefnist Fram
sóknarfiokkurinn.
]iað mætti líka tákna þessa þróun
með annari líkingu. Hlið við hlið
starfa tvær verkvélar. Önnur verk
vélin er kaupfélög landsins. þau vinna
að því að gera verslunina réttláta
Setja sannvirðið í hásætið. Stjórn.
málasamtök samvinnumanna er hin
verkvélin. Hún starfar að því að veita
þjóðinni betri samgöngur á sjó og
Iandi, skóla, sundhallir, leikliús, kæli
hús og kæliskip, heimtar lán til
bygginga og ræktunar, örar póst-
göngur, bækur, meðöl, sjúkrahús,
trygging i veikindum eða við atvinnu-
missi, veðurspár og víðboð handa sjó
mönnunum er stunda atvinnu sína
á hafinu og eiga í höggi við stöðug
veðrabrigði og lífshættu af vö’dum
óblíðrar náttúru.
þarna sé farið skynsamlega af
stað. Húsakynni góð. Kunnáttu-
maður stýrir verki og lögð
áhcrsla á að vanda alla vinnu. það
sem notað hefir verið af ouufatn-
aðinum hefir fallið prýðilega í
geð. Fjórar stúlkur sitja við
sauma allan daginn og eru sauma-
vélarnar reknar af rafmagni. Enn
tekur verksmiðjan að sér að yngja
upp gömul olíuklæði. — Er þess
að vænta a, þeir sem nota þurfa,
láti innlendu framleiðendmna
sitja fyrir viðskiftum.
Tólf-dala-Brúnn. Um tvær aldir
hefir verið haldið á lofti peim
býsnum, sem verð „Tólf-dala-
Brúns“ var talið á sínum tíma
Tólf dalir jafngiltu 24 k/ónum
þá mátti jafnvel fá hesta keypta
fyrir 4 dali, eða 8 krónur. Fyrir
nokkrum tugum ára síðan mátti
fá hross keypt fyrir 5—10 dali
Síðustu árin hafa afburðahestar
verið seldir á eitt til þrjú þúsund
krónur. Hvað hefir gerst síðan
„Tólf-dala-Brúnn“ var uppi? Ekki
annað en að myntfótur íslensks
gjaldeyris hefir breyst svo ctór-
kostlega að gengisfall krónunnar
og- stöðvun í t. d. 75 aurum yrði
smávægileg breyting í því hlut-
falli. Andspyrnumenn gengis-
stöðvunarinnar sumir telja það
hneisu fyrir þjóðina að koma ekki
krónunni upp í það verð, er hún
hafði fyrir stríðið. Ef það er
hneisa, þá er það enn mein
hneisa að koma ekki gjaldeyrinum
í það verð, er hann hafði á dögum
„Tólf-dala-Brúns“. (Dagur.)
Kennig Halldórs Stefánssonar verð
ur nú ljós. Samvinnumenn hafa
þegar gert hreint fyrir sínum dyrum
á uinu sviði, í verslunarmálunum
þeir sjá þar ávöxt samtakanna og
skipulagsins. þá bæta þeir við: „All
ir aðrir hafa samtök til sóknar og
varnar i öðrum efnum. Útgerðarmað
urinn tryggir fjárhag sinn í félagi
togaraeigenda. Kaupmaðurinn notar
stéttarsamtök sín og vald yfir aug-
lýsingablöðunum til að hremma allan
gróða utan við kaupfélögin. Starfs
menn landsins, margir liverir, hóta
verkfalli, ef þingið ekki verður við
óskum þeirra um fjárgreiðslur. Hvað
er eðlilegra en að fólkið í hinum
dreifðu bygðum segi einn góðan veð-
urdag: „Hér eftir verðum við með
í leiknum. Við skynjum mátt sam-
takanna. Við sjáum árangurinn á
verslunarsviðinu. Nú vilium við hefja
ný samtök, hliðstæð við kaupfélögin
en óliáð þeim. þessi samtök eiga að
hjálpa okkur til betri aðstöðu i menn
ingarbaráttunni. í skjóli þeirra byggj
um við hafnir og vegi, leggjum síma
kaupum skip, reisum holla bæi, skóla
og sjúluahús og margt fleira af sama
tagi.
Hverir eiga að vera í þessum sam
tökum. Allir sem geta það vegna
Frá útlöndum.
Átta nýjar hersveitir franskar
eru komnar til Sýrlands, til þess
að bæla niður uppreisnina, þar á
meðal tvær riddaraliðssveitir frá
Marokkó.
— Rússneskt skip fór óvenju-
lega leið um Kaspíuhaf. Var veð-
ur frábærlega gott. Sáu skipverj
ar fornaldarborg á hafsbotni
Mótaði greinilega fyrir götum og
stórhýsum. Verður þetta rann-
sakað nánar. Eigi alllangt frá
þessu'm stað hefir áður fundist
borg á hafsbotni, sem hefir verið
rannsökuð.
— Falskir tíu króna seðlar eru
í umferð í Danmörku, prýðilega
vel gerðir. Lög.eglunni hefir
ekki tekist að komast að hvaðan
stafa.
— Kosningar eru nýafstaðnar
í Kanada. Hefir frjálslyndi flokk-
urinn farið þar með stjórn, við
stuðning bændaflokksins og haft
mikinn meirihluta á þinginu. Að
al tilefni kosninganna er krafa
íhaldsmanna um að leggja á háa
verndartolla, sem einkum er beint
gegn Bandaríkjunum. Unnu
íhaldsmenn mjög á við kosning-
arnar, en bæði bændur og frjáls-
lyndir töpuðu. Forsætisráðherr
ann, Mackenzie King, féll sjálfur
og sjö af ráðherrum hans með
honum. Foringi Ihaldsmanna,
Arthur Meighan, féll líka; hann
bauð sig fram í Manitoba. Ástæð-
lífsskoðanna sinna. En það eru og
verða fyrst og fremst bændur, hinn
bjartsýni og djarfi hluti þeirra, sem
þorir að trúa á mátt sinn og gæði
landsins. En með bændunum fylgj
ast í þessu efni ýmsir menn úr öðr-
um stéttum, annaðhvort af því þeir
hafa, eins og betri hluti bændanna,
mótast við starfsemi kaupfélaganna
eða af því þeir eru framfaramenn
og geta fylgt bændunum í framfara-
baráttu þeirra, án þess að hafa beina
persónulega nauðsyn til að fylgja
þeim að málum.
Stéttarsamtökin eru fullgerð alt i
kringum bændastétt landsins. Og
ástæðan til að bændurnir dragast
nú aftur úr á vissum sviðum, eru
settir hjá um samgöngur og að
gang að fjármagni m. m., er að
kenna því að allvíða á landinu eru
bændur daufir, áhugalausir og tvi
í'áðnir. En í þeim héruðum, þar sem
manndómur fólksins er mestur, hefir
urn nokkurt skeið verið unnið að því,
að bæta úr þessari sundrung. þar
risa hlið við hluð hinir tverr tumai
á sömu undirstöðu, kaupfélögin til
að bæta verslunina, Framsóknar-
flokkurinn til að halda þungamiðju
þjóðlífisns í bygðum landsins, til að
vernda þjóðemi og menningu fs
an til ósigurs stjórnarflokkanna
er sú, að víða var þríhyrnd kosn-
ing: .frambjóðendur bænda og
frjálslyndra keptu móti Ihalds-
manni. Úrslitin eru þau að
væntanlega verður enginn meiri-
hluti til. Er jafnvel búist við að
kosið verði aftur.
— Samvinnumennimir dönsku
hafa orðið litla von um að geta
endurreist samvinnubankann,
þrátt fyrir þá drengilegu hjálp
sem þeim býðst til þess frá ensk
um samvinnumönnum. En hitt
getur vel komið til mála, að
stofnaður verði nýr samvinnu-
banki.
— Nýjan landstjóra hafa Eng-
lendingar sett yfir Indland: stór-
ættaðan aðalsmann, sem lítt hef-
ir við stjórnmál fengist, en getið
sér góðan orðstýr í hernum. Eiga
Englendingar mikið í húfi hvern-
ig honum tekst landsstjómin, því
að Indland er langauðugasta ný-
iendan, en innanlandsófriður og
sjálfstæðiskröfur ávalt að vaxa.
— Talið er jafnvel líklegt að þa
er endanlega hefir verið gengið
frá Locarnosamningunum skili
Bandamenn þjóðverjum aftur ein
hverju af nýlendum þeim, sem
þeir áttu áður í Afríku.
— Heimssýningunni ensku i
Wembley var lokið um síðustu
mánaðamót. Hafa komið á hana
27 miljónir gesta síðan hún var
enduropnuð í apríl.
— I bæ einum á vesturströnd
Noregs fóru fram bæjarstjórnar-
kosningar nýlega. Fóru leikar svo
að kosningu hlutu 11 konur af
þeim 12 sem kjósa átti — konur
fyrverandi bæj ai'fulltrúanna, sem
einnig voru í kjöri.
— Stjómarbylting var gerð í
Persíu um síðustu mánaðamót
Samþykti þingið nálega einróma
að afsetja konungsættina — bjóð-
höfðinginn heitir raunar Shah í
Persíu — vegna alþjóðarheilla.
.— Samsæri komst upp á ítalíu
nýlega. Var tilætlunin að myrða
Mussolini. Er gleði flokksbræðra
hans mikil yfir því að tókst að
hindra tilræðið, en eins og vænta
mátti er engin miskunn sýnd þeim
sem grunaðir eru um vitund eða
þátttöku,
— Vií nýaafstaðnar kosningar
til sveita og bæjastjórna á Eng-
landi annu Jafnaðarmenn 132 ný
sæti.
— Embættismenn í Austurríkí
hafa gert verkfall út af Jcaupdeilu.
að alþjóðaskrifstofa sem safnar
— I Rómaborg hefir lengi starf-
gögnum um alt sem snertir land-
búnað í heiminum. Eru frá henni
komnar skýrslur um kornupp-
skeru þessa árs, frá flestum ríkj-
um heimsins öðrum en Rússlandi.
Er af þeim ljóst, að uppskeran er
lendinga, til að tryggja efnalegar
og andlegar framfarir á öllum sviðum.
Bændurnir hafa verið seinlátastir um
að mynda stéttarsamtök. Að sumu
leyti er þetta galli. Ber vott um tóm-
læti, sem er að verða býsna hættu
legt stéttinni og þjóðinni allri. En
að sumu leyti er þetta kostur. Bænd-
urnir eru seinþreyttir til vandræða.
Barátta þeirra er við náttúruna, frem-
ur en' aðra menn. Vegna þessa gæf
leika, og vegna þess, að bændur eru
í stjórnmálalegu tilliti mitt á milli
hinna andstæðu flokka í bæjunum,
„yfirstéttarinnar" og verkamannanna
má gera sér vonir um að flokkur
samvinnubændanna geti í einu orðið
stéttarvirki þeirra, en um leið frjáls
lyndur og víðsýnn flokkur, sem stillir
í hóf baráttu nábúanna, og lætur
sér jafn ant um að vernda bygða-
menninguna og að lyfta þjóðinni
allri, líka hinum stéttunum, á hærra
og fullkomnara stig. J. J.
-----0----
Látinn er á Kleifum í Seyðis-
firði við ísafjarðardjúp, Árni Sig
urður Sigurðsson bóndi þar, hálf-
fertugur að aldri, dugandi bóndi
og vel gefinn. Kona hans lifir
hann: Sigríður Jónatansdóttir-