Tíminn - 15.05.1926, Blaðsíða 2

90
TlMINN
snnnn
SHiQRLiKI
ZESIa.'u.pféla.gsstj órar I
Munið eftir því að haldbest og smjöri líkast er
„Smára“ - smjörlíki
Sendið því pantanir yðar til:
H.í. Smj örlíkisgerðin, Reykjavík.
T. W. Bucli
(Iiitasmiðja Buchs)
Tietg'ensgade 64.
Köbenhavn B.
LITIR TIL HEIMALITUNAR:
Demantssorti, hrafnssvart, kastorsorti, Parísarsorti og
allir litir, fallegir og sterkir.
TIL HEIMANOTKUNAR:
Gerduft „Fermenta“, eggjaduft, ávaxtadropar, soya,
matariitir, „Sun“-skósvertan, „ökonom“-skósvertan, sjáf-
vinnandi þvottaefnið „Persil“, „Henko“-blæsódinn,
„Dixin“-sápuduftið, „Ata“-skúriduftið, kryddvörur, blámi,
skilvinduolía o. fl.
Brúnspónn.
LITARVðRUR:
Anilinlitir Catechu, blásteinn, brúnspónslitir.
GLJÁLAKK:
„Unicum“ á gólf og húsgögn. þomar vel. Ágæt tegund.
HOLLENSKT EXPORT KAFFI-SURROGAT:
Besta tegund. hreint kaffibragð og ilmur.
Fæst alstaðar á. íslandi.
Afgreidslan
í dómsmáladeildinni.
þann 28. júlí 1923 féll í landa-
þrætumáli á milli jarðanna Bakka
og Undirfells í Vatnsdal landa-
merkjadómur.Hvar jörðinni Bakka
er ídæmt úr þrætulandinu Bakka-
ey 40 slægjuhestar af lögbandi
og kúabeit fyrir þær kýr sem
haldnar eru á jörðinni eða hey-
feng þaðan gegn 20 álna árlegu
eftirgjaldi til ábúahda eða um-
ráðamanns Undirfells. Málinu var
ekki áfrýjað, vegna þess að íyrir-
sjáanlegt var, að útaf téðum dómi
stafaði áframhaldandi þras og
deilur í framtíðinni, einkum vegna
hinnar skiíorðsbundnu kúabeit-
ar í landinu. Réði eg af að rita
umboðsmanni Undirfells, herra
hreppstjóra Birni Sigfússyni á
Komsá, dags. 20. jan. 1924, hvort
haxm, í samráði við Stjórnarráð
íslands, vildi ekki ganga inn á,
að hin ídæmdu ítök væru metin
úr Bakkaey, og þar sett ákveðin
merki í eitt skifti fyrir öll. þann
26. sama mán. afgreiddi hrepp-
stjórinn mál þetta til sýslumanns
Húnavatnssýslu áleiðis til ráða-
neytisins. þar tekur hann fram:
„Eg leyfi mér að mæla ein-
dregið með því, að þessi leið verði
farin, og ef þér, herra sýslumað-
ur, fallist á það, þá látið þér einn-
ig í té umsögn yðar, um leið og
þér sendið málið áfram til ráða-
neytisins, sem beiðandinn óskar
að verði sem fyrst“.
Sýslumaður Húnavatnssýslu
hefir skýrt mér frá, að hann hafi
fyrst og fremst fallist á tillögur
umboðsmaxms, og í öðru lagi, að
hann með 1. ferð hafði afgreitt
málið til ráðaneytisins. — Nú
leið og beið, en ekki kom svar.
Eg spurði sýslumann margsixmis
hvort svarið væri ekki komið, en
svar hans var altaf það sama,
að það væri ekki komið. Loks
þann 23. nóv. síðastl. þoldi eg ekki
lengur mátið og reit sýslumanni
og tilfærði, að þar sem nú væri
komið hátt á annað ár síðan eg
hreyfði þeirri málaleitun að téð
ítök vætru metin úr Bakkaey,
hlyti eg að krefjast svars tafar-
laust. Loksins eftir rúm 2 ár komu
plöggin endursend ásamt því svari
ráðuneytisins, að jörðin Undirfell
væri seld og málið því ráðuneyt-
ihu óviðkomandi.
jurlakvnbæturao frærækt.
í orðinu „jurtakynbætur" felst sú
hugsun, að bæta kyn jurtanna —
gera þær betri — og það er því
sama hugtakið, sem felst í orðinu
„kynbætur" yfirleitt, en með því er
vanalega átt við kynbætur á dýrum.
Kynbætur eru því í því fólgnar,
að bæta þá einstaklinga, sem um er
að ræða, og byggjast á því, að þeir
eru misjafnir.
það er alkunna að búfé okkar
er misjafnt. Ein kýrin mjólkar meira
en önnur, ein ærin gefur dilka með
þyngri skrokka en önnur, eitt hross-
ið er betra en annað og það þrátt
fyrir það, þó fóðrun og öll önnur
ytri lífsskilyrði séu eins. M. ö. o.:
dýraeinstaklingarnir hafa misjafna
eiginleika — eru misjafnir að gæðum.
Eins er þessu varið með jurtimar.
Eitt grasstrá gefur meiri uppskeru en
annað, ein kartafla og eitt rófufræ
meira en aðrir einstaklingar sömu
tegundar o. s. frv. þetta veit eg að
öllum verður ljóst þegar þeir hugsa
um það, að plöntumar eru ein-
staklingar alveg á sama hátt og
dýrin, og sömu lögmálum háð.
Hitt er annað mál, að það þarf
sérstaka nákvæmni og aðferðir til
þess að meta þennan einstaklings-
mismun hjá jurtunum, því þær eru
svo smáar í samanburði við dýrin.
það geta sjálfsagt ekki verið skift-
ar skoðanir um það, né neinum dul-
ist, að það er betra að eiga gott
búfé en slæmt, betra að eiga kýr
með eiginleika til þess að mjólka 3000
þar með átti hnúturiim að vei'a
leystur.
Hverja skoðun ráðuneytið hefir
haft á þessu máli læt eg ósagt,
en um það er eg fullviss, að
skylda þess var að svara, og það
sem fyrst, fyrir utan ókurteisina
bæði á því að ganga algjörlega á
snið við tillögur umboðsvaldsins
og að síðustu að draga á þriðja ár
að svara, og þar af leiðandi reisa
skorður við því að hægt yrði að
koma á fundi þann tíma. Hinsveg-
ar er lítt hugsandi að sjálfum for-
sætisráðherranum hafi ekki ver-
ið ljós þau fyrirmæli landamerkja-
laganna frá 1919, að þar sem á-
greiningur var, átti að laga hann
þegar að viðlögðum sektum, og
að hér var ágreiningur sem á ein-
faldan hátt mátti laga, sem báð-
ir aðilar mættu vel við una, engu
síður þótt jörðin Undirfell yrði
seld.
Eins og áður er tekið fram,
telur ráðuneytið í svari sínu til
sýslumanns Húnavatnssýslu jörð-
ina Undirfell sér óviðkomandi því
hún sé seld.
Afsalsbréfið fyrir nefndx-i jörð
er gefið út af ráðuneytinu 3. nóv-
ember f. á., en tekið fram að jörð-
in sé seld frá far dögum 1926.
Fram að þeim tíma, fardögum,
lýtur maður svo á að nefnd jörð
komi því opinbera við; og senni-
lega hefir girðingafélagi vestur-
síðu Áshrepps fundist það einn-
ig, samkvæmt eftirfvlgjandi
reikningi:
Ási 28. nóvember 1925.
Reikningur
til umboðsmanns Undirfells og
Snæringsstaða
frá girðingafélagi vestursíðu
Ásahrepps:
Gjald af 86 álagseiningum í
jöi’ðu............... kr. 195,46
Krónur 195,46
Borgist til Jóns Hannessonar á
Undirfelli fyrir 31. des. þ. á.
Guðmundur Ólafsson.
Hvernig fer nú í’áðuneytið að
samrýma það, að jörðin Undirfell
sé því óviðkomandi, ef það svo
greiðir vegna Undirfells af hinni
ofanrituðu reikningsfjárhæð, sem
á að vera fallin í gjalddaga 31.
des. 1925? þetta í sjálfu sér er
ekkert stórmál, en hvernig geng-
ið hefir að fá það afgreitt, og
hvernig það var afgreitt, bendir
fyrst á það, að eitthvað fleira
Iítra á ári en aðra með 1000 lítra,
betra að eiga ær, sem geíur dilk
með 40 pd. skrokk en aðrar, sem
geía dilk með 20 pd. skrokk o. s. frv.
Eins er þessu varið með plöntum-
ar. það er ekki sama hvort við
ræktum einstaklinga af grasi, kar-
töflum, rófum eða hvað það nú er,
sem gefa mikla uppskeru eða aðra,
sem, ef til vill.'gefa helmingi minna.
Og enda þótt einstaklingurinn hér sé
smár og það muni iítið um hann, þá
verðum við þó að muna eftir mál-
tækinu: „Margt smátt gerir eitt
stórt”. Einstaklingsmunurinn getur
orðið tilfinnanlegur þegar t. d. um
heila dagsláttu er að ræða.
Eg þykist þess fullviss að margir
hafi veitt þessum einstakiingsmis-
mun’) eftirtekt hjá rófum og kar-
töflum. En til þess að sannfæra sig
um, að hið sama á sér stað með
grösin, getur hver og einn, sem
hefir auga og áhuga fyrir þessum
hlutum, safnað að sér mörgum ein-
staklingum af sömu plöntutegund og
gróðursett á sama stað, undir sem
líkustum ytri lífsskilyrðum og athug-
að þá.
það mun þá fljótt koma í ljós,
að plöntueinstaklingamir eru ekki
allir eins. Ein plantan hefir marga
stöngla, önnur mörg blöð; ein er
há, önnur lág; ein blómstrar snemma,
önnur seint, ein ber þroskuð fræ,
önnur ekki og þannig mætti lengi
*) Einstaklingsmismunurinn getur
líka stafað af misjöfnum ytri lífs-
skilyrðum s. s. áburði, jarðvegi o. fl,
en meira um það síðar.
kunni að vera athugavert á þeim
stað, og i öðru lagi bregður það
skýru Ijósi yfir, að ekki eru allar
misfellur í núverandi stjórnarfari
teknar upp í „Nýja sáttmála“.
Eyjólfsstöðum í Vatnsdal,
3. mars 1926.
J>orst. Konráðsson.
----Q-----
Séra Pétur Jónsson á Kálfa-
fellsstað andaðist á heimili sínu
28. f. m. 76 ára gamall. Hafði
hann verið prestur í 45 ár.
telja. Alt þetta og margt fleira felst
í því, þegar sagt er að plöntumar
séu misgóðar, og munurinn milli
bestu og. verstu einstaklinganna get-
ur verið mjög mikill.
Á jurtakynbótastöðinni, sem eg
dvaldi á í Danmörku i sumar, kom
það þannig í ljós, að bestu plöntuein-
staklingarnir voru 3—4 sinnum, já,
jafnvel mörgum sinnum betri en
þeir verstu. M. ö. o.; af dagsláttu,
sem væri vaxin bestu plöntunum
fengist 3—4 sinnum meiri uppskera
en af annari þar sem aðeins yxu
þær verstu.
það má segja að uppskerumagnið
sé meðaltal af uppskeru allra plöntu-
einstaklinganna, bæði góðum og
slæmum. pað er því auðsætt, að
væri öllum verstu einstaklingum kast-
að burt, og í þeirra stað ræktaðir
aðrir, sem væru líkir þeim bestu, þá
myndi þetta meðaltal aukast, m. ö.
o.: uppskeran.
það er því takmark allra kynbóta
að velja úr bestu einstaklingana,
fjölga þeim og nota, en ekki beint
að taka einstaklinginn sjálfan.
Eg vil því næst snúa mér að þvi
hvers þarf að gæta þegar um jurta-
kynbætur er að ræða, hvemig þær eru
framkvæmdar í nokkrum aðal-drátt-
um og að lokum hversvegna þær eru
svo nauðsynlegar okkur íslendingum.
þegar dæma skal um gæði plöntu-
einstaklinga eða afbrigða, er það
fleira, sem kemur til greina, en upp-
skerumagniö, alveg eins og gæði kýr-
innar eru ekki aðeins komin undír
mjólkurmagninu heldur einnig smjör-
magninu (fitu-%) o. fl.
Víðvarpsmálið.
Eins og getið hefir verið um áð-
ur hér í blaðinu er mikil óánægja
ríkjandi hér í bænum meðal víð-
varpsnotenda þær tillögur, sem
fram hafa verið bornar frá þeirra
hlið, til samkomulags við h. f.
Útvarp, hafa engan árangur borið.
Stjórn h. f. Útvarp tók því líklega
um tíma að útvarpsstöðin gæti
smátt og smátt orðið eign allra
víðvarpsnotenda og einkasalan á
víðtækjunum á valdi allra not-
enda. En það hefir reynst tómur
fyrirsláttur. Sýnist h. f. stjómin
þegar um samanburð á kartöflum
eða um kartöflukynbætur er að ræða,
þarf auk uppskerumagnsins t. d. að
taka tillit til bráðþroska, þvi eftir
því, sem þær þroskast fyr, stafar þeim
minni hætta af næturfrostum seinni
hluta sumars. purefnismagn er best
að sé sem mest, því eftir þvi fer nær-
ingargildið. Mótsttiðuafl móti frosti
og sjúkdómum þarf að vera mikið.
Stærðin þarf að vera góð, því það er
seinlegra að taka upp smáar en stór-
ar kartöflur. Bragðið þarf að vera
gott o. s. frv. Eftir þessum atriðum og
mörgum fleirum á að dæma kartöfl-
urnar og velja þær af þeim — þau
kyn — sem eiga best við okkar nátt-
úru og önnur skilyrði. En þetta þarf
að gerast af sérfróðum mönnum, sem
er það Ijóst, hvert stefna skal. þegar
svcr samanburður hinna einstöku af-
brigða er fenginn eða kynbætur gerð-
ar, er það nauðsynlegt að fjölga ein-
staklingum bestu afbrigðanna eða
kynjanna, til þess að bændur geti
fengið útsæði af þeim. því hvaða
gagn er að því, eins og nú á sér
stað, að segja bændum hvaða af-
brigði reynast best þegar þau svo
eru ófáanleg. Tilraunirnar eru gerðar
fyrir bændur og til þess að þeir færi
sér árangur þeirra í nyt. þess vegna
verður hið opinbera að sjá um að
þeir geti fengið útsæði af þeim af-
brigðum, sem best reynast.
Hvað rófnr snertir þarf að taka
tillit til þess sama, sem sagt er um
kartöflur, en auk þess er trénunin
hér veigamikið atriði, því sum af-
brigði eru óhæf til ræktunar hér
vegna þess hvað þau tréna.
ætla að nota sér þau réttindi, sexn
fél. er veitt með „Reglugerð um
rekstur h. f. Útvarp“. Skal nú
skýrt frá helstu atriðum reglu-
geröarinnar almenningi til fróð-
leiks og athugunar. „Enginn ma
seija móttökutæki íyrir útvai’p og
loítskeyti eöa setja upp og nota,
nema meö leyíi landsímastjóra.
peii- sem söluleyfi fá á viðtöku-
tækjum eru skyldir tii að greiða
sérleyiishaía 85 króna gjald af
hverju viötökutæki, sem þeii’
seija. paö þýöir, að hver einstakl-
ingui’, sem kaupii' sér viðtöku-
tæki veröur að greiða Útvarpsfó-
laginu 85 kr. stolngjald. Ef mexm
smíöa sjálfir eða setja saman við-
tökutæki verða þeir að greiða sér-
leyiishafa (Útvaxpsfél.) ákveðið
gjald af hverjum áhaldahlut. —
Bannaö er að selja eöa nota önnur
tæki en þau, sem bera merki:
H/F. ÚTVARP. STOFNGJALD
GREl'rr. — þeir sem áður hafa
selt viötökutæki verða að viðlögð-
um drengskap að gefa upp nöfn
þeirra, sem keypt hafa af þeim
tækin.
Útvaxpsfél. er heimilt að krefja
sérhvern þann er hefir viðtöku-
tæki og samband við útvarpsstöð-
ina, um. 50 kr. afnotagjald sam-
tals á ári, og á það að greiðast
fyrirfram. Kaffihús og kvik-
myndahús greiða einnig aukagjald
eftir samningi við sérleyfishafa.
Útvaipa skal að minsta kosti ll/%
klukkustund á dag að meðaltali,
alt að Yz stund árdegis og tvær
Y2 st. síðdegis, fræðandi og
skemtandi efni. Ólöglegur inn-
flutningm- á viðtökutækjum eða
hlutum af þeim vai'ðar sektum frá
25—1000 krónum, og skal auk
þess greiða stofngjald af hinum
ólöglega innfl. tækjum, auk
margs annars er varðar svipuð-
um sektum.
Samgöngumálaráðuneytið úr-
skurðar, að svo miklu leyti, sem
ekki er öðruvísi ákveðið, til fulln-
aðar ágreinings, sem rísa kann út
af skilningi á reglugerð þessaii
eða sérleyfi því, sem hún er bygð
á, og má ekki bera þann ágrein-
ing undir dómstólana.
Afnotagjalds má krefjast frá 1.
apríl þ. ár“.
þetta síðasttalda atriði reglu-
gerðarinnar um að undanskilja
ágreining og málaferli er rísa
kunna út af reglugerðinni eða sér-
leyfi hlutafél., meðferð dómstól-
Um grasplöutur, er sama að segja
og um rófur og kartöflur. Einkum er
okkur íslendingum nauðsynlegt að
mynda bráðþroska kyn, sem geta
borið hér fræ, í sem flestum sumrum
eða öllum. þau þurfa ennfremur að
vera nokkumveginn blaðrik, því
blöðin eru það besta af plöntunni.
þau þurfa að breiða sig og gefa
mikla há. þau þurfa að hafa stinna
stöngla svo þau leggist ekki í legu,
hafa „frisk“-gxænan lit en ekki ljós-
ann (fölann) o. s. frv.
það er því margt, sem kemur til
greina, þegar um jurtakynbætur er að
ræða; margt, sem bæði þarf þekkingu
og nákvæmni til þess að geta fram-
kvæmt á réttan hátt, og sem aðeins
er meðfæri sérfróðra manna.
Um tilhögun kynbótanna eða kyn-
bótaaðferðimar skal ég vera stuttorð-
ur, því það er svo mikið efni og erf-
itt, að tala um það öðruvísi en frá
vísindalegu sjónarmiði. Eg vil því
hér láta nægja að minnast lítillega á
graskynbætur.
Vanalega er byrjaö á því að safna-
að sér mörgum einstaklingum af
þeirri plöntutegund, sem á að kyn-
bæta. þeir eru teknir upp með rótum,
hingað og þangað, og gróðursettir á
sama stað undir sem líkustum ytri
lífsskilyrðum, samskonar jarðvegi o.
s. frv. og þar athugaðir í nokkur ár.
Eins og áður hefir verið bent &, mun
þá fljótlega koma í ljós, að þeir eru
misjafnir. Sumir þeirra eru óhæfir til
ræktunar, en aðrir hafa hina eftir-
æsktu kosti i svo ríkulegum mæli,
að þeir geta myndað grundvöll undir
ræktuninni framvegis. Oft eru þetta