Tíminn - 29.05.1926, Page 4

100
TlMINN
Frh. frá 1. síðu.
Frá íhaldsmönnum kom ekkert
álit #fyr en Framsóknarmenn
höfðu heimtað málið á dagskrá.
Jón porláksson og Jón Bald-
vinsson einir Börðust einhuga
gegn verðfesting peninganna.
Mikill hluti íhaldsins haltrandi
— vildi frest, án þess að bera
fram nokkrar skynsamlegar
ástæður fyrir.
Hitt er vafalítið, að raunveru-
lega var meiri hluti þingsins því
fylgjandi að festa peningana í
verði.
þá var það ekki gert. pað var
ekkert gert í málinu. Ber stjóm
og stjórnarflokkur algjörlega og
eingöngu ábyrgðina á því að ekk-
ert var gert í þessu langsamlega
þýðingarmesta f járhagsmáli þjóð-
arinnar.
Vantaði þó ekki að nægileg
hvatning kæmi utan að, bæði um
ástandið hér heima, og utan úr
heimi, um að greiða skynsamlega
fram úr þessu mikla máli.
Verðfall íslenskra afurða, stór-
töp atvinnurekenda á liðnu ári
og enn meiri fyrirsjáanleg, stöðv-
un útgerðarinnar í haust og al-
ger stöðvun líkleg á stórútgerð-
inni á næstunni — alt þetta sýn-
ir það eins greinilega og hægt
er, að enginn — bókstaflega eng-
in von er um að koma pening-
unum aftur í gamla verðið.
Hinsvegar bar allsherjarverk-
fallið enska einmitt upp á þá
daga, er verið var að ljúka við
að ræða gengismálið. En það er
alviðurkent að sú alþjóðarógæfa
Englendina stafar fyrst og fremst
af því að Englendingar hækkuðu
peninga sína í verði.
Öll gengisnefndin, bæði meiri
og minni hluti, birti álit, sem af
mátti ráða að með öllu væri
óverjandi að láta málið óafgreitt.
Voru í þeim hóp fulltrúar beggja
bankanna.
Samt sem áður var málið látið
með öllu óafgreitt.
Aldrei fyr, síðan Alþingi hóf
aftur starf sitt, hefir atvinnu-
vegum Islands verið sýnd önnur
eins lítOsvirðing, eins og með
þessu afgreiðsluleysi gengismáls-
ins. Aldrei fyr hefir Alþingi horft
með slíku aðgerðaleysi á yfir-
vofandi . stórhættu . atvinnuveg-
anna.
það er byrjað að binda tog-
arana við hafnargarðinn, og það
er fullyrt, að þeir fari allir sömu
leiðina jafnóðum og þeir koma
inn næstu dagana.
Stjórnmálaspilling.
Um Island endilangt, munu
menn leitast við að finna ein-
hverja ráðningu á þessu sorglega
giftuleysi þingsins, að skiljast svo
hraklega við stórmálin.
Sú saga skal nú sögð alveg
hispurslaust, hvað því veldur að
svona fór. En hún felur þá jafn-
framt í sér hinn þyngsta áfellis-
dóm sem hægt er að kveða upp
yfir nokkrum flokki — yfir
st j órnarflokknum.
Bæði bankamálið og gengismál-
ið, í þeirri mynd sem það var
borið fram af ritstjóra þessa
blaðs, munu hafa átt fylgi meiri-
hluta Alþingis. Að þau voru samt
ekki afgreidd stafar af eftirfar-
andi.
Kaupmannaliðið hér í Reykja-
vík mátti ekki heyra það nefnt,
að Landsbankinn fengi seðlaút-
gáfuréttinn. Um hvatirnar skal
ekki rætt í þetta sinn.
Nátengdustu vildarvinir kaup-
mannaliðsins, sem sæti eiga á
þingi í íhaldsflokknum hótuðu
stjóminni öllu illu, jafnvel van-
trausti ef hún léti bankamálið
ganga fram. Fyrir þessari gugn-
aði Jón þorláksson.
Hinsvegar mátti Jón þorláksson
ekki heyra verðfesting pening-
anna nefnda. Hann leit svo á,
með réttu, að ef samþykt yrði
verðfesting peninganna, þá yrði
yfir sér kveðinn pólitískur dauða-
dómur. En margir í flokki hans,
XXéradsmót
verður háð að Þjórsártúni laugardaginn 3. júlí n. k. og hefst stundu
eftir hádegi.
Kept verður í þessum íþróttum: Sundi, glímu (2 flokkar), hlaup-
um (800 metrar og 100 metrar, 2 flokkar) og stökkum.
Ræður og sitthvað fleira til hátíðarbrigðis.
Héraðssambandið Skarphéðinn.
Notið islenskar vörurl
Niður með vinnulaunln á ullinni!
Vegna okkar góðu aðstöðu með vatnsafli voru og okkar góða
hveravatni, þá sjáum vér okkur fært að setja niður vinnulaun á að
heilkemba (lyppa) ull, frá 1. júlí n. k. að telja. Sömuleiðis höfum við
sett niður í sama hlutfalli vinnulaun á tauum vorum, en samt sem
áður endurbætt alla okkar vinnu vegna aukinna nýrra og góðra véla.
— Skoðið sýnishorn vor, spyrjið umboðsmenn vora um vinnulaun hjá
okkur áður en þér sendið ull yðar annað.
Fljótust og best viðskifti! Ábyggileg afgreiðsla! Efiið íslensk-
an iðuað! Verslið við Klæðaverksmið.iuna Álafoss.
AV. Talið við umboðsmeun vora.
þeir sem naastir standa útgerð-
inni, vildu vera með verðfesting-
unni, enda er engum það betur
ljóst en þeim sjálfum að um lífið
er að tefla fyrir sjávarútveginn.
Jón þorláksson hótaði þeim að
segja af sér ef verðfestingin yrði
samþykt, og vitanlega átti hann
ekki annars úrkosta undir þeim
kringumstæðum. Fyrir þeirri hót-
un glupnuðu festingarmennimir í
íhaldsflokknum.
I báðum þessum stórmálum hélt
Ihaldsflokknum við sprenging —
sérstaklega út af gengismálinu.
Og svo mun það hafa verið
Jón þorláksson sem fann upp ráð-
ið til þess að halda lífinu í hræ-
inu — í bili.
Hann bauð að fórna bankamál-
inu, gegn því að hinir fórnuðu
verðfesting peninganna.
Til þess að forða sprenging
tiialdsflokksins var gert þetta
eitthvert svívirðilegasta sam-
komulag, sem gjört hefir verið á
íslandi: að sættast á að gera ekk-
ert, hvorki í bankamálinu né
gengismálinu.
Til þess að bjarga Ihaldsflokkn-
um, til þess að íhaldsstjórnin
íengi að halda veislurnar í sumar
og flokkurinn að sitja enn í kjöt-
kötlunum, var því fórnað að ráða
til lykta tveim stærstu málunum,
sem fyrir þinginu lágu, og siem
lífsnauðsyn var fyrir þjóðina að
fengju afgreiðslu og sætst á að
gera ekkert.
Er þetta eitthvert átakanleg-
asta dæmi sem kunnugt hefir
orðið um stjórnmálaspillingu á
mjög háu stigi að fónia þannig
hagsmunum alþjóðar fyrir flokks-
hagsmuni.
Og foringinn í þessum leik,
hvatamaðurinn þess að vanrækja
svo gjörsamlega að ráða fram úr
stærstu fjárhagsmálum þjóðar-
innar — er sjálfur fjármálaráð-
herrann, formaður Ihaldsflokks-
ins — sá maður sem Ihaldsflokk-
urinn þvínæst gjörist svo djarf-
ur, að bera fram efstan á land-
kjörslista.
Ófögur eftirmæli.
þessi eru hin ófögru eftirmæli
þingsdns að merkilegustu málun-
um var fórnað á altari flokks-
hagsmuna íhaldsins.
Ósóminn allur, sem stendur af
þessum hörmulegu vinnubrögð-
um þingsins, hvílir óskiftur á
lierðum íhaldsstjórnar og flokks.
thaldsflokkuiúnn hefir sýnt
það svart á hvítu, aö hann er
ineð öllu óhæfur að fara með
stjóm landsins.
I fyrra bar hann fram stefnu-
mál sín: hætkkun nefskattanna á
öllum almenningi, stórívilnanir
handa tekjuhæstu mönnunum,
varalögreglufrumvai’pið alræmda.
o. fl. o. fl. Var það alt drepið, og
svo óvinsælt, að jafnvel sjálfir
fiokksmennirnir gugnuðu á að
fylgja.
Nú sundraðist hann svo ger-
samlega um stærstu málin, að
taka varð til bragðs allra versta
úrræðið, það sem er allra mest
óverjandi: að svíkjast undan því,
að ráða til lykta mestu nauð-
synjamálum þjóðarinnar.
Sá flokkur sem verður að grípa
til þess ráðs, til þess að sundr-
at ekki, að myrða stærstu fjár-
hagsmál þjóðarinnar og gera þau
ógurlegu hrossakaup innbyrðis, að
sættast á að gera ekkert — sá
flokkur á engan tilverurétt, sá
flokkur hefir með öllu fyrirgert
rétti sínum til þess að fara með
stjórn landsins.
Tilveruréttur stjórnarinnar er á
því reistur, að þeir beiti sér fyrir
að koma ákveðnum hugsjónum í
ft-amkvæmd.
Sá stjórnmálaflokkur sem
svíkst undan þessari fyrstu
skyldu, sem á honum hvílir og
lætur það verða samkomulagsat-
riði innbyrðis að myrða málin og
gera ekkert, á allra alvarlegustu
tímum — sá flokkur á að verða
sjálfdauða.
Svo sem íhaldsflokkurinn, af
þeim hvötum, sem nefndar hafa
verið, dæmdi bankamálið og geng-
ismálið til dauða, svo á íslenska
þjóðin, fyrst við landskjörið í
sumar, og þvínæst við kjördæma-
kosningar haustið 1927 að dæma
íhaldsflokkinn til dauða, — láta
hann deyja pólitískum hordauða.
---o---
Kynpólitík.
þegar konur höfðu fengið at-
kvæðisrétt í bæjarmálum vildu
þær að vonum nota frelsið, og
settu upp sérstaka lista með kon-
um og komu mörgum að. Um
nokkur ár voru slíkar konur í
bæjjarstjórn Reykavíkur. Ein af
þeim var Bríet Bjarnhéðinsdóttir.
Bríet er að vísu greind kona, en
einhvernveginn varð ekkert úr
henni í bæjarstjórninni. Hún
skildi þar engin merki eftir,
nema þátttöku með nokknim
karhnönnum í því vitlausasta
verki sem bærinn hefir gert,
að koma upp gasstöð, en bíða með
rafmagn þar til það var orðið
tífalt dýrara.
Af því að Bríet og þær konur,
sem voru kosnar með henni í
bæjarstjórnina höfðu sýnilega
ekkert erindi þangað, féllu þær
þegj andi út úr bæjarstjórninni.
Nú þýddi ekkert, hvorki fyrir
Bríet eða Guðrúnu Lárusdóttur
að fara af stað með kvennalista
við bæjarstjórnarkosningar í Rvík.
Konur þar vita, að í pólitík er það
stéttin, en ekki kynið, sem alt
veltur á. Ríku konurnar kjósa nú
karl eða konu á þing eða í bæjar-
stjórn til að gæta hagsmuna
sinna móti verkamönnum og kon-
um þeirra. Og konur verkamann-
anna kjósa sér fulltrúa til að
halda hlut þeirra móti andstæð-
ingum sínum í „yfirstéttinni",
bæði konum og körlum.
Kynpólitíkin er löngu dauð í
bæjarflokkum, sem myndaðir eru
Um málefni, en ekki kyn. Ingi-
björg hefir komist á þing eins og
Bríet í bæjarstjórn og reynst
þar miklu ver, enda bæði miður
gefin og ment. Kynpólitíkin ætti
því að vera dauð líka í þinginu,
og það því fremur sem I. H. B.
virðist vera sá öfuguggi að vinna
í þinginu móti kynsystrum sínum.
Að konur kjósi konur í bæjar-
stjórn eða á þing, aðeins vegna
kynsins er byrjendafálm. Hitt er
annað mál, að konur eiga að kom-
ast til jafns við karimenn í allar
trúnaðarstöður vegna verðleika
sinna. Lengi hefir verið alkunna,
að ísfirðingar myndu hafa kosið
Theodóru Thoroddsen á þing hve-
nær sem var, jafnt karlar og
konur, alveg eins og þeir kusu
mann hennar. En hún hefði ekki
verið kosin vegna þess að hún
var kona, heldur blátt áfram
vegna hæfileika sinna. það er hin
rétta braut. Kjósum konur og
karla til vandasamra starfa vegna
áhugans, gáfnanna og mentunar-
innar, en spyrjum ekki um kyn.
í Danmörku er kona aðalskörung-
ur í núverandi stjórn. Hún er kos-
in á þing, og valin í stjórn bæði
af körlum og konum. þannig fara
þroskaðir kjósendur að.
I. H. B. flaut inn á þing, illu
heilli, á atkvæðum góðra sveita-
kvenna, sem héldu að þær væru
með kjöri hennar að bæta fyrir
konum landsins. Reynslan hefir
orðið önnur. Nú siglir Bríet í
sama farið. I kaupstöðunum fær
hún sáralítið, og engin von er til
að hún komist að. En íhaldsmenn
vona, að hún geti vilt sveitakon-
um sýn, og dreift þannig atkvæð-
um frá Framsóknariistanum.
Vonandi láta sveitakonur sér
nægja að hafa Ingibjörgu, til að
vinna móti málum sínum.
Athugull.
---e----
Norrænt kennaramót.
(Tilkynning frá stjórn kennara-
sambandsins).
Auk hinna almennu norrænu
kennaraþinga, sem haldin hafa
verið að undanförnu 5. hvert ár,
hafa tíðkast á Norðurlöndum síð-
ar. 1895, önnur fámennari kennara-
þing, sem nefnd hafa verið einka-
þmg norænna skólamanna (pri-
vate nordiske Skolemöder). Hið
síðasta þessara þinga var í Sig-
túnum í Svíþjóð 1923, og tóku
Finnar þátt í því í fyrsta sinn.
Var á því þingi samykt, að bjóða
Islendingum þátttöku í hinu næista
þingi þvílíku. það er hið 10. í
röðinni, og verður haldið 4.—9.
ágúst í sumar í Litlahamri í
Noregi, hinum fegursta stað.
þessi þing eru með því sniði, að
lítið er af fyrirlestrum og því-
líku, en tíminn einkum ætlaður
til persónulegra kynna. Tala fund-
armanna hefir því verið takmörk-
uð við 100 hér um bil, en við þá
tölu bætist nú Finnar, og íslend-
ingar, ef nokkrir verða.
Nú hefii' norska forstöðunefnd-
in sent hingað boð til íslenskra
kennara og annara, sem við
. kólamál eru riðnir um þátttöku
í mótinu, og eru 10 menn boðnir.
þeim verður séð fyrir dvalarstað
um þingið, ef koma þeirra er til-
kynt í tæka tíð. Nefndin gerir ráð
fyrir, að dvölin í Litlahamri kosti
um 75 norskar krónur.
þeir, sem kynnu að vilja sækja
mótið, eru beðnir að senda til-
kynningu um það til kennarasam-
bandsstjórnarinnar (Pósthólf 616,
Rvík) sem allra fyrst, en hún
mun annast um að boða norsku
nefndinni komu þeirra. Ef fleiri
H.f. Jón SigmundsBon & Co.
illll!
aoxaxtxaxo
og all til
upphluts
sérl. ódýrt.
'jjajxcaecz
Skúfhólkar
úr gulli og silfri.
Sent með póstkröfu út
um land, ef óskað er.
Jón Sigmundsson gullsmiöur.
Sími 383. — Laugaveg 8.
GERBERS-mjólkurmæJar, sýru-
amylalcohol og mjólkur pípettur.
Gummitappar.
Sportvöruhús Reykjavíkur.
(Einar Björnsson).
1 hringferð Esju vestur og norð-
ur um land, þann 1. maí, tapaðist
stórt, ljósgrátt koffort með hespu-
læsingu, merkt: Jóhann Guð-
mundsson, Siglufirði. Upplýsingar
óskast sendar til undirritaðs gegn
góðri greiðslu.
Jóhann Guðmundsson
kaupmaður, Siglufirði.
en 10 skyldu hugsa til ferðar,
ganga þeir fyrir, sem fyrst gefa
sig fram.
----o----
Að gefnu tilefni. — Allmikill-
ar viðkvæmni gætir í grein-
inni „Hugsjónir íhaldsflokksins"
eftir hr. Jónas þorbergsson, í
síðasta tbl. Tímans, fyrir því, að
grein sú um íhaldsstefnuna, sem
birtist í 1. hefti Eimreiðarinnar
þ. á., muni hafa hættuleg áhrif
á gengi Framsóknar við land-
kjörið 1. júlí næstk. Höfundur
þessarar fyrnefndu greinar kvíð-
ir því, að hinir flokkarnir fái ekki
„að sitja að krásinni“, eins og
hann kemst að orði, á síðum
Eimr. áður en kosning fer fram.
Eg skal í tilefni af ádrepu höf.
til mín taka það fram, að út-
koma hinna umræddu stjórnmála-
greina í Eimr. hefir aldrei verið
miðuð við kosningar eða kosn-
ingabaráttu. Eg hafði þegar um
nýár í vetur lagt bréflega drög
að því við höfundana að þeir
rituðu þessar greinar, og hafa
þeir allir brugðist vel við þeim
tilmælum. Útkomuröð greinanna
er hagað í samráði við þá, og eg
get þá einnig frætt Jónas þor-
bergsson á því, að nú er verið
að búa 2. hefti Eimr. undir prent-
un, en þar er greinin um fram-
sóknarstefnuna.
Sveinn Sigurðsson.
----o----
„VÉR BROSUM".
B. Iír. segir að Landsbankinn sé
miklu meir en eignalaus. Óhætt er
að t.rúa þessu, því að hið fróma ihalds-
blað, Vesturland, flytur fréttina. En
B. Kr. skrökvaði sjálfur að Vestur-
landi.
Mbl. fárast yfir nokkrum þúsund-
um, sem kaupfélag eitt fékk eftirgef-
ið. En því þegir það um að Fenger
hefir fengið eftirgefin mörg hundruð
þúsund hjá bönkunum?
Jón Auðunn spurði hvoi’t Lands-
verslun hefði gefið kaupfélági einu
eftir smáskuld. En liann þagði um að
sjálfur hefði hann beðið um sams-
konar eftirgfjöf fyrir ísfirðing, og
fengið.
Um ullartollinn í Ameríku ætti
Moggi ekki að tala. það rifjar upp
alt um sendiför stjómarinnar, og
slefsögur .T. þorl., sem virðast benda
á, að hann haldi að landar hafi espaö
erlend stjórnarvöld móti íslensku
þjóðinni. **
-o-
Ritstjóri: Tryggvi þórhallsson.
Prentsm. Acta.