Tíminn - 04.12.1926, Qupperneq 3

TÍMINN
203
Þau hjón eignuðust 5 böm; dóu
2 í æsku, en 3 lifa, öll gift, Jón
og- Sigurlín á Akranesi, og Þóra
í Litla-Lambhaga. Af 3 fóstur-
dætnim er aðeins ein á lífi, gift
kona á Akranesi.
Sigurður sál. var haustmenni
að burðum, og mesti dugnaðar-
og atorkumaður. í Litla-Lamb-
haga kom hann að öllu niður-
níddu, en bygði þar vel upp og
gerði umfangsmiklar túnbætm’.
Var hann sjálfur sístarfandi, er
ekki kallaði annað að; var hann
afkastamikill verkmaður, og
sláttumaður var hann tálinn með
afbrigðum.
En þó voru það fyrst og fremst
lækningar hans er gerðu hann
svo að segja að þjóðkunnum
manni í flestum sýslum lands-
ins. Fyrir innan tvítugt hafði
hann komist yfir eitthvað af
lækningabókum er hann las og
las öllum stundum. Smáskamta-
lækningar voru þá að hefjast hér
á landi, og hneigðist hugur hans
að þeim. Fór hann smátt og
smátt að fást við slíkar lækning-
ar og las jafnframt bækur þær
er hann komst yfir þess efnis;
þótti honum oft vel takast, og
því betur sem honum jókst
reynsla. Var hans oft vitjað
lengra að, og meðalasóknir til
hans miklar til síðustu stundar
svo að segja. Sigurður sál. var
fjörmaður, glaðlyndur og góður
heim að sækja; kunni hann frá
mörgu að segja, því bæði hafði
hann lesið mikið og farið víða,
en minnið gott. Var hann vegna
þessa og annara mannkosta sinna
vel látinn og vel metinn af öllum,
og þótti jafnan hvar sem hann
kom góður gestur. Hann var
framfaramaður í öllum greinum,
frjálslyndur og þjóðrækinn son-
ur fósturjarðarinnar, og vildi
hennar sóma og veg í öllum
greinum. Ól. ÓL
---o----
Votheystættur
úr járnþynnum.
I sept.—okt.-blaði Freys er
grein með fyrirsögninni: „Súr-
heystóftir úr jámþynnum“. Tel-
ur greinarhöf. það nýjung sem
hér eigi við. Telur þær ódýrari en
steinsteyptar o. s. frv. Eg hefði
vænst þess að Freyr hefði ekki
birt grein þessa án þess að gefa
frekari upplýsingar um þessa
„nýjung“, því aðstöðu hefir hann
til þess. Fyrst svo varð ekki vil
eg bæta nokkrum orðum við
greinina, bændum til leiðbeining-
ar. —
Síðustu 6 árin hefir Búnaðarfé-
lag Islands haft handbærar upp-
lýsingar um járngeima fyrir vot-
hey, en því hefir þessu ekki ver-
ið otað að bændum, að eg taldi
það ekki rétt. Taldi jámgeima
eiga miður vel við hérlendis og
vafasamt keppikefli fyrir bænd-
ur að byggja slíkar votheystætt-
ir. Þegar torfgryfjunum sleppir
hefi eg talið og tel steinsteyptar
gryfjur hið rétta, besta og ódýr-
asta. Torfgryfjur fyrstu árin,
meðan menn eru að reyna að-
ferðina og em í vafa um hvort
hún verði þeim til frambúðar.
— Svo steingryfjur, þegar þeir
eru orðnir sannfærðir um gildi
votheysverkunarinnar og telja sér
hana ómissandi.
Gallar jámtættanna em: Þær
em dýrari, og verð þeirra er
mestmegnis útborinn eyrir, þver-
öfugt við steingryfjur. Viðhald
þeirra er töluvert mikið, og þær
em endingárlitlar ef viðhaldið er
vanrækt. Vér þekkjum þetta frá
járnþökum og jámbrúm. Loks er
votheyi skemdahættara af frost-
um í járntættunum en í stein-
gryfjum, ef þær standa mikið
ofanjarðar. Að þessu athuguðu
verður að telja óráðlegt að byggja
tættur úr járni nema alveg sér-
staklega miklir örðugleikar séu á
að ná í steypuefni.
I Frey er haft eftir próf. ísak-
sen að járntættur sjeu ódýrari en
úr steinsteypu, og má vel vera að
svo sé í Noregi, t. d. á Ási, þai;
sem steypuefni er ekki fáanlegt
nema að flytja það að með jám-
braut o. s. frv. Þó ilt sé um
steypuefni t. d. í Flóanum, má
vafalaust byggja þar ódýrari vot-
heysgryfjur úr steinsteypu en
gryfjumar á Ási.
Rétt mun að geta þess, að
Bandaríkjamenn byggja votheys-
tættur úr jámi, með þeim hætti
að skrúfa saman gáraðar jám-
þynnur og húða svo bæði innan
og utan með sterkri sements-
hræm uns veggimir verða um 8
cm. þykkir. Þetta verða sennilega
dýrar tættur, og engri útbreiðslu
hafa þær náð á Norðurlöndum.
Sé svo að einhver óski frekari
upplýsinga um votheystættur úr
jámþynnum, er hægt að fá þær
upplýsingar bæði hjá Búnaðarfé-
lagi Islands og Samb. ísl. sam-
vinnufél. Hægt að sjá myndir af
jámtættum, fá upplýsingar um
þyngd og verð o. s. frv. — En
Flatprjónavélar með viðauka, 80 nálar á hlið, kosta kr. 425,00.
Flatprjónavélar með viðauka, 87 nálar á hlið, kosta kr. 460,00.
Hringprjónavélar, 84 nála, með öllu tilheyrandi kr. 127,00.
Aliar stærðir og gerðir fáanlegar, nálar og aðrir varahlutir út-
vegaðir með mjög stuttum fyrirvara. Sendið pantanir yðar sem fyrst
til Sambandskaupfélaganna. I heildsölu hjá
Sambandi ísl. samyiimufélaga.
Prjónavélar.
Yfir 50 ára reynsla hefir sýnt og sannað að „Brittannia“
prjónavélarnar frá Dresdner Strickmaschinenfabrik era öllum
prjónavélum sterkari og endingarbetri. Síðustu gerðimar eru með
viðauka og öllum nýtísku útbúnaðL
Árið 1904 var
i fyrsta sinn
þaklagt i Dan-
mörku úr
- Icopal. —
Notað
um allan
heim.
Besta og ódýrasta efni í þök. Tiu ára ábyrgð á þökunum,
Þurfa ekkert viðhald þann tíma.
Létt -------- Þétt --------- Hlýtt
Betra en bárujárn og málmar. Endist eins vel og skífuþök
Fæst alstaðar á Islandi.
|ens Vílladsens Fabríker,
Köbenhavn K.
Biðjið um verðskrá vora og sýnishorn.
Kvennaheimilið h.f.
Samkvæmt skýrslu gjaldkera
nemur innkomið hlutafé nú kr.
27.717.34.
I Reykjavík hafa verið keyptir
hlutir fyrir kr. 14245.00 Þá eru
hæstar þessar sýslur. N.-ísafjarð-
arsýsla kr. 2255.00, S.-Múlasýsla
kr. 2200.00, S.-Þingeyjarsýsla kr.
1110.00, N.-Múlasýsla og Gullbr.
og Kjósarsýsla kr. 975.00 hvor.
Aðrar sýslur eru lægri. Þó hefir
nokkuð af hlutum verið keypt í
öllum sýslum landsins. Þess má
geta, að ein kona í Reykjavík
(frú Ragnhildur Pétursdóttir, Há-
teigi) hefir keypt hluti fyrir kr.
1600.00.
Mörg kvenfélög og sambönd
þeirra hafa lagt fram hlutafé.
Era þar hæst: Bandalag kvenna
og Lestrarfélag kvenna í Reykja-
vík, hvort kr. 1000.00, T'horvald-
sensfélagið, Reykjavík og „Líkn“,
Vestmannaeyjum, hvort kr. 500.
00. Hið íslenska kvenfél. kr. 300.
00, Samband norðlenskra kvenna
og Kvenfélag fríkirkjusafnaðar-
ins, Reykjavík, hvort kr. 200.00.
Ýms önnur félög kr. 100.00.
Margar konur hafa lagt mikið
á sig við söfnun og innheimtu
hlutafjár, og sýnt hugmyndinni
um Kvennaheimilið á ýmsan hátt
skilning og vinarhug. öllum þess-
um konum kann stjórnin bestu
þakkir.
Langt er frá, að enn sé tak-
markinu náð, og heitir því hluta-
félagið enn á aðstoð allra góðra
manna.
Þér, sem á einhvem hátt vild-
uð vinna fyrir h. f. Kvennaheim-
ilið, gerið stjóminni aðvart, hún
svarar greiðlega öllum fyrir-
spumum.
F. h. stjómarinnar.
Steinunn H. Bjaraason
p. t. ritari.
ekki vil eg ota þessu að neinum
— í blaðagreinum eða á annan
hátt, — hvorki sem nýjung né
sem reyndu atriði.
29. nóv. 1926.
Árni G. Eylands.
----o----
Búnaðarþing. Ákveðið hefir
verið að búnaðarþingið á að hefj-
ast 7. febrúar næstkomandi. Eiga
þá skip að vera nýkomin bæði frá
norður, vestur og austurlandi.
Kvæðabók gefur út Jóhannes
úr Kötlum, kennari í Laxárdal í
Dalasýslu og hefir valið henni
fremur óviðkunnanlegt nafn: „Bí,
bí og blaka“. Stórskáld er Jó-
hannes ekki, en rímhagur vel, og
eru meiri tilþrif í þessari ljóða-
bók en flestum öðrum sem út
hafa komið upp á síðkastið.
Háttalykill er ein kvæðasyrpan í
bókinni og kveður höf. þar undir
50 nafngreindum háttum og er
það mikil bragraun. Prentsmiðj-
an Acta hefir aðalútsölu bókar-
innar á hendi.
Utanáskrift: H. f. Kvenna-
heimilið, Box 686, Reykjavík.
-----o----
Júpítersmálinu lauk svo að
skipstjórinn, Þórarinn Olgeirsson,
var sýknaður af ákærunni um
landhelgisbrot.
1. desember þ. á. var 200 ára
afmæli Eggerts ólafssonar og
var dagurinn því sérstaklega
helgaður minningu hans. Gengust
stúdentar fyirr hátíðahöldum,
því þeir hafa, sem kunnugt er
tileinkað sér daginn.
lærin, þótt þess gerðist síður
þörf, eftir reynslunni að dæma,
því fyrst bæri á súr milli bógs
og síðu. I fjórða lagi, er ráðlegt
að auka þursöltunina þannig að
notuð séu um 15 kg. í hverja
112 kg. tunnu. Norðmenn töldu
enga hættu á því að auka þann-
ig þursöltunina, hvað sölu eða
gæði kjötsins snerti, því hvert
saltkom mundi vera rannið er
til Noregs kæmi. Hinsvegar yrði
saltlögurinn styrkari en ella, en
hann væri oft of veikur, einkum
á því kjöti sem fyrst kæmi til
Noregs á haustin.
Hvað viðvíkur samloða í kjöt-
inu og hinum saltlausu þráablett-
um, þá töldu kjötkönnunarmenn-
imir þá vitanlega stafa frá því,
að þurra saltinu væri ekki nægi-
lega dreift á milli kjötsins, en
hinsvegar væri kjötið svo saman-
þjappað 1 tunnunum að saltlög-
urinn gæti ekki leikið um það.
Ráð við þessu væri að auka þur-
saltið og dreifa því betur, eða
stækka tunnumar örlítið. Vitan-
lega mætti líka draga úr kjöt-
þunganum til rýminda.
Um þessar aðfinslur og um-
bótatillögur Norðmanna er það að
segja, að þær eru aðallega komn-
ar frá þremur yfirdýralæknum í
Noregi, sem ráða miklu um kjöt-
könnunina þar, en það eru þeir
O. Jordal, forstjóri sláturhússins
í Bergen; Juel, forstjóri slátur-
hússins í Kristiansand og Amund
Lo, forstjóri sláturhússins í Osló.
Eg ræddi málið ítarlega við þessa
menn, ekki síst við Lo, forstjóra
í Osló, sem mér virtist ráða
mestu um kjötmatið. En þess má
geta, að tillögur þeirra voru í
flestum atriðum í samræmi við
það sem undirkjötkönnunarmenn-
imir norsku létu í ljósi við mig.
t
Kjötverkunin og álit Norðmanna
á íslenska saltkjötinu.
Kjötkönnunarmenn Norðmanna
sögðu yfirleitt að flokkun og
verkun íslenska saltkjötsins hefði
breyst svo mikið til batnaðar síð-
ustu 7—8 árin, að hún mætti í
flestum atriðum heita óaðfinnan-
leg, og skemdir væru fátíðari nú
en áður. Þessi ummæli eru eftir-
tektarvérð, ekki síður fyrir þá
sök að nú eru liðin um átta ár
frá því að yfirkjötmatsmenn vor-
ir tóku til starfa. Af þessu má
marka hverja þýðingu matið hef-
ir í för með sér, en vitanlega
þarf að samræma það enn betur
en orðið er, svo að verkun kjöts-
ins sé eins um land alt. Norð-
menn virtust sammála um að ís-
lenska saltkjötið væri langbesta
sauðfjárkjöt, sem til þeirra flytt-
ist, að undanskildu kjöti af göml-
um ám, sem auðvitað væri dá-
lítið illa séð. Hér er ekki ein-
göngu um að ræða álit kjötkönn-
unarmannanna norsku, heldur
einnig kaupmanna og neytenda.
Matsmenn vorir á réttri leið.
Umbótatillögur Norðmanna og
aðfinslur þeirra komu mér ekki á
óvart, þær eru í samræmi við
reynslu þá, sem með ári hverju
kemur fram við kjötmatsmenn
vora. Tökum til dæmis umbóta-
tillögur Norðmanna hvað súr-
skemdimar snex*tir. — Nú er um
alt land lögð mikil áhersla á að
kjötið sé kælt rækilega við sölt-
unina. Hér má líka minna á hið
nýja erindisbréf kjötmatsmanna,
sem yfirkjötmatsmennimir sömdu
á ný síðastl. vetur. I því eru gefn-
ar leiðbeiningar um meðferð fjár-
rekstranna, svo að komist verði
hjá ofþreytu á fénu. Hvað við-
víkur stungu og söltun undir bóg-
inn, eins og Norðmenn vilja vera
láta, þá hefir þeirri reglu ekki
verið fylgt hér nema að hálfu
leyti. Víðast mun vera sett salt
á milli bógs og síðu, en engin
stunga gerð áður en saltað er.
Oft hefir verið um það rætt, að
spýta saltlegi í limina, mætti þá
komast hjá bógstungunni; en
þetta hefir ekki komist í fram-
kvæmd, enda álíta Norðmenn, að
handhægara sé að gei’a stungu
undir bóginn og salta, þótt hitt
yi’ði ef til vill tryggara. Mats-
menn vorir hafa líka hugsað um
saltaukningu, þótt þeir fullnægi
þar ekki ennþá tillögu Norð-
manna. Nú er víðast hvar notuð
12 kg. af þurru salti í hverja
tunnu, en það voru áður 10 í
mesta lagi. Svo að vikið sé að
samloðablettunum saltlausu, sem
Norðmenn kvarta undan, þá vai’-
aði eg mjög við þessum skemd-
um á fundi yfirkjötmatsmanna í
fyrravetur, um leið og eg mælti
með aukinni þursöltun, ef kjötið
væri flutt út nýsaltað. Kjötmats-
menn vorir hafa líka hugsað um
saltlausu blettina í kjötinu, því að
mér eru kunnugt um, að nokkrir
af yfir-kjötmatsmönnunum hafa
farið fram á það, að kjöttunn-
urnar væru fengnar örlítið rýmri
en þær hafa áður verið, svo að
pækillinn gæti leikið um kjötið.
Það verður því ekki annað sagt,
en matsmenn voi’ir séu á réttri
leið hvað snertir óskir Norð-
manna um meðferð á saltkjötinu.
Söltunin.
Að undanförnu hafa verið dá-
lítið skiftar skoðanir um það,
hvort nauðsynlegt sé að auka
þun’a saltskamtinn í kjötið. Eg
hefi haldið þvi fram, að nauðsyn
bæri til þess að auka saltskamt-
inn að minsta kosti þegar svo
stendur á að flytja verður kjöt-
ið út þegar í stað eftir söltun-
ina. Til skýiingar þessu rifja eg
lítilsháttar upp áhrif saltsins á
kjötið. Geymsluáhrif saltsins eru
aðallega í því fólgin, að saltið
sýgur rakann úr kjötinu 10 til
17%, eftir því hve kjötið er raka-
mikið og feitt, eða saltlögurinn
stei’kur. Saltið hleðst í vöðvana í
stað rakans og ver í’otnun um
lengii eða skemmi’i tíma. Salt-
megn pækilsins minkar vitanlega
í hlutfalli við það salt, sem hleðst
í kjötið, og þynnist auk þess af
rakanum, sem úr því tæmist.
Nokkrum dögum eftir söltunina
rýmar saltmegn pæklisins meira
að segja svo mikið, að hann verð-
ur allgóð gróðrarstía fyrir gerla
sé hann ekki endumýjaður. Til
þess að auðvelt sé að átta sig á
þessu, þá hefi eg fært hér í línu-
xit saltsækni kjötsins, eins og mér
reyndist hún vera við saltkjöts-
rannsóknir mínai’, sem birtar era
í XXXVI. ái’g. Búnaðarritsins.
Línuritið sýnir fyrst og fremst
hve ört nýsaltað kjöt dregur í
sig saltið, einkum fyrstu vikuna,
og ennfi’emur hve saltið gengur
misjafnlega í kjötið, eftir fitu-
magni. Þetta skýrir tvent er
snertir umbótatillögur Norð-