Tíminn - 18.12.1926, Blaðsíða 4

210
TIMINN
Framh. td 1. síðu.
komið. IVlenn geta samt meö öliu
starfi sínu og íramíerði búið sig
undir j?etta, búið sig undir að
sýna manngildi sitt og mann-
göfgi 1 verki“.
Þá set eg hér tvær greinar um
ættfræöi og ættfestu úr kaflan-
um rnanHrækt og góðkynjun:
„— Annað mætti gera í hði. Hver
maður, sem lætur sér nokkuð ant
um ætt sina, gæti bæði útvegað
sér ættartölur og leitað sem ná-
kvæmastra upplýsinga um ýmsa
menn ættar sinnar og geymt
þetta siðan og aukið efth- því
sem aðstæður leyfðu. Gætu þann-
ig myndast drög til ættarsögu,
er menn geymdu sjálfir, sem
einskonar ættaraiinjar eða létu á
þjóðskjaiasafnið. Eins og það er
venja Englendinga, að erfa svo
nefndar „ættarbiblíur“, þar sem
fjölskyldur og nánustu ættingjar
eru skráðir á fremstu blöðin, eins
ættum vér áð geta eignast ættar-
tölur skemmri eða lengri með
nokkurnveginn sérstæðum mann-
lýsingum og æíilýsingum. Gætu
þær komið að allgóðu lialdi jafn-
skjótt og þessar ættgengisrann-
sóknir færðust í fast horí. Þó
verða menn ef þetta á að koma
að nokkru verulegu haldi að
reyna að hafa mannlýsingar þess-
ar sem réttorðastar og leyna
hvorki kostum né göllum, þótt
um nákomna vandamenn sé að
ræða“. — „Til þess að auka ætt-
ræknina og ættfestuna enn meir
væri ekki nema æskilegt að allir
þeir, sem hefðu efni og tök á
því, reistu sér og fjölskyldu
sinni einhverskonar ættarból, er
gengi óskift að erfðum til elsta
barns eða elsta sonar eða, ef
hjónaband yrði barnlaust, til ein-
hvers þess útarfa sömu ættar, er
hefði skilyrði til að halda því við.
A þann hátt ætti landið að geta
bygst smátt og smátt að ættar-
óðulum og ætti þetta að geta
gefið ættunum enn meirí festu,
þótt ættarbólin væru ekki öll stór
eða ríkmannleg. Þannig sátu
Oddaverjar ættarból sitt í beinan
karllegg í' samfeldar þrjár aldir
(frá því um 910 til 1222) og
skópu þar einskonar miðstöð
menta og menningar í kring um
sig. Væri æskilegt, að önnur slík
höfuðból höfðingja og fræði-
manna • ættu enn eftir að rísa á
líka í sér öll einkenni eigingim-
innar og er því vel fallin til að
vekja þessa „nauðsynlegu“ per-
sónulegu ást. Það er gróflega
þægiiegt að hugsa sér að annar
maður hafi dáið fyrir syndir
manna og þurfi maður ekkert
nema að trúa því, til þess að
losna við afleiðingamar af glópsku
sinni. En hvorki er hugsunin
skynsamleg, fögur eða karlmann-
leg að mínu viti. — Hitt er enn-
þá dapurlegri skoðun á innræti
mannanna, að álíta, að þeir geti
engan elskað nema þaxm sem þeir
hafi eitthvað gagn af, og því að-
eins geti menn elskað Jesúm yfir
alla hluti fram, að þeir hugsi að
óhætt sé að kasta ábyrgðinni af
öllum ódygðarverkum sínum upp
á hann, og eilíft hjálpræði sé í
því fólgið að trúa því, að guð hafi
látið sér nægja með að hefnast
á honum einum fyrir „syndir
mannkynsins".
Klerfei er spum: Þeir sem ekki
trúa því, að Kristur hafi dáið
fyrir syndir þeirra, með hverju
og frá hverju halda þeir þá að
hann hafi frelsað þá?
Mér er spum: Frá hverju öðru
þarf mannkynið að frelsast en
villu ög vanþekking sinni? Eða í
hverju öðm geta „syndir“ þess
verið fólgnar? Og með hverju
öðra gæti þá mannkyninu verið
viðhjálpandi en viturlegum kenn-
ingum og heilögu líferni, sem orð-
ið getur því fordæmi og leiðar-
ljós til siðgæðisþroska og sannr-
ar manngöfgi? Því að til þess að
íslandi og væri þá ekkert á móti
;því, aö „goðorð“ nokkurt fylgdi
eða mannaíorráð, því að jafnai’
munu íleiri eða fæni líta upp
til slíkra andlegra leiðtoga og
ættarhöíðingja. Einu ætti þó að
reyna að gjalda varhug við og
það er að þetta yrði viðkomunni í
hinum betri ættum að fótakefli
eins og svo víða heíir brunnið við
annarsstaðar, t. d. á Frakklandi,
þai- sem aðalsmenn og bændur
vilja helst ekki eiga nema eitt
barn eða öría til þess að óðuhn
og erfðajarðimar skiftist ekki.
Mætti með löggjöf girða fyrir
skiftingu óðalanna þannig, að t.
d. elsti sonur, líkt og á Englandi,
tæki við óðalinu og svo næst elsti
sonur, ef karleggur elsta sonar
félli niður. En svo ætti það að
verða landsvenja, að hin börnin
sæju fyrir sér á annan hátt. Hitt
væri og æskilegt svo að' ættii*n-
ar gengju síður úr sér, að höfð
væru tíð „sáðskifti" í ættunum,
þannig að annar ættliðurinn
stundaði jafnan landbúnað eða
aðra líkamlega vinnu, en hinn
ættliðurinn væri settur til menta,
eða stundaði kaupmensku, iðnað
eða siglingar. Aðalatriði væri þó
þetta, að ættin ætti sér einhverja
ættleifð, er helstu sögulegar
minningar hennar væru tengdar
við, og þar sem hún gæti jafn-
an komið saman endrum og eins
til þess' að tryggja og treysta
ættarböndin. Mest verðmæti fyrir
þjóðfélagið væri þó fólgið í hinni
siöíerðilegu framsókn og sam-
kepni ættanna um að reyna að
skara hver fram úr annari. Að
líkamlegii og andlegri heilbrigði
og yfirleitt í öllu því, er verða
mætti til þjóðþrifa. Þó að ein-
hverntíma ætti það að verða
helsta keppikeflið að vera ekki
einungis synir góðra feðra, held-
ur miklu fremur feður mikil-
hæfra sona og dætra“.
Kaflar þessir eru hér tilfærðir
aðeins sem sýnishorn. I stuttri
blaðagrein er litla hugmynd hægt
að gefa uin ríkdóm efnisins í svo
yfirgripsmikilli bók. Hiklaust má
telja að þessi hin fyrsta almenna
siðfræði, sem út hefir komið á
íslensku, verði mikið lesin og
áhrifarík. Frjómagn slíkra rita er
mikið, þegar þau falla í jarðveg
fróðleiksfúsrar og hugsandi al-
þýðu. Próf. Á. H. B. hefir unnið
geta öðlast hlutdeild í guðdóm-
legu lífi, verður sálin að vaxa til
guðdómlegs lífs. öll önnur „sálu-
hjálp“ er bygð í lausu lofti guð-
fræðilegs heilaspuna, og er í eðli
sínu einskonar hrossakaup við
guð eða samviskuna, sjálfsréttlæt-
ingarviðleitni huglausrar skap-
gerðar, sem hvorki þorir að horf-
ast í augu við eigin bresti né
mæta afleiðingum þeirra.
Eg hygg, að Jesús Kristur geti
frelsað hvem þann mann, sem
hugsar af gaumgæfni um kenn-
ingar hans frá stónmiklum kredd-
um og hleypidómum, en hann geti
einungis orðið mönnunum til
hjálpræðis eða sáluhjálpar, að því
leyti, sem þeir skilja hann og taka
hann sér til eítirbreytni. Meðal
annars ætti hann fyrst og fremst,
að frelsa hvern þann, sem á hann
trúir frá hinni ruddalegu guðs-
hugmynd Gyðingaþjóðarinnar, er
krafðist mörs og blóðs, sér til
„velþóknanlegs ilms“. — Þessari
guðshugmynd, sem Páll og kirkj-
an hafa raunar aldrei getað losn-
að við — þrátt fyrir söguna um
týnda soninn.
Það getur vel verið, að menn á
vissu þroskastigi þurfi á slíkum
Jesú að halda, sem þeir geta
elskað eins og slátrunarfóm. Hitt
er annað mál, hvort Jesús getur
notað slíka kennimenn, sem þann-
ig trúa og ef til vill misskilja
hann gersamlega og alla kenningu
hans. Mundi það einmitt ekki vera
um þá, sem hann segir: „Ekki
mun hver sá, sem við mig segir:
dyggilega í þjónustu íslenskrar
menningar með ritum sínum, og
mun þó þetta rit merkast þeirra
bóka, sem hann hefir til þessa
gefið út. Þökk sé honum fyrir
það! Z.
----o----
Framh. frá 3. síðu.
myndum hans endurspeglast nátt-
úra landsins og margt af því sem
er dýpst og best í hugsun þjóðar-
inna.r
Þjóðirnar fara misjafnlega með
bestu menn sína. Grikkir sendu
flesta öndvegismenn sína í útlegð.
Norðmenn frændur okkar hafa
haft gagnstæða aðferð. Þeir hafa
lyft skörungum sínum hærra, til
að láta frægð þeirra endurskína
á þjóðina alla,
Um skeið leit út fyrir að við
Islendingar myndum breyta eft-
ir fordæmi Grikkja við Einar
Jónsson. Ef til vill er það aðeins
heppileg tilviljan að svo varð ekki.
Einar Jónsson býr nú mitt á með-
al okkar. Verk hans öll hin bestu
halda áfram að vera höfuðdýr-
gripurinn, sem geymdur verður á
Akropolis íslendinga. En endur-
speglun þessara mynda þarf að
komast inn í heimilin og þaðan í
sálir allra landsins bama. Mikill
listamaður kennir þjóð sinni 'að
skilja sjálfa sig. J. J.
----o----
Vetlingatök.
Það er nú komið á daginn,
sem raunar mátti telja víst fyr-
irfram, að ekki sat við fyrstu
iregnina um gin- og klaufnaveik-
ina í Noregi.
Veikin er farin að geysa eins
og logi um akur. Skifta heimil-
in nú orðið mörgum tugum, sem
Íeýkt eru, nálægt 80 eru talin í
síðustu símfregn. Er það degin-
um ljósara, að veikin er að kom-
ast í algleyming í Noregi, svo að
nú verður ekki lengur við ráðið.
Vikum sáman hefir þetta vof-
að yfir og verið fyrirsjáanlegt.
Vikum saman hefir þess verið
krafist af landsstjórninni okkar,
að hún, samkvæmt lagaheimild,
bannaði innflutning á heyi, hálmi
og öðru því frá Noregi, sem mest
smitunarhætta stafar af. Morgun-
herra, herra, ganga inn í himna-
ríki, heldui’ sá, er gerir vilja föð-
ur míns, sem er á himnum“.
Það er auðséð, að í því liggja
engir siðgæðislegir verðleikar, að
elska einhvem aðeins af því að
maður heldur að maður hafi stór-
mikið gagn af honum. Það er eins
og hver önnur hrein og bein nátt-
úrahvöt dýra. En að elska mann
fyrir það, að hann hefir með lífi
sínu og dauða, leitast við að
frelsa mannkynið frá heimsku
þe§s og villu, að hann hefir barist
góðri og óeigingjarnri baráttu
fyrir eilífar hugsjónir, það er að
játast í ætt þess guðsríkis, sem
fyrir var barist. Og þann mann
er einungis unt að elska á einn
veg: Með því móti að gerast eft-
irbreytandi hans og vinna verk
hans, þar sem það hefir niður
fallið. öll önnur ást er trúhræsni
og hégómi.
Hversu fjarstætt það er í raun
og veru, að Jesús hafi valið post-
ulana til trúboða einkum sakir
persónulegrar ástar þeirra á hon-
um, sést best af þeim marg-
kunna sögulega vitnisburði, að sá
postulinn, sem séð verður að nokk-
uð verulega hafi kveðið að, nefni-
lega Páll — hann hataði Jesúm, er
hann var kallaður. Þessi maður
er einmitt sá raunveralegi stofn-
andi kirkjunnar, enda það átrún-
aðargoð hennar alt til síðustu
tíma, að segja má að hún hafi
lagt öllu meiri áherslu á kenn-
ingai’ hans, en Krists sjálfs.
Niðurl. næst.
Ljósrauðan fola, þriggja vetra,
blesóttan, vantar af fjalli. Mark:
blaðstýft fr. h. Finnandi geri að-
vart Þorláki Davíðssyni, Fram-
nesvegi 1, Reykjavík.
Tapast hefir á Mosfellsheiði
vindótt hryssa fjögra vetra. —
Mark sneitt framan hægra. Finn-
andi vinsamlega beðinn að gera
fljótt aðvart að Mosfelli í Mos-
íellssveit.
blaðið dró dár að þeim ki’öfum,
enda þótt fregn væri komin um
að Englendingar höfðu vegna-
smitunarhættu, bannað heyflutn-
ing til sín frá Noregi. Loksins,
þá er veikin er komin í algleym-
ing í Noregi, og engin afsökun
er hugsanleg lengur, notar at-
vinnumálaráðherra lagaheimild-
ina til að banna hey- og hálm-
innflutninginn. Eins lengi og
nokkur tiltök voru dró hann að
gera ráðstaíanir til að hindra að
hinn skæðasti húsdýrasj úkdómur
bærist til íslands.
Og meir en það!
Eftir að bannið loks er komið,
og eftir að vitað er að hin skæða
drepsótt geysar á mörgum bæj-
um í Noregi, kemur eitt af skip-
unum, „Lyra“, með allmikið af
heyi frá Noregi til Vestmanna-
eyja, samkvæmt frásögn Morgun-
blaðsins. Og sama blað bætir svo
við, af hálfu landsstjómarinnar,
að því er virðist: „Var hún (c.
,,Lyra“) komin á stað frá Nor-
egi, þegar stjórnarráðið gaf út
tilkynninguna um aðflutnings-
bann á heyi þaðan, og var því
ekki hægt að stöðva sendinguna.
Stjórnarráðið hefir leyft að Vest-
mannaeyingar megi nota þetta
hey, því það er frá Bergen, en
það svæði, sem veikin geysar nú
á, er á tiltölulgga litlu svæði
syðst í Noregi og má því telja
nokkurnveginn víst, að um smit-
un geti ekki verið að ræða af
þessu heyi“.
Svo mörg eru stjómarblaðsins
orð um þetta óheyrilega kæru-
leysi landsstjómarinnar.
Þegar landbúnaðurinn á í hlut
og yfir vofir að hingað berist ein
hin skæðasta húsdýradrepsótt,
sem þekkist, þá lætur stjómin
séf nægja að það sé „nokkurn-
vegi^in víst“, að norska heyið beri
ekki smitun. Stjómarblaðið leyfir
sér að segja að „ekki var hægt“
að stöðva heyið. Heyr á endemi
og jafnframt er sagt frá að
■ Vestmannaeyingum var leyft að
nota þetta norska hey.
Nei! Þegar landbúnaðurinn á í
hlut, er það talið óframkvæman-
legt að leggja hald á nokkra
hestburði af heyi og brenna þá til
ösku eða endursenda þá, af því að
ekki er nema „nokkumveginn
víst“ að ekki berist með heyinu
' Svartidauði yfir nautpening og
sauðfé á Islandi.
„Það er frá Bergen“, segir
Morgunblaðið loks. Trúa því eng-
ir nema sá grannvitri, sem slíkt
H.f. Jón Sigmnndaaoa & Co.
Svuntuspennur
Skúfhólkar,
Upphlutsmillur og
og alt til upphluts.
Trúlofúnarhringarnir
þjóðkunnu. Mikið af stejphringum.
, Sent með póstkröfu út um land
ef óskað er.
Jón Sigmundsson gullsmiSnr.
Sími 388. — Laugaveg 8.
Best. — Odýrast.
•^JLhnlent.
V
skrifar, að heyjað sé á götunum í
Bergen. Heyið er vitanlega ekki
frá Bergen, þótt það komi þar í
skipið, og úr því stjómarblaðið
segir þetta rangt til um hvaðan
heyið sé, þá veit það ekkert um
hvaðan það er.
Þungur áfellisdómur verður
hér kveðinn upp yfir ráðdeildar-
leysi, fullkomnu ráðdeildarleysi
landsstjórnarinnar í þessu máli.
Úr því sem komið ei’, ætti að
senda dýralækni til Vestmanna-
eyja til þess að hafa eftirlit með
þeim skepnum, sem fá hey frá
hinu mjög sýkta landi.
Það ætti að banna, að flytja
hey frá Vestmannaeyjum.
Það ætti að banna að flytja
nokkra skepnu úr yestmanna-
eyjum.
Hefir yfirleitt verið svo haldið
á þessu máli af landsstjórnarinn-
ar hendi, að það vérður að telj-
ast hrein og bein tilviljun ef gin-
og klaufnaveikin berst ekki hing-
að. —
Er hart til þess að vita, þeg-
ar annar aðalatvinnuvegur lands-
manna á í hlut, hinn enn þýðing-
armeiri, að blöð andstæðinganna
þurfa að reka landsstjómina til
að gjöra það sem alþjóð veit að
er augljós skylda hennar, og þó
er hún svo tregræk til að gjöra
skyldu sína að ekkert verður
nema hálfgjört, sem hún gjörir.
——o------
Kristján Alberts-on fárast yfir
því * að ekki hajj^ birst grein* í
Tímanum um Eggert Ólafsson á
tveggja alda afmæli hans. Þótti
ritstj. Tímans nægilegt að minn-
ast þess stuttlega og vísa til
stórrar bókar um Eggert, sem þá
kom út. Annars má minna Kr.
A. á það, að meira er um það
vert að starfa í anda Eggerts og
annara látinna framsóknarmanna.
Það vilja Framsóknarmenn nú-
tímans gera, en Kr. A. er í þjon-
ustu hinna andlegu afkomenda
þeirra fortíðarmanna, sem vildu
halda í á móti Eggerti og öðr-
um slíkum framsóknarmönnum.
Eða dettur nokkram lifandi
manni í hug að Eggert ólafsson
hefði lent í íhaldsflokki.
Látinn er hér í bænum Ámi
Nikulásson bartskeri, mörgum
kunnur og vinsæll.
Ritstjóri: Tryggvi Þórhallsson.
Prentsm. Acta.
0
\