Tíminn - 08.03.1927, Blaðsíða 1

©jalbfeti
99 afgrcií>sluma6ur Cimans er
Xannoeig p o r s 1 e i n s 6Ó t tir,
Sambanösfjúsinu, Keyfjauíf.
2^fgtei5s(a
(Cimans er ,t Sambanbsfjúsiuu.
©pin baglega 9—\2 f» þ.
Sími ^.96.
XI. ár
Reykjavík, 5. man 1927.
10. blað.
Utan lírheimi.
„Ameríkanar Evrópu“.
Fyrir fáum árum var Þýska-
land sigrað, flett vopnum, og
undir strangasta eftirliti nálega
allra hinna stærri þjóða heims-
ins. Á bak þeirra voru lagðar
skaðabótakröfur til greiðslu á
herkostnaði og herspjöllum
meiri og þyngri en nokkur þjóð
hefir nokkurntíma áður orðið að
borga.
Menn bjuggust við að þýska
þjóðin yrði lömuð og í sárum
eftir slíkar hörmungar í hálfa
eða jafnvel heila öld. En reynsl-
an hefir orðið önnur. Þjóðverjar
sýnast jafnmiklir fyrir sér í
styrjöld fjánnálanna, eins og í
því að halda ofurefli vopnaðra
fénda burtu frá landi sínu.
Þýskaland er rísið úr rústum
aftur, og keppir nú, líklega fremst
af Evrópuþjóðunum, um völd í
iðnaði og stórgróða heimsins.
Hvemig hafa þvílík undur gerst?
1 sumar sem leið þegar gjald-
miðll Frakka og Belgíumanna
lækkaði dag frá degi bauð banka-
stjóri þýska ríkisbankans báðum
þjóðunum hjálp sína til að rétta
við fjárhag sigurvegaranna. Þjóð-
verjar buðu að kaupa af Belgíu
þýskt eða þýsklandað hérað, er
fallið hafði í hlut sigurvegaranna.
Vildu þeir borga eina miljón gull-
marka fyrir héraðið, en fengu
ekki að heldur, þó að fátæktin
krepti að smáríkinu. Um sama
leyti urðu Frakkar fyrir þerrí
skapraun að Þjóðverjar buðu
þeim fjárstuðning til að festa
gengi frankans.
Þegar stríðinu lauk var þýska
ríkið í botnlausum skuldum inn
á við, og síðan bættust við skaða-
bætur til bandamanna. Þjóðverj-
ar sáu að þeir gátu aldrei borg-
að allar pessar skuldir. En þeiv
léttu af skuldinni inn á við. Mark-
ið féll og varð einkisvirði. Um
leið voru allar skuldir innan
lands stríkaðar út. Þjóðin byrj-
aði nýtt líf án gamalla skulda.
Næsta sporið var að fá hjálp
erlendra þjóða til að tryggja hina
nýju mynt, gullmarkið. Banda-
ríkin veittu mest af þeirri aðstoð,
og upp úr þvi tókst hið nánasta
samstarf milli ameriskra og
þýskra fjármálamanna. Þjóð-
verjar höfðu til öll hin ytri skil-
yrði gróðans, vel ræktað land,
góðar og fremur ódýrar bygg-
ingar bæði í sveitum og borgum;
samgöngutæki í svo góðu lagi,.
sem hugsast gat, en um fram alt
þrekmikla, sparsama og vinnu-
sama þjóð, sem skóli þjáning-
anna var búinn að efla í sönnum
manndómi. Hjá Þjóðverjum fóv
saman atorka í forustu atvinnu-
málanna og eljan til starfanna.
Fargi gömlu skuldanna var létt
af öllum. Með aðstoð hinna nýju
vina, Bandaríkjamanna, hafa
Þjóðverjar sótt fram með ótrú-
legum dugnaði. Þeir koma skipu-
lagi á framleiðsluna og' verslun-
ina. „Kortel“ og „hringar“ rísa
svo að segja í hverri iðnaðar-
grein. Þjóðverjar álíta ekert orð
skaðlegra en hina svokölluðu
„frjálsu samkepni“. Hún er dauð
þar eins og í hinu mikla föður-
landi miljónanna, Bandaríkjun-
um. J. J.
----o----
Búnaðarþinglð.
Friður saminn í BúnaðarféLagi
Islands.
I.
Búnaðarþinginu var slitið í gær-
kvöldi. Um það leyti sem það var
að hefja störf sín, var alment við
því búist hér í bænum, að það
yrði mjög róstusamt. Það var
gert ráð fyrir að þar yrði hver
höndin upp á móti annari. Vissu-
lega voru og þeir til í bænum,
sem ekki hefðu grátið þó að
bændumir og bændafulltrúamir á
Búnaðarþingi hefðu barist þar
innbyrðis.
Ýmsir þessara utanaðkom-
andi glundroðamanna komu tíð-
um á fundi Búnaðarþingsins
fyrstu dagana. En sem betur fer
fækkaði heimsóknum þeirra
gesta og loks hættu þeir alveg
að láta sjá sig.
Þeir fengu ekkert að sjá eða
heyra sem þá langaði til. Það
urðu engar róstur á Búnaðar-
þinginu. Þar fór alt fram með
prýði. Þar vom sett grið um það
að vinna saman að framfaramál-
um landbúnaðarins.
Og næstsíðasta daginn kvaddi
formaður til fundar fyrir lukt-
um dyrum, til þess að láta greiða
atkvæði um tillögur, sem til
þess voru ætlaðar, að setja niður
misklíðina, sem um félagið hefir
staðið.
Formaður bar tillögumar
fram og mælti fyrir þeim og
enginn annar tók til máls. Tillög-
umar eru svohljóðandi:
„Búnaðarþingið ályktar að
heimila félagsstjórninni að fela
tveim mönnum að framkvæma
búnaðarmálastjórastarfið sam-
kvæmt 13. gr. félagslaganna og
hefir þá hvor þeirra þær skyld-
ur og réttindi sem félagslögin
ákveða búnaðarmálastjóra. Um
verkaskiftinguna í aðalatriðum
skal tekið fram:
1. Annar búnaðannálastjórinn
skal einkum hafa á hendi fram-
kvæmdirnar út á við, í jarðrækt,
eftirlit með framkvæmd jarð-
ræktarlaganna, sandgræðslunni.
starfsemi jarði-æktarráðunauts-
ins o. fl.
2. Hinn búnaðarmálastjórinn
skal einkum hafa á hendi fram-
kvæmdimar heima fyrir, aðal-
eftirlit með öllum útborgunum
félagsins og starfsemi þeirra
ráðunauta sem undir stjórn hans
verða settir.
3. Stjórnin ákveður bæði al-
ment og í einstökum tilfellum
hvemig störfum er skift milli
búnaðarmálastjóranna að öðm
leyti.
4. Meðan þessi skipun helst
skulu báðir búnaðarmálastjór-
arnir jafnframt hafa á hendi
ráðunautsstarf að svo miklu
leyti sem við verður komið“.
Og jafnframt bar formaður
fram og mælti fyrir, svo hljóð-
andi ályktun:
„Um leið og Búnaðarþingið
afgreiðir framanskráða heimild
um nokkra breyting á starfs-
háttum Búnaðarfélags Islands og
leggur það mál og þar með fram-
tíð félagsins í hendur stjómar
Búnaðarfélagsins, væntanlegra
búnaðarmálastjóra og annara
starfsmanna þess, beinir Bún-
aðarþingið þeirri ósk til allra
hlutaðeigenda, að sú misklíð
verði látin falla niður, sem um
hríð hefir í félaginu ríkt og að
miklu á rót sína að rekja til
óákveðinna starfshátta og ó-
nógrar samvinnu. Jafnframt
beinir Búnaðarþingið þeirri ósk
til stjómarinnar, að Sigurði Sig-
urðssyni verði falið búnaðar-
málastjórastarfið út á við. þar
eð viðurkent er að hann er fröm-
uður og forgangsmaður í rækt-
unarmálum hér á landi“.
Fór atkvæðagreiðsla á þá leið,
að 9 greiddu tillögunum atkvseði,
tveir greiddu ekki atkvæði og
eitt atkvæði var greitt á móti.
Þvínæst fór fram kosning
stj órnamefndarmanns, af hálfu
Búnaðarþings. Kosningu hlaut ’
Bjami bóndi Ásgeirsson á Reykj-
um í Mosfellssveit með 8 at-
kvæðum, Jón bóndi Þorbergsson
á Bessastöðum fékk 4 atkvæði.
Varamaður var kosinn Þórður
læknir Sveinsson á Kleppi með
12 atkvæðum.
Skipa þá nú stjóm Búnaðar-
félags Islands, auk Bjama:
Magnús bóndi Þorláksson á
Blikastöðum og Tryggvi Þór-
hallsson.
Síðast á fundinum var borin
fram eftirfarandi tillaga um
starf ,áburðarmáls‘nefndarinnar:
Fleiri heimili.
(7) Jónas Jónsson flytur eftir-
farandi þingsályktunartillögu á
Alþingi.
„Sameinað Alþingi ályktar að
skora á landsstjómina að leggja
fyrir Búnaðarfélag Islands að
undirbúa fyrir næsta þing frv.
um byggingar- og landnámssjóð.
Skal frv. bygt á þeim undirstöðu-
atriðum, er nú skal greina:
1. Tilgangur sjóðsins er að gera
bændum og nýbýlamönnum fært
að endurbyggja bæi sína eða reisa
ný heimili á ræktarlandi. Sjóður-
inn fær tekjur sínar úr lands-
sjóði, fyrst og fremst með gróða-
skatti, er lagður skal í því skyni
á skattskyldar eignir og tekjur,
50 þús. kr. eign og 15 þús. kr.
í tekjum, og þaðan af meiri
eignir og tekjur. Þó mega eignar-
tekju- og gróðaskattur (super-
tax) ekki vera hærri á nokkmm
skattþegni, allir samanlagðir, en
hliðstæðir skattar á jafnmiklar
eignir og tekjur verða þá í Eng-
landi.
2. Byggingar- og landnámssjóð-
ur skal veita svo hagkvæm lán
og til svo langs tíma, að duglegir
og reglusamir menn geti, með
því að styðjast við lán hans og
vinnu sína, efnt til sjálfstæðra
heimiia hvar sem er í bygðum
landsins og lifað þar fjárhags-
lega óháðu lífi. Jörð lántakanda
með mannvirkjum, svo og ábúð-
arrétturinn, sé trygging fyrir lán-
um úr byggingar- og landnáms-
sjóði.
3. Leggja skal megináherslu á
að fjölga heimilum þar, sem
skyldmenni eiga aðgang að jörð
sameiginlega og óska þar að vera.
Tryggja skal með lögum, að jarð-
ir, sem bættar hafa verið með
aðstoð byggingar- og landnáms-
sjóðs, verði hvorki seldar, leigðar
eða afhentar við arfaskifti með
hærra verði en svo, að afgjaldið
samsvari 4% af fasteignamati
jarðarinnar, með tilheyrandi
byggingum“.
.
„Með því að ágreiningsatriði
það, sem var þess valdandi, að
svokölluð áburðarmálsnefnd var
kosin, er nú til lykta leitt á þann
hátt sem báðir málsaðilar hafa
sætt sig við, þá sér Búnaðar-
þingið ekki ástæðu til þess að
nefndin ljúki störfum og skili
áliti sínu“.
Var þessi tillaga samþykt með
8 atkv. gegn 1.
Um kvöldið, eftir að tillögur
þessar voru samþyktar, komu
búnaðarþingsmenn og starfs-
menn félagsins saman til kvöld-
verðar og samdrykkju og sátu til
miðnættis við ræður, söng og
annan gleðskap og voru þar
bomar fram um það margar
óskir, að Búnaðarfélagi Islands
mætti famast vel í framtíðinni,
svo að það gæti rækt vel sitt
þýðingarmikla starf fyrir ís-
lenskan landbúnað.
IL
Allir góðgjamir menn munu
fagna þessum málalokum.
Það sem tekist hefir, er það,
aö sameina aftur þá krafta sem
standa að Búnaðarfélagi Islands,
sem nauðsynlega þurfa að standa
saman til þess að félagið geti
rækt starf sitt.
Hér verður ekki rakin upp
misklíðarsagan, né tilefni hexm-
ar; til þess er engin ástæða.
Þess skal einungis getið, að
það var formaður félagsins sem
fyrst og fremst gekst fyrir því
að þessar sættir tækjust. Er það
í beinu framhaldi af aðstöðu
hans frá upphafi. Vom það til-
lögur hans að Sigurður Sigurðs-
son gegndi búnaðarmálastjóra-
starfinu til Búnaðarþings, en
staðan væri þá laus til ráðstöf-
unar. Félst og öll stjómin á það
um haustið að veita ekki stöð-
una heldur bíða Búnaðarþings.
Og nú er starfi búnaðarmála-
stjóra skift milli tveggja, án
þess að fjölgað sé starfsmönn-
um, þvi að jafnframt eiga þeir
að rækja önnur störf.
Verður Sigurður Sigurðsson
aftur búnaðarmálastjóri og fær
að njóta sinna miklu og góðu
krafta á því sviði sem hann
jafnan hefir notið sín best og
getið sér bestan orðstýr fyrir,
en hinn hluti starfanna, sem eigi
hefir eins legið fyrir honum verð-
ur falinn öðrum búnaðarmála-
•tjóra.
Eiga þeir mikinn heiður skilið,
sem deilt hafa undanfarið, en
nú hafa látið það niður falla og
tekið höndum saman til sam-
starfs.
En þeir einir harma þessi
málalok, sem í ábyrgðarleysi
sínu hafa blásið að eldi sundur-
lyndis, með þáð fyrir augum, að
spilla þjóðnýtri starfsemi og
jafnframt að gera tortryggileg-
an pólitískan andstæðing.
Þungan, en maklegan dóm,
hefir Búnaðarþingið kveðið upp
yfir þessum mönnum, í viðbót
við þann sem yfir sumum þeirra
var kveðinn áður af landbúnað-
amefndum Alþingis og almenn-
ingsálitinu.
----o----
Albingi.
Ný frumvörp.
Frv. um nýtt strandferðaskip
(Flm. Sv. ö., Tr. Þ., J. G., Þorl
J., Ben. Sv. og H. St.) Ríkis-
stjómin láti byggja skip 4—500
smálesta og eigi síðar en svo að
það geti tekið til starfa vorið
1928. Á þetta skip að ganga
milli smáhafna, sem vandkvæði
eru á siglingum til. Farþegarými
hafi það fyrir 40—50 farþega og
sé einkuð miðað við 2. og 3. far-
rými. Þá sé í því 70—80 ten-
ingsmetra kælirúm. Heimilt sé
stjórninni að taka lán til bygg-
ingar skipsins.
Frv. um bygging ábúða og út-
tekt jarða (Flm. Jör. Br., Jón
ól. og M. T.). Miðar það mest
að því að koma í veg fyrir rán-
búskap og tryggja rétt leiguliða
m. a. með því að áskilja þeim
verð fyrir umbætur þær, er þeir
gjöra á ábúðarjörðum sínum. Svo
er fyrir mælt, að eigi megi leggja
hjáleigu til heimajarða nema
með samþykki sveitarstjómar
eða hlytja hey af jörð til sölu.
Ekkja haldi ábúðarrétti manns
síns svo að böm hans og fóstur-
börn. Leiguliðar mega gjöra vot-
heysgryfju og áburðarhús ur
steini og eiga kröfu til endur-
gjalds við brottför.
Einar Jónsson flytur frv. um
sandgræðslu. (br. á lögum). Mið-
ai* það að því að hækka ríkis-
sjóðsstyrkinn til sandgræðslunn-
ar.
Sigurjón Jónsson flytur frv.
um stofnun gagnfræðaskóla á
Isafirði.
Héðinn Valdemarsson flytur
frv. um skifting Gullbringu- og
Kjósarsýslu í 2 kjördæmi og
kjósi 1 þingmann hvert. Sé
Hafnarfjörður sérstakt kjördæmi.
Samhljóða frv. bar Jón Baldvins-
son fram á síðasta þingi.
Þingsályktunartillögur.
Sveinn Óiafsson og Ásgeir Ás-
geirsson flytja þál. um skipun
milliþinganefndar til að „rann-
saka hag bátaútvegsins og gjöra
tillögur til tryggingar honum“.
Bemharð Stefánsson og Jón
Guðnason flytja þál. um lög-
heimili og bygðarleyfi. M. a. er
þar skorað á stjómina, „að taka
til athugunar hvort ekki sé til-
tæklegt, að setja lagaákvæði, er
gefi bæja- og sveitastjórnum rétt
til að takmarka innflutning fólks,
sem hætta er á að verði þeim
til byrði“.
Jónas Jónsson flytur 2 þál.
önnur er um byggingar og land-
námssjóð. Birtist hún annars-
staðar í blaðinu.
Hin þál. er um ungmennaskóla
í Reykjavík. Er þar farið fram
á að bæta úr skólaleysi Reykvík-
inga og komast þó hjá því að
verja fé til skólahúss þess hins
mikla, er stjómin leggur til að
reist verði. Samkv. þál. á að
stofna ungmennaskóla er veiti
almenna fræðslu, bóklega og
verklega, á svipaðan hátt og al-
þýðuskólamir á Núpi og Laug-
um. Fari kensla fram seinni
hluta dags í Mentaskólanum og
öðrum skólahúsum ríkisins. Auk
þess er stjóminni falið að kom-
ast að samningum við eiganda
„Nýjabíó" um að fá að nota sal
kvikmyndahússins til fyrirlestra
og kenslu með kvikmyndum.
Skólagjald sé greitt, 100 kr. á
nemanda. Stjómin láti gjöra
teikningu og áætlun um bygg-
ingu skólaeldhúss og vinnustofu
til verklegs náms.
----o----