Tíminn - 06.08.1927, Blaðsíða 1

©Jaíbfcri
09 afgret&sluma&ur !T í m a n s er
SannDetg J) o r s I e t n s öó 11 i r,
Sambanösþúsirtu, XeYfjartf.
^fgtcifcsía
Cimans er i Sambanösfyúsinu.
®ptn öaglega 9—(2 f. t},
Sími 490.
XT. ; .
Reykjavík, 6. ágúst 1927.
Innilegar þakkir til Biskupstungnamanna fyrir vinsemcl þá, er þeir
xýndu mér og fjölskyldu minni með kveðjusamsœti 23. júli síðastl. og
virðulegn gjöf.
Skúli Amason, læknir
frá Skálholti.
Stjórnarskiftin.
Eins og getið var um í síðasta
blaði, bað stjórnin um lausn frá
embætti. Konungur veitti henni
lausn, en bað hana um að gegna
embætti þangað til að ný stjóm
væri mynduð. Síðan símaði kon-
ungur til miðstjórnar Framsókn-
arflokksins og bað hana að gang-
ast fyrir stjómarmyndun. í mið-
stjórninni eiga sæti: Magnús
Kristjánsson, formaður, Tryggvi
Þórhallsson, Jónas Jónsson, Klem-
ens Jónsson og Ásgeir Ásgeirs-
son, og eiga þeir að hafa for-
göngu að skipun hinnar nýju
stjómar. Til stjórnarmyndunar
má fara tvær leiðir eins og bent
var á: Að kalla saman aukaþing,
eða að mynda stjórnina eftir
samkomulagi við þingmenn
Framsóknarflokksins, án þess
þing sé kvatt til setu. Miðstjóm-
in hefir ákveðið að reyna síðar-
nefndu leiðina, en þar eð erfitt
er að ná sambandi við þingmenn
flokksins, sem búsettir era víðs-
vegar um land, verður sennilega
nauðsynlegt að halda flokksfund
í Reykjavík. Má gera ráð fyrir
því, að stjórnin verði ekki mynd-
uð fyr en undir næstu mánaða-
mót.
Tungur tvær.
Mánuðum og árum saman hef-
ir það verið aðalvopn íhaldsblað-
anna í baráttunni gegn Fram-
sóknarmönnum, að fullyrða að
þeir væru dulbúnir Jafnaðar-
menn, enda vildu þeir alt fyrir
Jafnaðarmennina gera,
I byrjun hinnar nýafstöðnu
kosningabaráttu var þetta einnig
aðalvopn Ihaldsblaðanna, eins og
öllum landslýð er kunnugt. „Sam-
bræðslan“ milli Framsóknar og
Jafnaðarmanna, var umtalsefnið
blað eftir blað. Rituðu Ihalds-
blöðin á að giska tíu sinnum
meir um þetta en um nokkurf
atriði annað.
En svo kom alt í einu annað
hljóð í strokkinn. Allra síðustu
dagana sneru Ihaldsblöðin öllum
huga að Reykjavíkurkosningun-
um. Og' þá lýstu þau því yfir, og
margendurtóku að Framsóknar-
mennimir í bænum myndu allir
sem einn kjósa frambjóðanda
frjálslynda flokksins, Jakob Möll-
er. Var það sérstaklega dregið
fram að ritstj. Tímans hefði
gengið fram fyrir skjöldu í þessu
efni, og að annar af þingmönn-
um flokksins (B. Sv.) væri með-
mælandi Jakobs.
„Sambræðslan“ við Jafnaðar-
menn var alt í einu steingleymd.
Kosningarnar eru um garð
gengnar. Og byrjaður er aftur
söngurinn sami um „sambræðsl-
una“. —
Einstaklingnum getur tekist
það, 1 bili, að hafa upp úr því,
að eiga tungur tvær og tala sitt
með hvorri.
En fyrir heilan stjómmálaflokk
er það dauðadómur, þegar flokks-
blöðin verða svo berlega tvísaga,
svo að öll þjóðin hlýðir á, með
fárra daga millibili.
Einn naglinn er þetta, af mörg-
um í líkkistu íhaldsins íslenska, í
nútíð og framtíð.
---o——
Hrá úílöndum.
I Rúmeníu hefir verið óeirða-
samt síðan konungurinn andaðist.
Vill mikill hluti þjóðarinnar, að
Carol, fyrverandi ríkiserfingi,
taki við völdunum, en hann hafði
áður afsalað sér erfðaréttinum
vegna kvonfangs síns. Lítur ó-
friðlega út í landinu og má jafn-
vel búast við borgarastyrjöld.
— Ógurlegt vatnsflóð varð ný-
lega í Kína. Kulingfljótið flæddi
yfir heil héröð. Tíu þúsund
manns druknuðu og hundruð þús-
unda manna eru heimilislausir.
Eignatjón varð stórkostlegt.
Þessi héröð voru frjósöm og
þéttbygð akuryrkjusvæði.
— Enginn árangur hefir enn
orðið af flotamálaráðstefnunni í
Genf, en Bandaríkjamenn ætla
nú að auka sinn flota. Þeir hafa
ákveðið að láta smíða sex beiti-
skip. Þetta var • samþykt í íyrra,
en allir bjuggust við því að
stjórnin myndi fresta fram-
kvæmdum þangað til útkljáð væri
um flotasamningana milli stór-
veldanna. En nú hefir Banda-
ríkjastjórn verið farið að leiðast
þófið. Búist er við að þessi á-
kvörðun geti haft alvarlegar af-
leiðingar.
— Vesúvíus er nýlega farinn
að gjósa. ógurlegir hraunstraum-
ar renna niður hlíðamar. Fólkið,
sem bjó umhverfis fjallið, er að
flýja burf.
— I Kína vinnur norðurherinn
stöðugt á. Reynt er að semja
frið milli herforingjanna, en ekki
virðist það ætla að ganga greið-
lega.
— Coolidge Bandaríkjaforseti
hefir lýst því yfir að hann muni
ekki verða í kjöri við næstu for-
setakosningar.
— I Porfúgal hafa verið mikl-
ar óeirðir og uppþot. Orsakir til
þess voru fjárhagserfiðleikar og
atvinnuleysi. Margir stjórnmála-
menn hafa verið settir í varðhald
og vopnaðar hersveitir halda
vörð á götunum í Lissabon.
— Verslunarviðskifti halda
áfram milli Englendinga og
Rússa, enda þótt sendiherra-
sambandinu væri slitið.
— Miklir jarðskjálftar geysa í
Kasnu-héraði í Kína. Mörg þús-
und manna hafa farist. Það er
ekki ein báran stök hjá Kínverj-
um nú sem stendur.
o-----
Ásgrímur Jónsson málari er
nýlega farinn austur í Horna-
fjörð til þess að mála þar í sum-
ar. Einhverjar fegurstu og vinsæl-
ustu myndir hans eru úr Horna-
firði; það eru vatnslitamyndir,
og eru nú mörg ár síðan hann
var þar austur frá og gerði þær
myndir. „Hornafjarðarmyndim-
ar“ eru viss áfangi og merkileg-
ur á listabraut Ásgríms. Hin síð-
ari árin öll hefir Ásgrímur mál-
að mestmegnis með olíulitum, og
er líklegt, að hann geri nú olíu-
litamyndir úr Hornafirði. Verð-
ur þá fróðlegt að bera þær sam-
an við hinar eldri myndirnar,
þar sem íslenskri heiðríkju og
sólskini hefir verið best náð á
myndum.
Tryggvi Þórhallsson er enn
rúmfastur, en er þó á góðum
batavegi.
Grettissund.
Erlingur Pálsson syndir úr
Drangey.
Það afrek Grettis, er hann
lagðist til lands úr Drangey, mun
lengst lifa af öllum þeim hreysti-
verkum, er sagan greinir frá hon-
um. Þar komast engar ýkjur að.
Vegalengdin sýnir sig, og sær-
inn er kaldur og samur sem fyr.
Nú mun vera þrem sumrum fátt
í 900 ár síðan Grettir svam úr
Drangey, og allar þessar aldir
hafa Islendingar munað hetjudáð
hans. En enginn hefir gert þetta
eftir fyr en nú.
Erlingur Pálsson synti úr
Drangey upp að Reykjum á
sunnudaginn var, 81. júlí, síðari
hluta dags, og var 4 stundir og
25 mín. á sundinu. Hann lagðist
úr eynni kl. 5.40 síðdegis, með
byrjandi aðfalli, og var veður
kyrt og gott. Sjórinn var 11
stiga heitur. Eriingur hafði með-
straum og stillu fyrst lengi, og
sóttist mjög vel sundið. Síðan
gerði kalda á noi’ðan talsverðan,
og var þá vindur og straumur
með Erlingi, en straumurinn svo
þungur, að hann bar af réttri
leið og of mjög inn fjörðinn, og
varð það honum til meins. Þá er
eftir var þriðjungur leiðarinnar,
gerðist allhvast af útnorðri og
talsverð kvika, en straumurinn
varð æ því þyngri, er nær dró
landi, en þó var nú ekki annar
kostur en að synda þvert í
strauminn. En Erling bar inn
með landinu og náði hann ekki
Reykjadiski, en þangað er
skemst úr eynni. Vai’ð honum
sundið fyrir þetta heilli röst
lengra, að ætla má, og kom hann
að landi lítið eitt utan við bæinn
á' Reykjum, þar sem heitir
Hrossavíkurnef. Þá var kl. 5 mín.
yfir 10 um kvöldið. Erlingur
var þá allmjög þrekaður af sjáv-
arkuldanum. En félagar hans
fóru með hann í Reykjalaug og
lauguðu hann og lrrestu á heitri
mjólk, en síðan fylgdu þeir hon-
um til bæjar á Reykjum og mat-
aðist hann þar, en fór síðan um
nóttina inn á Sauðárkrók á vél-
bátnum, sem í förinni var.
Erlingur synti svokallað þol-
skriðsund (einskonar ,,crawl“)
alla leiðina, með hægum og jöfn-
um tökum, en stöku sinnum
bringusund, nokkur tök í einu.
Hann hvíldi sig aldrei alla leið-
ina, neytti einskis og fékk enga
hressingu af neinu tæi. Hann
var svo búinn til sundsins, að
hann var í þrennum sundklæð-
um, þar af einum með sérstakri
gerð og gegnvættum í olíu. Tvö-
falda sundhettu hafði hann á
höfði, niður fyrir eyru, vel um
búið og vandlega smurt höfuðið,
glófa á höndum og allur líkam-
inn makaður í feiti, sem vand-
legast, til þess að verjast kuld-
anum. Engin sundgleraugu hafði
hann, og bagaði hann sjávar-
selta í augun, er á leið sundið.
Tveir bátar fylgdu honum, vél-
bátur og róðrarbátur lítill. Föru-
nautar hans voni ólafur bróðir
hans, Sigurjón Pétursson, sem Er-
lingur hafði kjörið með sér, og
Benedikt G. Waage, formaður
íþróttasambandsins, héðan að
: sunnan, en þai' að norðan fimm
j menn; foringi var Bjarni Jónsson
| Drangeyjarformaður, nákunnug-
! ur þessum slóðum, reyndur mað-
! ur og glöggskygn.
Erlingur var allþreyttur næsta
morgun og hafði nokkurn hita.
Lá hann þann dag mestallan og
svaf og hvíldist. Ekki er þess
getið, hvort konur gengu í stof-
una til hans, er hann svaf. En
mikil vai' gieði manna þar norður
frá yfir afreki hans, og var fáni
við hún á hverri stöng á Sauðár-
króki þann dag. En næsta dag
kendi Eriingur sér einskis meins
og steig á hest sinn og þeir fé-
lagar og héldu landveg alt til
Borgarness og komu með vélbáti
þaðan um miðjan dag í gær. Var
Erlingi tekið með kostum og
kynjum, er hann bar hér að
landi, og vissu þó fáir um komu
hans, því að hann kom fyr en
ætlað var.
Ekki þarf að orðlengja um
það, hversu frábæra þrekraun
Erlingur hefir hér af höndum int.
En þó liggur þrautin í öðru en
flestir munu ætla. Það er .ekki
ýkja mikið í sjálfu sér að synda
aðra eins vegalengd, né heldur
að halda sér á sundi í 4—5
stundir. En að þola sjávarkuld-
ann og áreynsluna alt í senn,
það er raunin. Kuldinn er seig-
drepandi, og það er feiknaorka,
sem hann sýgur úr hverri taug í
slíku volki. Þess vegna er illa
hægt að bera saman sund hér við
íslandsstrendur, í okkar kalda
sjó, og’ sundþrautir í hlýrri höf-
um.
Skemsta leiðin úr Drangey til
lands er rúm 6V2 röst (talin
6650 stikur), en sundleið Erlings
mun hafa verið um IV-i röst, og
þó raunar lengri miklu, vegna
andstreymis, sem hann varð að
þreyta við allan síðari hluta leið-
arinnar.
Eg get ekki stilt mig um að
taka hér upp frásögnina um sund
Grettis í sögu hans. En öll verð-
ur sú lýsing- ennþá trúverðulegri,
er sundið er nú synt öðru sinni.
En galli er það á þeirri frásögn,
að ekki er vel ljóst, hvenær á ár-
inu sundið varð, en þó má af
mörgu marka, að það hafi verið
um haustið. Eldurinn í stofunni
á Reykjum bendir á, að farið
hafi verið að hausta að og
kólna. En litlu seinna segir:
„Þetta sumar kom skip út —“
Þar var á Hæringur. „Hann fór
til vistar með Þorbirni öngli ok
var þar fram á haust — — ok
eftir þetta fóru þeir til Drang-
eyjar“. Þessi för hefir verið sama
haustið og Grettir sótti eldinn,
en þó seinna. Hér er ekki rúm til
að rekja þetta frekar. En væri
allar líkur saman teknar, mundi
hægt að fara nærri um það,
hversu lengi Grettir hafi verið á
sundinu, og er það ætlun mín,
að hann hafi verið litlu lengur
en Erlingur. En þó gerir sundið
þar ærinn mun, því að varla
hefir Grettir kunnað skriðsund
35. blaö.
eða annað sund jafngott því,
heldur synt bringusund. En
Grettir mun hafa fengið betra
veður, og ef til vill hagstæðari
straum.
„— — Grettir spurði Illuga,
hvat þá væri til ráða; enn hann
kvaðst eigi annat sjá, enn þeir
myndi þar verða at bíða til þess
er skip bæri at. Grettir sagði, at
þeim var blint til þess at ætla
— „mun ek heldr hætta til, hvárt
ek komumst til lands“. „Mikit
þykki mér þat“, segir Illugi, „því
at vit erum upp gefnir, ef þér
verðr nökkut“. „Eigi * mun ek á
sundi drukna“, sagði Grettir. —
— Býst Grettir nú til sunds, ok
hafði söluváðarkufl ok gyrðr í
brækr. Ilann lét fitja saman
fingrna. Veðr var gott. Hann
fór at áliðnum degi ór eyjunni.
Allóvænlegt þótti Illuga um hans
ferð. Grettir lagðist nú inn á
fjörðinn, ok var straumr með
honum, enn kyrt með öllu. Hann
sótti fast sundit, ok kom inn til
Reykjaness, þá er sett var sólu.
Hann gekk til bæjar at Reykj-
um, ok fór í laug um náttina, ok
fór síðan í stofu. Þar var mjök
heitt, því at eldr hafði verit um
kveldit, ok var lítt rokin stofan.
Hann var móðr mjök ok sofnaði
fast. Lá hann þar alt á dag
fram--------“.
Nú loks hefir annar Islending-
ur unnið hina sömu þraut og
Grettir. Raunar mun enginn
leysa hina sömu þraut, því
að Gretti skorti marga þá kunn-
áttu og reynslu, sem nútíðar-
menn hafa; hann lagði á sundið
aleinn og fylgdarlaus, og átti alt
undir sér einum, einskis úrkosta,
ef nokkuð hlektist á, en rétt-
dræpur, þegar hann næði landi,
ef svo hefði til borið. Vegna
þessa mun sundraun Grettis um
allar aldir verða svo einstætt af-
rek, að enginn megi þar framar
komast.
Allir munu því vel fagna, að
Erlingi Pálssyni auðnaðist fyrst-
um að synda sund Grettis, og er
hann vel að því kominn, slíkur
sundgaipur sem hann er og að
öllu hinn besti drengur. En ann-
ar maður átti og þetta vel skilið,
en það er Páll Erlingsson faðir
hans, sem varið hefir til þess
allri æfi sinni að kenna íslend-
ingum að fleyta sér og lauga sig
í vatni. Ilann hefir unnið eitt hið
langmerkasta æfistarf, sem hin
hverfandi kynslóð lætur þjóð
sinni í arf. Launin voru löngum
smá. En nú hefir Páll fengið hin
bestu laun trúmensku sinnar, er
sonur hans verður til að vinna
það afrek á sundi, sem enginn
treystist áður til í 9 aldir sam-
fleytt.
Helgi Hjörvar.
-o-----
Flóaáveitan hefir gefist vel í
vor að því leyti, að vel sprettur
þar sem vatnið nær til. En ærnir
ágallar koma fram í skurðagerð-
inni, svo að stór svæði hafa legið
vatnslaus. Það er sagt mesta
meinið, að aðalskurðurinn hefir
dýpkað sjálfkrafa; vatnsmegnið
hefir grafið sig niður, svo djúpt,
að yfirborð vatnsins verður lægra
en hliðarskurðirnir, en þeir
standa þurrir. Hefir aðalskurður-
inn þannig orðið á köflum eins
og sjálfstætt vatnsfall, sem erfitt
er að eiga við í gljúpum jarð-
veginum.