Tíminn - 30.08.1927, Page 1

©Jalbfcri
09 afgrci&slumaftur C i m a n s er
Xannocig fc> o r s 1 e t n s&ó 11 i r,
Samban&sijúsinu, HeYfjauif.
^fgreibsía
Cimans cr i Samban&sfyúsinu.
©pin öaglega 9—[2 f. t}.
Stmi 496.
XI. ár.
Reykjavík, 30. ágúst 1927.
Með þessu blaði tek eg við
ritstjórn Tímans fyrst um sinn.
ZBLáðumeyti IF'ra.msólsix^.a.rfLokksixis.
Hallgr. Hallgrímsson.
Kveðja
Hinn 17. nóv. næstkomandi
eru liðin 10 ár síðan ég tók við
ritstjórn Tímans. Nú er ég kvadd-
ur frá því starfi til annars
ábyrgðarmeira í bili.
Eg hverf frá ritstjórastarfinu
með söknuði. Fá eða engin störf <
munu geta jafngott tækifæri til
að kynnast mönnum um alt
land, og til þess að bera fram
og berjast fyrir þeim málum,
sem ríkust eru í huga og efst
á dagskrá þjóðarinnar. En sér-
staklega hefir ritstjórastarfið ver-
ið tilbreytingaríkt á undan-
förnum árum vegna hinna
breytilegu tíma.
Eg þakka öllum hinum mörgu
samverkamönnum mínum á
þessum árum.
Eg þakka líka andstæðingun-
um, sem oft haja vakið mig til
nýrrar og þarfrar umhugsunar
um málin.
ícyggvi Þóvhallsson
--------o---
Sfjórnarmyndunin.
Eins og gert var ráð fyrir,
komu þingmenn Framsóknar-
flokksins hingað til bæjarins um
síðustu helgi. Komu þeir allir,
með tölu, en hinir síðustu komu
ekki fyr en á mánudag, svo að
þann dag var aðeins haldinn
undirbúningsfundur.
Um hádegi á þriðjudag komu
flokksmenn á fund aftur — voru
fundirnir haldnir í fundasal efri
deildar Alþingis. Fór þá fram at-
kvæðagreiðsla um það hver skyldi
taka að sér, af ílokksins hálfu, að
reyna að mynda nýja stjórn. Var
Tryggvi Þórhallsson þm. Stranda-
manna kjörinn til þess með öll-
um atkvæðum. — Tr. Þ. var ekki
á þessum fundi.
Samkvæmt eigin ósk og margra
flokksmanna lagði Tr. Þ. mikla
áherslu á að fá bónda í ráðu-
neytið. Var þess mjög leitað og
fleiri en einn tilkvaddur úr flokki
þingbændanna, en þeir gerðu
þess engan kost.
Á fundi sem haldinn var fyr-
ir hádegi á fimtudag bar Tr. Þ.
fram tillögu sína um skipun
stjómarinnar. Var sú tillaga sam-
þykt með öllum atkv.
Þingmenn Framsóknarfl., 19 að
tölu, tóku einir þátt í ráðagerðum
og atkvgr.um stjómannyndunina.
Tr. Þ. var falið af flokknum
að hafa tal af andstæðingum
íhaldsstjórnarinnar í þinginu ut-
an Framsóknarflokksins, um af-
stöðu þeirra til hinnar nýju
stjórnar. Gunnar Sigurðsson, sem
væntanlega verður í kosninga-
sambandi við Framsóknarflokklnn
lýsti yfir hlutleysi sínu gagn-
vart hinni væntanlegu stjórn,
fyrst um sinn. Þingmenn Alþýðu-
flokksins sem staddir eru hér-
lendis: Jón Baldvinsson, Erlingur
Friðjónsson, Haraldur Guðmunds-
son og Sigurjón Ólafsson lýstu
yfir hlutleysi gagnvart stjórninni
fyrst um sinn.
Skipun Tr. Þ. sem forsætisráð-
herra barst símleiðis frá konungi
á laugardag, og sendi hann þá um
hæl tillögur um hina ráðherrana
og verkaskifting innan stjórnar-
Þá hefir Framsóknarflokkurinn
í fyrsta sinni myndað ráðuneyti.
Við stjórninni hafa tekið þrír af
helstu foringjum flokksins, menn,
sem undanfarin ár hafa unnið
saman 1 baráttunni gegn Ihaldsfl.,
og sem hafa stýrt Framsóknar-
Tryggvi Þórhallsson.
flokknum til sigurs í kosninga-
baráttunni í sumar. Það var eðli-
legt og réttmætt að einmitt þess-
ir menn skyldu taka við völdun-
um, úr því að Framsóknarmenn
áttu að rnynda ráðuneyti, enda
kaus þingflokkurinn þá 1 einu
hljóði. Ráðherrarnir eru allir svo
þj óðkunnir stj órnmálamenn, að
þess gerist ekki þörf að skrifa
um þá langt mál. Skal hér aðeins
skýrt frá helstu æfiatriðum
þeirra.
Tryggvi Þórhallsson forsætis-
og atvinnumálai'áðherra er fædd-
ur 9. febr. 1889. Tók stúdents-
próf 1908, guðfræðipróf 1912.
Vígðist til Hestþinga í Borgarf.
1913 og bjó þar til 1917, er hann
var settur dócent við Háskólann.
Tók við ritstjórn Tímans haustið
1917 og hefir gegnt henni síðan.
Ilann hefir verið fulltrúi á Bún-
aðarþinginu 1919—1927. 1 stjórn
Búnaðarfélagsins síðan 1924 og
kosinn formaður þess 1925.
Tryggvi hefir setið á þingi sem
fulltrúi fyrir Strandasýslu síðan
1923 og hefir jafnan átt sæti í
fjárveitinganefnd neðri deildar.
Hann sat í milliþinganefnd í kæli-
skipsmálinu 1924—25 og var skip-
aður í gengisnefndina 1925, sem
fulltrúi fyrir landbúnaðinn og
hefir átt þar sæti síðan. Á síðasta
þingi var hann varforseti samein-
aðs Alþingis. Ritari í miðstjórn
Framsóknarflokksins hefir hann
verið síðan 1923.
Magnús Kristjánsson fjármála-
ráðherra er fæddur 18. apríl 1862.
Hann byrjaði snemma á að reka
verslun og útgerð á Akureyri. í
bæjarstjóm Akureyrar sat hann
tuttugu ár, alt þai til hann flutti
til Reykjavíkur.
1 ársbyrjun 1918 var hann
skipaður í stjórn landsverslunar-
Magnús Kristjánsson.
innar og 1920 varð hann forstjóri
hennar, og hefir gegnt því starfi
I síðan.
Árið 1905 var Magnús kosinn
þingmaður fyrir Akureyri. Sat
1 hann á þingi til 1908. Svo var
1 hann aftur kosinn 1913, og var þá
■ þingmaður bæjarins í tíu ár. í
1 fyrra varð hann landskjörinn
' þingmaður.
Magnús fylgdi Heimastjórnar-
; flokknum, en gekk svo í Fram-
innar. Skipun hinna ráðherranna
kom á sunnudag. Daginn eftir, á
höfuðdag, tók nýja stjórnin við
störfum.
Heyrst hafa raddir um að
réttara hefði verið að kalla sam-
an aukaþing til stjórnarmyndun-
arinnar o. fl. Kostnaður af því
iiefði varla orðið undir 100 þús.
kr. Nú er stjómin mynduð án
aukaþings og kostnaður verður
ekki nema örlítið bi’ot af því sem
aukaþing hefði kostað.
Vafalaust hefir aldrei fyr
gengið eins fljótt og friðsamlega
að mynda stjórn á íslandi. Tii
samanbui’ðar rná minna á hvernig
gekk eftir síðustu almennar kosn-
ingar. Jón Þorláksson tók þá að
sér að reyna að mynda stjóm
rétt eftir þingbyrjun, laust eftir
miðjan febrúar. Hann vann að
því vikum saman og varð svo að
gefast upp. Ihaldsstjórnin var
ekki mynduð fyr en 22. mars.
Vitanlega töfðust þingstörfin af
þessu til stórra muna.
----o---
M n teöjM. Ésssir
I Morgunblaðinu í dag stendur
þessi klausa:
„Haft er eftir yfirvaldi Ámes-
inga, að hann búist ekki við, að
hinn svonefndi Framsóknarflokk-
ur verði langlífur með hinni ný-
bökuðu stjórn“.
Þetta eru tilhæfulaus ósannindi.
Og líka rakalaus.
Eg studdi tilnefning síra
Tryggva sem forsætisráðhen'a.
Eg mælti eindregið með því að
Jónas Jóixsson tæki að sér kenslu-
og dómsmálin.
Eg átti þátt í því, að Magnús
Kristjánsson vanst til að taka að
sér fjármálaráðuneytið. —
Eins og vænta mátti telur Mbl.
það reginhneyksli, að Jónas taki
að séi' núvei’andi dóms- og kirkju-
málaráðuneyti.
Kenslumálin eiga rétt á að fá
einhverntíma mann, sem líklegur
er til að sinna þeim af fullii al-
vöru.
Hitt væri hneyksli, ef dóms-
málaráðuneytið væri ekki svo
stai’fsmönnum skipað, að öllu væx’i
óhætt þótt ráðheiTa væri ekki
lögfræðingur.
Og mig minnir, að það væi’i
ekki sérstaklega meðferð dóms-
málanna, sem yrði Birni Jóns-
syni, bestu minningai’, að falli.
St. í Reykjavík, 26. ág. 1927.
Magnús Torfason.
-----o----
sóknarflokkinn, þegar Heima-
stj órnarmenn tvísti’uðust. Haixn
var síðasta ár foi’maður mið-
stjórnar Framsóknai'flokksins. Á
síðasta þingi var hann kosinn í
bankaráð Islandsbanka.
Jónas Jónsson dóms- og kii’kju-
Jónas Jónsson.
málai’áðherra er fæddur 1. nxai
1885. llanix gekk á Akureyrar-
skólann og lauk þar pi’ófi 1905
með ágætis eixxkunn. Síðan stund-
aði hann nánx við Ruskin College í
Oxford og íleiri ei’leixda skóla.
'Haixn konx heim 1909 og varð
kennai'i við kennaraskólann og
gegndi því stai’fi til 1919 er hann
vai'ð skólastjóri við Samvinnuskól-
ann og hefir verið það síðan.
Hann lxefir samið kenslubækur í
sögu íslands og náttúrufi-æði, og
skixfað fjöldamargar í'itgei'ðir í
íslensk tínxai'it.
Haixix varð landkjörinn þing-
maður 1922, var kosinn í lögjafn-
aðai'nefndina 1926 og á síðasta
þingi var hann kosinn í hið ný-
stofnaða bankaráð Landsbankans.
Jónas var ritstjóri „Skinfaxa"
1911.—1917 og Tímai'its Sam-
vinnufélaganna og Samvinnunnar
síðan 1916, er Sigui’ður Jónsson
á Ystafelli lét af því starfi. Hann
hefir átt sæti í miðstjórn Fram-
sóknax-flokksins síðan 1921.
„Eg er ekki
dómsmálaráðherra“
M. Guðm. hefir látið Mbl. flytja
kveðju sína til eftirmannsins, sem
dómsmála-, heilbi'igðis-, kirkju- og
kenslumálaráðherra. M. G. kýs að
beita orðbragði háskrilsins. En
við þann samanbui'ð sem hægt er
að gera nú á aðstöðu þeii’ra
tveggja manna sem ílxaldið hefir
á undanförnum árum fengið for-
stöðu 1. skrifstofu og J. J. sem
um stund á að hafa þar vei’k-
stjóm nxá líka tala nxeð rökunx,
og það þykir betur hlýða hér.
M. G. telur það kórvillu að J. J.
geti verið dómsmálaráðherra af
því hann sé ekki lögfræðingur.
En hann gleymir því að deildin
er fjórskift. Þar eru fernskonar
nxál til meðferðar. Langmestu af
því fé senx skrifstofan i’æður að
nokkru yfir, fer til uppeldismála
og heilbi'igðismála, lækna og
sjúkrahúsa. Þá koma kirkjumálin,
og loks dómsnxálin, og þau
snerta vitanlega beinlínis lang-
fæsta menn í landinu. J. M. og
M. G. hafa stýi*t þessai’i fjór-
skiftu deild. Þeir hafa verið lög-
fi'æðingar að vísu, þótt lítinn
ávöxt hafi það virst bera. En um
öll hin málin hafa þeir báðir veiið
38. blað.
í einu fáorðir, áhugalausir, og
jafnvel gert maima mest til að
hindra umbætur í þessum grein-
um.
M. Guðm. veit vel, að í skrif-
stofu þeirri er hér -ræðir um eru
og hafa verið þrír lögfræðingar
fastir starfsmenn, skrifstofu-
stjórinn og tveir aðstoðai’menn.
Hin lagalega foi'msþekking ætti
þess vegna að vera ti'ygð í deild-
inni. Aftur á móti er þar enginn
undirmaður nú, né hefir þar vei'ið
á undanförnum árum, er lagt hef-
ir sérstaka rækt við uppeldismál,
kirkju- eða heilbrigðismál. Getur
M. G. skilist að landið þoli það,
eins og í gai'ðinn er búið, að um
stund hafi íorustu í þeirri deild
maður sem hefir nxeiri áhuga og
þekkingu í þeim efnum en fyrir-
rennarar hans?
Að endingu þykir hlýða að láta
„verkin tala“. I heilbi’igðismálum
liefir J. J. beitt sér fyrir Ki'ist-
neshæhnu. sundlauginni við
Laugaskóla, sem mai’kar tíma-
mót í skólasögu landsins, verið
upphafsmaður að sundhallai'máli
Reykvíkinga, sem mun vera
stærsta jákvætt heilbi’igðisum-
bótamál á landi hér, beitt sér
íyi’ir íþi’óttaskólastofnun í land-
inu, og nxjög greitt fyrir manni
þeim, er komið hefir af stað um-
fangsmikilli hi'eyfingu með
heimaleikfimi. J. M. og M. G.
hafa sumpart verið mótfaílnir,
sumpai't en þó sjaldnar afskifta-
lausir um öll þessi mál.
Næst koma menningai’málin. J.
J. hefir vísað veginn um lausn
þjóðleikhússmálsins, sem áður
hafði ekki þokast úr stað. Hann
hefir beitt sér fyrir umbót Akur-
eyi'arskólans, húsabót á Eiðum,
héraðsskóla Þingeyinga og Surrn-
lendinga, húsmæðraskólanum á
Staðarfelli, Laugum og Hallorms-
stað. Unx öll þessi mál hafa
mentamálaráðheiTar íhaldsins
beitt fjandsamlegri tregðu sem
hefir tafið sum, en eyðilagt önn-
ur.
Nú nxætti vænta að þó að þeir
J. M. og M. G. hafi verið lítt fær-
ir til foi'stöðu um andlegu málin,
senx þeim voru falin, þá hafi þeir
gætt vel dómsmálanna. Þar áttu
þeir þó að hafa eitthvert vit og
máske áhuga.
En því er ekki að dreifa. Hegn-
ingai’lög landsins eru æfagömul og
úrelt, frá þeim tíma er dönsk
stjórnarvöld höfðu einræði unx
lög landsins. Það er óafmáanleg
höfuðskömm fyrir lögfx-æðinga
þá senx verið hafa hér dómsmála-
ráðherrar að hafa ekki unnið að
endurskoðun þessai'a laga.
Um löggæsluna vita allir. Fang-
arnir í hegningai'húsinu hafa far-
ið á „fylleri“ undir dómgæslu
Jóh. Jóh. og M. Guðm. og hefir
þessu vei-ið lýst á íhaldsfundi hér
í bænum fyrir kosningar. Krossa-
nesmálið þögguðu þeir niður J. M.
og M. G. Þó hafði stai'fsmaður
landsins sannað að mælikerin
voru svikin. Um meðfei'ð áfengis-
nxálanna vita allir og' gat hún
víst ekki verið öllu lélegi'i.
Fráfarandi dómsmálai'áðheiTa
íhaldsins mun hafa fundið sjálfur
hversu flokkur hans var fallinn
til gæta réttvísinnar í landinu.
Þess vegna þvoði hann hendur
sínar og flokksins í Krossanes’
með þessum oi'ðum: „Eg er ekki
dómsmálai’áðhei’ra!“ A.
-----o----