Tíminn - 23.12.1927, Blaðsíða 4

216
TIMINN
Landakotskirkja.
Frh. af 1. síðu.
margir og' þéttir og veikja út-
vegginn, verður að reisa súlur
upp með veggnum, stundum á-
fastar, stundum frá lausar, nema
efst, til að styðja vegginn. Á
sumum kirkjum, t. d. marmara-
kirkjunni miklu í Milano, eru
súlnaraðimar tvœr og þrjár, en
styðja hver aðra, veggina og
kirkjuna alla. Hér varð líka að
hafa slíkar máttarstoðir. Hættan
var á að úr steinsteypu yrðu þær
þunglamalegar, og sviplausar. En
svo er ekki, því að súlumar á
Landakotskirkju em höfuðprýði
hennar. Þær em steyptar eins og
stuðlaberg í fjallshlíð, fara ljóm-
andi vel við stíl kirkjunnar og
gefa byggingunni eðlilegan svip í
íslensku landslagi.
önnur meginuppgötvun í sam-
bandi við kirkju þessa em súl-
umar inni, sem bera uppi hvelf-
inguna. Ein aðalprýðin í fomum
gotneskum kirkjum em súlumar,
haglega tilhöggnar, eftir list-
fenga handverksmenn, sem von-
uðu að trygð þeirra í verkinu
yrði þeim brú inn í land fagnað-
arauðugs ódauðleika. Hér var
vandinn þessi: Hvemig geta
steyptar súlur borið lífsandanum
vitni? Byggingarmeistarinn hefir
leyst úr þessu eftir því sem best
var auðið. Hann hefir látið hlaða
súlumar úr steyptum steinum, úr
þéttri og vandaðri steypu. Stein-
arnir em límdir saman traust-
lega. Þeir verða aldrei sléttaðir
eða málaðir. Þeir hafa eins mikið
af svip og yfirbragði lífsins eins
og steinsteypu getur hlotnast.
Landakotskirkja verður feg-
ursta og vandaðasta kirkja sem
fram að þessu hefir verið reist
hér á landi. íslendingar mega
vera þakklátir þeim mönnum út-
lendum og innlendum, sem efnt
hafa til þessa verks. Einstöku
þröngsýnum sálum mun koma til
hugar að veldi páfastólsins færist
hér í auka að nýju, við þessa
byggingu. En þar er ólíklega til-
getið. Tímabil hinna miklu trúar-
skifta er fyrir löngu um garð
gengið. í þjóðemi og trúmálum
heldur hver sínu, svo langt sem
augað eygir út til fjarlægra
landa.
En þess má vænta að Landa-
kotsbyggingin vaidi straumhvörf-
um í íslenskri byggingarlist. Og
þar er síst ástæða til að óttast
fordæmi Rómakirkjunnar. Is-
lenska þjóðin á eftir að reisa sín-
ar kirkjur. Níu alda kristni hefir
þar næstum enga erfð eftir skil-
ið. Kirkjumar verða bygðar og
endurbygðar um alt land á næstu
mannsöldmm, annaðhvort eins og
leiðinleg fundahús, eða eitthvað í
áttina til að vera listaverk. Að
vísu skal það játað, að sú öld er
líka liðin, þegar kirkjumar vom
stórfeldustu skáldverk þjóðanna.
En Landakotskirkja sýnir að enn
má yrkja í stein, og að Islend-
ingar hafa nokkuð fram að leggja
í þeirri grein hinna fögru lista.
J. J.
---o---
Fréttastofa
Blaðamannaíélagsins.
Fréttastofa Blaðamannafélagsins
(F. B.) hefir nú verið rekin í nokkur
ár af Blaðamannafélagi íslands og
fengið til þess styrk nokkum af rík- ,
isfé. þvkir því rétt að skýra frá
| starfsemi hennar í útbreiddu lands-
málablaði. Verður stuttlega skýrt
frá starfseminni eins og hún hefir
verið til þessa og síðar drepið á ým-
islegt, sem gera mætti til þess, að
Fréttastofan gæti fært út kvíarnar.
Eins og liggja mun í augum uppi
eru skilyrði ekki góð til þess hér j
á landi, að slíkt fyrirtæki geti borið \
sig í byrjun, vegna fámennisins og
þess enn frekar, að íslensk blöð eru '
fæst fjársterk. En eftir því sem frétt- i
ir frá íslandi verða eftirsóttari úti í j
heimi og fréttafélögum fjölgar innan- |
lands ætti að draga að því, eftir j
nokkur ár, að hún kæmist af með
minni styrk en hún nú hefir. Enn
um skeið mun hún þó hafa þörf
þess styrks, er hún nýtur af opin-
beru fé, enda var mann minkaður
um 500 kr. á síðasta þingi. Styrk-
laus var Fréttastofan fyrsta árið og
hlóðsut þá á hana nokkrar skuldir,
sem nú hafa verið greiddar að mestu.
Hlutverk Fréttastofunnar er auðvit-
að fyrst og fremst að afla frétta, inn-
lendra og útlendra, handa blöðum og
fréttafélögum. Hefir tilhögunin verið
sú, að dagblöðin í Reykjavík hafa
lagt til fé fyrir skeyti frá útlöndum
og leggja þau ekki annað til Frétta
stofunnar, en þessi útgjaldaliður er
auðvitað stærstur. Vikublöðin í
Reykjavík, þau sem þátt taka í
rekstri hennar, greiða henni 25 kr.
á mánuði, en fá eins og dagblöðin
bæði innlendar og erlendar fréttir,
sem Fréttastofan fær. það, sem blöð-
in utan Reykjavíkur greiða henni, er
■y-W'f W W -y- '~T-J-W ^
Munið hin skýru orð Vestur-íslendingsins Ásmundar Jóhannssonar á síðasta aðalfondi Eimskipafélagsins:
„Sú krna, sem fer út úr landinu, er kvödd í síðasta sinn“.
Kveðjið þér ekki yðar krónu í síðasta sinn, þar sem þess þarf ekki með.
Vátryggið alt, á sjó og landi, hjá Sjóvátryggingarfélagi Islands.
mismunandi og vanalega litlar tekj-
ur af þeim. í fyrsta lagi eru sumir
þeirra fréttaritarar*) F. B. á sínu
svæði og fellur þá þóknun niður og
Fréttafélögin hafa fengið skeyti mjög
ódýrt. — það fyrirkomulag var
lengi liaft, að Fréttastofan greiddi
Landssímanum fyrir skeytin til
blaða og fréttafélaga, en þau endur-
greiddu síðan aftur F. B. Tapaði
Fréttastofan nokkru fé á þeim við-
skiftum fyrstu 2—3 árin, enda sendir
hún nú aðeins skeyti til Fréttafélaga
gegn fyrirframborgun, en fyrir lægra
gjald. Fréttafélögin hafa flest starf-
að aðeins þingtímann, en stunduni
verið mörg, einkurn á Austuriandi.
þá hefir Fréttastofan iðulega sent
skeyti til erlendra blaða og hefir
forstöðumaðurinn samband við stóra
fréttastofu i London (The Intema-
tional News Service) og eru henni
send merkustu skeyti héðan, svo
sem um stjórnarskifti og fleira. Sama
fréttastofa hefir og fengið frá for-
stöðumanninum fjölda greina um ís-
lensk e.fni, t. d. um Alþingishátíðma
o. fl. þá annast og Fréttastofan dag-
legai' skeytasendingar til skipa, botn-
vörpuskipa og farþegaskipa, og hafa
Eimskipafélag íslands og Félag ís-
lenskra botnvörpuskipaeigenda styrkt
hana til þess. þá hefir Fréttastofan
iðulega dregið saman markverðustu
tiðindi er snerta íslendinga vestan
hafs og ætti nánari skilningur milli
íslendinga vestan hafs og austan að
geta leitt af því. Er þetta í rauninni
nauðsynjaverk, ef um samstarf miRi
íslendinga austan hafs og vestan
verður að ræða í framtíðinni. Fyrir-
spurnir berast Fréttastofunni auð-
vitað iðulega, bæði utan og innan
lands frá, og er reynt að svara þeim
sem réttast og hlutlausast. Er hér nú
upp talið hið helsta, en auðvitað
mætti fleira til tína. Má geta þess í
þessu sambandi, að launin fyrir
*) Á þessu er nú orðin sú breyt-
ing, að menn, sem eigi taka beinan
þátt í stjórnmálastarfsemi, hafa tek-
ið við skeytasendingum til F. B.
islandssaga
Jónasar Jónesonar, annað hefti,
er nú komin út endurprentuð.
Hún er seld í flestum kaupfélög-
um úti um land og nokkrum bóka
búðum. 1 Reykjavík fæst hún í
Bókabúðinni á Laugavegi 46,
Bókaverslun Þór. B. Þorláksson-
ar, Bókaverslun Þorsteins Gísla-
sonar, Bókaverslun Arinbjamar
Sveinbjarnarsonar. I Hafnarfirði
hjá Einari Þorgilssyni og Þor-
valdi Bjamasyni. Verð kr. 2,50.
starfið eni lág, svo forstöðumaðurinn
verður að gegna öðrum störfum
jafnframt. Hið ákjósanlegasta væri
auðvitað, ef forstöðumaðurinn þyfti
ekki að hafa öðrum störfum að
gegna, svo hann gæti gefið sig að
starfinu óskiftur, og svoleiðis þarf
það að vera í framtiðinni, en þó má
við una eins og er um skeið.
Auðvitað gætu menn á ýmsan hátt
stutt að því, að notin af Fréttastof-
unni yrði almenningi langtum meiri.
T. d. gætu ýms félög sent henni til-
kynningar um starfsemi sína, þá er
almenning varðar. Er öllu slíku kom-
ið á framfæri við blöðin. þá gætu og
allar stofnanir, sem ríkið rekur, eða
styrktar eru af ríkisfé, iðulega sent
Fréttastofunni tilkynningar. Allar til-
kynningar eru birtar endurgjalds-
laust. Fyrir stjórnina birtir Frétta-
stofan allar tilkynningar og símar
þær að jafnaði út um land til þeirra,
sem hafa fréttasamband við hana, ef
þær varða landið í heild sinni. Æski-
legt væri, að bæði stjórnin og ríkis-
stofnanir allar, notuðu Fréttastofuna
sem mest til þessa. Eru allar tilkynn-
ingar hennar sendar öllum blöðun-
um og því réttara að senda tilkynn-
ingarnar henni, heldur en einhverju
einu blaði.
Áliugamenn í sveitum landsins
gætu unnið gott verk með því, að
senda Fréttastofunni tíðindabréf ann-
Best. — Odýrast.
Innlent.

Góð jörð í Ölfusi, alveg við
þjóðveginn, fæst til kaups og á-
búðar í fardögum 1928. Sérlega
vel fallin til ræktunar og skift-
ingar í nýbýli. — Upplýsingar
allar gefur símstöðin á Minni-
Borg og kjötbúð Kaupfélags
Grímsnesinga á Laugaveg 76 í
Reykjavík.
að veifið. í þeim væri rétt að geta
um veðráttufar, heyskap skepnu-
höld, heilsufar, byggingar og aðrar
verklegar framkvæmdir, félagsskap o.
s. frv. Fé hefir Fréttastofan ekki
fyrir hendi til þess að greiða þóknun
fyrir slík bréf nú, enda munu fæstir
láta sig muna um nokkurra aura
frímerkjakostnað, þegar um það er
að ræða, að vekja eftirtekt á því, sem
vel er gert í sveit sinni. Slíkt bréfa-
safn gæti orðið næsta merkilegt og
haft mikla þýðingu, að kaupstaðar-
búar fylgist vel með í því, sem unn-
ið er í sveitunum. þá hafa sveita-
menn og gagn og gaman af að frétta
um það, sem gerist í öðrum sveitum.
í þessum bréfum væri og sjálfsagt
að minnast merkra manna og
kvenna, æfistarfs þeirra, þegar sér-
gætu veitt tilsögn í eða aðrir
menn sérfróðir, sem til þess væru
fengnir. Þetta myndi auðvitað
kosta nokkur fjárframlög af
landsins hálfu, en myndi á hinn
bóginn horfa til verulegra bóta,
með því að mentaðir menn fengj-
ust þá í ýmsar þær stöður, sem
nú eru skipaðar ómentaðri mönn-
um.
Höfum vér helst hugsað oss,
að bæta mætti við Háskólann
kenslu í:
1. Verslun og viðskiftum.
2. Kennaranámsskeiði.
3. Rannsóknum og tilsögn í
búvísindum.
4. í ýmsum verklegum fræð-
um, svo sem tannlækningum,
lyfjablöndun, og fl.
5. Þegar honum vex svo fisk-
ur um hrygg, í íslenskri náttúru-
fræði (t. d. rannsóknir á eldfjöll-
um og jarðhita, jurtagróðri lands-
ins, fiskiklaki og fiskigöngum o.
s. frv.).
Fyrir oss vakir með þessu eitt-
hvað svipað og vakti fyrir Jóni
Sigurðssyni, er hann vildi stofna
til þjóðskóla. Vér viljum gera
Háskóla vom að þjóðskóla, þar
sem menn fái numið flest af því,
er horfi þjóðinni til nytja og
gagns.
Annars sjáum vér ekki, hvað
gera á við alla þá stúdenta, sem
að Háskólanum streyma. Því að
reyndin hefir orðið sú, að fæstir
hafa látið sér stúdentsprófið
nagja, enda veitir það ekki rétt
til neins annars en þess að ganga
á háskóla og teljum vér það illa
farið. Það ætti þó að minsta kost3
að veita réttindi á við próf úr
lægri og styttri skólum en menta-
skólar eru.
Gætu stúdentar aftur á móti
stundað eitthvert það nám um
skemmri eða lengri tíma, sem að
loknu prófi gæfi þeim rétt til að
rækja kaupsýslu og viðskifti ým-
isskonar, fá kennarastöður við
héraðsskóla og aðra skóla eða
gerði þá færa um að loknu námi
að reka hvort heldur væri land-
búnað eða sjávarútveg, þá þykj-
umst vér þess fullvissir, að draga
mundi úr aðsókninni að embætta-
deildunum og alt komast í skap-
legt horf.
Tvær aðaltillögur vorar eru því
þessar:
1. að setja einhverskonar þrösk-
uld neðan við lærdómsdeildina,
helst með sérstökum undirbún-
ingsbekk, til þess að draga úr að-
sókninni að henni og þarmeð að
stúdentsprófi.
2. að stofna til kenslu í Há-
skólanum í hagnýtum fræðigrein-
um, fyrst og fremst tii þess að
veita straum mentamanna inn í
aðrar stéttir, sem þarfnast þess
á margan hátt, og í öðru lagi til
þess að draga úr aðsókninni að
embættadeildum Háskólans.
Að lokum skal þess getið, að
sumir nefndarmenn telja það
æskilegt, að stofnaður verði sér-
stakur gagnfrwðaskóh í Reykja-
vík, ef ríkisstjórnin sér sér það
fært fjárhagsins vegna, og sé þá
mentaskólanum í Reykjavík
breytt í 6 ára samfeldan lærðan
skóla.
Akureyrarskóla mætti þá tví-
skifta þannig, að í honum sé 2
ára gagnfræðadeild 9 mánaða og
4 ára lærdómsdeild með því
skipulagi, sem stungið er upp á
hér að framan.
Háskólanum, 28. nóvember 1927.
Haraldur Níelsson.
S. P. Sívertsen.
Guðm. Hannesson
með fyrirvara.
Ágúst H. Bjarnason.
Svav formanns læknadeildar
Háskólans.
Bréfi dómsmálaráðuneytisins til
læknadeildar Háskólans, dags. 19.
þ. m. skal eg leyfa mér að svara
á þessa leið:
1. Deildin hefir nú 64 nemend-
ur.
2. Atvinnulausir læknar, út-
skrifaðir úr deildinni, eru nú 12,
þ. e. a. s.: þeir eru allir erlendis
til framhaldsnáms og munu ekki
matvinnungar, hvað þá meir. Þar
að auki mætti telja hér til 4, sem
nú hafa atvinnu hér á landi, mjög
stopula, sem aðstoðarlæknar og
staðgenglar héraðslækna, og
verða þá 16 atvinnulausir.
3. Erfitt er um það að segja,
hve margir nemendur úr deildinni
ættu á venjulegum tímum að geta
í fengið atvinnu utanlands og inn-
an ár hvert. Utanlands er að
jafnaði ómögulegt að fá atvinnu
nema læknispróf sé tekið að nýju
í því landi, sem læknirinn vill
setjast að í, og þar að auki mun
nú alstaðar yfirfult af læknum í
öllum menningarlöndum.
Hér á landi mun nú orðið full-
setið af læknum, þó að ekki séu
taldir með þeir 12 atvinnulausu.
og hafa þó óvenju margir læknar
dáið á seinni árum hér á landi.
Jafnvel þótt rúm verði fyrir
nokkra starfandi lækna hér í við-
bót á næstu árum, eg á þar við
aðstoðarlæknastöður í spítölum,
sem hljóta að koma von bráðar,
þá verða þó nokkrir afgangs at-
vinnulausir.
Síðan Háskólinn tók til starfa
hafa á 16 árum útskrifast 67
læknar eða rúmlega 4 á ári, og
er það of mikið.
4. Þó að læknanám gefi al-
menna mentun, þá má ekki gera
ráð fyrir því, að læknar hverfi
að jafnaði að öðrum störfum.
Seinni spumingunum vil eg
ekki svara að svo stöddu, vegna
þess, að nefnd situr nú að störf-
um í Háskólanum til þess að at-
huga þetta mál, og geri eg ráð
fyrir, að ráðuneytið fái vitneskju
um þá niðurstöðu, sem hún og
háskólaráð eða alm. kennarafund-
ur kemst að.
Reykjavík 28. nóvember 1927.
Guðm. Thoroddsen.
----o----
staklega stendur á, hvort sem um
eitthvert minningarafmæli er aö
ræða eða andlát o. s. frv. Slík tlð-
indabréf væri æskilegt að fá úr öll-
um sveitum. Leyfi eg mér að skora
á áhugamenn í öllum sveitum, að
verða við þessum tilmælum. þurfa
menn ekki að binda sig við það, sem
að framan er minst á, því allar upp-
lýsingar eru vel þegnar, og má til
viðbótar því, sem áður er á minst,
æskja upplýsinga um hvaða sveita-
siðir af þeim, sem gamlir mega telj-
ast, eru enn við lýði, hver gömul
áhöld eru enn notuð, hvaða bækur
mest lesnar, hver ný verkfæri breið-
ast út o. s. frv., í stuttu máli um
alt það, sem á einhvem hátt snertir
sveitamenninguna.
Að síðustu má geta þess, að Frétta-
stofan hefir stundum verið beðin að
afla upplýsinga um íslendinga í
Vesturheimi. þeir ,sem leita fregna
af vinum og ættingjum þar, verða að
skýra nákvæmlega frá skímar og
föðurnafni, fæðingarstað, hvenær
þeir, sem upplýsinga er leitað um,
fóru vestur og hvar þeir voru þar
fyrstu árin. Ennfremur hvers vegna
upplýsinganna er leitað. Nánari upp-
lýsingar viðvíkjandi því, sem aö
framan er minst á, fá menn frá for-
stöðumanninum. Utanáskrift hans er:
Axel Thorsteinson,
Fréttastofunni, Reykjavík.
Talsími: 1558. Símskeyti: F. B.
Ritstjóri: Jónas Þorbergsson,
Lokastíg 19. Sími 2219.
Prentsmiðjan Acta.