Tíminn - 25.02.1928, Side 2

84
TlMINN
0g nú stundar Valtýr Stefáns-
son alveg hliðstæða iðju sem
nafni hans stundar suður í Höfn
íslandi og Islendingum til óþurft-
ar.
Nú skrifar Valtýr Stefánsson
daglega hinar alósönnustu og al-
svívirðilegustu þingfréttir sem
nokkru sinni hafa verið skrifað-
ar á Islandi. Hann lætur sér
aldrei detta það í hug eitt augna-
blik, að blaðamaðurinn hafi
nokkurra skyldu að gæta um
sannleika í frásögn. Einungis eitt
markmið hefir hann: að svívirða
með loginni frásögn þá menn
sem bera ábyrgð á stjórn íslands,
þingmenn og stjórnendur.
Aldrei fyr hefir slíku stórflóði
ósanninda og blekkinga verið
veitt yfir þetta land.
Og tilgangurinn enginn annar
en sá að reyna að svala heift
sinni á þeim mönnum sem hafa
unnið það eitt til sakar að hafa
náð því trausti þjóðarinnar sem
þeir nafnar hafa aldrei náð.
Það var honum ósjálfrátt að
hann fékk nafnið í vöggugjöf.
En hann hefir sannarlega unnið
til að bera það.
Sami svipurinn er yfir Val-
týskunni þeirra beggja.
Styrbjörn.
-----o----
Á víðavangi.
Fáheyrt ábyrgðarleysi.
Áliti fjárveitingamefndar neðri
deildar er útbýtt í þinginu í dag.
íhaldsmenn í nefndinni hafa
skrifað undir með fyrírvara. Gera
þeir grein fyrir honum á þann
hátt sem áður mun vera óheyrt
í sögu þingsins. Þeir leggja það
til, að ef tekjuaukafrumvörp þau,
sem liggja fyrir þinginu nái ekki
fram að ganga, þá skuli fjárlög-
in, samkvæmt væntanlegum út-
gjaldatillögum þeirra við þriðju
umræðu, þó verða af greidd
með tekjuhalla! — Verður
vikið nánar að þessu í næsta
blaði.
Nú þegir danski nafni.
1 síðasta blaði Tímans var
Valtýr danski nafni beðinn að
skýra frá, hvort satt væri, að
Dánir hefðu fengið meiri stjóm-
málaást á þeim Magnúsi Guð-
mundssyni og Jóni Þorlákssyni
en á öðrum íslenskum stjóm-
málamönnum. Valtýr þegir.
Sennilega skammast hann sín
eftir allan þjóðemisrembinginn
og ilt umtal um danska peninga,
að játa þennan höfuðvott dansks
þakklætis og hylli til handa hús-
bændum sínum fyrir sonar-
lega breytni og auðsveipni við
„dönsku mömmu“. — Tíminn
bíður enn svars — til næsta blaðs.
Eftir það mun hann snúa sér í
aðra átt.
Fyrirspurn til Mbl.
í greininni „Hvað dvelur Orm-
inn langa“ í Mbl. 12. febr. síðast-
liðinn er því haldið fram að
„Tímamenn“ hafi um síðustu
kosningar lofað „að látta allri
skuldabyrði af bændum“. Eru
þar sett innan tilvísunar merkja
og höfð eftir sömu mönnum þessi
ummæli: „Stýfa! Við skulum
stýfa, þá lækka skuldirnar og þá
fáið þið margfalt fyrir afurðim-
ar“. — Nú er það föst regla
allra sæmilegra blaða, að setja
innan tilvísunar merkja þau ein
ummæli, sem fyrir liggja í skjal-
festum eða vottfestum heimildum.
Hér með er skorað á Mbl. að til-
greina heimild sína fyrir þessum
ummælum! Þögn blaðsins eða
flæmingur verður tekinn sem
jatning þess um, að það beiti rit-
falsi og segi vísvitandi ósatt til
um staðreyndir í opinberum mál-
um. Tíminn bíður svars.
B. Kr. og samábyrgðin.
Bimi Kristjánssyni er' illa við
að kannast við endaskifti sín
gagnvart samábyrgðinni. I Mbl.
21. febr. s. 1. reynir hann að
telja sjálfum sér og öðrum trú
um að samábyrgðin hans sé eitt-
hvað annað en samábyrgð bænda
sem hann hefir hamast gegn um
tugi ára. Þessi hlið á málinu
verður athuguð nánai' hér í blað-
inu ásamt öðrum. En til þess að
gefa B. Kr. ástæðu til skjótrar
og nánari umhugsunar um að-
stöðu sína, skal hann nú þegar
fræddur um skipulag tveggja af
elstu og þektustu kaupfélögum
landsins, Kf. Þingeyinga og Kf.
Eyfirðinga. Er það sem hér segir.
Bændur skipa sér 1 deildir, með
ábyrgð innan deilda, eins og B.
Kr. stingur upp á. í Eyjafirði em
deildirnar bundnar við hreppa
sömuleiðis eins og B. Kr. stingur
upp á. Er þá fengið skilyrðið
fyrir því að menn þekki hver
annars hag, sem B. Kr. telur ör-
ugt ráð gegn hættu af samá-
byrgðinni fyrir efnahag einstakl-
inganna. Nú mun B. Kr. ef til
vill segja: En deildirnar eru í á-
byrgð sín á milli og af því staf-
ar hættan. — En þá vill Tíminn
spyrja B. Kr.: Ef hver deild út
af fyrir sig er trygg, hví er það
hættulegt, að þær séu fleiri sam-
an? Skýringar dæmi: Ef hvert
einstakt líffæri í líkama manns-
ins — til dæmis að taka B. Kr„
er heilbrigt, er þá líkaminn ekki
allur heilbrigður? Svar óskast.
Laxveiði í sjó.
Sveinbjöm Sveinsson bóndi að
Hámundarstöðum í Vopnafirði
hefir gerst upphafsmaður lax-
veiði í sjó hér við land. Hefir
hann nýlega í blaðagrein skýrt
frá reynslu sinni í því efni. Kynt-
ist hann veiðiaðferð Norðmanna,
er hann kveður veiða 80% af laxi
sínum í sjó. En sjóveiddur lax er
hálfu verðmeiri en sá, er í vötn-
um veiðist. Sveinbjöm keypti
veiðitæki í Noregi. Er það poka-
nót og kostaði 800 kr. með dýr-
tiðarverði. Lagði hann nótina í
Vopnafjörð og veiddi þegar lax
til mikilla drátta. Hefir veiðin
orðið mest 300 laxar á sumri.
Sex punda löxum og þaðan af
minni skepnum sleppir nótin. Aft-
ur tekur hún margvísleg sjódýr
eins og lúður, þorska, seli og
hnísur. Liggur nótin á þriggja
og hálfs faðms dýpi og er vitjað
um hana við og við. — Svein-
björn hefir athugað veiðistöðvar
á nokkrum stöðum og telur efa-
laust að hægt sé að stunda veiði
þessa víða umhverfis land með
miklum árangri. Sækir hann nú
til þingsins um 2000 kr. styrk til
kaupa á 3 veiðinætum frá Noregi
og um 5000 kr. styrk til þess að
ferðast með veiðitækin umhverf-
is land, finna veiðistöðvar og
kenna mönnum þessa veiðiaðferð.
----o----
Guðm. Guðmundsson frá Reykholti
liofir verið skipaður aðalféhirðir
Landsbankans. Hafði hann áður
gegnt því starfi i tvö ár.
Slys varð á Krumshólum í Borgar-
firði fyrra fimtudag. Drengur á ferm-
ingaraldri fór að leita hesta, en kom
ekki aftur. Var hans leitað næstu
nótt og daginn eftir, en fanst ekki.
En spor hans voru rakin fram að sjó
og út á fjörðinn, og ætla menn, að
hann liafi faliið fram af ísskör og
drukknað.
Alþingi
Haraldur Guðmundsson flytur frv.
um að ríkisstjórnin setji reglur um
borgun fyrir störf héraðslækna og
ferðir þeirra.
Sami þm. flytur þál.till. um að
skora á stj. að endurreisa einkasölu
á steinolíu.
Meirihluti fjárhagsnefndar Ed.
flytur frv. um breyting á lögum um
Landsbankann. Frv. er flutt eftir til-
mælum stjómarinnar.
Héðinn Valdimarsson flytur breyt-
ingartillögu við þál.till. Magnúsar
Jónssonar um hinn almenna menta-
skóla í Rvík, svohljóðandi:
„Neðri deild Alþingis ályktar að
skora á ríkisstjórnina að undirbúa og
leggja fyrir næsta þing löggjöf um
hinn almenna mentaskóla í Reykja-
vik og Akureyrarskólann'*.
Allsherjarnefnd Nd. flytur þál.tili.
um að skora á stjórnina að leggja
fyrir næsta þing frv. til laga um,
hvaða skjölum skuli þinglýsa og um
þýðing og gildi þinglýsinga.
Hánnes Jónsson flytur frv. um
stimpilgjald af farseðlum, 10% af
upphæð fargjaldanna. Farþegar á
skemtiferðaskipum skulu þó undan-
þegnii' gjaldinu, ef þau hafa skamma
dvöl hér við land og farþegarnir
fara með þeim aftur. Áætlar flm.
að tekjuaukning ríkissjóðs, ef frv. er
samþ., nemi um 70 þús. kr.
Iléðinn Valdimarsson flytur frv.
um heimild fyrir ríkisstjórnina til
þess að innheimta tekju- og eignar-
skatt með 25% viðauka. Gerir hann
ráð fyrir 200 þús. kr. tekjuaukningu
með þvi móti.
Bjarni Ásgeirsson flytur frv. um
eignarnám á Nikulásarskeri í Norð-
urá.
Ingvai* 1 Pálmason flytur frv. um
eignarnám á jörðinni Reykhólum i
Reykhólahreppi eystra. Jörðin er
ætluð til læknisseturs, og er frv.
flutt eftir áskorun hreppsbúa og ti 1-
mælum landlæknis.
Jón þorláksson flytur þál.till. um
að skora á stjórnina að flýta fyrir
útkomu hagskýrslanna.
Haraldur Guðmundsson flytur þál.-
till. um að skora á stjómina að
neyta lagaheimíldar til að taka aftur
í sínar hendur einkasölu á steinolíu.
Lárus Helgason, Gunnar Sigurðs-
son og Einar Jónsson flytja þál.till.
um rannsókn á vegarstæði frá Mark-
arfljóti til Víkur i Mýrdal.
Iléðinn Valdimarsson og Jón Bald-
vinsson flytja þál.till. um að skora
á stjórnina að taka lán til að ljúka
byggingu landsspítalans fyrir 1930.
Jón A. Jónsson flytur þál.till. um
rannsókn á sundskálabyggingu og
aðstöðu til byggingar alþýðuskóla í
Reykjanesi í Norður-ísafjarðarsýslu.
Hannes Jónsson flytur frv. um að
ríkisstjórninni sé heimilt að hafa
sendiherra í Kaupmannahöfn (að-
eins), þegar fé er til þess veitt í
fjárlögum.
Framséknarfélags-
fundur
er fórst fyrir í síðustu viku,
verður haldinn þriðjudaginn 28.
þ. m. kl. 9 í Sambandshúsinu.
Stjórnin.
.Tón Baldvinsson fly-tul frv. um
veðlánasjóð fiskimanna. Um þennan
fyrirhugaða sjóð stendur í frv.:
1. gr. Tilgangur sjóðsins er að gera
mönnum, sem fiskveiðar stunda á
vélbátum og árabátum, sem arð-
samastan afla sinn með því að gera
þeim mögulegt að verka hann sjálf-
ir. Fé sjóðsins skal lánað fiskimönn-
um gegn veði í fengnum afla. . . .
2. gr. Höfuðstóll sjóðsins er Fiski-
veiðasjóður Islands, sem stofnaður
var með Tögum 10. nóv. 1905 og 2
xhilj. króna, sem ríkissjóður leggur
fram sem ián til sjóðsauka. . .
Sex íhaldsmcnn í Nd. flytja frv.
um Fisíiveiðasjóð íslands. Er gert
ráð fyrir, að ríkissjóður leggi sjóðn-
um 100 þús. kr. á ári í næstu 5
ár og ábyrgist skuidbindingar hans.
Sjó.ðurinn gefi út vaxtabréf. Úr hon-
um má eingöngu lána til skipa-
kaupa, alt að 60 srnál. og stofnunar
iðnaðarfyi'ii-tækja í sambandi við
fiskiveiðar.
Eru hér fram komnar tvær ólíkax'
tillögur xím meðfei'ð núverandi
Fiskiveiðasjóðs.
Finxtudag síðastl. svöruðu ráð-
liérrarnir fyrirspurn Magixúsar Jóns-
sonar um aukastöi'f sín. Gegna ráð-
herrarnir svo sem kunnugt er enxx
ýmsum störfum, sem þeir höfðu með
höndum, áður en stjórnarskiftin
xirðu og taka lítið eða ekki fé fyrir.
Gerði M. J. þá grein helsta fyrir
fyrirspuininxii, að aukastöi-f ráð-
herranna gætu eigi samrýmst emb-
ættum þeii'ra. Sagði iörsætisráðherra,
að þetta væri villa ein og t. d. mjög
hepþil'egt, að atvinnumálaráðherrá
ætti sæti i gengisnefnd og stjói’ii
Búnaðarfél. í gengisnefndinni kæmi
lxann fram sem .nauðsynl. fulltrúi
atvinnuveganna enda væri honum
manna skyldast að sjá hag þeirra
borgið. Búnaðarfélagið bæii að skoða
sem nokkurskonar undirdeild at-
vinnumálai’áðuneytisins, sem aðeins
framkvæmdi ráðstafanir þess í land-
búnaðarmálum. Væri auðvitað ekk-
ert hægt að því að finna, þó að ráð-
herrann vildi fylgjast sem best með
starfi félagsins, enda væri landbún-
aðurinn aðaláhugamál sitt og legði
hann með glöðu geði á sig þessa
fyrirhöfn. Fjái-málaráðheria á sæti í
bankaráði íslandsbanka og veitir auk
þess landsversluninni forstöðu. Taldi
hann hart, ef ætti að hindra sig i
því að sjá svo um að sæmileg yrðu
endalok þeirrar stofnunar, sem hann
hofði veitt forstöðu í 10 ár og lagt
mamxa mesta alúð við, og því siður
væri ástæða til athugasemda, sem
Skuldaverslun bænda
og
atvinnurekstrarlán
Inngangur.
íhaldsblöðin hafa að undan-
förnu gert sér ákaflega margrætt
um frumv. það til laga um at-
vinnutekstrarlán, sem fhaldsmenn
í Ed. hafa borið fram. Þau hafa
breitt úr því um heilar síður og
hver greinin hefir rekið aðra með
gleiðletruðum upphrópunum og
staðhæfingum um mikilvægi máls-
ins. Er svo að skilja af látæði
blaðanna að hér sé um einskonar
opinberun að ræða, eitthvert
óheyrt hjálpræði til handa bænd-
um! Fullum fetum halda þau því
fram, að hér sé á ferðinni merk-
asta mál þingsins. Og Mbl. hefir
lofað að standa við þá fullyrð-
ingu! Höfuðkjaminn í öllum þess-
um ærslum og bægslagangi er sú
staðhæfing, að hér sé fundið ör-
ugt ráð gegn skuldaverslun
bænda, sem þau látast telja al-
varlegasta þjóðarmeinið.
Blaðið Vísir hefir birt nokkrar
greinar um þetta mál og er þar
margt vel og réttilega athugað.
Meðal annars getur blaðið þess
til, að gleiðletranir fhaldsblað-
anna, hávaðinn og ærslin muni
stafa fremur af flokksumhyggju
heldur en af hinu, að umhyggja
þeirra fyrir verslunarkjörum
bænda sé orðin svona stórkost-
lega mikil, — með öðram orðum,
að málið sé „fundið upp“ af
flokknum, og því haldið fram til
þess að „slá sér upp“. Virðist hér
vera líklega til getið. Samkvæmt
reynslu undangenginna ára hefir
stjórnmálaframferði flokksins
verið illa til þess fallið, að afla
honum trausts hjá bændum.
Skortur á stjómmálavíðsýni
þeirra félaga, stórkaupmannsins
og málfærslumannsins, sem um
skeið höfðu stjóm landsins með
höndum, var togaraeigendum og
fésýslumönnum vænlegra til að-
hlynningar heldur en dreifðum
smábændum landsins.
íhaldsblöðin hafa á undanföm-
um árum haldið uppi endurtekn-
um ofsóknum gegn samvinnu-
verslunum bænda og skipulagi fé-
lagsmála þeirra. Efni þessara á-
rása var lævíslega samantekið í
bókarformi og gefið út undir yfir-
skyni þjóðfélagsumhyggju. Sú
bók kom út árið 1922 og nefndist
„Verslunarólagið“ eftir Björn
Kristjánsson. Um þær mundir
gerðust erfiðleikar allra versl-
unarstofnana landsmanna mestar,
vegna verðfalls á íslenskum fram-
leiðsluvörum. Margar ástæður
aðrar drógu og til þeirra áfalla.
Þessa færis neyttu Ihaldsmenn,
fyrir sérstakan atbeina B. Kr., til
árása á samvinnufélögin. I bók-
inni er mikið talað um „kærleiks-
lögmálið"! Sú staðreynd, að höf-
undurinn hefir, með slík orð á
vörum, leitast við að vega að
hálfföllnum andstæðingi, gefur
nokkra útsýn um þjóðmálasiðferði
Ihaldsmanna. Enda hafa þeir
jafnan litið á „Verslunarólag“ B. !
Kr. eins og eitthvert hið merkasta
þjóðmálaafrek síðustu ára og
bygt á því allar síðari árásir á
verslunarstofnanir bænda. — Aft-
ur á móti hafa þeir lokað augun-
um vandlega fyrir þeirri stað-
reynd, að maður, sem tók sér fyr-
ir hendur að rita um „verslunar-
ólag“ þjóðarinnar, fjallaði ein-
göngu um verslunar- og ábyrgðar-
skipulag samvinnufélaganna, sem
höfðu staðið í fullum skilum við
alla sína lánardrotna, en vatt sér
þegjandi fram hjá verslunar- og
fésýslufyrirtækjum samkepnis-
manna — skoðanabræðranna, þar
sem óreiða, fésukk, sviksemi og
takmarkalaus misbeiting svo-
nefndrar takmarkaðrar ábyrgðar
hafði alt til samans þá þegar
valdið gífurlegum fjártöpum
bankanna og sem hefir átt megin-
þátt í öllum þeim ógurlega fjár-
hagsáfamaði, sem þjóðin hefir
ratað á: — fjártöpum peninga-
búðanna, sem nema munu á þriðja
tug miljóna króna, viðvarandi
dýrtíð og sligandi vaxtakjörum!
Birni Kristjánssyni verður ekki
brugðið um greindarleysi. Allir
vita, að maðurinn er fjölgáfaður.
Fyrir því verður honum ekki und-
ankomu auðið í skjól fáviskunnar,
þegar framkoma hans er brotin
til mergjar. Með framangreindar
staðreyndir í baksýn, verður
„Verslunarólagið“ hróplegra þjóð-
málafals en dæmi erutiláðurogsíð
an í stjórnmálabaráttu Islendinga.
— Annai’svegar margþætt atlaga,
reist á tilbúnum og ranghverfð-
um ástæðum, greidd á mestu
hættutímum, sem komið hafa yf-
ir verslunarsamtök bænda, hins-
vegar lævísleg þögn um f jármála-
syndir og óreiðu samhei’janna, er
þjóðmálahlutdrægni, sem liggur
hverjum manni í augum uppi og
setur varanlegan óvirðingarblett á
nafn þess manns, sem fremur
þvilíka óhæfu undir yfirskyni
ætt jarðarumhyggju.
Kjarninn í árásum B. Kr. á
samvinnufélögin, eins og þær
komu fram í „Verslunarólaginu"
og hafa síðar birst í skrifum
Ihaldsblaðanna er,
að félögin hafi verið dregin inn
í flokkspólitík (sjá „Vól.“ bls. 30
og víðar),
að forystumenn í samvinnu-
málum, sem stofnuðu og bygðu
upp Samb. ísl. samvinnufélaga
(Hallgr. Kristinsson, Pétur Jóns-
son o. fl.), hafi verið pólitískir
æfintýramenn, sem hafi kostað
kapps um að binda sem flesta
bændur á „skuldaklafann“ (sjá
„Vól.“ bls. 62), til þess að ná á
þeim pólitísku tangarhaldi og
tryggja sér stöður og völd. Kveð-
ur hann þá menn munu „setja
öll jám í eldinn til að halda við
ástandinu sem er“, af því að þeir
séu búnir „að búa svo vel í hag-
inn fyrir sig við kaupfélags-
menskuna“ (sjá „Vól.“ bls. 47).
— Svo freklega gengur B. Kr.
fram í ósvifni, að hann bregður
Pétri Jónssyni á Gautlöndum, ein-
hverjum grandvarasta stjóm-
málamanni Islendinga um, að
hann hafi borið fram frumv. um
einkasölu á kornvörum undir
fölsku yfirskyni, hafi látist ætla
að tryggja búfé bænda fóður í
hörðum vetrum, en hitt hafi ver-
ið aðaltilgangurinn, „að Samband-
ið gæti með því móti notað ríkis-
; sjóðinn sem forðabúr og að það
! gæti fengið þar ótakmarkað vöru-
| lán“ (sjá „Vól.“ bls. 58)*. Engin
maður, nema B. Kr., hefir brigsl-
að Pétri á Gautlöndum um undir-
; ferli og eigingimi í afskiftum
hans af stjómmálum. Var áburð-
| ur þessi því fremur í ósamræmi
við „kærleikslögmálið" sem hinn
I sakborni maður var dáinn og gat
i ekki borið af sér óhróðurinn.
| Þungamiðjan í öllum þeim kyn-
; lega uppspuna, sem B. Kr. og
j samherjar hans hafa á lofti hald-
■ ið er þá sú, að Framsóknarmenn
; vilji, af pólitískum ástæðum, við-
halda skuldaverslun bænda, sem á
íhaldsmáli er kölluð „hin ill-
illræmda láns- og vöruskiftaversl-
un“. Telja þeir hana vera hina
*) Til rúmsparnaðai’ er hér að sinni
látið nægja að vísa í heimildiiia. En
ef B. Kr. og samherjar hans vilja
mótmæla þessum áburði, skal hann
samstundis rökstuddur með upp-
prentunum úr „Verslunarólaginu".