Tíminn - 09.06.1928, Qupperneq 1

©faíbfcti
og afgtei&slumaður Cimans er
Sannoeig }> o r s t e i n st>6 ttir,
Sdifnban&sljfeinu, SeYfjaDÍf.
J2^fgcci5sía
timans er i Sambanfesljöstnu.
0pin öaglega 9—12 f. 4.
Slnti ^9®*
Xn. ár.
Reykjavík, 9. júni 1928.
Þó að Framsóknarflokkurinn sé
fyrst og fremst flokkur bænd-
anna í landinu og telji landbúnað-
inn þann atvinnuveg er þjóðixmi
muni farsælastur, hefir hann
jafnan verið fús til að taka kröf-
ur aimara atvinnuvega til greina
og fullnægja þeim eftir mætti. Er
flokknum það fullkomlega Ijóst,
að best fer á því að samvinna geti
haldist milli allra þeirra stétta,
sem þarflega atvinnu stunda og
starfa að aukinni framleiðslu og
heill þjóðfélagsins. — 1 eftirfar-
andi grein verður skýrt frá því
helsta, sem síðasta þing gerði
sjávarútveginum til hagsbóta.
Nýtt strandvarnaskip. Snemma
á síðastliðnum vetri barst núver-
andi dómsmálaráðherra, J. J., bréf
frá skipstjóranum á Þór, þar sem
hann kvartar um, að Þór sé orð-
inn mjög lélegt skip og fullnægi
hvergi nærri hlutverki sínu, sem
strandvarnaskip. Ráðh. sendi er-
indi um þetta efni til Alþingis
og mæltist tii, að það tæki strand-
vamirnar til rækilegrar íhugunar.
Varð það til þess að þingmaður
úr sjávarútvegsnefnd annarar
deildarinnar tók að sér að flytja
fi-umvarp um byggingu strand-
vamaskips. Studdi stjómin frv.
þetta, og gekk það greiðlega
gegnum þingið. Stuttu eftir þing-
lok fór J. J. ráðherra utan til þess
að semja um byggingu skipsins.
Hugsar hann sér, að það verði
hvorttveggja í einu, varðsldp og
björgunarskip. Mundi það þá hafa
tvennskonar hlutverk, að verja
landhelgina fyrir innlendum og
erlendum ránsmönnum og draga
nokkuð úr liinu mikla mannfaUi
við strendur landsins.
Mörgum er áhyggjuefni sá
sterki grunur, sem liggur á því,
að íslenskir togarar, sem brjóta
landhelgislögin, fái bendingar úr
landi, í loftskeytum, og komist
þannig hjá hegningu. Frumvarp,
sem fór fram á að hindra slíkar
bendingar með því að hafa eftir-
lit með skeytunum, varð eigi út-
rætt að þessu sinni. Mætti það
mikilli mótstöðu frá fulltrúum
stórútgerðarinnar.
Jafnframt því sem ákveðið var
að byggja nýtt skip til strand-
vamanna, samþykti þingið nokkr-
ar breytingar á varðskipalögun-
um frá 1927. Fyrv. stjóra hafði
samið við skipstjórana um 12 þús.
kr. laun og samkv. gömlu lögun-
um voru þeir ráðnir æfilangt. Nú
eru þeir, ásamt öðrum yfirmönn-
um skipanna aðeins ráðnir til 6
ára í senn. Annars hefir stjóra-
in gert ýmsar ráðstafanir til að
spara rekstursfé til varðskipanna.
Bókhald skipanna hefir verið
flutt í stjórnan’áðið og sparast
á því 7 þús. kr. árlega. Ennfrem-
ur hefir stjórain látið leita til-
boða um verð á kolum til skip-
anna. Benti árangur fyrstu til-
raunarinnar á, að sparast mundu
með þessu móti 20—25 þús kr.
árlega.
Dragnótaveiöi. Síðasta þing
samþykti lög, sem eiga að koma
í veg fyrir, að stundaðar séu
kolaveiðar með dragnótum innan
landhelgi. Er það þörf ráðstöfun,
því að veiði þessi er til mikils
tjóns fyrir dýralíf í sjávarbotn-
inum með ströndum fram og
dregur því úr fiskgöngu á grunn-
mið. Hafa og hingað til útlend-
ingar haft mest not kolaveið-
innar.
Hvíld togarasjómanna. Hvar-
vetna erlendis, þar sem stóriðja í
á sér stað, hefir reynst nauðsyn- !
legt að takmarka með lögum !
vinnutíma verkafólks. Sú sama ;
nauðsyn er nú að koma fram hér I
á landi. Árið 1921 var ákveðinn. |
lágmarkshvíldartími háseta á ís~
lenskum botnvörpuskipum. Skyldi
hann vera 6 stundir í sólarhring.
í vetur bárust Alþingi áskoranir
frá fjölda sjómanna um að lengja 1
hvíldartímann upp í 8 stundir.
Varð þingið við þeirri ósk. Helsta
mótbáran gegn þessari breytingu
var sú, að lenging hvíldartímans
væri útgerðarmönnum of mikill
kostnaðarauki. En reynslan sýnir,
að því að eins geta menn að fullu
neytt krafta sinna, að þeim gef-
ist kostur á að njóta sæmilegrar
hvíldar. Vinnan á togurunum er
erfið og sjómennimir leggja löng-
um líf sitt í hættu. Er hér um að
ræða sjálfsagða viðurkenningu
löggjafarvaldsins á þeirra hættu-
lega starfi. Hinsvegar má ætla, að
ótti útgerðarmanna við aukinn
kostnað reynist ástæðulítill.
Vestmannaeyjahöfn. Þingið í
veitti stjórninni heimild til að '
leggja fram 70 þús. kr. til við- !
gerðar á hafnargörðunum í Vest- |
manriaeyjum. Eyjabúar eiga að !
leggja helmingi meira fé á móti ;
en ríkisstjórnin hefir yfirumsjón
verksins. 17500 krónum verður
varið til brimbrjóts í Bolungar- j
vík vestra. Hvorttveggja þetta fé
er veitt til kjördæma, sem kosið !
hafa Ihaldsmenn á þing, og nægir
til að sýna, að núv. þingmein-
hluti lætur ekki hlutdrægni ráða
í fjárveitingum, þó að andstæð-
ingar stjómarinnar láti það
stundum í veðri vaka.
Síldareinkasala. Síldarútgerðin
er sá atvinnuvegur hér á landi,
lengsta hrakfarasögu á sér um
undanfarin ár. Algert skipulags-
leysi og taumlaus samkepni valda
þar mestu um. Virðist sem þar
hafi verið snúið við öllu eðlilegu
sambandi orsaka og afleiðinga,
því að sum árin, þegar mest sfld
hefir á land borist, hafa verkk-
mennimir gengið slyppir frá
starfi að hausti og útgerðarmenn
oltið á höfuðið hver um annan
þveran. Fram til síðasta þings
hefir löggjöfin tekið vetlingatök-
um einum á misfellum síldar-
útgerðarinnar, og hver höndin
verið uppi móti annari meðal út-
gerðarmannanna sjálfra. En nú
hefir Alþingi gert myndarlega
tilraun til að taka í taumana,
með þeim hætti að setja á stofn
einkasölu á síld. Eftir þeim
fregnum, sem berast frá erind-
rekum hinnar nýju einkasölu er-
lendis, er þessum gerðum Alþing-
is tekið vel i útlöndum og sölu-
horfur allgóðar. — Stjóm einka-
sölunnar á að koma í veg fyrir,
að framleitt sé meira af saltaðri
síld en markaður er fyrir, en
undanfarin ár hefir alt of mikið
framboð oft valdið verðhruninu.
Jafnframt stofnun einkasöl-
unnar heimilaði þingið stjóminni
að stofna eða leigja sfldar-
bræðslustöðvar norðanlands, eina
eða fleiri, eftir ástæðum. Má taka
lán í þessu skyni, alt að 1 milj.
kr. Magnús Kristjánsson núv.
fjármálaráðherra bar á þingi í
fyrra fram þingsályktunartillögu
um að rannsaka möguleika til að
reisa slíka verksmiðju og gjöra
áætlun um kostnað við það. Verk
þetta fal núv. stjórn Jóni Þor-
lákssyni alþm. Var kostnaðará-
ætlun hans að vísu nokkuð á-
bótavant, en Alþingi félst þó á,
að veita heimildina og fela stjóra-
inni frekari framkvæmdir. Verð-
ur raunar ekkert með vissu um
það sagt, hvort úr þeim geti
orðið, að svo stöddu. En vitanlega
er þess mikil þörf, að séð sé um
hagnýtingu þeirrar síldar, sem
eigi verður verkuð á venjulegan
hátt.
28. blað.
Með grein þessari er lokið yfir-
liti því yfir störf þingsins, er
heitið hafði verið hér í blaðinu.
Tíminn hyggur, að alþýðu manna
sé meiri þökk í að rétt sé frá
tíðindum skýrt heldur en að
,,öllu sé snúið öfugt“, eins og I-
haldsblöðin hafa gert í frásögn-
um sínum. Blaðið Vörður hefir
síðan þingi sleit, eytt mestu
rúmi í það, að deila á stjómina
út af máli, sem fæstir hafa að-
stöðu til að kynna sér og skilja
til hlítar. Var í síðasta blaði
Tímans sýnt fram á það, að í
Landsbankamálinu hefir síðasta
þing aðeins farið að ráðum ýmsra
bestu fjármálamanna landsins.
Af yfirhti því, sem nú hefir
verið birt, má þjóðinni verða
ljóst, að þingið hefir a. m. k.
verið óvenju mikilvirkt. Gæfa
þjóðarinnar og manndómur ræð-
ur nokkru um árangur. En við-
’.eitni og framfarahugur þeirra
stjómmálamanna, sem kjósendur
landsins fálu völd við síðustu
kosningar, stingur * mjög í stúf
við athafnaleysi undanfarandi
ára.
Utan árheimi
Kfna.
Eftir þvi sem síðustu fregnir
herma, er borgarastyrjöldinni í
Kína nú í þann veginn að ljúka
með sigri Suðurhersins. En að
baki þeim her stendur hinn svo-
nefndi þjóðernisflokkur Kínverja.
Undanfarin ár hefir landið • alt
iogað í ófriði. Tvær stjórnir hafa
setið að völdum samtímis, önnur
í Nanking, sem er hafnarborg í
sunnanverðu landinu og hin í
Peking, höfuðborginni gömlu. Það
er Nanking-stjómiri, sem nú hefir
borið hærra hlut. Foringi Norð-
anmanna, Chang Tso-lin er flúinn
til Mansjúriu, sem er frjósamt
og þéttbýlt hérað í norðaustur-
homi Kínaveldis.
Hersending Japana til Kína í
vor vakti um tíma mikla athygli
um allan heim og afarmikla
gremju meðal Kínverja sjálfra.
Hófu Japanar stórskotaliðsárás á
borgina Tsinanfu. Er sú borg ó-
víggirt, og halda Kínverjar því
fram, að Japanar hafi með at-
ferli sínu brotið alþjóðareglur.
Hafa Kínverjar skotið máli sínu
til þjóðabandalagsins. Japanar
halda því hinsvegar fram, að af-
skifti hafi verið nauðsynleg
vegna ofbeldis Kínverja gagnvart
japönskum borgurum, búsettum í
Tsinanfu. Víst er, að fjöldi Jap-
ana hefir verið myrtur þar, en ó-
víst, hvar upptökin eru til þeirra
hryðjuverka. Ber Kínverjum og
Japönum þar eigi saman. En Jap-
anar hafa farið fram á samþykki
stórveldanna til að mega taka
borgina og nágrenni hennar her-
skildi og halda í sínum höndum
til frekari varúðar, uns fullkomið {
öryggi sé í ^andinu.
I fyrstu leit út fyrir, að inn- !
rás Japana mundi verða til þess j
að læ gja baráttuna milli flokk- |
anna innanlands, og jafnvel, að j
þeir mundu sameinast gegn hin-
um erlendu óvinum. Foringi
Norðurhersins gaf liði sínu skip-
un um að stöðva hernað 1 bili. En
Sunnanmenn munu hafa þótst
því vaxnir að heyja í einu bar-
áttu við innlenda og ,erlenda
óvini. Skömmu síðar stóð síðasta
orustan, í grend við Peking, og
lauk með ósigri Norðanmanna.
Féllu þá af liði þeirra um 4 þús.
manna. Getur það að vísu eigi
talist mikið, borið saman við
mannfall í einstökum orustum í
heimsstyrjöldinni. En bardagaað-
ferðir Kínverja eru aðrar en
Norðurálfumanna og seinvirkari.
Norðurálfumönnum hefir alt að
þessu reynst erfitt- að vita, hvað
vekti í raun og veru fyrir þjóð-
emisflokknum kínverska. Hafa af
honum farið ýmsar sögur, sem
varlega má treysta. Hafa sumir
eignað hreyfinguna eingöngu á-
hrifum rússneskra kommúnista.
Einn af ráðherrum Nanking-
stjómarinnar, Wang að nafni, var
á ferð í Englandi um það leyti,
sem japanska deilan hófst. Var
hann sendur af hálfu hennar til
þess að leita samkomulags við
ensku stjómina. í viðtölum við
blaðamenn segir hann, að stefna
þjóðernisflokksins kínverska sé
mjög misskilin. „Borgarastyrj-
öldin sem nú stendur yfir er ólík
öllum innanlandsóeirðum, öðrum,
sem átt hafa sér stað í Kína síð-
an keisaraveldið var afnumið, því
að stjóra þjóðemisflokksins veit
vel, fyrir hverju hún er að berj-
ast“. Hann segir að jafnskjótt
og sigur sé unninn muni verða
kallað saman fulltrúaþing í Pek-
ing og þar gert út um stjóraar-
hætti landsins framvegis.Þá segir
hann, að Nankingstjómin ætli að
gangast fyrir verklegum umbót-
um í stórum stfl, láta leggja
járnbrautir og bflvegi um landið
og grafa skurði milli stórfljót-
anna, færa landbúnað og námu-
gröft í nýtískuhorf 0. s. frv.
„Nokkuð af þessu er hægt að
framkvæma", segir dr. Wang,
„með því að hækka skatta á
þjóðinni 0g nota það fé sem nú
fer til hemaðar, í þarfir nyt-
samra fyrirtækja. En til allra
meiriháttar framkvæmda verða
Kínverjar að fá lán frá útlönd-
um“.
Nú mun á það reyna innan
skamms, hver alvara fylgir máli
hjá Wang og samherjum hans.
Hvarvetna bíða menn þess með
óþreyju, að ráðin verði örlög
stærstu þjóðar heimsins.
Nú fór illal
í langri og lélegri forystugrein
sem birtist í síðasta tbl. Varðar,
er reynt að sanna, að stjómin og
flokkur hennar hafi verið alger-
lega háð vilja Jafnaðarmanna í
þinginu. Jafnframt er því haldið
fram, að Jafnaðarmenn hafi orð-
ið að hegða sér eftir „skipun
stjómarinnar“. Sannast hér hið
fornkveðna: „Og eigi bar aaman
falsvitnum þeirra".
„Er rfkisgjaldþrot
yfirvofandi“
Þessi fyrirsögn er gott sýnis-
horn af því hvernig Mbl. reynir
með öllum meðulum að vinna á
móti framsóknarstjóminni. Maður
skyldi halda, að slíkar feitletrað-
ar fyrirsagnir í aðalblöðum vektu
óhug og ótta hjá þjóðinni. En
það er ekki að sjá, að neinum ó-
hug hafi slegið ó þjóðina. Reyk-
víkingar ganga jafn rólegir um
götumar og tala um daginn og
veginn eins og ekkert hafi í
skorist. Þeir eru vanir því, að þó
feitt sé letrað, þá sé tilefnið mag-
urt. Og tilefni þessarar feitletr-
unar var líka það eitt, að for-
sætisráðherra hefir lýst yfir því
í viðtali við erlenda blaðamenn,
að stefna núverandi stjórnar og
flokks hennar í gengismálinu sé
verðfesting krónunnar í því gull-
verði, sem hún nú hefir. öllu
má nú gefa gjaldþrotanafnið,
þegar slík öryggisráðstöfun fyrir
hönd þjóðfélagsins fær slíkt heiti.
Ekki völdu erlendu blaðamenn-
imir viðtalsgreinum sínum þessa
veglegu fyrirsögn. Það er ís-
lenskt blað sem er svona ósárt
um að lýsa yfír gjaldþroti hins
íslenska rflris. Og mega þó inn-
lendir blaðamenn vita það eins
vel og erlendir, að verðfesting er
ekkert gjaldþrot. Ekki birti Mbl.
neina feitletursfrétt um gjald-
þrot Belgíu, þegar Belgir verð-
festu sinn gjaldeyri, og ekki er
minst á gjaldþrot, þegar sagt er
frá, að stjóm Frakklands muni
hafa í hyggju að verðfesta frank-
ann. Nei, það er bara Island, sem
er að verða gjaldþrota — í
„agitatorisku" augnamiði.
Það er kunnara en svo, að það
þurfi að skýra, að verðfesting
er ekki gjaldþrot. Verðfesting er
ekki gjaldþrot ríkisins, því rfldð
stendur eins við sínar skuldbind-
ingar eftir sem áður, og jafnvel
fremur en annars kynni að vera
hætta á, með því að verðfesta
gjaldeyrinn. Ekki er það heldur
gjaldþrot þegnanna, því fjöldi
þeirra, sem fullan rétt hafa á sér
og sínum atvinnurekstri, sleppur
því aðeins við gjaldþrot, að
gjaldeyririnn sé verðfestur. Verð-
festing er öryggisráðstöfun fyrir
þjóðarbúið, jafnt fyrir þegna
sem ríkisheild. Verðfesting er
réttlætiskrafa atvinnu- 0g við-
skiftalífsins í landinu. öllu má
nú nafn gefa, að kalla slíkt
gjaldþrot!
Aðalrök Mbl. eru þau, að
vextir af erlendum lánum verði
1—% hærri en ella, ef krónan
verði verðfest. Byggingar- og
landnámssjóður 0. fl. þurfi að
gefa mönnum kost á hagfeldum
lánum, en til þess þurfi erlendar
lántökur, og því megi ekki verð-
festa krónuna, heldur beri að
hækka hana upp í hið gamla gull-
verð. Það er ekki talið eftir lán-
takendum að greiða yfir 20%
upp í tilgangslausa gengishækk-
un. Nei, þeir verða að greiða
hverja 80 gullaura krónu, sem
þeir taka að láni, með 100 gull-
aura krónum til þess að fá hag-
feld lán! Ekki vantar umhyggju
fyrir bændum og búalýð! En hvað
sem því líður, þó er það rangt,
að erlend lán verði dýrari við
verðfestingu. Á hvað er litið þeg-
ar ákveða skal vexti af láni? Eft-
irspumin eftir fjármagninu veld-