Tíminn - 30.06.1928, Síða 1

©faíbíeti
99 afðrei&sluma&ur Cimans er
HijnnDetg þ o r s t e t n s bó t !t r,
Sámbartö&ljúsinu, X*YfjaDÍf.
^fgceibðia
Cfmans er t SambanÖ6ljÚ9tnu.
©pm öaglega 9—f2 f. I).
Sínti 496.
XII. &r.
Reykjavík, 90. júní 1928.
31. blaO.
Þingmálafundur í Borgarnesi
Hinn 24. þ. m. boðaði Fram-
sóknarfélagið í Mýra- og Borgar-
fjarðarsýslu til almenns þingmála-
fundar í Borgamesi. Var stjóm-
málaflokkunum boðið að senda
þangað fulltrúa til að standa fyr-
ir máli sínu. Af hálfu Framsókn-
arflokksins mættu Jónas Jónsson
ráðherra, Bjami Ásgeirsson þing-
maður Mýramanna og Hannes
Jónsson dýralæknir; frá Ihalds-
mönnum Jón Þorláksson aJþm..
Magnús Guðmundsson alþm., öl-
afur Thors alþm., Pétur Ottesen
alþm. og Jóhann Eyjólfsson frá
Brautarholti; frá Alþýðuflokknum
Jón Baldvinsson alþm. og loks
Sigurður Eggerz alþm.
Fundurinn var mjög fjölmenn-
ur. Sóttu hann menn og konur
hvaðanæfa úr héraðinu. Hafa
sennilega verið saman komin um
400 manna, er flest var. Umræð-
ur hóiust kl. 3y%. Veður var bjart
og hiýtt. í'raman af degi var
hafst við í gra^i gróinni brekku
gegn suðri, og var þar hinn
ánægjuiegasti íundarstaður. Um
kvöldið, er fólki tók að fækka,
var fundurinn fluttur í skólahús
þorpsbúa.
Vigfús Guðmundsson gestgjafi
í Borgarnesi setti fundinn fyrir
hönd félagsstjórnarinnar og bauð
gestina velkomna. Nefndi hann
aðalfundarstjóra Jóhann Magnús-
son bónda á Hamri og varafund-
arstjóra Sverri Gíslason bónda í
Hvammi. Með því að tími var
takmarkaður en ræðumenn fyrir-
sjáanlega margir, var ræðutími
ákveðinn í upphafi fundar. Var
þingmanni kjördæmisins fyrst
veitt klukkustund til að skýra frá
þingmálum, en eftir það skyldi
ræðutíminn vera % stund. Síðar
var hann styttur niður í 10 mín.
Þess er enginn kostur í stuttri
blaðagrein að telja í óslitinni röð
væður fundarmanna, né rekja ná-
kvæmlega efni þeirra. Skal í þess
stað freistað að draga fram nokk-
ur gleggstu einkenni fundarins
frá sjónarmiði þess er þetta ritar.
Sú varð raunin á eins og við
mátti búast að aðalátökin urðu
milli Framsóknar- og Ihalds-
manna. Jón Baldvinsson hafði þó
nokkra sérstöðu, og deildi á hvora-
tveggja. Talaði hann m. a. um
rýmkun kosningaréttar, fátækra-
lögin og kaupgreiðslu við vega-
vinnu 0g þótti athugaverð fram-
koma hinna stærri flokka í þeim
málum. Að því leyti sem Sigurður
Eggerz kom nærri almennum
málum lagðist hann á sveif með
íhaldsmönnum. Þótti Ihaldsmönn-
um auðsjáanlega mikils við þurfa,
er þeir sendu sex menn (að
S. E. meðtöldum) fram á víg-
völlinn gegn Framsóknarmönnun-
um þrem. Munu þeir hafa farið
nærri um hugarfar héraðsmanna,
enda kom fljótt í ljós, að Fram-
sóknarmenn voru í meirahluta á
fundinum. En héraðsmenn tóku
þann kost að draga sig í hlé en
leyfa gestunum að tala. Mun það
meir hafa verið fyrir hæversku
sakir en hins, að eigi hafi marga
þeirra fýst að leggja sinn skerf
til umræðnanna.
Þingm. kjördæmisins, Bjarni
Ásgeirsson, var málshefjandi.
Gerði hann í stuttu og skýru máli
grein fyrir misvexti atvinnuveg-
anna, að sjávarútvegurinn hefði
fengið til umráða fjámaagn og ný-
tísku framleiðslutæki, en landbún-
aðurinn stæði í stað. Næsta átak-
ið væri að lyfta landbúnaðinum
til jafns við sjávarútveginn og
þar ætti þjóðin öll að leggjast á
eitt. því næst skýrði hann frá
því helsta, sem þingið samþykti í
andbúnaðarmálum, svo sem
jreytingunni á jarðræktarlögun-
um, einkasölu á tilbúnum áburði
og Byggingar- og landnámssjóði. j
Þá sagði hann frá meðferð þings- I
ins á ýmsum þeim málum, sem 1
kjördæmið varða sérstaklega.
Jónas Jónsson ráðherra talaði í
fyrstu ræðu sinni um lántökur
erlendis. Gerði hann grein fyrir
muninum á ráðstöfun þeirra lána,
sem tekin voru í tíð Ihaldsstjóm-
arinnar, og hinna, sem Framsókn-
armenn hefðu í hyggju að taka.
Taldi hann fyrst hinar mörgu
stóru lántökur M. G. og J. Þ. Þau
lán sagði hann, að væru nú horf-
in, sum í mishepnuð útgerðar-
fyrirtæki, sum í byggingar í
kaupstöðum, nokkuð í eyðslueyri
þeirra manna, sem féð fengu til
umráða. Það væri víst, að mikið
af þessum lánum innheimtist
aldrei hjá þeim mönnum, sem
upphaflega hefðu tekið þau. Hann
sagði, að Framsóknarmenn hygðu
nú á lántökur til Byggingar- og
landnámssjóðs og til stofnunar
landbímaðarbanka. Auðvitað gengi
enginn þess dulinn að ábyrgð
fylgdi þeim lántökum. En áhætt-
an yrði þó minni af lánum til
bænda vegna þess að þau yrðu
betur trygð en lánin til útgerðar-
innar.
Baráttu Ihaldsmanna á fundin-
um má greina í tvo meginþáttu.
I fyrsta lagi reyndu þeir að telja
fundarmönnum trú um, að Ihalds-
flokkurinn bæri hagsmuni bænda
fyrir brjósti. Endurtók Jón Þor-
láksson fyrri staðhæfingar um
fylgi sitt við Byggingar- og land-
námssjóð. Hélt hann fast við þá
staðhæfingu, þó að honum væri
bent á, að hann hefði fyrir 3 ár-
um nefnt hagkvæm lán til bænda
„sveitarstyrk" og „ölmusugjafir“.
Er J. Þ. mintist á 9. gr. laganna
— um takmörkun á söluverði og
leigu jarða — sló hann nokkuð af
fyrri ummælum sínum. Komst
hann svo að orði að hún tæki að
„talsverðu leyti frá bændunum
eignarréttinn“. En í grein í Verði
nokkrum dögum áður hélt hann
því fram, að með henni væri „af-
nám eignarréttarins á jörðunum í
raun og veru fuilkomnað*)“. Mun
J. Þ. og vera það ljóst nú, að
hann hefir teflt á tæpasta vað
með slíkum málaflutningi. — I
öðru lagi leituðust Ihaldsmenn
eftir mætti við að sanna, að
Framsóknarfl. hefði brugðið fylgi
við þau mál, er hann hefði heitið
liði sínu við síðustu kosningar.
Eflaust hafa þeir vitað fyrirfram,
að þessu tvennu mundu bændur
tregastir að trúa. Flestum öðrum
en andlega voluðum áhangendum
J. Þ. og M. G. þykir það brosleg-
ur bændaflokkur, sem er 1 minna-
hluta, svo að segja í hverri ein-
ustu sveit á landinu, en jafnan á
vísa liðveislu í kauptúnunum. Og
ekki er að undra þó að æði marg-
ir líti vantrúaraugum á föður tó-
bakseinkasölunnar (MG) og hinn
forna fjanda — en núverandi for-
ingja — Ihaldsins (J. Þ.), þegar
þeir eru að fræða kjósendur um
það, að Framsóknarmenn hafi
gengið á bak orða sinnal
Hannes Jónsson dýralæknir
rakti nokkuð fjármálasögu Ihalds-
manna. Reyndist frægð J. Þ. brot-
hætt í höndum Hannesar. Minti
hann á það, að Jakob Möller og
Framsóknarmenn hefðu átt frum-
kvæðið að verðtollinum, sem
drýgstar tekjur gaf í ríkissjóð.
Ennfremur sýndi Hannes fram á
það með tölum, að gjöld ríkisins
hefðu aukist svo að miljónum j
skifti í tíð íhaldsstjómarinnar og j
að tekjuhalli ríkissjóðs hefði j
raunverulega numið á aðra milj.
kr. árið 1926. En það liggur að
mestu leyti í því, að J. Þ. greiddi
um 1 milj. kr. minna upp í ríkis-
skuldir, en fjárlagaáætlun ársins
gerði ráð fyrir. Þótti J. Þ. þá
taka að reitast fjaðrimar af fjár-
málastjórn sinni og fanst Hannes
illu heilli hafa komist í ríkis-
gj aldanofndina.
Ekki varð séð á þessum fundi
að Sigurð Eggerz greindi á við
Ihaldsmenn um nokkum hlut,
nema ef vera skyldi matið á sjálf-
um sér. Á hann áreiðanlega lítið
annað erindi á opinbera fundi en
að gera sig hlægilegan. Var það
vel til fallið, er Bjami Ásgeirsson
þakkaði honum áður umræðum
lauk fyrir að hafa veitt kjósend-
um sínum ódýra skemtun.
Framkoma S. E. í þjóðmálum,
hin seinni árin, og ræðumenska
hans á Alþingi og annarsstaðar
er slík, að almenningur á ákaflega
erfitt með að bera traust til hans.
Alvara þessa skrúðmálga ætt-
jarðarvinar kom fram á þessum
fundi m. a. þegar hann var að
segja Mýramönnum frá því með
grátstaf í kverkunum, að tak-
mörkunin á nemendafjölda í
mentaskólanum í Rvík væri hrein-
asta gerræði gagnvart bændum!
Framkomu ólafs Thors í lok
fundarins verður að telja mjög
óviðeigandi. ólafur hefir allgóða
ræðumannshæfileika, og virðist
öðru hverju gera sér far um
drengilega framkomu. En í síð-
ustu ræðu sinni í Borgamesi gekk
hann feti lengra í léttuð og
ábyrgðarleysi en viðunandi er um
mann sem á sæti meðal löggjafa
þjóðarinnar. Mun óhætt að full-
yrða, að flestum héraðsbúum hafi
ofboðið, er þeir heyrðu alþingis-
mann, sem þar á ofan á eæti í
miðstjóm annars stærsta stjóm-
málaflokksins í landinu, lýsa yfir
því með sýnilegri ánægju frammi
fyrir hundruðum manna, að hann
væri oft ölvaður af víxmautn og
hikaði ekki við að viðurkenna það.
Það skal ekki rengt hér, að ólafur
segi satt frá í þessu efni. En þá
er langt gengið, þegar þeir, sem
eiga að bera vit fyrir þjóðinni eru
svo kæmlausir, að þeir játa kinn-
roðalaust og ótilkvaddir þátttöku
í áfengisspillingunni. Lófaklappið,
sem ólafur fékk að launum frá
nokkrum unglingum úr Borgar-
nesi, gaf góða hugmynd um,
hvem árangur það mundi hafa, ef
leiðtogar íslenskra stjómmála-
manna tækju alment að „vitna" á
þennan hátt.
Fundurinn stóð til kl. 4 um
nóttina eða fulla 12 tíma, að frá-
dregnu stundarhléi um kvöldið.
Utan úr heimi.
*) Au0k*ot hér.
Um flugvélar og lofthemað.
I ófriðnum mikla jókst notkun
flugvéla ákaflega. Voru þær not-
aðar jöfnum höndum til njósna og
árása. Er Englendingum enn í
fersku minni, er floti þýskra loft-
skipa vofði yfir landinu og
sprengikúlunum rigndi niður yfir
vamarlausar borgir.
Eftir stríðið hafa flugvélamar
haldið áfram að ryðja sér til
rúms. Er nú tekið að nota þær í
þjónustu friðsamlegra viðskifta.
Þjóðverjar nota loftskip allmikið
til póst og farþegaflutnings.
Sama er að segja um Bandaríkja-
menn. Á einum mánuði í vetur
greiddi Bandaríkjastjómin 300
þús. dollara fyrir póstflutning
loftleiðis. Loftferðunum þar
vestra er aðallega haldið uppi af
félögum einstakra manna. Njóta
þau einskis beins styrks frá rík-
inu, en mörgum þeirra hefir þó
tekist að láta ferðimar bera sig.
Ríkið lætur gera lendingar, hefir
eftirlit með þeim mönnum, sem
vélunum stjóma, sér um út-
breiðslu veðurskeyta 0. s. frv.
En þó að allmikið hafi verið
gert til þess að nota flugvélaraar
sem samgöngutæki, leggja stór-
þjóðimar flestar miklu meiri á-
herslu á hemaðarþýðingu þeirra.
Viðbúnaðurinn til lofthemaðar er
svo mikill, að hinum gætnari
stjómmálamönnum stendur
stuggur af. Frakkar eru þar
fi-emstir í flokki með 1350 hém-
aðarflugvélar. Næstir em ítalir
og Rússar með um 900 og Eng-
lendingar með 750. Englendingar
hafa flugvélar víða í nýlendum
sínum, og þykjast eigi geta séð
þeim fyrir annari öruggari vöm.
Annars eru flugvélaraar nefndar
augu og eyru breska hersins, því
að þær em nokkurskonar útverðir
bæði í landhemum og flotanum,
0g gefa gætur að því sem fram
fer í nágrenninu.
Innan ráðuneytisins breska er
sérstök stjómardeild, sem veitir
flugmálunum forstöðu. í Frakk-
landi eru þau undir stjóm her-
málaráðuneytisins, enda em flug-
vélarnai- þar að langmestu leyti
notaðar til hernaðar, og eingöngu
í landhemum. Ekki þurfa Frakk-
ar þó að óttast loftárásir frá
Þýskalandi fyrst um sinn, því að
Þjóðverjar hafa engar hernaðar-
flugvélar. 1 Bandaríkjunum er
stjórn flugmálanna í höndum
verslunarmálaráðuneytisins, enda
er meiri hluti flugvéla þar notað-
ur til flutninga. Þó em hemaðar-
flugvélamar álíka margar og í
Bretlandi. En vegna sinnar sér-
stöku aðstöðu, hefir Bandaríkja-
mönnum eigi þótt ástæða til að
fjölga þeim meir. Er og naumast
hægt að gera ráð fyrir að loft-
árás verði gerð yfir Atlantshafið
á næstu árum, þó að til ófriðai'
kæmi.
Hin mikla fjölgun hemaðarflug-
vélanna tefur fyrir framförum
samgangnanna. Mest áhersla er
lögð á að endurbæta útbúnað all-
an á þann hátt, að hann komi að
sem bestum notum í ófriði. Við
tilraunir með slíkar flugvélar
verða flest þau flugslys, sem um
er getið í erlendum fregnum.
Ekki getur grimmilegri 0g ægi-
legri bardagaaðferð en flughem-
aðinn. Enginn landamæraher,
hv«rsu iterkur sem hann er, get-
ur hindrað innrás loftskipanna
Vamarlausir íbúar í ófriðarlandi
eiga þau hvarvetna yfir höfði
sér. Sumir segja að hlutverk loft-
skipa sé að hræða þjóðimar frá
því að hefja stríð. En því er jafn-
framt haldið fram af fjölda
manna, að loftheraað á vamar-
lausum stöðum, beri að skoða sem
glæp í ófriði.
Votheyseitrun
Eftir Hannes Jónsson dýralækni.
Nú mun alment vera farið að
verka vothey og notkun þess
eykst ár frá ári. Þetta er stór
framför og getur orðið að ómet-
anlegu gagni, ekki síst í votviðra
árum.
Með línum þessum vildi eg
vekja athygli manna á því, að
mjög brýn ástæða er til þess að
vanda verkun votheys. Ef út af
því er bmgðið getur það orðið
að stórtjóni. Eftirfarandi dæmi
gefa glögga bendingu um þetta.
Þann 12. jan. í vetur var byrj-
að á þvi að gefa háar vothey á
Læk í Dýrafirði. Var 46 ém á öll-
um aldri gefið þann dag nálægt
8 kg. af votheyi en 12—13 kg.
daginn eftir og fénu þá hleypt
út á fjöm. 14. janúar er fénu aft-
ur hleypt út á fjöruna, féð þá
sýnilega orðið veikt, át dræmt
þarann og 8—4 kindur átu alls
ekkert. Var þá hætt að gefa fénu
votheyið með því líka að 2 hross
vom þá orðin veik, sem fengið
höfðu rekjur ofan af gryfjunni
11., 12. og 13. jan. Þann 15. jan.
mátti heita að helmingur ánna
tæki ekki í strá og hinar sýnilega
veikar. Þann 16. jan. fór að bera
á skitu í mörgum ánum. Síðan
fór veikin stöðugt versnandi, að-
eins 6 ær átu stöðugt eitthvað.
Þann 19. jan. drápust 8 ær, 20.
jan. 4 ær, 21. jan. 8 ær, 22. jan.
2 ær, 28. jan. 1 ær. Alls drápust
16 ær af þessum 46 ám og 2 þær
síðustu drápust 8. 0g 10. febr.
Á dauðu ánum sást þetta:
Gamirnar tómar, og virtust ó-
eðlilega þunnar, slímhimnan að
mestu horfin og insta himna
vambarinnar (kalunið) á burtu á
stórum blettum. Gallblaðran full
og þanin.
Um miðjan mars var aftur far-
ið að gefa af votheyinu, eftir að
fets þykku lagi hafði verið kastað
ofan af því. Var síðan fóðrað &
því fram úr kýr, kindur og hest-
ar, án þess að nokkra skepnu
sakaði. Var þó kúnum gefin hálf
gjöf af votheyi eða vel það.
Votheystóftin var þaklaus frá
því um miðjan sept. og til 6. okt.
og mun hafa rignt eitthvað í hana
á þeim tíma. Síðan var gert yfir
hana með bámjámi, en tréhleri é,
sem um var gengið. Rekjumar
ofan á votheyinu voru 2—3 þuml.
á þykt, nema undir hleranum, þar
voru þær fets þykkar. Næstu lög-
in undir rekjunum vom lyktar-
dauf og það hey ást ekki af fé,
sem vant var öðru votheyi.
Annað dæmi:
I miðgóu í vetur var byrjað að
gefa vothey á Hamri á Barðar-
strönd. Votheyið var búið til úr
valllendisheyi og nokkm af há,
sem að mestu var látin neðst í
gryfjuna. Votheystóftin var opin
þangað til nálægt októberlokum,
að hún var þakin með bárujámi.
Framh. á 4. si9a.