Tíminn - 06.07.1928, Síða 1

©faíbfeti
og aforciðsluma&ur C t m a n s cr
Sijnnpcig þ o r s 1 e i n s 6ó t !t r,
6amban6sl?úsinu/ Keyfjapíf.
^fgteibsía
(C i m a n s er i Sambantsljúsinu.
®pin baglega 9—12 f. I}.
' íBími ^96.
m ftr.

Reykjavík, 6. júlí 1928.
32. blað.
Þýfið Ihaldsmanna.
Fyrir stuttu síðan hófu for-
ingjar Ihaldsmanna yfirreið um
Borgarfjörð, Húnaþing og Skaga-
fjörð. Sjálf miðstjórn flokksins
tókst þá för á hendur. Jón Þor-
láksson varð eftir í Borgarfirði.
sem nokkurskonar bakvörður. !
Magnús Guðmundsson og Ólafur 'j
Thors héldu áfram norður yfir |
heiði.
I
Fá eru dæmi þess, að íslenskir
stjórnmálamenn hafi farið huld-
ara höfði til landsmálafunda en
þeir félagar, Magnús og Ólafur.
Alt gerðu þeir sem unt var til að
tefja eftirreið andstæðinganna.
Með leynd var fundur ákveðinn
norður í Húnavatnssýslu, og
stjórn Framsóknarflokksins dulin
þeirrar ákvörðunar.
Það er rótgróin venja og nærri
skylda talin, að stjórnmálamenn,
sem til slíkra leiðangra stofna,
bjóði andstæðingum sínum til
varnar. Margur undraðist, að vik-
ið skyldi frá þeirri reglu.
En lausnin er fengin. Fregnir
hafa borist af fundum Ihalds-
manna. Nú er skiljanlegt, hvers
vegna þeir vildu hafa hljótt um
för sína.
Það er af því að þeir eru að
segja bændum landsins ósannar
sögur um meðferð þjóðmálanna.
Það er af því að þeir eru að
skrökva um aðstöðu þingflokk-
anna til landbúnaðarmálanna.
Þeir eru að eigna sér málin sem
Framsóknarflokkurinn hefir bar-
ist fyrir, og nú loks komið fram,
eftir að fhaldsmönnum var hrund-
ið frá stjóm. Þeir eru að segja
bændunum frá því að sín stefna
— stefna íhaldsflokksins — hafi
sigrað í landbúnaðarmálunum á
síðasta þingi.
íhaldsmennirnir eru að hnupla.
— Engin furða er, þó að þeir
kjósi að fara huldu höfði.
Magnús Guðmundsson og ólaf-
ur Thors hraða sér með þýfið
sveit úr sveit. Það er von að þeir
vilji vera einir í för.
Lánsstofnanir bænda eru okkur
að þakka segja íhaldsmenn. „Eg
bar fram frumvarpið um Rækt-
unarsjóð", segir Jón Þorláksson.
Og stefna okkar íhaldsmanna
sigraði í lögunum um Byggingar-
og landnámssjóð. „Við útgerðar-
menn erum aflaklærnar", segir
ólafur Thors. Með glöðu geði
leggjum við fram peningana í
ræktun landsins. — Og Eggert
Levy, trúarhetjan mikla, segir á
Hvammstanga, að fhaldsmenn
hafi mest og best unnið að heppi-
. legri úrlausn kjöttollsmálsins og
þeim hafi það verið að þakka
fyrst og fremst, að tollurinn var
lækkaður í Noregi.
Það er að vísu rétt, að meir
skiftir um, að góð mál nái fram
að ganga en hitt, hverjir flytja
þau fram til sigurs.
En íhaldsmenn segja ósatt frá.
Jón Þorláksson og samherjar
hans hafa undantekningarlítið
verið tómlátir um hagsmunamál
bænda. Það er Framsóknarflokk-
urinn, sem borið hefir hita og
þunga landbúnaðarmálanna öll hin
síðari ár. Sjaldan hafa íhalds-
menn þorað að sýna þeim beinan
fjandskap. En með kæruleysi og
seinlæti hafa þeir svæft þau. Sú
aðferðin leiðir síður til óvinsælda,
og gerir hægara um vik að segja
rangt frá um afstöðu sína eftir
á.
Og þó eru undantekningar _ —
þegar ihaldsmöimum hefir
gleymst vaiúðin — og kjósenda-
fundir í bændakjördæmunum.
Á þingi 1924 bar Tryggvi Þór- í
hallsson núv. forsætisráðherra |
fram frv. um Búnaðaiiánadeild-
ina. Það var samþykt. En Jón '
Þorláksson gxeiddi atkv. gegn því |
í neðri deild. Hann var þá þing- :
maður Reykvíkinga. Nú er hann 1
iandskjörinn og á nokkuð undir !
bændatkvæðum. Sama gerði Sig- \
urjón Jónsson þingmaður ísfirð- j
inga. Iiann þurfti ekki að óttast |
bændurna. Og tveir fhaldsmenn !
fyigdu dæmi þeirra í efri deud.
B. Kr. var annar þeirra.
Á næsta þingi, 1925, voru sam-
þykt lögin um Ræktunarsjóð. Tvö
frv. komu íram. Tr. Þ. flutti
annað. Það var samið af nefnd
i Búnaðarfélaginu, en stjórnin
fékst ekki til að flytja það. liún
fiutti svo annað frumvarp, mikiu
oíuiikomnara. Tr. Þ. sigraði. Að
formi til var frv. stjómarinnar að
vísu samþykt, af því að fylgis-
meiin hennar vildu forða henni
frá því að hafa vansa af málinu.
En þingið tók upp úr frv. Tr. Þ.
ákvæðið um 1 miíj. kr. framlag
úr ríkissjóði. „1 þessari breyting-
ariillögu liggur allur aðalmismun-
urinn milli frumvorpanna“, sagði
framsögum. landbúnaðarnefndar í
neðri deild. Jón Þorláksson var
óánægður. Hann gat eigi orða !
bundist um það, að nefndin hefði !
„gengið fulllangt í kröfum fyrir !
sjóðsins hönd“ En stjórnin varð r
að láta í minni pokann — nauðug. !
En nú telja Ihaldsmenn Rækt-
unarsjóðinn til sinna mestu af- 1
reka. Heyr á endemi!
Jón Þorláksson þrætir fyrir
andstöðu gegn Byggingar- og
landnámssjóði. „Svona vildum við
einmitt hafa hann“, segja íhalds-
menn á yfirreiðum sínum. En það
er margsannað skjallega, að J. Þ. I
kallaði lán úr sjóðnum „sveitar- !
styrk“ og „ölmusugjafir". En
hreyfingin, sem Framsóknarmenn
höfðu komið af stað, óx honum
yfir höfuð. Hann varð að láta
undan. Jón Þorláksson, hinn hag-
sýni stjómmálamaður! sá að þýð-
ingarlaust var að berjast gegn
þessari umbót — hún mundi
ganga fram þrátt fyrir andstöðu.
Miklu hyggilegra var að láta
hana hlutlausa og eigna sér hana
síðan á þingmálafundum meðal i
bænda.
Kjöttollsmálið hefir lítið verið
rætt síðustu ár,' eða síðan því
var ráðið til lykta haustið 1924.
En þangað ná gripdeildir Ihalds-
manna nú. Úrlausn kjöttollsmáls- !
ins varð fyrir okkar atbeina
segja þeir. öll er hún okkur að
þakka.
Mikil er óskammfeilni slíkra
manna.
Foringjar íhaldsmanna vita vel,
að það var Tryggvi ÞórhaUsson
sem jafnan hélt því máli vakandi,
sem fyrstur hóf opinberar um-
ræður um það, og átti þær tillög-
ur um lausn málsins, sem að
lokum sigruðu.
Það var Tíminn sem þegar í
stað hélt fram skilyrðislausum
rétti bændanna til þess að fá tap-
skulu birt hér ummæli Tímans
22. júlí 1922:
„Og því er hér haldið fram al-
veg skilmálalaust, að þessi mikli
skattur eigi ekki að neinu leyti að
skella á bak íslensku bændanna".
Tíminn birti greinar um málið
viku eftir viku, sýndi fram á það
með talandi tölum, hvílíkur voði
vofði yfir íslenskum landbúnaði
og eggjaði stjóm og þing lög-
eggjan til aðgerða.
En Ihaldsmenn létu sér fátt um
finnast — eins og ekkert væri
um að vera.
Mörgum dögum eftir að til-
kynningin um hækkun kjöttolls-
ins barst út frá atvinnumálaráðu-
neytinu, birti aðalmálgagn I-
haldsmanna, Morgunblaðið, hana
— steinþegjandi.
Tæpri viku síðar birtist í þessu
sama blaði algerlega þýðingar-
laus grein um málið, ómerkileg
upptalning á ýmsum tolllaga-
breytingum í Noregi, Og 27. júlí
er það auðsjáanlega sárreitt við
Tímann fyrir að hafa brotið
svefnfrið þeirra íhaldsmanna.
„Greinin (í Tímanum) er van-
hugsuð fjarstæða, fjas og mas“,
segir Mbl. Og þó var hér verið að
ræða um, hver ráð væru nauð-
synleg til að firra íslenska
bændur 600 þús. kr. tapi á aðal-
framleiðsluvöru sinni.
Tíminn hamraði á því af öllum
mætti, að menn yrðu sendir til
Noregs til samninga. Og þegar
Norðmenn reyndust tregir til
samkomulags vildi Tr. Þ. láta
hart mæta hörðu. En hið ný-
stofnaða íhaldsblað, Vörður,
hafði málið í flimtingum einum:
„hafði Tíminn mestu ógnanir í
frammi við Norðmenn út af kjöt-
tollsmálinu og var ekki annað
séð en að Tryggvi mundi bann-
færa Noreg“! Af slíkri alvöru
ræddu íhaldsmenn kjöttollsmálið.
Á lokuðum þingfundi, sem
haldinn var til að taka endanlega
ákvörðun um málið, kallaði Jón
A. Jónsson, að því er hann sjálf-
ur játar, Tr. Þ. landráðamann,
af því að hann lét á sér skilja,
að til mála kæmi að slaka eitt-
hvað til um síldveiðilöggjöfina
til þess að firra bændur yfirvof-
anda stórtjóni. — En þó varð
þingið að fara þá leið — að lok-
um.
Utan úr heimi.
ið endurgreitt. Því til sönnunar
Skáldi einu í fomöld varð það
á að yrkja kvæði „stolinstefja",
þ. e. a. s. hann hafði ekki sjálfur
ort stefið í kvæðinu heldur tek-
ið það frá öðrum manni. Af því
var hann „illskælda“ nefndur, og
bar það heiti alla sína æfi.
íhaldsflokkurinn hyggst að
vinna sér kjörfylgi með því að
eigna sér verk annars stjóm-
málaflokks. Hvaða dóm fella
bændur landsins um slíka fram-
komu?
íhaldsmenn hafa hingað til ver-
ið þrándur í götu landbúnaðar-
málanna. Það getur verið, að þeir
iðrist þess nú, þegar þjóðin hefir
lagt þá til hhðar. En heiðarlegir
menn viðurkenna yfirsjónir sínar.
Og eigi Ihaldsflokkurinn sjálfur
engar hugsjónir, má hann lesa
sinn dauðadóm.
En nú hefir hann það ráð upp
tekið, að sníkja sjálfum sér hrós
fyrir það, sem aðrir hafa vel
gert. Lítilmannlegar eru slíkar að-
farir.
Þeir em „illskældur“, Ihalds-
menn.
Tékko-Slovakia.
Tékko-Slovakia er eitt hinna
nýju ríkja, sem upp risu á rúst-
um hinna sigruðu landa í stríðs-
lokin. Hún nær yfir norðurhluta
Austurríkis hins forna. Stærðin
er um 200 þús. km.2 og íbúatalan
14 milj. Ekki em þeir allir sama •
þjóðernis. Tékkar em fjölmenn-
astir, þá Þjóðverjar, Slovakar og
Ruthenar. Af Tékkum og Slovök- |
um hefir iandið nafn sitt.
Tékkar eru sakir margra hiuta
merkiiegur þjóðíiokkur. Þeir eru i
Slavar aö ætt, en best mentir ,
aiira þjóöa þess kynþáttar. A
íyrri öldum héldu þeir upp harð- j
snumni baráttu gegn keisurunum i
í vvien. Ur landi þeirra, Bæheimi,
var siöbótamaðurinn Jóhann Huss,
sem brendur var fyrir viilukenn-
ingar nokkru áður en Luther hóf
staif sitt. 1 Bæheimi urðu upptök
30 ára stríðsins mikla, er foringj-
ar Tékka vörpuðu hinum keisara-
legu embættismönnum út um
giugga ráðhússins í Prag. Vom að
sögn mykjuhaugar fyrir utan og
varð það hinum tignu mönnum
til hfs. En Tékkar guldu grimmi-
lega dirfsku sinnar, og stefna
Huss og Luthers var svo að segja
upprætt úr landinu.
Árið 1918 fengu Tékkar loks
hið langþráða sjálfstæði ásamt
frændum sínum Slovökum. Þessar
tvær þjóöir tala mjög svipað mál,
svo aö ekki er meiri munur á en
oft gerist um mállýskur 1 einu og
sama landi. Þó hafa Slovakar vilj-
að lita á sig sem sérstaka þjóð og
mikla iægni hefir þurft til að
halda uppi góðri sambúð í landinu
Sökum mentunar eru Tékkar bet-
ur til forystu fallnir. 1 Slovakiu
var alþýðumentunin svo bág, fyrir
stríðið, að ekki var nema áttundi
hver maður læs og skrifandi. En
eftir að hið nýja ríki var stofnað,
hefir verið komið á fót skólum,
svo að þúsundum skiftir.
Þjóðverjamir eru sá kynþáttur
sem heslt má segja að lúti í lægra
haldi. Áður voru þeir ráðandi
í landinu og veitir því að sjálf-
sögðu erfitt að sætta sig við yfir-
ráð Tékka. Hefir og stjóm lands-
ins talið hyggilegast að taka fult
tillit til óska þeirra. Til þess að
veita hverjum þjóðflokki nokkuð
var landinu fyrir stuttu síðan
skift í fjórðunga eftir þjóðemum.
Ræður hver landsfjórðungur
nokkru um sín eigin mál.
Tékko-Slovakia er lýðveldi. For-
setinn heitir Masaryk, gamall og
æruverður prófessor, og hefir
gegnt starfinu öll þau 10 ár, sem
liðinu eru frá stofnun ríkisins.
Miklar framfarir hafa orðið í
landinu á þeim árum. I stríðslok-
in var það herjað og hrjáð og at-
vinnuvegir í kalda koli. Hið unga
ríki hlaut í vöggugjöf eymd og
hungur og æskumenn sína lemstr-
aða úr baráttu fyrir hagsmunum
annarar þjóðar. Matvælaskortur
var í landinu, og þó hafði það ver-
ið með auðugustu héruðum keis-
aradæmisins. Fyrsta verk stjóm-
arinnar var að sjá hinni sveltandi
alþýðu fyrir komi vestan úr Am-
eríku og austan úr Svartahafs-
löndum. Opinber rekstur og eftir-
lit var í megnasta ólagi. Svo lítið
var öryggið, að ekki þótti hættu-
laust að senda peningabréf í
pósti, því að þeim var oft stolið.
Jámbrautarlestir höfðu engar
áætlanir. Og kaupmenn, sem
sendu með þeim vörufarma, máttu
eiga á hættu að þær yrðu teknar
hers höndum á leiðinni, einkum ef
um matvæli eða klæðnað var að
ræða. Svo aumt var ástand al-
mennings.
En endurreisnin virðist hafa
orðið furðu fljótt. Á 10 árum hef-
ir þjóðinni tekist að koma fjár-
málum sínum í sæmilegt horf.
Hún hefir fest gengi peninga
sinna, greitt ríkisskuldir að fullu
og býr nú við tekjuhallalaus fjár-
lög. Mikið er þetta að þakka góðu
samstarfi og frjálslyndi yfir-
þjóðarinnar. Til dæmis um það er
að Þjóðverjar, hinn framandi
þjóðflokkur í landinu, eiga tvo
fulltrúa í ráðuneytinu.
Tékko-Slovakia er meðlimur í
Litla bandalaginu svonefnda og
hefir verið í náinni samvinnu við
Frakka.
Til beggja handa.
ih.
„V arðveislustef nan‘.
Guðni Jónsson, sem í fjarveru
Áma frá Múla hefir með höndum
ritstjórn Varðar, er um stjóm-
málaskoðanir sýnilega uppeldis-
barn þröngsýnustu Ihaldsmanna.
En um sannan hug þeirra 1 garð
bændanna hefir hann gerst opin-
skárri, en holt mun talið þeim
megin. Þegar fulltrúar samvinnu-
bænda héldu nýlega fund sinn
hér í Reykjavík taldi hann að
um þá samkomu myndi nú sem
fyrri mega taka sér í munn orð
Ólafs Pá: að því ver myndu duga
heimskra manna ráð, sem þau
kæmu fleiri saman. — Með öðr-
um orðum: Úrval samvinnu-
bænda, sem að jafnaði hafa sótt
og sækja fundi þessa, eru einu
nafni stimplaðir heimskingjar, í
aðalmálgagni íhaldsflokksins. —
Áður en foringjunum tókst að
draga grímu bændasmjaðursins
og hræsninnar á andlit þessum
unglingi, hafði hann þegar ausið
yfir bændur hrakyrðunum, sem
honum höfðu orðið tömust í götu-
sambúðinni við Jón Þorláksson og
aðra slíka „bændavini“.
En annað hefir Guðni þessi
unnið sér til ágætis. Haxm hefir
gert tilraun að ráða fram úr
vandkvæði íhaldsmanna um að
finna ísmeygilegt falsheiti á
stjómmálaflokk sinn. Aðvörunar-
rödd Gísla Sveinssonar er við
kosningaósigurinn orðin að vax-
andi geig í hugskoti forráða-
manna flokksins. Nú vill Guðni
láta kalla stefnu Ihaldsmaima
„varðveislustefnu“. Orðið er ekki
tiltakanlega mjúkt í munni né ís-
lenskulegt, en mun eiga að tákna
„verndun“. Er þetta ófimleg til-
raun að koma orði að ímyndaðri
dygð, sem íhaldsmenn reyna að
skrökva upp á sjálfa sig. Þeir
þykjast vera einskonar vemdun-
armenn í þjóðlífinu! Ekki er með
því sagt hvað þeir telji sig
vernda. Sú hhð málsins hggur því
opin til rannsóknar og umræðu.
Það er brosleg gletni örlaganna,
að nafn þetta er komið fram um
leið og bændur landsins em hrak-
yrtir. Dálítill samanburður á
fjárhagslegri framkomu sam-
vinnumanna gagnvart þjóðinni
annarsvegar og samkepnismanna
hinsvegar snýr orðinu þegar upp