Tíminn - 15.09.1928, Qupperneq 1

©faífcferi
cg afereí&elumaður Címans er
Kxmnoeig o r s t«i n s 6 <51 tir,
Sdínbani>6i?úsinu, Seyfjauif.
2^fgtEÍÍ>s(a
Cimans er i Sambanbsíjúsinu.
©pin öa^lega 9—12 f. i).
Stmi 496.
XEL Ar.
íhalds-aiiill.
[Skrú þá, er hér fer á eítir, hefir
í letur fœrt fróðleiksmaður einn
þingeyskur og nefnt íhalds-annál.
Leyfir Tíminn sér að birta brot úr
annálnum og spáir því, að hann
muni þykja merk heimild, er stund-
ir líða].
1. Jón Þorláksson verkfræðing-
ur og frambjóðandi í Rvík skrif-
ar grein í Lögréttu og kemst svo
að orði: „Það eru venjulega hinir
efnaðri borgarar í hverju þjóðfé-
lagi, sem mynda íhaldsflokkinn.
Þeir eru ánægðir með sinn hag
og finna þess vegna ekki, að þörf
sé breytinga eða bóta á hag þjóð-
arinnar“. (1908).
2. Sami Jón Þorláksson berst
fyrir jámbrautarlagningu milli
Rvíkur og Suðurláglendisins.
Mætir harðvítugri mótspymu frá
Bimi Kristjánssyni. Bjöm upp-
götvar ,,þjóðgatið“*).
3. Áðumefndur Jón Þorláksson
fellur við alþingiskosningar, tvis-
var í Rvík og einu sinni í Ámes-
sýslu (1908, 1912 og 1916). Hætt-
ir að skrifa um jámbrautina.
4. Bjöm Kristjánsson þáver-
andi fjármálaráðherra ber fram
frumvarp um einkasölu á steinol-
íu og fær það samþykt á Al-
þingi. (1917).
5. Magnús Guðmundsson flyt-
ur frumvarp um einkasölu á tó-
baki. Einkasalan nær samþykki
þingsins. (1921).
6. Sami Magnús Guðmundsson
er fjármálaráðherra í ráðuneyti
Jóns Magnússonar. Ávöxturinn af
fjármálastjóm hans verða Fjár-
aukalögin miklu, sem námu hálfri
sjöundu miljón króna.(1920—21).
M. G. tekur enska lánið og veð-
setur tolltekjur landsins. Dýpsta
knéfall hins „unga fullvalda ríkis“.
7. Jón Þorláksson er orðinn
meiraháttar húsaeigandi í Reykja-
vík og stofnandi firmans „Jón
Þorláksson og Norðmann“. Hætt-
ur að álasa íhaldsmönnum. Kos-
inn á þing í Reykjavík. (1920).
8. Morgunblaðið ræðst með
dylgjum og óhróðri á Samband
ísl. samvinnufélaga, en sér sitt
óvænna og tekur ummælin aftur.
(1922).
9. Bjöm Kristjánsson gefur út
Verslunarólagið og lætur þýða
það á erlend mál og dreifa því
út meðal viðskiftamanna Sam-
bandsins í útlöndum. (sama ár).
10. Reykjavíkurvaldið á Al-
þingi neitar Norðlendingum um
mentaskóla á Akureyri. (1923).
11. Bændaútgáfa Morgunblaðs-
ins, Vörður, hefur göngu sína
undir forsjá Magnúsar Magnús-
sonar „stauparéttar" dómara.
12. Jón Þorláksson flytur fyrir-
lestur í Rvík um fjármálaóstjóm-
ina 1920—21 og upphefur sjálf-
an sig á kostnað Magnúsar Guð-
mundssonar. (1 ársbyrjun 1924).
13. Jón Kjartansson og Valtýr
Stefánsson taka við ritstjóm
Morgunblaðsins. Valtýr hleypur
úr Framsóknarflokknum. Þor-
steinn Gíslason lýsir yfir því, að
Morgunblaðið hlíti erlendum yfiiv
ráðum. Nýju ritstjórarair birta
„notarial“ vottorð um, að 2/8 af
*) B. Kr. vildi byggja steingöng
yíir bílveginn á Hellisheiði. Sú hug-
mynd hans var kölluð „þjóögatið“.
J. þ. mun þá ekki hafa verið farinn
að versla með aement
stofnfé blaðsins sé eign erlendra
ríkisborgara. (Sama ár).
14. Vestur-Skaftfellingar skora
á Jón Kjartansson að leggja nið-
ur þingmensku, með því að þeir
telja eigi sæmilegt, að fulltrúi
þeirra á Alþingi sé í þjónustu er-
lendra fjárgróðamanna. Jón þver-
skallast. (Sama ár).
15. Jón Þorláksson stofnar 1-
haldsflokkinn og reynir árangurs-
laust að verða forsætisráðherra.
Stjóm Ihaldsmanna mynduð og
hvílir á einu atkvæði, fölsuðu?
(Sama ár).
16. Magnús Magnússon rekinn
frá Verði fyrir óvandaðan munn-
söfnuð. Hefst Fariseaþáttur.
(Sama ár).
17. Jón Þorláksson neitar að
stofna Búnaðarlánadeildina og
ber við fjárskorti. Á sama tíma
eru miljónir lánaðar til útgerðar
og húsabygginga í Rvík.
18. Sami Jón Þorláksson greið-
ir „lausu skuldimar" en hækkar
um leið krónuna svo að sú
greiðsla kemur að engu haldi.
(1924—25).
19. Ihaldið vill hervæðast.
Stjómin flytur framvarp um rík-
islögreglu. (1925).
20. Magnús Guðmundsson ríður
í Krossanes. (Sama ár).
21. Ihaldið eyðir framvarpi J.
J. um Byggingar- og landnáms-
sjóð. Jón Þorláksson fjölyrðir
um „ölmusugjafir“ til bænda;
sbr. Alþingistíðindi. (Sama ár).
22. Magnús GuðmUndsson er
látinn vinna á tóbakseinkasölunni
(Sama ár).*)
23. Ofbýður Jóni Þorlá' >yni
örlæti þingsins við Ræktunaisjóð;
sbr. Alþingistíðindi. (Sama ár).
24. Gerir Ihaldsstjómin út Áma
frá Múla til að semja um ullar-
toll í Vesturheimi. Ámi strandar
við Eyrarsund. (Sama ár).
25. Murkaði Ihaldsflokkurinn
lífið úr steinolíueinkasölu Bjöms
Kristjánssonar. (Sama ár).
26. Ihaldsstjómin berst fyrir
nefsköttum. (Sama ár).
27. Gerist Magnús Guðmunds-
son ásamt nokkram flokksbræðr-
um sínum leppur útlends stein-
úíufélags og styrkir það til þess
að fara í kringum íslenska hluta-
félagalöggjöf. (1927—28).
28. Gerði íhaldsstjómin út
varðbátinn Trausta, er stundaði
áfengissmyglun og landhelgis-
gæslu í Garðsjó. Upptök „nagla“-
málsins. (1925).
29. Drápu Ihaldsmenn í fyrsta
sinn frumvarp Tryggva Þórhalls-
sonar um tilbúinn áburð. (Sama
ár).
30. Sá Ihaldsstjómin aumur á
togaraeigendum og vildi gefa þeim
upp tekjuskatt, en fékk því eigi
fram komið. (Sama ár).
31. Léttu Ihaldsmenn tollum af
kolum og fleiri nauðsynjavöram
stórútgerðarinnar. Afleiðingin
varð tekjuhalli á næsta ári.
32. Eyðir stjóm Ihaldsmanna
24 þús. kr. til að gera við íbúðar-
hús Jóns Magnússonar og rétt á
eftir 35 þús. kr. til þess að gera
við ráðherrabústaðinn. Magnús
Guðmundsson hirðir hálf önnur
ráðherralaun. (1926).
32. Jón Þorláksson heitir á
verkamenn til fylgis á pólitískum
fundi í Hafnarfirði en varar þá
við að gera félag við bændur.
(Sama ár).
*) Sbr. 5 hér aö framan. Afnám
einkasölunnar var samþykt meö jöfn-
um atkvæðum.
Reykjavík, 15. sept. 1928.
33. Verður Jónas Kristjánsson
læknir landkjörinn þingmaður
með fylgi og atbeina bindindis-
manna og af því að bændur hindr-
ast frá kjörsókn sökum óveðurs.
(Sama ár).
34. Greiðir sami Jónas Krist-
jánsson atkvæði á Alþingi gegn
áhugamálum Stórstúkunnar. —
(Sama ár).
35. Sami þingmaður greiðir at-
kvæði gegn þingsályktunartillögu
þeirri, er hann hafði sjálfur flutt,
um stúdentspróf á Akureyri. —
(Sama ár).
36. Fjandsköpuðust Bjöm Lín-
dal og Jón Þorláksson við Lauga-
skóla; sbr. Alþingistíðindi. (Sama
ár).
37. Neitaði Jón Magnússon að
samþykkja uppdrátt að alþýðu-
skóla Sunnlendinga. (Sama ár).
38. Lét Magnús Guðmundsson
niður falla illræmt sauðaþjófnað-
armál í Rangárþingi, en vísaði
um leið minnaháttar sakamáli úr
sama héraði til hæstaréttar, til
þess að dómur yrði þyngdur.
39. Biðu íhaldsmenn ósigur við
alþingiskosningar. (1927).
40. Kristján Albertsson for-
dæmir núverandi kjördæmaskipun
og skrifar: „Með lygum skal land
vinna“. Miðstjóm Ihaldsflokksins
þvær hendur sínar af orðum
Kristjáns. (Sama ár).
41. Verður uppvís 70 þús. kr.
sjóðþurð í Branabótafélaginu. —
(Sama ár).
42. Ámi frá Múla, forstjóri
Brunabótafélagsins og fyrverandi
sendimaður stjórnarinnar, gerist
ritstjóri Varðar.
43. Jón Þorláksson fyrverandi
forsætisráðherra tekur að sér að
gæta hagsmuna erlendu hluthaf-
anna í íslandsbanka. (Sama ár).
44. Verður uppvís atkvæða-
fölsun Ihaldsmanna á Vestfjörð-
um. (Sama ár).
45. Magnús Guðmundsson „spe-
kulerar“ í því að láta ríkið græða
á skipsströndum. óðinn bjargar
enskum togara og M. G. heimtar
fé fyrir. Málinu bjargað á síðustu
stundu. (Sama ár).
46. Magnús Guðmundsson af-
hendir Oddfellow-félaginu Thor-
killiisjóðinn. (Sama ár).
47. Blöð íhaldsmanna taka upp
vöm fyrir atkvæðafalsarana í
Hnífsdalsmálinu. (Sama ár).
48. Kemst upp hátt á annað
hundrað þús. kr. sjóðþurð hjá
Einari Jónassyni sýslumanni Barð-
strendinga. Mbl. rómar afrek Ein-
ars, en gefur honum síðar „reisu-
passa“. (Sama ár).
49. Neita Ihaldsmenn að sam-
þykkja tekjuauka en vilja af-
greiða fjárlögin 1929 með tekju-
halla. (1928).
50. Tekjuhalli Jóns Þorláksson-
ar árin 1926—27 reynist nærri 2
miljónir króna. (Sama ár).
51. Magnús Magnússon er tek-
inn í sátt við íhaldsflokkinn og
gerður að yfirritstjóra vió Morg-
unblaðið. Aukast bágindi Valtýs.
(Sama ár).
52. Miðstjórn Ihaldsflokksins
örvæntir um sinn hag. Talar við
bændur í trúnaði. Gefur út stefnu-
skrá í landbúnaðarmálum.
Ofanskráða minnispunkta úr
sögu Ihaldsflokksins, sem eru
jafnmargir og vikumar í árinu,
lætur Tíminn nægja að þessu
sinni. Þykir rétt að ráða möxm-
um til að lesa þá ásamt einka-
bréfum „miðstjórnarinnar“, sem
víða hafa farið, að sögn. Er hverj-
um manni frjálst að nota þá eftir
þörfum, því að þeir eru ekkert
„trúnaðarmál".
----o-----
Sigurður Skagfeldt
söngvari.
Kirkjuhljómleikur þeirra Sig.
Skagfeldt og Páls ísólfssonar síð-
astliðinn sunnudag hepnaðist í
besta lagi. Aðsókn var góð og
hrifning áheyrenda mikil og al-
menn. Ritstjóri Tímans telur sér
lítt fært að dæma um sönglist.
En um fegurð og styrk raddar
þykist hann geta borið jafnt og
aðrir menn. Eru og þær gáfur
meginskilyrði fyrir afburða^
mensku í listinni. Um það mun
' kki verða deilt úr þessu, að eng-
inn Islendingur hefir, svo kunn-
ugt sé, haft fegurri tenorrödd
og voldugri en Skagfeldt. Mun
hann og á þroskabraut sinni
standa með fremstu vonir um
frama og árangur af óslitinni
tlju og þeirri dýru gáfu, sera
honum hefir fallið í skaut.
Um lærdóm Sigurðar og yfir-
burði sem listamanns, leyfir Tím-
inn sér að taka hér upp umsögn
Sigfúsar Einarssonar söngmála-
stjóra, úr Mbl. 11. þ. m.:
„Siguröur Skagfeldt söng í Frí-
kirkjunni 9. þ. m. með aðstoð Páls
ísólfssonar. pað er ekki ofmælt að
Sigurði hefir farið fram á síðustu
Arum. það mátti heyra, er hann
söng hér fyrir nokkru og þó öllu bet-
ur í fyrrakvöld. Sú staðreynd gat
ei#i dulist, jafnvel þótt hann — Ijóð-
rænn tenór — færi með sum lögin
í þeirri tónhæð, sem barytónum er
ætluð. Gaf hann því höggstað á sér
að óþörfu og sat sig úr færi um að
neyta jafnan þeirrar raddprýði, sem
hann A til. En það varð honum ekki
að falJi, enda eru stakkaskiftin meiri
á öðru svæði en um röddina, þó að
hún hafi einnig tamist. það, sem
mestu máli skiftir, er, að Sigurður
er hættur að syngja eins og viðvan-
ingur eða nemandi með hálfmeltan
lærdóm. Nú er hann tekinn að móta
viðfangsefni sín á listrænan hátt.
Fvrir því hefir hann þokast stórum
nær því marki, að syngja eins og
þeir, sem valdið hafa, vitandi vits
og persónulega. þær framfarir eru
hinn gleðilegi árangur af ódrepandi
áhuga, þrautseigju og trúmensku.
Eg vona, að Sigurður sé kominn yfir
erfiðasta hjallann og samfagna hon-
um út af þvi, sem nú hefir áunn-
ist“.
Sigurður Skagfeldt er nú á
förum af landi burt eftir stutta
dvöl hér heima. Mun hann fara
til Noregs og syngja þar á
nokkrum stöðum áður en hann
hverfur til stöðu sinnar sem ó-
perusöngvari í Köln á Þýska-
44. blað.
landi. Hann mun nú, eins og
Sigf. Einarsson kemst að orði,
vera kominn yfir örðugasta hjall-
ann, en mun þó mega gera sér
vonir um frekari framför og
þroska.
Árið 1930 munu Islendingar
tjalda því besta sem til er í
hverri grein. Er einsætt að þeir,
er fyrir hátíðahöldunum standa,
hlutist til um það, að gestum
þeim, er þá heimsækja Island,
gefist kostur að heyra rödd
glæsilegasta söngvara íslendinga.
----o---
Utan úr heimi.
Parísarsamningurinn.
Ekkert mál hefir verið jafn-
mikið rætt í sumar í stórblöðum
heimsins eins og samningur sá,
sem fulltrúar stórveldanna undir-
rituðu í París 27. f. m. og kend-
ur er við Bandríkjamanninn Kel-
logg. I íslenskum blöðum hefir
samningur þessi stundum verið
nefndur ófriðarbannssáttmálinn.
En því fer fjarri, að með skjali
því er stjórnmálamennimir undir-
rituðu í París sé lagt bann við
ófriði. 1 heiminum er ekki ennþá
til neitt vald svo máttugt, að það
geti bannað styrjaldir. En það,
sem gerst hefir er í fáum orðum
þetta:
Fulltrúar 15 ríkja hafa skrifað
undir loforð um það að falla frá
þeirri venju að láta vopnin skera
úr deilumálum milli þjóða. (Á
ensku: renounce war as an instra-
ment of national policy). Þó er
þetta loforð skilyrðum bundið.
Englendingar gera fyrirvara um
það, að þeir verði að beita vopn-
um á einstaka stöðum úti um
heim (certain regions of the
globe). Frakkar telja sér heimilt
að heyja „varnarstríð". Og eigi
má hin nýja skuldbinding koma i
bág við eldri milliríkjasamninga.
Af þessu er auðsætt, að loforð
stórveldanna um að gæta friðar
eru furðu hál. Hvað er t. d.
„vamarstríð“ ? Hingað til hefir
reynst erfitt að skera úr því máli.
I fljótu bragði má fella þann úr-
skurð, að sú þjóð sem ráðist er
á að fyrra bragði, heyi vamar-
stríð. En hvað er árás að fyrra
bragði. Bæði Þjóðverjar og Frakk-
ar þóttust í heimsófriðnum verja
hendur sínar, og ekkert annað.
En mesta áhyggjuefni allra
einlægra friðarvina er þetta:
Jafnframt því sem friðarsáttmál-
! um fjölgar eykst vígbúnaður í
heiminum óðfluga og verður ægi-
legri en nokkru sinni fyr. Til-
raunir til samkomulags um tak-
mörkun vígbúnaðar reynast
árangurslausar. Stórveldin segja
hvert um sig: Við verðum að
halda uppi her og flota til þess
að aðrar þjóðir ráðist ekki á okk-
ur. Með því tryggjum við ein-
I mitt friðinn í heiminum. Þetta var
líka sagt síðustu árin fyrir heims-
styrjöldina. Það er þetta ástand,
sem nefnt hefir verið „hinn vopn-
aði friður“.
En mörgum verður að spyrja.
Getur nokkur talið sig óhultan í
návist morðingja meðan ekki er
af honum tekinn rýtingurinn? Og
er unt að vænta alheimsfriðar
meðan allar stærstu þjóðir ver-
aldarinnar standa reiðubúnar til
að hefja styrjöld — skæðari og
ógurlegri en nokkra sinni fyr?
Og hlutlausir áhorfendur við hið