Tíminn - 29.12.1928, Blaðsíða 1

©Jaíbfcri
04 afereiðslumatur (Eimans er
Sannpíig f) 0 r s 1 e 1 n s öó 11 i r,
5<£rnbanöst}úsinu, S.eyfjaDÍf.
J^fgrcibsía
tTimans er i Sambanbsljúsinu.
©pin öaglega 9—[2 f. t}.
5imi $90.
XII. ár.
Opið bréf
til Valtýs ritstjóra Stefánssonar.
1 nafnlausri grein, „Sniðalausu
klæðskeramir“, sem birtist í blaði
þínu 7. þ. m., er látið um mælt
meðal annars á þessa leið:
„það er ekki að undra þótt Jónasi
þorbergssyni falli það hálfþungt, að
verða að játa það, að honum eða
nafna hans, skuli ekki enn hafa tek-
ist að fá Reykvíkinga til þess að
steypa yfir sig samábvrgðarstakkn-
um, sem þeir hafa klætt mikinn
hluta bændastéttarinnar í og vandað
svo saumaskapinn á, — — —. En
Jónas þorbergsson mó nú sæmilega
una við það, sem orðið er. Bænd
ur í sumum sveitum landsins ei’U
nú orðnir svo flæktir í skuldir, að
þeir mega sig hvergi hræra og sjálf-
ur er Jónas trygður fyrir lifstíð, því
að nú ætlar hann að fara að skrifa
söguna um það hvernig hann og
nafni hans frá Hriflu sníða upp föt-
in, sem Pétur heitinn frá Gautlönd
um og Sigui'ðui' frá Ystafelli saum-
uðu á sínum tíma og höfðu alt ann-
að snið, en þessi nýja flík Jónas-
anna“.
1 þessum tilgreindu ummælum
eru endurteknar dylgjur og stað-
hæfingar, sem mjög hefir verið
klifað á í blaði þínu og öðrum
blöðum íhaldsmanna um langt
skeið, þar sem þeim mönnum, er
um þessar mundir beitast fyrir í
samvinnumálum, er brugðið um
það, að þeir leggi alt kapp á, að
f jötra bændur í skuldum og þar
sem staðhæft er, að skuldir
bænda stafi af ábyrgðarskipulag-
inu í félögum þeirra.
Það mun vera, eftir atvikum,
ástæðulaust, að ræða um þessi
efni og eyða rúmi og tíma, til
þess að reka slíkt til baka. Stað-
hæfingar þessar eru fyrir löngu
útslitnar. Enda verður illgirni,
þegar hún styðst við heimsku,
ávalt farlama, enda þótt henni
sé ekið um landið í 15 blöðum
Ihaldsmanna.
En eg sný mér til þín út af
ummælum í fyrr nefndri grein,
þar sem komið er inn á söguleg-
ar staðreyndir um ábyrgðarskipu-
lag kaupfélaga, og þar sem sagt
er að við, Jónas Jónsson ráðherra
og eg, sníðum upp fötin, sem
Pétur í Gautlöndum og Sigurður
í Ystafelli hafi saurnað með alt
öðru sniði; með öðrum orðum,
að við höfum breytt ábjTgðar-
skipulagi félaganna frá því, sem
það var, þegar fyrr nefndir
menn voru leiðtogar þeirra mála.
Þú hefir gerst ritstjóri lands-
málablaðs. Eg geri vitanlega ráð
fyrir, að þú ætlist til að blað
þitt verði tekið alvarlega og að
því verði trúað. Þú ert að vísu
engin undantekning frá hinu al-
menna meðal ritstjóra íhalds-
flokksins um sannsögli og heið-
arleik í umræðum um félagsmál-
efni bænda. En þú verður lagður
á skurðarborðið eins og einstakl-
ingur af tegundinni og málstað-
ur ofsóknannanna samvinnufé-
laganna prófaður á þér. — Ekki
munt þú þurfa að kvarta um, að
óheiðarlega sé að þér farið, því
þú verður aðeins kvaddur til að
leggja fram sögulegar heimildir
fyrir staðhæfingum þínum. Eg
legg hér með fyrir þig og skora
á þig að svara eftirfarandi spum-
ingum:
1. I hverjum efnum hefir á-
byrgðarskipulagi kaupfélaganna
verið breytt frá því sem var á
dögum þeirra Péturs á Gaut-
löndum og Sigurðar í Ystafelli?
2. Hvern þátt höfum við, Jón-
as ráðherra 0g eg, átt í breyt-
ingunum, ef nokkrar eru?
3. Hvar er að finna og hvernig
hljóða sögulegar heimildir um
þessi efni?
Þó sjaldan sé ástæða til að
taka mark á illgimi þinni og ó-
sannindum í garð samvinnumál-
efna, verður hvorki þér né öðrum
liðið, að fara með vísvitandi
sögulegar falsanir um þau mál.
Og ef þú víkur þér undan rétt-
mætri kröfu um ábyrgð á orðum
þínum, svarar skætingi, ferð und-
an í flæmingi eða þegir með öllu,
verður þú óhjákvæmilega stimpl-
aður sögufalsari og vísvitandi
landsmálalygari frammi fyrir
allri þjóðinni.
Svar þitt verður birt í Tíman-
um. Gefst þér nú færi að votta
frammi fyrir allri þjóðinni um
nrálstað ykkar samvinnufénda og
dug þinn til að bera ábyrgð á
orðum þínum. Mistakist þér, er
jafnvel enn síður heldur en áður,
ástæða til að sjá eftir því, sem
eftir er af þér, til þess að veita
forstöðu sérhagsmuna-klikkumál-
gagni Garðars Gíslasonar og ann-
ara hans nóta.
Jónas Þorbergsson.
----o---
Utan úr heimi
Englendingar og Frakkar.
Fyrir stuttu síðan kom út í
Englandi bók, sem nefnist: „Bret-
land og heimsstyrjöldin“ og er
eftir frakkneskan hershöfðingja,
Huguet að nafni. Ræðst höf. mjög
á herstjórn Englendinga á ófrið-
arárunum, en einkum á framkomu
þeirra gagnvart bandaþjóðinni
frakknesku, eftir að stríðinu lauk.
Þykir honum Englendingar eigi
hafa gætt skyldu sinnar við fyr-
verandi vopnabræður, en hneigj-
ast um of til samúðar með Þjóð-
verjum. 1 ensku blaði, sem Tím-
anum hefir borizt, eru þessi um-
mæli frakkneska höfundarins tek-
in óstint upp. Fer hér á eftir laus-
leg þýðing ýmsra þeirra ummæla,
sem enska blaðið lætur falla í
sambandi við bókina:
Aðstaða Frakka til okkar, segir
blaðið, er okkur eins óskiljanleg
og þeim er okkar aðstaða. Mót-
stöðu okkar gegn áformum þeirra
í Þýskalandi telja þeir svik og
brigðmælgi frá okkar hálfu. En
við höfum enga tilhneigingu til að
hjálpa Frökkum til að gera á
hluta annara þjóða. Frakkar virð-
ast álíta, að þeir eigi að hafa
frjálsar hendur til hvers, sem
vera skal. Og séu þeir spurðir,
hvaðan sá réttur sé þeim kominn,
er svarið: „Franska þjóðin færði
svo þungar fómir í ófriðnum. Og
auk þess er hún vörður menning-
arinnar í Norðurálfunni. Þess-
vegna á hún að fá að fara sínu
fram“. Við huguðum á annan veg.
Okkur virtist stefna Frakka í
Ruhrmálinu í upphafi bjánaleg og
líkleg til að falla um sjálfa sig.
Kynleg örlög réðu því, að
Frakkar og Englendingar stóðu
hlið við hlið á vígvöllunum. And-
lega eigum við meira sameigin-
legt með Rússum en Frökkum og
auðvitað miklu meira með Þjóð-
verjum og Norðurlandabúum.
Óvíða í NorðuráliunBi eru til
Reykjavík, 29. desember 1928.
J
62. blaS.
Bílaeigendur!
Bensínspararnir „Vix“ fara sigur-
för um allan heim vegna sinna
stórfeldu kosta.
Áhald þetta sem er amerísk
uppfynding, sparar bensín um 20—
50°/n samkvæmt vottorðum ótal
notenda.
Entifremur varna þeir hrúðrun
og sótun á vélinni og halda henni
hreinni en ella, og f betra ásig-
komulag, auk fleirri kosta. —
5 módell á 4, 8, 9, 16, og 25
dollara fást ásamt öllum nánari
upplýsingum hjá umboðsmanni
verksmiðjunnar
Ólafi Guðnasyni
Laugaveg 43
Símar 960 og 1957
meiri andstæður í menningu en á
milli enskrar og frakkneskrar
skapgerðar. Jafnvel ítalir og
Spánverjar standa okkur nær en
nábúarnir hinumegin við sundið.
Frakkar og Englendingar geta
barist trúlega hlið við hlið fyrir
sameiginlegu áhugamáli, en þeir
verða aldrei vinir. Þetta ber auð-
vitað ekki að skilja svo, að þess-
ar tvær þjóðir þurfi endilega að
eigast ilt við eða líklegt sé, að
þær lendi í ófriði hvor gegn ann-
ari. En á milli þeirra er meira sál-
rænt djúp en nokkurra annarra
tveggja þjóða hér í álfu. öldum
saman hafa þær borist á bana-
spjótum. Samherjar hafa þær
aldrei verið nema fá ár í senn og
fyrir tilviljun eina. Slíkar stað-
reyndir ber að viðurkenna með
fullri hreinskilni. Samstarf milli
þessara þjóða er ómögulegt, nema
alveg sérstök skilyrði séu fyrir
hendi eins og í stríðinu 1914—18.
Sambúð ensku hermannanna í
stríðinu við íbúana á meginland-
inu er athugunarverð. Belgjum
og Englendingum samdi aldrei.
Tilfinningar Frakka voru her-
mönnum okkar framandi og kom
það í veg fyrir nána viðkynningu.
En óðara en ensku hermennimir
komu til héraðanna við Rín, í
ófriðarlokin, voru þeir eins 0g
heima hjá sér. Viðkynning þeirra
við þýsku íbúana varð svo skjót
0g alúðleg, að foringjum hersins
þótti nóg um.
Við lögðum ekki út í ófriðinn í
þeim tilgangi fyrst og fremst að
koma Frökkum til hjálpar. Við
gerðum það til þess að bjarga
Belgíu og sjálfum okkur. Og við
skoðum ekki samstarfið á vígvöll-
unum sem neitt varanlegt vin-
áttusamband milli þjóðanna. Við
krefjumst einskis af Ameríku, þó
að hún veitti okkur vígsgengi á
ófriðarárunum og viðurkennum
heldur enga þvílíka kröfu af
Frakka hálfu. Við unnum með
þeim í stríðinu, en þykjumst á
engan hátt skyldir til að gera svo
áfram. Og úr því að við höfum
engar mætur á Frakklandi sjáum
við ekki, að okkur bera skylda til
að styðja það nú, þó að við kæm-
um því til hjálpar fyrir 14 ár-
um. —
Ekki verður um það fullyrt,
hvort aðstaða ensku þjóðarinnar
til þeirrar frakknesku er yfirleitt
sú, sem fram kemur í þessari
blaðagrein. En sé svo, er eigi að
undra, þó að snurða hlaupi á
þráðinn í sambúðinni milli þeirra
þjóða. X.
Á víðavanéí.
Atvinnudeilumar.
Eins og fyrr var getið, eru
samningar milli togaraeigenda og
sjómanna útrunnir nú um ára-
mótin. Þegar þetta er skrifað eru.
því miður, enn eigi líkur til, að
saman gangi um nýja samninga
og horfir því til verkfalls á tog-
urunum þegar úr nýári. — Vinnu-
deilurnar eni eitthvert mesta
vandamál maimanna. Þær eru
auk þess, eins og þær eru reknar,
algerlega ófrjóar og síst til
sæmdar. Hverskonar vinnustöðv-
un af völdum þein*a er í raun
réttri ekki annað, en sveltitil-
raunir samskonai* og þær, er mest
voru fordæmdar af öllu ófrægi-
legu í faii styrjaldai’innar miklu.
Sigui-vonir hvors aðila um sig
byggjast á voninni um það, að
tjón og neyð hins aðilans snúist
í lið með sérl Og þegar best læt-
ur fást aðeins bráðabirgðarúrslit
á þjarkinu, en vandi málanna
bíður óleystur og eftir stundarbið
hefst sama þjarkið, risið af sömu
rótum með samskonar bráða-
birgðarúrslit í för með sér. Slíkt
ástand er þjóðunum til hörmu-
legs tjóns og vanvirðu. — Vinnu-
stöðvunin á togaraflotanum ís-
lenska er málefni, sem varðar alla
þjóðina og sem þörf er á að ræða
með velvild og stillingu. Tíminn
lítur svo á, að ástand það, er nú
ríkir, sé óviðunandi. Hinsvegar
fær hann ekki séð, að með þjóð-
nýtingu flotans yrði s týrt hjá
vinnudeilum né vandi málsins
leystur. tJrlausn vandans mun
vera að finna á leiðum samvinn-
unnai*; — i skipulagi, þai* sem
fundið verður sannvirði
vinnunnar. Það og það eitt
er hvorttveggja í senn: réttlátt
og í samræmi við þær kröfur,
sem unt er að gera til almenns
þroska eins og hann er þann dag
í. dag. Og vandi slíkrar úrlausn-
ar mun vera minni en menn gera
sér í hugarlund í fljótu bragði.
Vínverslunin og M. G.
Árásir íhaldsblaðanna á núver-
andi forstjóm Áfengisverslunar
ríkisins eru bygðar á fátíðri
heimsku, með því að þær skella
fyrst og fremst á Magnúsi Guð-
mundssyni fyrverandi dómsmála-
ráðherra og manni þeim, er áður
veitti versluninni forstöðu undir
sérstakri vernd og velþóknun fyr-
verandi stjórnar og flokks henn-
ar. Mætti ætla, að blöðin kysu
fremur að hlífa en höggva í þeim
herbúðum. En hversu ferst þeim?
Það er fullsannað að undir fyr-
verandi forstjórn var tekið að
blanda víntegundum saman og
selja þær undir annarlegu vöru-
merki. En af þeim tiltektum eru
risnar allar árásir blaðanna. Að
því er snertir notkun annarlegs
vöi’umerkis, eru þær á fullum rök-
um i*eistar. Hinsvegar ættu blöð,
sem þögðu yfir mjólkurfölsun á
einu íhaldsbúi hér í grendinni, að
skammast sín fyrir að gera há-
vaða út af blöndun víntegunda!
En árásirnar á núverandi for-
stjói*a verslunarinnar eru bygðar
á því einu, að honum hefir enn
ekki unnist tími til að kippa í
lag allri þeirri óreiðu og óhæfu,
sem látin var viðgangast þar,
áður en hann tók við! Mun slíkt
þykja hvorki sanngjamt né vit-
urlegt — í síðustu grein sinni
Hestnr
Mánudaginn 26. nóv. tapaðist úr
Reykjavík brúnn liestur 6 vetra
gamall, ójárnaður. Mark: sneiðrit'-
að og sneitt. Keyptur vestan úr
Dalasýslu.
Þeir, sem kynnu að verða varir
við hann geri svo vel uð láta
undirritaðan vita straks.
Einar J. Einarsson
Bergþórugötu 6, R ykj ivík
lagði Mbl. út af þvi, hversu
hættulegt það væri, ef arðróm-
urinn um flöskumiða Mogensens
bærist til útlanda. En jafnframt
birti það mynd af miðanum! Að-
eins ein skýring á slíkri blaða-
mensku sami*ýmist heilbrigðri
skynsemi og hún er sú, að blaðið
telji fulltrygt, að þá verði frá-
sögnum eigi trúað, ef þær standa
í Mbl! — Hitt mun þó fremur
vera tilætlun blaðsins, að espa, ef
unt væri, erlenda aðila í skaða-
bótamál við ríkið. Fæst þar enn
ein sönnun fyrir því, að jafnvel
landráð samrýmast málstað
Ihaldsflokksins og er ekki svifist
þeim megin að beita þeim vopn-
um, sem svívirðilegust eru talin.
— Til bráðabirgðar nægir, að
benda Ihaldsblöðunum á það, að
afleiðingar hugsanlegra erlendra
skaðabótamála á hendur íslenska
ríkinu út af rekstri Áfengisversl-
unarinnai*, myndu skella fyrst og
fremst á fyrverandi dómsmála-
ráðherra, M. Guðm., og fyrver- ‘
andi forstjóra verslunarinnar. —
Leið M. Guðm. fyrir landsdóm
út af þessu máli hlyti óhjá-
kvæmilega að verða lögð árásar-
greinum Ihaldsblaðanna vegna á-
virðinga fyrverandi forstjórnar
Áfengisverslunarinnar. — Hlut-
deild Garðars Gíslasonar í Ihalds-
„sómanum“ verður athuguð á
næsta ári.
V innustöðvuninni
á leikhússgrunninum er nú lok-
ið. Við nánari athugun komust
þeir, er fyrir henni stóðu, að
þeirri niðurstöðu, að ákvæðis-
vinnan gæfi verkamönnunum
hærra kaup, en taxti Dagsbrúnar
áskildi. — Munu margir telja að
betur hefði farið á því, að athug-
un þeirra Héðins og Ólafs hefði
farið á undan framkvæmdum
þeirra.
----o----
Sildareinkasalan. Björn Líndal, sem
er einn af stjórnarnefndarmönnum
Slldareinkasölunnar, krafðist þess ný-
lega, að fá afrit af skjölum nokkrum
hjá framkvæmdastjórunum við kom-
andi síldarsölunni. Gáfu fram-
kvæmdastjómirnar leyfi til, að hann
mætti kynna sér skjölin, en neituðu
um afrit. Krafðist Líndal þá úrskurð-
ar stjórnarnefndarinnar um það,
hvort framkvæmdastjórunum væri
ekki skylt, að láta afritið af hendi.
Gekk úrskurðurinn honum á móti.
þessu næst boðaði Líndal til opinbers
fyrirlestrar, þar sem stofnað var til
árásar á einkasöluna. Urðu talsverð-
ar umræður og komu fram ýmsar
upplýsingar, sem framkvœmdastjór-
arnir hafa ekki enn talið timabært,
að láta blöðin flytja. Til andsvara
Líndal vom þeir Einar Olgeirsson og
Pétur Á. Ólafsson framkvæmdastj.
einkasölunnar og Ingvar Guðjónsson
og var hann snarpastur í garð Lin-
dals. Óljúgfróðir menn nyrðra telja
að minna hafi orðið úr höggi Lín-
dals, en til var reitt og að einkasal-
an hafi grætt á umrteðunum.