Tíminn - 12.01.1929, Qupperneq 4

12
TÍMINN
ALFA-LAYAL 1878—1928.
í 50 ár
hafa ALFA-LAVAL vélarnar verið
bestu og vönduðustu skilvindurnar
á heimsmarkaðinum.
Á þeim tíma hafa þær hlotið
1300 heiðursverðlaun
og fyrstu verölaun, og það er
búið að smíða og selja yfir
4000.000 Alfa-Laval
skilvindur.
vélarnar' hafa altai verið bestar,
eru bestar og verða altaf bestar.
nmp iij ______________________________
^UuÍUi .iii i.i -í h.Í :i' i.ii t.iii*ii!i-i'ii jíii.-ii-j
Samband ísl. samvinnufélaga,
1. Oddviti lagði fram
Frjónavélar
Það er ekki nóg að spyrja
um prjónavélar.
Spyrjið um:
Britannia prjónaválar
Þœr eru með riðauka og öll-
um nýjustu endurbótum, og samt
eru þær ódýrastar.
Samband ísl. samvinnufél.
Úsannindi
Jóns Þorlákssonar
Frystihússmál Skagfirðinga.
1 yfirlitsgrein Jóns Þorláksson-
ar um stjórnmálin 1928, sem
birtist í Mgbl. á gamlársdag, er
eftirfarandi klausa:
„Annað stórmál kom fyrir á árinu,
sem ekki snertir beint sambúðina
víð Alþýðuflokkinn, en varpar skýru
ljósi á hina raunverulegu afstöðu
Framsóknarforkólfanna til bœnda-
stéttarinar og samvinnufélagsskapar
bœnda. — Sláturfélag Skagfirðinga
hafði sótt um lán úr Viðlagasjóði,
sem heimild var fyrir í fjárlögum, til
þess að koma upp frystihúsi á Sauð-
árkróki. Tilœtlunin auövitað sú, að
nota sér kœliskip Eimskípafélagsins
til þess að flytja nokkuð af kjöti
Skagfirðinga út kælt eða frosið.
Sýslunefnd hafði lofað ábyrgð sinni,
og alt virtist vera í lagi. En þegar
til landsstjómarinnar kom, þá neitar
hún þessu samvinnufélagi, Sláturfé-
laginu, um lánið, en veitir það
Kaupfélagi Skagfirðinga, sem ekki
hafði ábyrgð sýslunefndar.*) Með
þessu mótí tókst stjóminni að átiloka
þann . hluta bændastéttarinnar í
Skagafirði, sem ekki kaupir erlendar
nauðsynjar sínar hjá Kaupfélaginu,
írá þeim fríðindum, sem Viðlaga-
sjóðsláninu fylgja.-----—
Ekki er annað sjáanlegt, en aö frá
stjórnarinnar hálfu sé hér á ferðinni
tilraun til þess að kúga bændur inn
í Kaupfélagið, og eyðileggja Slátur-
félagið".
Tíminn hefir leitað sér upp-
lýsinga um þá hlið þessa máls,
sem snýr að landsstjórninni og
Jón Þorláksson gerir að ádeilu-
efni og jafnframt um gang máls-
ins heima í héraði og eru efni
málsins þau er nú skal greina:
Þann 5. nóv. 1927 sækir Sam-
band ísl. samvinnufélaga til lands-
stjómarinnar um lán til frysti-
húsabygginga á árinu 1928 fyrir
nokkur samvinnufélög, sem höfðu
snúið sér til Sambandsins um
milligöngu. — Eitt þessara félaga
var Kaupfélag Skagfirðinga. —
Landsstjómin gaf vilyrði fyrir
lánveitingum til frystihússbygg-
inganna, ef fé yrði fyrir hendi og
félögin fullnægðu þeim skilyrð-
um, sem sett væru eða sett kynnu
að verða fyrir þessum lánveit-
ingum.
Þann 6. jan. 1928, eða tveimur
mánuðum síðar, sækir sýslunefnd
Skagfirðinga um 80 þús. króna
lán úr Viðlagasjóði til bygging-
ar frystihúss á Sauðárkróki sam-
kvæmt ályktun aukafundar sýslu-
nefndariimar frá 19. og 20. des.
1927. Tildrög lánsbeiðninnar
liggja ljós fyrir í nefndri sýslu-
fundargjörð og skulu tekin hér
upp atriðin, sem máli skifta:
og las upp:
a. Beiðni frá stjórn Frystifélags
Skagfirðinga um lántöku sýslu-
nefndar úr Viðlagasjóði, alt að 60.000
kr., er honum barst í gær.
b. Samþyktir ofannefnds félags.
c. Útdrátt úr aukafundargerð
Kaupfélags Skagfirðinga, þar sem
-félagið lofar að leggja fram 10.000
kr. að láni til Frystifélagsins.
d. Útdrátt úr aukafundargjörð
Sláturfélags Skagfirðinga, þar sem
félagið lofar að leggja fram að láni
10.000 kr. til Frystifélagsins.
e. Erindi frá 5 kaupmönnum á
Sauðárkróki, þar sem þeir beiðast,
að sýslunefnd taki alt að 20.000 kr.
lán þeirra vegna úr Viðlagasjóði til
íshússbyggingar á Sauðárkróki, dags.
18. þ. m.----------
Sýslunefndin kaua fimm manna
nefnd, til þess að fjalla um mál-
ið og lagði hún næsta dag fram
álitsgjörð og tillögur. Þar segir
meðal annars:
„—------— Aukanefndin hefir átt
tal við báða þessa aðila (stjórn
Frystifélagsins og kaupmennina) um
fyrirhugaðar frystihússbyggingar og
eftir því viðtali vonar nefndin að um
sambygglngu*) frystihússins geti
verið að ræða, — — —.
Með því að nefndin hefir þá sann-
færingu, að frystihús til kjötútflutn-
ings geti miðað til ómetanlegra hags-
muna fyrir sýsluna, leggur hún til
að sýslunefndin samþykki eftirfar-
andi tillögur:
Sýslunefndin ákveður að taka lán
úr Viðlagasjóði — — — alt að 80
þús. kr. til þess að byggja frystihús
á Sauðárkróki.
Lánsupphæðiu’) skiftist á millí
Frystifélags Skagfirðinga og félags
kaupmanna á Sauðárkróki í hlutfalli
við þær upphæðir, sem þessir aðilar
haía sótt um að láni frá sýslunefnd,
Sýslunefndarmaðuriim úr Haga-
neshreppi, Hermann Jónsson, bar
fram breytingartillögu þess efnis,
að sýslunefndin tæki lán í tvennu
lagi samkvæmt því er fyrir lág í
umsóknunum. Var sú tillaga feld,
en tillögur nefndaiinnar aam-
þyktar.
Gangur málsins er þá í stuttu
máli þessi:
1. Haustíð 1927 sendir S. I. S.
umsókn til stjómarráðsins um
lánveitingar til frystihúsbygginga
í landinu og þar á meðal vegna
Kf. Skagf., samkvæmt tilmælum
félagsins.
2. Á Sauðárkróki er stofnað
„Frystifélag Skagfirðinga" með
bráðabirgðarstjóm og bráða-
birgðarsamþyktum. Að félags-
stofnun þessari standa flestir
helstu menn 1 Kaupfélagi Skag-
firðinga og Sláturfélagi Skagfirð-
inga. Umsókn Frystifélagsins er
því raunverulega umsókn nefndra
félaga, sem hyggjast að reka hús-
ið 1 sameiningu.
R i t B t j.
Þegar við hjónin rennum hug-
anum yflr liðna árið, minnumst
við þess með þakklæti hve marg-
ir hér í nágrenninu hafa hlaupið
drengilega undir baggann með
okkur ’í erfiðleikum okkar, sem
stafa af langvinnum veikindum
konu rninnar. Yrði of langt að telja
hér alla þá, sem hór eiga hlut að
máli, en fjögur heimili hafa hjálp-
að okkur best: Bakki og Efri-
Vatnahjáleíga í Landeyjum og
Brúnir og- Stóramörk (austurbær)
undir Eyjafjöllum.
Þessu fólki og öllum öðrum, sem
greitt hafa götu okkar, vottum við
innilegar þakkir og óskum þeim
góðrar og farsællar framtíðar.
Tjörnum undir Eyjafjöllum *®/i* '28
Einar Jónsson
8. Kaupmenn ó Sauðárkróki
sækja um lán sér í lagi.
4. Sýslunefndin lítur svo á, að
hagkvæmast muni vera, að um
sambyggingu verði að ræða.
Ákveður að sækja um lán, er
svari til hinna umsóttu upphæða
og skifta síðan lánsupphæðinni
milli umsækjanda gegn þeim skil-
yrðum, er samþykt væru á fund-
inum.
5. Þegar kaupmönnum á Sauð-
árkróki varð ljóst, að S. I. S.
myndi fara með sölu hins frysta
kjöts þótti þeim ekki árennilegt,
að eiga saman við Frystifél. að
sælda og gengu frá.
6. Þegar síðar voru gerðar
fullnaðartilraunir að stofna Frysti-
félagið, reyndist áhuginn fyrir
því sáralítill, og formleg félags-
stofnun ókleif meðal meðlima
þeirra tveggja félaga, sem að um-
sókninni stóðu.
7. Stjómarráðið ákvað að veita
Kf. Skagfirðinga lánið, enda er
það nú stærstur kjötútflytjandi
á Sauðárkróki. Hafði Stjómarráð-
inu borist umsókn frá félaginu og
var einsætt að eiga slík skifti við
það félag, fremur en svonefnt
Frystifélag, sem aldrei varð „fugl
né fiskur“ og dó í fæðingunni.
Nú staðhæfir Jón Þorláksson í
áramótigrein sinni, að Sláturfé-
lagið hafi haft ábyrgð sýslunefnd-
ar en kaupfélagið ekki. Eins og að
framan sést, em þetta tilhæfulaus
ósannindi. Ef í framanbirtum út-
drætti úr sýslufundargjörðinni
felst ábyrgð fyrir láni til Slátur-
félagsins er og sama máli að
gegna um Kf. Skagfirðinga. Á fé-
lögunum er enginn munur gerður
í samþyktinni.
Samkvæmt ókvæðum fjárlag-
anna hefir stjómarráðið heimild
til að veita umrædd lán gegn þeim
tryggingum er það metur gildar.
Var því ábyrgð sýslunefndar ekki
skilyrði fyrir lánveitingunni.
En frá Sláturf élagi Skagfirðinga
inga hefir Stjómarráðinu ekki
borist nein bein umsókn um lán-
veitingu.
Má nú spyrja Jón Þorláksson
og félagssvikarana í Skagafirði:
Á hverju eru reistar staðhæf-
ingamar um að stjómin hafi vilj-
að „útiloka þann hluta bænda-
stéttarinnar í Skagafirði, sem
ekki kaupir erlendar nauðsynjar
sínar hjá Kaupfélaginu, frá þeim
fríðindum, sem Viðlagasjóðslán-
inu fylgja“?
Og á hverju er reist sú
heimska, ofstæki og sjálfsblekk-
ing þeirra Skagfirðinga er standa
fyrir ofsóknum á hendur Kaupfé-
laginu, að vilja reisa annað frysti-
hús í Skagafirði við hliðina á
frystihúsi félagsins, þar sem öll-
um er ákveðinn frjáls aðgangur
að húsinu með sömu kjörum og
Kaupfélaginu sjálfu?
Staðhæfingar Jóns Þorláksson-
ar um þetta efni, eru ekki annað
en venjulegar, ósvífnar og visvit-
andi stjómmálablekkingar hans,
bygðar á tómum uppspunnum ó-
sannindum. — Mun þessi sílækk-
andi toppfígúra Ihaldsflokksins
þurfa að leita sér staðbetri á-
rásarefna á núverandi stjóm, ef
honum á að auðnast að brjótast
að nýju til valda í landinu.
Ávarp
tU hr. próf. Gnðm. Flnnbogaaonar.
Eg varð fyrir sárustu vonbrigðum,
þegar eg las jólapistllínn frá yður í
Tímanum. þér höfðuð haslað mér
völl og eg mætt á hólminum. Bauð
eg yður þau hólmgöngulög að barist
skildi til sóknar og vamar fyrir and-
stæðum skoðunum okkar á menning-
armálum, og grein mín 1 Iðunni lögð
til grundvallar.
En þessum boöum mínum hafið þér
alveg hafnað. Umræða yðar snýst
eingöngu um yður sjálfan og svo um
formhliðina á greinum mínum. þér
takið bréf mitt í Tímanum og farið
með það eins og lærðir ritskýrendur
með sígilt en torskilið gullaldar-
rit, sem skýra þarf fyrir alþýðu
manna. En þó brestur hér stórlega á:
Skapsmunir yðar hafa borið gáfum-
ar og þekkinguna ofurliði. Ósjálfrátt
hefir orðið á að lesa alt eins og viss
persóna, sem þér hafið víðfrægt til
þjóðnýtingar, les bibliuna.
Skrif yðar snertir hvergi málefni.
þér gerið mér hér og hvar upp orð
er eg aldrei hefi sagt, en umhverfið
annarsstaðar ljósu máli. Látið þór
síðan hnefana dynja á þessum upp-
vakningum eigin ímyndunar.
það mundi mér mjög létt aö tæta
bréf yðar sundur orði til orðs. Við
mundum geta árum saman rifist i
blöðunum sem heimskír krakkar. En
slikar skilmingar eru svo ófrjóar og
ókarlmannlegar að eg hafna þeim
hiklaust. Mun eg því svara að nokkru
seinni hluta bréfsins, þar sem þér
sýnið lítilsháttar víðleitni á þvi aö
snerta á málefni.
1. þér viðurkenniö að kaflinn, sem
eg tók upp úr Mannfræðinni sé tor-
skilinn, og þér neitið því hvergi, að
þar sé ljótt mál og stirðlegt. En þér
segið að hann sé „undantekning".
En þvi reynduð þér þá ekki að svam
aðfinslum S. Kr. P. opinberlega?
Er það ekki sönnu næst að þér finn-
ið að þýðingin er óverjandi, þar úir
svo og grúir af „undantekningum"
frá góðu máli. Og ástæðan er auðsæ.
þér haldið því fram að flytja beri
„stíl" og „málblæ" hinna erlendu höf-
unda óbreytt inn í íslenskuna. þér
eruð altaf að berjast við að þýða
orðin livert út af fyrir sig, en eigi
setningamar i heild. þess vegna verð-
ur mál yðar, þegar þér þýðið, þetta
klungur af nýyrða hraungrýti.
Síðasti kaílinn í bréfi yðar er ný
sönnun þess hversu þér látíð skaps-
munina skapa handa yður grýlur og
drauga að berjast við.
þér teljið mig halda fram þeirri
fáránlegu kenningu, að raunliæf
þekking sé lítílsvirði og að eg vilji
gefa fáíræðinni æðsta dómBvald.
þetta eru yðar eigin hugsmíðar.
Hitt er rétt, að eg hefi ráöist á þá
kenningu, að einhæfni sé góð til
mannþroska og að einhraí sérþekk-
lng megi hafa æðsta dómsvald í
nokkru máli.
Vélamenning nútimans hefir hafið
til öíga kenninguna um nauösyn ein-
hæfni og eínhliða þekkingar einstakl-
ínga. Hún lítur á þjóðfélagið sem
verksmiðju, stéttimar sem vélabákn,
en einstaklingana sem smáhluta vél-
ar, sem hver eigi aðeins einu og á-
kveðnu hlutverki að sinna. þessi
lífsskoðun kemur víða fram hjá efn-
ishyggjumönnum þeim sem rituðu á
seinni hluta 19. aldar. Stjómarbót
yðar er gagnsýrð af henni. þessi
kenning heldur þvi meðal annars
fram, að engir megi um hlutina
dæma nema einhæfír sórfrœðingar,
og hver eígi að vera við eina fjöl
íeldur. þessu hefi eg andmælt. Eg
hefi talið, að það væri nauðsyn fyrir
skáldin að gera eitthvað fleira en að
&káJd*. J>»u þyritu að bafa UM) ífóö
Ókey pls
Stimpill og sígnet, Skrifið til
B. Guðmnndsson
Túni, Árnessýslu, Hrg.
sin áður en þau yrkja þau. Eg hefi
talið það ilt fræðimönnum að loka
sig inni við eina fræðigrein.
þessu snúið þér öllu við, hafið les-
ið það með þessu einkennilega lestr-
arlagi. Og þér segið, að eg vilji gera
fáfræðina að „æðsta dóm“. Sannleik
urinn er sá, að eg viðurkenni engan
mannlegan æðsta dóm. Eg trúi því að
hver maður eigi að láta sina eigin
skynsemi rannsaka alt sem honum er
boöið og skynsemin nær til. Jafnvel
ágætustu vísindamönnum getur
skjátlast og þeir talið annað sann-
leika í ár en þeir töldu í fyrra. Jafn-
vel prófessorum í hagnýtum sálar-
fræðum skjátlast stundum.
P. t. Reykjavík, 1. jan. 1929.
Jón Slgnrðsson frá Ystafelli.
---—
Athugasemd
Hr. ritstjóri!
Viljið þér ljá eftirfarandi at-
hugasemd rúm í heiðruðu blaði
yðar.
I smágrein í 1. tbl. þ. é. um
launahœkkun prentara komist þér
þannig að orði, að laun prentara,
eins og annara verkamanna, séu
ákveðin af algerðu handahófi, en
þó með þeim hœtti, að hér séu
samtökin öll öðru megin og sé því
ekki um annað að gera en að
blaða- og bókaútgefendur og jafn-
vel lesendur myndi með sér fé-
lagsskap til vamar. Þér segið enn-
fremur í þessari sömu grein, að
þér viljið unna hverjum manni
fulls hlutar. Þessi ummæli yðar
öll verða tæplega skilin á annan
veg en þann, að prentarar séu
vegna samtaka sinna einráðir
um launakjör sín, og noti þeir
þessa góðu aðstöðu til þess að ná
sér til handa óhæfilega háum
launum. — En sannleikurinn er
sá, að líklega hefir engin stétt
manna hér á landi gert sér meira
far um að ákveða launin sam-
kvæmt þörfunum en einmitt
prentarar. Allar algengustu lífs-
nauðsynjar hafa verið tíndar til,
áætlað hve mikið þurfi af hverri
og launin ákveðin samkvæmt
verði þeirra. Eg þekki ekki, eins
og nú er háttað, aðra aðferð betri
til þess að forðast handahófið.
Prentarar hafa aldrei sett kröf-
urnar hærri en það, að leitast við
að finna, hvað hægt væri að kom-
ast af með, með því að gera litlar
kröfur til lífsins, enda hafa þeir
a. m. k. mörg undanfarin ár ver-
ið lægst launaðir inðararmanna
hér í bæ, og eru enn, með hinni
nýfengnu hækkun, síst betur
launaðir en aðrir. — Það má vel
vera, að prentarar séu þess megn-
ugir að knýja fram kröfur um
há laun, en hingað til hafa þeir
farið vel með afl sitt og jeg býst
við, að svo muni enn verða.
Björn Jónsson
form. H. I. P.
Ritstjórí: Jóiras Þorbergsson
Laugaveg 44. Sími 2219.
Prenfemiðjan Acta.
) Leturhreytingm mín. Ritstj.
) Leturbr. min.