Tíminn - 23.03.1929, Blaðsíða 1

©faíbfcci
% afeeatóaÍBfnaíiuf CEímans er
H.flnnDcig |5orsteins6óttir,
SíBhbartÖsfjásinu, Ssspfíapíf.
^fgteibsía
Œiraans er t Sarrtbatrösíjúsinu.
©pin fraglega 9—(2 f. 4.
Sittn <(98.
XllJL fir.
Reykjavík, 23. mars 1929.
17. blað.
Þrekleysi minnihíutans
Lögfræðingafélagið og réttarfarið.
Yörn Lárusar Jóhannessonar.
Ofsóknir liialdsflokksins á hend-
ur ciómsmálastjórniimi og rann-
sóknardómurum út af því, að
framkvæmd hefir verið réttar-
rannsókn í sakamálum fhalds-
manna, hala hingað tii verið látn-
ar fara íram í blöðum flokksins.
En með vöm Lárusar Jóhaimes-
sonar í Hnífsdalsmálinu hefir
ruddaskapurinn og uppvaðslan
færst inn fyiir vébönd sjálfra
dómstólanna. — Þess var fyrr
getið, að vörnin myndi vera dæma-
laus í íslensku réttaríari. Skai
hér gefið stutt yfirlit um það
helsta, sem máli skiftir í nefndri
vörn1).
Þar sem L. Jóh. í upphafi máls
síns lætur uppi álit sitt um með-
ferð upphaílegra rannsóknardóm-
ara á málinu, lætur hann svo um
mælt:
„Eg heíi mjög mikið út á rann-
sókn þeirra beggja2) að setja, en all
íyrir það bendir hún útvírætt í þá átt
að hlutaðeigandi dómarar haii einsk-
is írekar óskað en að ieiða hiö
sanna i ijós og sama er að segja um
próf þau, er sýslumaður Strandasýslu
hjelt í málinu í upphafi“:!).
Þvínæst staðhæfir L. Jóh. að
Framsóknarflokkuriim hafi notað
Ilníísdalsmálið óspart í kosninga-
hríðinni og segir síðan:
„Eg þykist ekki ganga oi langt þótt
egstaðliæfi, að eins og málið hefir ver-
ið gert að pólitisku árásarmáli á sér-
stakan flokk af núverandi stjórn, þá
hafi rannsóknardómarinn, Halldór Kr.
Júliusson verið valinn til þess að hafa
mál þetta með höndum, ekki sem óvil-
hallur rannsóknardómari, heldur sem
sækjandi málsins. Hlutverk hans tel
eg ekki haía verið það, að upplýsa,
livort atkvæðafölsun hafi raunveru-
lega átt sér stað, heldur hitt, að færa
rök að þvi úr dómarasæti, að ákveðu-
ir menn hafi falsað atkvæði.
Öll meðferð rannsóknardómarans i
málinu hendir til þess, að liann hafi
gengið að þvi íneð fyrirfram ákveð-
inni sánnfæringu um sekt hinna
kærðu.
þess vegna er rannsóknin ekki óhlut-
'dræg eins og venja er til í sakamáluin
hér á landi, Meðferð þcssa máls er
sem hetur fer einsdæmh
Hin einhliða rannsókn.
Aí þessari ástæðu, að dómarinn hef-
ír ekki gert sér íar um að upplýsa
annað en það, er bent geti til sektar
hinna kærðu, er öll meðferð iians á
málinu frá fyrstu byrjun og út í gegn
einhliða".
í þessum tilgreindu ummælum
og öðrum hér ótilgreindum, en sem
til vísast í útdrætti vamarinnar,
er þá staðhæft meðal annars:
1. Að Halldór Kr. Júlíuss. sýslu-
maður hafi af dómsmálaráðuneyt-
inu verið valinn, til þess að fara
með rannsókn í málinu, ekki til
þess að komast fyrir sannleikann
heldur til þess að „færa rök að
því úr dómarasæti, að ákveðnir
menn hafi falsað atkvæði“, — með
öðrum orðum: að koma fram, ef
svo vildi verkast, lognum sökum
um glæp á hendur ákveðnum
mönnum!
2. Að Iialldór sýslumaður hafi,
samkvæmt þessu, hafið rannsókn-
J) Sbr. Mbl. 10. mars síðastl.
2) þ. e. Odds Gíslasonar og Stein
dórs Gunnlaugssonar.
a) Leturbreytingin mín Ritstj.
arstarf sitt, fyrirfram ákveðinn í
því, að koma fram sekt á hend-
ur þessum ákveðnu mönnum.
3. Að hann hafi ekki gert sér
far um, að upplýsa annað en það,
sem bent gæti til sektar hinna á-
kærðu og að öll meðferð hans á
málinu hafi verið einhliða frá upp-
hafi til enda.
4. Að hann hafi verið hlutdræg-
ur í garð vitnanna í málinu eftir
því hvaða stjórnmálaflokk þau
hafi aðhylst.
5. Að „gumað“ hafi verið af því
í Tímanum „að í máli þessu væru
farnar nýjar leiðir“ með því að
leggja það undir álit erlendra rit-
handafræðinga.
6. Að dómarinn hafi gefið hin-
um erlenda rithandafræðingi vís-
vitandi rangar upplýsingar og sé
það „ef til vill besta dæmið um
hlutdrægni hans í máli þessu“.
7. Að verjendum málsins hafi
verið meinað að fá aðgang að
skjölum málsins.
8. Að áfellisdómurinn yfii' hin-
um ákærða hafi verið fyrirfram
saminn, en aðeins óundirritaður
fyrir forms sakir.
9. Að dómur undirréttar hafi í
raun og veru verið kveðinn upp i
yfirlitsskýrslu þeirri um rannsókn
málsins, sem Tíminn birti 17. des.
1927.
10. Að dómarinn hafi í dagleg-
um viðtölum við óviðkomandi
menn kveðið upp dóm yfir ákærð-
um í Hnífsdalsmálinu.
Við lestur vaniarinnar verður
ljóst, að hún er að formi til eins
og stráksleg blaðagrein og að
innihald hennar eru órökstuddar
staðhæfingar og hinar ósæmileg-
ustu getsakir í garð dómarans og
dómsmálaráðherrans. Að vísu
sektaði dómarinn verjandann fyrir
ósæmilega framkomu gagnvart
réttinum. En sektin var lægri
heldur en kunnugir lögfræðingar
höfðu gert ráð fyrir að hún hlyti
að verða. Enda skýrði Mbl. svo
frá, að Lárus Jóh. hefði verið „á-
nægður“, er dómurinn var kveð-
inn upp og boðið sektina þegar
fram. Má af því ráða, að hann
hefir játað sekt sína, en verið
hreykinn yfir og þótst sleppa vel.
Áður nánar sé vikið að afstöðu
Lárusar Jóh. til réttarfarsins í
landinu, virðingar fyrir dómstól-
unum og stéttarfélags hans, skal
hér hrundið tveimur atriðum, þar
sem Tímann ber á góma í vörn
hans. Það er alveg tilhæfulaus
uppspuni, að „gumað“ hafi verið
af því í Tímanum „að í máli
þessu væru famar nýjar leiðir“.
Tíminn skýrði á sínum tíma að-
eins frá því, að rithandasýnishorn
hefðu verið send til rannsóknar
þeirri stofnun 1 nágrannalöndun-
um, sem fremst muni talin í rann-
sókn slíkra mála, þar sem er
Scotland Yard. — Þá er það og
með öllu ósatt, að dómarinn í
Hnífsdalsmálinu hafi ritað eitt
orð af skýrslu þeirri, sem Tím-
inn birti um málið né beri að
neinu leyti ábyrgð á henni, held-
ur er hún algerlega á ábyrgð
blaðsins. Skýrsla sú var birt af
sömu ástæðu og nýlega var birtm:
dómurinn í máli Jóh. Jóh. fyrrurn
bæjarfógeta, þ. e. vegna látlausra
ofsókna á hendur dómsmála-
stjórninni og brigslyrða um, að
málin væru pólitísk ofsókn á hend-
ur ákveðnum mönnum og ákveðn-
um flokki manna.
Þá skal hér bent á mjög eftir-
tektarverða ósamkvæmni í vörn
L. Jóh., þar sem hann löðrungar
sjálfan sig á eftirminnilegan hátt.
í tilgreindum ummælum hér að
framan kemst hann þannig að
orði um fyrstu próf Halldórs Kr.
Júlíussonar sýslumanns í Stranda-
sýslu, að rannsókn hans bendi
ótvírætt í þá átt, að hann irafi
einskis i'remur óskað, en að leiða
hið sanna í ljós. — Á meðan um-
ræddur sýslumaður fer með rann-
sókn í málinu að tilhlutun fyr-
verandi dómsmálastjórnar, fær
hann slíkan vitnisburð. En er nú-
verandi dómsmálast j órn vald:
til rannsóknarinnar þennan sama
mann, sem að dómi Lárusar
Jóh. sjálfs hafði vottað það með
starfi sínu, að hann óskaði „einsk-
is frekar“, „en að leiða hið
sanna í ljós“, telur Lárus að hanu
hafi verið valinn, til þess að
standa fyrir pólitískri ofsókn og
kveða upp hlutdrægan dóm! TTvað
virðist mönnum um slíka rök-
semdafærslu? Hvaða líkindi eru
til þess, ef dómsmálaráðherrann
hefði viljað efna til ofsóknar í
málinu, að hann hefði þá valið til
rannsóknarinnar þann mann, sem
með verki sínu hafði vottað, að
hann óskaði einskis fremur, en að
leiða hið sanna í ljós?! — Svona
lélegar mótsagnir hafa hingað til
fundist einna helst í Mbl., þar
sem löngunin, til þess að ausa upp
blekkingum og' lognum ásökunum,
hefir yfirstigið bæði hófsemi og
vitsmuni.
Mishepnað uppeldi.
Kunnur lögfræðingur, en sem
nú er fyrir alllöngu hættur mál-
færslustörfum, lét svo um mælt
við ritstjóra Tímans, að í tíð
Halldórs Daníelssonar bæjarfó-
geta myndi slíkur ruddaskapur og
slík fyrirlitning á heiðri dómstóla,
sem fram kæmi í vörn Lárusar
Jóhannessonar, ekki hafa orðið
þoluð, hvorki af dómstólum né af
málfærslumönnum alment. Hverj-
um þeim manni, sem á þeim tíma
hefði kunnað að gera sig sekan í
þvílíkri óhæfu, myndi samstundis
hafa orðið útskúfað úr samneyti
við málfærslumenn og vísað á
dyr úr réttinum eins og ósiðuðum
dóna.
Framkoma Lárusar Jóhannes-
sonar og siðferðisleg sljóskygni
málfærslumanna Reykjavíkur, sem
halda dómfeldum manni heiðurs-
samsæti áður en fullnaðarúrslit í
máli hans fyrir dómstólum eru
fengin, mun hvorttveggja að
miklu leyti eiga rætur sínar að
rekja til mishepnaðs uppeldis i
réttarfarslegum efnum á undan-
förnum árum. Brestur á röggsemi
í þessháttar málum voru ákveðn-
ust einkenni í fari fyrverandi rík-
isstjórnar. Jafnvel mátti með
fullum sanni telja, að tómlæti
dómsmálastjórnarinnar væri í
hæsta lagi tortryggilegt fyrir
sjónum almennings. Alkunnugt
og mjög alvarlegt sauðaþjófnað-
armál er stöðvað rétt við nefið á
Magnúsi Guðmundssyni, af undir-
manni hans og forðað frá úr-
skurði hæstaréttar, jafnframt því,
sem þjófnaðarsök nokkurra ung-
linga er hiklaust vísað til með-
ferðar réttarins. Séð er í gegnum
fingur við erlenda ágangsmenn,
sem flytja inn verkamenn í beinu
forboði laga (Krossanes). Sjóð-
þurðum er velt áfi'am í vaxandi
ósæmd og óreiðu (Brunabótafé-
lagið, Patreksfjörður), sjóðþurð
og traustatak á fé er þaggað nið-
ur og jafnað með því að láta rík-
issjóðinn kaupa eignir hins brot-
lega riianns tvöföldu verði (póst,-
sjóðþurðin á Siglufirði). Alkunn
vaxtataka af fé ekkna. og skulda-
kröfumanna er látin viðgangast
átölulaust (bæjarfógetamálið).
Ekki einungis er liðin dæmafá ó-
reiða á rekstri Áfengisverslunav
ríkisins, heldur og að líkindum
sérstaklega leyfð freklegri á-
gengni við verslunina en dæmi
munu vera til í rekstri opinberrav
starfrækslu annarsstaðar en í
Bandaríkjunum (Garðar).
Mætti þannig lengi telja dæmi
þess, hversu réttarfar og velsæmi
í opinberri starfrækslu hefir ver-
ið óvirt í fari þjóðar, sem taldi
sér sæma og henta slíkan þrek-
leysingja, sem Magnús Guð-
mundsson í dómsmálaráðherra-
sæti.
Þó er nú hér vikið einungis að
annari hlið þessa máls. Hin snýr
að dómstólum og málfærslu-
mönnum. I tíð fyrverandi bæjar-
fógeta annara en Jóh. Jóh., voru
virðulegir og reyndir lögfræðing-
ar, eins og- Páll Einarsson hæsta-
réttardómari og Sigurður Eggerz
núverandi alþm. settir varamenn
í embætti bæjarfógetans í Reyk-
javík í forföllum eða fjarvist hins
reglulega bæjarfógeta og dómara.
— En er Lárus Jóhannesson
skrapp frá prófborðinu, þekking-
arlítill í réttarfarsmálum, reynslu-
laus og með hálfgert götustráks-
innræti, þótti fyrrverandi bæjarfó-
geta Jóh. Jóh. heiðri, sæmd og
virðingu næst virðulegasta dóm-
ai'asætis landsins vel borgið, með
því að setja þennan ungling, í for-
föllurn sínum og' fjai*veru, í sinn
stað! Lögfræðingar bæjarins og
málfærslumenn hafa að vísu
knurrað, en látið þó kyrt vera,
vegna skorts á siðferðislegri djörf-
ung og heilbrigðum virðingarkröf-
um fyrir hönd stéttar sinnar og
réttarfarsins, sem þeim er einkum
ætlað að móta og framkvæma, ým-
ist sem málfærslumenn eða sem
dómarar. Þetta hefir verlcað til
hins verra á tvennan hátt. Það
hefir skert mjög alvarlega al-
menna virðingu og traust á dóm-
stólum, er einhverju virðulegasta
dómarasæti landsins hefir verið
sýnd sú óvirðing að tylla þar
slíkum manni sem Lárusi Jóhann-
essyni. Og vegtyllan hefir stigið
til höfuðs Lárusi sjálfum með
þeim afleiðingum, sem þegar bef-
ir verið bent á. Þessvegna eykuv
hann nú svo mjög á ósæmd og
ábvrgð þeirra, sem staðið hafa
fyrir, og horft aðgerðalausir upp
á lögfræðilegt uppeldi hans og
aðra meðferð réttarfarsins í land-
inu á undanförnum árum.
Málfærslumannafélag Islands
mun vera stoínaö „til þess að
gæta hagsmuna og sóma stéttar-
innar“, eins og títt er um þess-
háttar stéttarfélög. Eitt af meg'in-
verkefnum stéttarinnar hlýtur að
verða það að skapa sæmilegar
réttarvenjur og halda uppi virð-
ingu fyrir lögum og rétti í land-
inu. Lögfræðingamir eiga þar
mikið í húfi og mest undir sjálf-
um sér um þá virðingu og traust,
er lieir með verkum sínum skapa
sér til handa og dómstólunum.
sem þeir starfa við sem málflytj-
endur og ef til vill síðar meir sem
dómarar. Strákskapur Lárusai-
Jóhannessonar 0 g ruddaskapur
gagnvart dómstólum tekur því til
þeirra meira en annara manna. —
Lárus hefir í fyrrgreindri vörn
lofað meiru af samskonar mál-
flutningi fyrir hæstarétti. Tíminn
leyfir sér að skjóta því til fé-
lags lögfræðinga hér í bænum,
hvort það telji framkomu Lárusar
samboðna virðingu hæstaxéttar og
í samræmi við þær kröfur, er það
gerir um framferði og sóma stétt-
arbræðranna?
Þrekleysi minnihiutans
stafar að mjög miklu leyti af því,
að meginkjarna Ihaldsflokksins
skipa ýmist þeir menn, ellegar af-
komendur þeirra manna, sem und-
ir fyrra stjórnarfari og við ríkj-
andi atvinnuskipulag' voru vanastir
því, að skipa öðrum íyrir verk-
um og ráða því, sem þeim hefir
sýnst að ráða. Þessir menn eiga
örðugt með að sætta sig við, að
þeir verði hindraðir í uppvöðslu
og yfirgangi og að lög verði látin
ná til þeirra eins og til annára
manna. 1 öðru lagi stafar vanstill-
ingin af skorti á nægilegri útsýn
yfir umhverfið. Ýmsir íhaldsmenn
í Reykjavík, sem víkja sjaldan frá
kaffiborðiiiú, sem lesa Morgun-
blaðið snemma dags en æsa sig
upp við heimskulega illmælgi um
núverandi ráðherra á kvöldin,
munu enn ekki vera búnir að átta
sig til fulls á því, að lífið utan við
húsveggi þeirra hafi tekið á sig
breyttan svip um stjórnai'far og
réttarfar. Þeir trúa því ekki, að
Ihaldsflokkurinn sé í raun og veru
sviftur völdum. Um fróðleik, hóg-
værð og sannleiksást, er Mbl. sér-
staklega sniðið við hæfi slíkra
manna. Hallast þar ekki á um
fræðendur og nemendur!
Fáfræðin og þröngsýnin, sem
slíkt ástand skapai', jafnvel í fari
góðra manna, snýst í ósiðmenni-
legan ruddaskap, þegar óþægindin
af því að búa í þjóðfélagi, þar
sem fylgt er fram kröfum um al-
ment velsæmi, snertir þá beint eða
óbeint. Þessvegna verður frekjan
alveg taumlaus og yfirgangsstefn-
an svo bersýnileg, þegar réttar
farið klappar á dyrnai' hjá þeim
sjálfum. En hvernig mun það hafa
verið, að eiga hlut sinn undir yfir-
ráðum slíkra manna, sem ekki
þola lög? — Bíður hvað síns tíma.
Jafnvel þeir menn, sem lakast eru
staddir í þessu efni, munu núa
stýrumar úr augum sér og skygn-
ast út í daginn, áður langir tímar
líða. Siðferðilegt uppeldi þjóðar-
innar í réttarfarslegum efnum er
þegar tekið að vinna á, jafnvel
við kaffiborðin hjá þröngsýnustu
Ihaldsmönnum í Reykjavík.
----0-----
Elsta kona landsins, Rannveig
Þorkelsdóttir á Svaðastöðum i
Skagafirði andaðist að heimili
sínu 10. þ. m„ á 102. ári. Hún var
fædd á Svavastöðum og ól þar
allan aldur sinn. Hún var alla tíð
hin heilsuhraustasta, varð svo að
segja aldrei misdægurt, fyr en
síðustu 3 vikurnar, sem hún lifði.
Hún var glaðlynd og sívinnandi,
fróðleikskona og bókhneigð og
fylgdist vel með fram til hins síð-
asta.