Tíminn - 18.05.1929, Blaðsíða 1

Tíminn - 18.05.1929, Blaðsíða 1
(Sfyalbfeci og afgeei6ðÍBma&UT (Eimúhs er H^ð n n r e t g f>orst«t nsöóttir, Sámbattösijúsinu, BeyfjaDÍf. ;rf Frystihúsmál Skagfirðinga I. Skýrsla til sýslunefndarinnar. Bæði hér innan. héraðs og utan þess hefir undanfarið missiri gengið orðasveimur um það, að Kaupfélag Skagfirðinga ætli sér að bægja viðskiftamönnum Slát- urfélags Skagfirðinga, og kaup- manna hér á staðnum frá því að geta notað frystihús það, sem K. S. «er að byggja, og þessvegna sé þeim nauðugur einn kostur, að byggja annað frystihús fyrir sig og sína menn. Astæðan fyrir þessari frábægni K. S. mun af sumum talin sprott- in af óvild til S. S., en aðrir telja. þetta gjört að undirlagi lands- stjórnarinnar. En hvorugt er rétt tilgetið eins og síðar mun sýnt verða. Nú er það vitanlegt, að m.iög margtr héraðsbúar eru því mót- fallnir að héraðinu sé íþyngt með því að byggja tvö frystihús hér á sama staðnum, en sumir telja þó að ekki muni verða hjá því komist vegna áðurnefndrar mein- bægni K. S. 1 tilefni af ofangreindum orða- sveim, og vegna andmæla mai’gra héraðsbúa gegn byggingu tveggja frystihúsa á einum og sama stað, telur stjórn K. S. ástæðu til að gefa háttvirtri sýslunefnd skýrslu um þetta frystihúsmál, bæði vegna þess að sýslunefndin hefir áður um þetta fjallað, og til þess að fulltrúum, sem sæti eiga í sýslunefndinni gefist kostur á að vita, og skýra sveitungum sínum frá, hvað sé hið sanna og rétta í þessu máli. Um það sem gjörðist í máli þessu til loka aðalsýslufundar nl. ár er sýslunefndinni kunnugt og þarf því ekki að skýra frá því. Þó skal þess getið, sem eg mun hafa skýrt frá á síðasta sýslu- fundi, að fyrir og um fundinn átti eg tal við atvinnumálaráðherrann um lánveitingu til frystifélagsins, og svaraði hann, að fé mundi verða handbært til frystihúsbygg- inga, en um það hve mörg og hvar fyrstihús yrðu bygð á árinu færi landsstjórnin aðallega eftir tillög- um stjórnar S. 1. S., sem hefði haft og hefði enn með höndum tilraunasölu á frystu kjöti. Fyrir lok sýslufundarins sendi eg skeyti vegna fyrstifélagsins til atvinnumálaráðherrans, þai’ sem eg óskaði eftir að fá þá þegar símsvar um hvort lánið fengist eða ekld, en því skeyti var ekki svarað. Eg talaði síðan við for- stjóra S. I. S. og bað hann að mæla með lánveitingunni við landsstjómina, en hann sagði að stjóm S. 1. S. væri því mótfallin að fleiri frystihús en tvö yrðu bygð á árinu, og vildi ekki lofa meðmælum, en hlutleysi. Þá tal- aði eg enn við atvinnumálaráð- herrann, og sagði hann sem fyr að fé mundi verða til, en taldi óþarft að stofna samvinnufélag aðeins til að frysta kjöt, þar sem starfandi samvinnufélög væri fyr- ir á staðnum, og lán til frysti- hússbygginga vildi hann helst veita starfandi samvinnufélöigum bænda, og þá helst kaupfélögum, að fordæmi fyrverandi lands- stjóma. timan 5 er i Sarribanfrstjúsmu. (Dpin öa^lega 9—(2 f. jSími %9». Þegar fullvíst var orðið að lán mundi ekki fást til frystifélags- ins, spurðist eg fyrir um hvort K. S. mundi geta fengið á eigin ábyrgð lán til fyrstihússbygging- ar, og taldi ráðherrann að það gæti komið til mála „á þessu, eða næsta ári“, en fullnaðarsvar um það kom ekki fyr en á aðalfundi K. S. hinn 14. apríl. Á þeim fundi var svo samþykt að byggja frystihús á árinu, og bjóða S. S. að vera með. Sam- kvæmt þeirri fundarályktun skrif- aði svo stjórn K. S. sláturfélags- stjóminni bréf svohljóðandi: „Með því að nú er vitað sam- kvæmt símskeyti frá atvinnu- málaráðherra, sem hingað barst i gær, að viðlagasjóðslán til frysti- hússbyggingar hér á Sauðárkróki verður; veitt Kaupfélagi Skagfirð- inga, og með því að nýafstaðinn aðalfundur Kaupfélagsins sam- þykti, að fengnum þessum fregn- um, að taka lán og byggja frysti- hús nú í sumar sem ætlast er til að geti starfað á komanda hausti, tilkynnum vér hér með, sam- kvæmt fyrii-mælum nefnds kaup- félagsfundar, háttvirtri stjórn Sláturfélags Skagfirðinga að Slát- urfélaginu er gefinn kostur á að vera með kaupfélaginu um bygg- ingu frystihússins og frystingu á kjöti á sem líkustum grundvelli og samkomulag náðist umri sam- þyktum frystifélagsins. Væntum vér heiðraðs svars yð- ar svo fljótt sem unt er“. Bréf þetta var samdægurs sent áleiðis til formanns Sláturfélags- ins, en stjóm Sláturfélagsins hef- ir aldrei svarað því. Aðalfundur S. S. var haldinn um mánaðamót apríl—maí, og meðan á fundinum stóð kom Sig- urður Bjöi-nsson á Veðramóti til mín og lét í ljósi efa um að lands- stjómin mundi leyfa að S. S. hefði nokkra hluttöku í frystihús- inuf svaraði eg því að það væm ástæðulausar getsakir í garð hennar, því að eg hefði orð ráð- herranna fyrir því, að þeir ætl- uðust til að Sláturfélagið og kaup- manna viðskiftamenn gætu notið góðs af frystihúsinu með fryst- ingu á kjöti, en þar eð þetta nægði ekki til þess að útrýma efa Sigurðar, lofaði eg að síma til stjórnarinnar um þetta. Atvinnumálaráðherra var þá utanlands, svo eg talaði við Jónas Jónsson ráðherra. Kvaðst hann líta svo á, að þar sem Kaupfélag- inu væri veitt lánið, þá hefði það umráðarétt yfir húsinu, en að sjálfsögðu ættu S. S. og viðskifta- menn kaupmanna að eiga kost á að frysta kjöt í húsinu eftir þörf- um meðan húsrúm leyfði. Um svar þetta, sem eg skýrði Sigurði frá, varð nokkur ágrein- ingur okkar í milli um það hvem- ig skilja bæri. Hann vildi, að því er mér skildist, halda því fram að S. S. væri með þessu svari fyrir- munað að hafa til umráða nokk- urn hluta af húsinu, en eg hélt hinu fram, að út á við teldist hús- ið eign K. S., en hvemig félögin skiftu með sér umráðarétti og notkun hússins heimafyrir mundi landsstjórnin láta alveg afskifta- laust. Og eg er enn sem áður sannfærður um að svo mundi verða, því það er augljóst að sem eigandi hússins hefir K. S. fullan ráðstöfunarrétt á því, að óskert- um tryggingarskilmálum lánveit- Reykjavík, 18. maí 1929. anda. Um þetta atriði veltur ált á samkomulagi milli félaganna. Skömmu eftir aðalfund S. S. hélt stjórn K. S. fund um frysti- hússbygginguna, og var á þeim fundi ákveðið að byggja húsið, og stæi’ð þess ákveðin þannig, að S. S. gæti fengið 1 /3 hluta þess til afnota, ef vildi. Síðan var leit- að leyfis byggingamefndar um að fá að reisa húsið á lóð K. S., sem næst bryggjunni að auðið væri, eða ef það fengist ekki, þá á lóð, sem félagið hafði fengið loforð fyrir inná flæðunum austan ak- brautarinnai’, en byggingamefnd- in synjaði um leyfi til að byggja húsið á þessum stöðum. Var þá um tíma ekki annað sýnilegt, en að hvergi fengist við- unanlegur staður fyrir húsið. Loks tókst þó að fá keypta lóð, sem Höepfnersverslun átti sunn- an Sauðáróss, og þar fékkst ieyfi til að byggja húsið. Var þá geng- inn nærri heill mánuður í það að fá byggingarleyfið og lóð undir húsið. Var þá orðið svo áliðið sumarið að sýnilegt var, að húsið mundi naumast fullgert fyrir haustkaup- tíð, enda varð og sú raunin á. Hér eru þá í stuttu máli sögð höfuðatriðin í sögu þessa máls, sönn og rétt, og samkvæmt skjal- legum heimildum um það, er snertir afskifti og framkomu K. S. í þessu máli, og vona eg að þar með sé það augljóst, að sakir þær, sem bornar hafa verið á K. S. og landsstjómina í þessu máli séu ástæðulausar, og að kviksög- ur þær, sem gengið hafa um þetta margumtalaða frystihússmál séu ekki á rökum bygðar, heldur sprotnar af misskilningi, eða ein- hverju öðm af lakari toga spunnið. Loks skal eg lýsa yfir því, að stjóm K. S. stendur enn við til- boð sitt til S. S. í framangreindu bréfi frá 15. apríl f. árs, og jafn- framt því, að stjórnin hefir frá fyrstu ætlast til að húsið verði opið til afnota, eftir þvi sem hús- rúm leyfir, öllum sauðfjárfram- leiðendum héraðsins, sem aðstöðu hafa til að nota það, og með sömu kjörum og kaupfélagsmönnum. Virðingarfylst. Sauðárkróki, 8. mars 1929. F. h. stjómar K. S. Sigfús Jónsson. Til sýslunefndarinnar í Skaga- fjarðarsýslu. II. Ósannindum andmælt og hnekt. Fáum dögum eftir að framan- birt bréf til sýslunefndarinnar var í’itað, barst mér í hendur 10. tölu- blað Varðai’ með grein eftir Sig- ux’ð Bjömsson á Veði’amóti, er hann nefnir: „Tímasannleikur“. Hefir S. B., eða einhver fyrir hans hönd, verið óheppinn í nafngift- inni, því að öði’um höndum er þar farið um sannleikann en gexist í dálkum Tímans. Er greinin rétt- nefnd: ósannindi, og höfundur hennar manna maklegastur að verða ai’ftaki að nafninu „Stóri- sannleikur". I gi’eininni er höfundur hennar að í-eyna að klóra yfir, og rétt- læta ranghermi Jóns Þoiiáksson- ar í áramótaprédikun hans í Morgunblaðinu, þar sem harrn (sennilega eftir ósönnum heimild- um fi’á öðrum) er að reyna að ófrægja landsstjómina fyrir gerð- ir hennar í frystihúsmáli Skagf. 34. btað. Þessa pi’édikun J. Þ. var ritstjórl Tímans svo hlálegur að taka til athugunar í 3. tölubl. hans þ. á., og hrekja lið fyrir lið öll rang- hermi hennar. Nú vita allir, sem kunnugir eru og vilja segja satt, að S. S. hefir aldi-ei sótt um viðlagasjóðslán til fi-ystihússbyggingar, en K. S. hafði sótt um slíkt lán áður en hugmyndin um stofnun Frysti- félagsins fæddist, en skaut mál- inu á frest þangað til fullséð var," að frystifélagið mundi aldrei kom- ast á laggimar, bæði vegna skifti’a skoðana heima fyrir um fyrirkomulag þess, daufra undir- tekta manna í héraðinu að ganga í félagið, þegar eftir þvi var leit- að, og loks vegna aðgerða sýslu- nefndarinnar í máli þessu,þar sem hún á fundi, 8. mai’s f. árs, veitir frystifélaginu og kaupmönnum loforð fyrir ábyi’gð á láni til fyrstihússbyggingar með því skil- yrði, að þessir aðiljar verði inn- an eins mánaðax* búnir að færa sönnur á að húsið verði komið upp og starfiækt í næstu haust- kauptíð, og að þeir standi sam- an um bygginguha. En vitanlegt vai’, að þessir aðiljar mundu naumast koma sér saman þá fremur en áður, þar sem búið var, meðan málið var í undirbún- ingi, að þrautreyna að ná sam- komulagi við kaupmenn, en hafði ekki tekist. En að þessum mánaðarfresti liðnum skyldi ábyrgðin yfirfæi’ast til S. S., og ekkert um það feng- ist af meiri hluta sýslunefndar- innar, þó S. S. hefðist ekkert að til framkvæmda á húsbyggingunni í marga mánuði eftir að mánað- ai-fresturinn til frystifélagsins var liðinn. Þetta er skýlaus bending um það hve miklum vinsældum frystifélagið átti að fagna hjá meirihluta sýslunfendarinnar. Hvað ætli hefði sungið í S. B. ef landsstjöi’ixin hefði farið svo að? Skyldi haxm ekki, ef hann vildi vera samkvæmur sjálfum sér hafa talið það „útilokun“ á K. S., en „fríðindi“ feld í skaut S. S. Þegar hann var að berjast fyrir þessaii úrlausn málsins í sýslunefndinni, þá hefir ekki ver- ið fædd í heila hans skilgreining- in á fi’ystifélaginu, sem hann hefir sett saman í Varðargrein sinni og hljóðai’ svo: „Þegar tvö samvinnufélög S. S. og K. S., í emu Iagi undir nafninu Frystifélag Skagfii’ðinga sækja um viðlagasjóðslán í gegnum sýslunefnd Skagf. td frystihús- byggingar á Sauðárkróki, þá neit- ar stjórnin að veita lánið þannig, að bæði félögin geti notið þess, heldur tekur Kaupfélagið út úr og veitir því lánið í heimildai’leysi þágildandi laga, með það fyrir augum að drepa hitt samvinnufé- lagið (S. S.)“. Ef þessi skilgreining S. B. (að S. S. og K. S. séu — Fx’ystifé- lagið) væri rétt, (sem hún vitan- lega er ekki eins og síðar skal Býnt), og ef hún hefði staðið svona í höfði hans á sýslufund- inum, þegar haxm var að sam- þykkja ábyrgðarheimildina, þá hefði hann unnið sama ódæðið, sem hann sakar landsstjórnina um, og í raun og veni margfalt meira ódæði, svo að lítt fyrirgef- anlegt væri, þar sem haxm þá var í stjóx-n K. S. og skylt að gæta hagsmuna þess. Mdð því áð veita Frystifélaginu (þ. e. S. S. og K. S., eftir skilgreining Sigurðar) loforð fyrir lánsábyrgð, sem falli úr gildi eftir aðeins einn mánuð, sé skilyrðum á framkvæmdum á fi’ystihúsbyggingunni ekki full- nægt, en veita hmsvegar S. S. ábyrgð um óákvesðinn tíma, þ.'» ekkert sje af þess hálfu fram- kvæmt nærfelt í heilt ár, er hann, samkvæmt siimi eigin skýringu, orðinn sekur um það, að eftir mánaðarfrestinn, sem augljóst var að var óhæfilega stuttur, „tekur“ hann Sláturfélagið „útúr“ og veitir því einu áyrgðina „með það fyrir augum að drepa hitt samvinnufélagið" (K. S.) Eg vil ekki ætla S. B. svo mik- inn ódreng, að hann, verandi í stjórn K. S., hefði greitt atkvæði í sýslunefndinni um mál þetta eins og hann gerði, ef hann hefði álitið að S. S. og K. S. væru eitt og hið sama sem Frystifélagið. Eitt er af tvennu: Annaðhvort hefir S. B. greitt atkvæði um mál þetta á þann hátt, sem ekki sæm- ir góðum dreng, eða framangreind skilgreining hans á Frystifélaginu er blekking ein til þess að reyna að ófrægja landsstjórnina í máli þessu. S. B. var einn af nefndar- mönnum, sem höfðu með höndum undirbúning Frystifélagsins, og hann vissi því vel að félagið átti að vera sérstakt og sjálfstætt samvinnufélag. Hvorki K. S. né S. S. voru sjálf- sagðir félagar, heldur átti félagið að samanstanda af þeim mönnum í héraðinu, sem vildu ganga í það, sem löglegir félagar, án tillits til þess hvort mennimir væru félags- menn í K. S. eða S. S., eða í hvor- ugu þeirra félaga. Af þessu er augljóst, að sem félög voru hvorki K. S. né S. S. í Frystifélaginu, enda þó félagsmenn þeirra, eins og aðrir framleiðendur héraðsins, hefðu opinn aðgang að félaginu, ef þeir vildu. Það er því rétt hermt hjá rit- stjóra Tímans, að Sláturfélagið sótti aldrei um viðlagasjóðslán. En Kaupfélagið endumýjaði lán- beiðni sína eftir að vonlaust var orðið um lán til Frystifélagsins, og eftir að áðumefndur ábyrgðar- frestur sýslunefndarinnar var lið- inn, og ábyrgðin veitt Sláturfé- laginu einu. Snúast þá á S. B. sjálfan ósannindabrigsl hans um ritstjóra Tímans^og hlutdrægnisbrigsl hans til landsstjórnai*iimar, því enginn gæti með sanngimi ætlast til þess, að hún veitti lánið því félag- inu, sem aldrei sótti um það, en neitaði hinu, sem bað um lánið. Svo kemur saga S. B. um það, sem gerðist á aðalfundi Sláturfé- lagsins í fyrra vor. Eg var ekki staddur á þeim fundi, vegna lasleika, en fregnir hafa borist um það, að allmikil æsing hafi verið þar í sumum fundarmönnum, og margt talað i gaið landsstjómarinnar, og sumra úr stjóm K. S. Fátt af því með sannindum, en því fleira af get- sökum, rangfærslum og dylgjum. Um samkomulag fulltrúanna, sem S. B. talar um skal eg ekk- ert segja, en aðeins geta þess að tillögurnar um samvinnuna víð K. S. munu aldrei hafa verið bom- ar undir atkvæði, svo það gat ekki fullkomlega sýnt sig hve „einhuga" menn vom í því máli. En gmnlaust er mér ekki, að lítill samvinnuhugur hafi veríð i

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.