Tíminn - 21.09.1929, Blaðsíða 3

TÍMINN
205
Freysteinn Gunnarsson hefir verið
settur skólastjóri við Kennaraskólann
í Reykjavík í stað Magnúsar Helga-
sonar, sem hefir sagt af sér skóla-
stjórn, eftir langt og mjög rómað
starf í því embætti.
Vot Peters heitir enskur miðill,
sem hér er staddur um þessar mund-
ir. Hefir hann farið mjög víða um
lönd og starfað sem miðill. Kom hann
hingað fyrir nokkrum árum síðan.
Hélt hann fyrsta fund sinn í Alþýðu-
húsinu á þriðjudagskvöldið. Var þar
margt manna. Flutti hann fyrst stutt
erindi um sálræn efni, en að því
loknu hófust skygnilýsingar. Lýsti
hann svipum hjá ýmsum fundar-
mönnum, lýsti skapgerð þeirra í lif-
anda lífi, sjúkdómum og atvikum
ýmsum, er fyrir þá hefðu komið áður
en þeir fóru af þessum heimi. Sem
dæmi um atvikalýsingar hans má
nefna þessa: Áður en N. N. dó hafði
hann legið alllengi rúmfastur, en
komst þó á fætur: En þá varð hann
fyrir byltu, sem flýtti fyrir dauða
hans. Af þessari og annari lýsingu
kvaðst viðkomandi þelckja þann, sem
verið var að lýsa. — Mætti nefna
fleira, sem torvelt væri að skýra á
annan veg en spiritistar gera. I Al-
þýðublaðinu 18. þ. m. ritar einhver,
sem nefnir sig J. um fundinn. En
fáir, sem voru á fundinum, munu
tclja að þar sé samviskusamlega frá
skýrt því er gerðist. Auk almennra
funda heldur Vot Peters einkafundi.
— Ósmekkvísi er það og jafnvel
þröngsýni af hálfu Sálarrannsóknar-
félagsins, að gera inngöngu í félagið
að skilyrði fyrir því, að menn fái
aðgöngu á fundi Vot Peters og kynn-
ist sálrænum hæfileikum hans. Mætti
ætla að þeim, sem standa utan við
félagið, væri eigi siður þörf á slíku
og opnar dyr að þessari viðleitni
væri fremur í samræmi við tilgang
málefnisins. Og ef kynni almennings
af 'hæfileikum miðilsins yrðu sam-
kvæmt vonum, mætti og ætla að fé-
lagið nyti góðs af glæddum áhuga
fleiri manna.
Vestan um haf. í skotkeppni, sem
haldin var í Ottawa, höfuðborg Kan-
ada, þar sem keptu 173 bestu skot-
menn landsins, varð hlutslcarpastur
íslendingurinn J. V. Austmann. Hann
er sonur Snjólfs Austmanns, sem
lengi átti heima í Winnipeg. J. V.
Austmann er kunnur skotkappi síð-
an fyrir stríð. Var hann einn i Iiði
Kanada nær öll striðsárin. Særðist
hann mikið í einni höfuðorustu styrj-
aldarinnar og var þá tekinn til fanga
af Jtjóðverjum. Hann er nú bóndi
við Kenston, Sask. — Ung stúlka,
Dorothea Sanders að nafni, lauk ný-
lega kennaraprófi Við hljómlistar-
skólann í Toronto með hæstu á-
gætiseinkunn, sem unt er að fá. Hún
er dóttir Guðm. J. Sanders frá Sönd-
slíka upphæð á gamalsaldri, þótt þau
hefðu bjargast einhvernveginn af
hjálparlaust. Líf- og ellitryggingunni
hafa tryggjendumir að fullu leyti
gagn af sjálfir, eða að þeir láta
trygginguna eítir til erfingjanna sem
aðra f járinuni.
Öðru máli er að gegna með sjúkra-
og slysatryggingar, að það fá ekki all-
ir úr þeim, sem í þær borga, en
fómfýsnin og öryggið ætti að vera
þeim, sem ekki yrðu fyrir slysum eða
veikindum svo mikils virði, að þeir
ættu ekki að sjá eftir þeim krónum
sem í sjóðinn færu. Og hitt er mik-
ils virði fyrir alla þegar sjúkdóm ber
að höndum að eiga lagalegan rétt á
þvi að fá fjárhagstjónið bætt, og með
því geta borgið efnalegu sjálfstæði
sínu. — Búast má við að margir
telji þetta mikil útgjöld fyrir fátæka
ungiinga, sem' eru að reyna að eign-
ast eitthvað eða að leita sér ment-
unar, en það virðist ekki beinlínis
ástæða til að halda að sparsömu og
efnilegu íólki yrði þetta til verulegs
farartálma, þegar líka er tekið tillit
til hinnar bættu aðstöðu, ef veikindi
kæmu fyrir.
Mestur hagur virðist að því að fólk
sem eyðir -í ýmsan óþarfa mestöllu
því, er það fær fyrir vinnu sína —
en það gerir því miður mesti fjöldi
af yngra íólki — er neytt til að
tryggja sig, svo það verði siður þjóð-
félaginu til þyngsla.
það mætti þvi mjög oft telja trygg-
ingarféð fundið fé fyrir þjóðfélagið
— já, sem eyðslufólkið var skyldað
til að geyina sjálfu sér til seinni
tímans.
það yrði aldrei langt að bíða að
menn færu að liafa beinlinis og 6-
beinlínis hag af því að skyldutrygg-
um í Miðfirði og konu hans Kristín-
ar Pálsdóttur frá Siglufirði. — í
sambandi við hinar langstæðu og lítt
frægilegu deilur frænda okkar vestra
út af heimferðarmálinu, birtu blöðin
þar bréf frá forsætisráðherra Sask
atshewan fylkis, þar sem hann lætur
þess getið, að samkvæmt umræðum
í þinginu og skilningi stjómarinnar,
beri að líta á fjárstyrk fylkisins ti)
undirbúnings heimferðar íslendinga
sem heiðurs- og samúðarvott með
þeim einstæða sögulega viðburði. —
Látnir eru nýlega vestanhafs: Bjöm
Magnússon kaupmaður í Árnesi við
Winnipegvatn, Sigurður Sigurðsson í
Lundar, frá Ytri-Galtarvík í Skila-
mannahreppi í Borgarfjarðarsýslu og
Jóhannes Halldórsson frá Bjarga-
steini í Stafholtstungum í Mýrar-
sýslu, til heimilis í Mikley.
Veðrátta hefir verið mjög stirð, sér-
staklega norðan lands, um alllangt
skeið. Eru hey víða úti.
----0----
Tilkynning til lesenda
Herra ritstjóri!
Mér hafa borist fjölmargar fyrir-
spurnir frá lesöndum mínum bæði
heima og utanlands um það, hvernig
á því standi, að eg hafi ekki gefið
út neinar bækur á fslandi síðan „Vef-
arann rnikla", sem ritaður var 1925,
eða hvort eg sé hættur að skrifa
bækur, og í þriðja lagi, hvort eg ætli
mér i framtíðinni að skrifa á erlendu
máli. Leyfið mér að svara þessum
spurningum hér í eitt skifti fyrir öll:
Síðan eg ltom hingað til lands fyr-
ir rúmum tveim árum, hefi eg fullbú-
ið til prentunar tvær nýjar bækur;
hin fyrri er smásagnasafn, sem eg
kalla „Fótatök manna“, og sendi eg
heim handritið að þeirri bók fyrir
hálfu öðru ári. Handritið að seinni
bókinni, sem er kölluð „Alþýðubók-
in“, sendi eg heim fyrir misseri síð-
an. Ljóðasafn hafði eg að mestu full-
gert áður en eg fór frá íslandi 1927.
Sökin er ekki mín, þótt bækur þessar
hafi enn ekki komið fyrir almenn-
ingssjónir. — Sem stendur er eg að
semja nýja skáldsögu, langa, sem eg
vonast til að ljúka við innan tíu
mánaða.
Eg hefi nýlokið við að þýða „Vef-
arann mikla" á ensku í félagi við
hr. Magnús Á. Árnason myndhöggv-
ara í Point Roberts, Washington-ríki,
en að öðru leyti hefi eg engar áætl-
anir í huga um að skrifa bækur mín-
ar á öðru mali en íslensku í fram-
tíðinni.
Virðingarfylst.
Halldór Kiljan Laxncss.
Áritun: 437 South Hartford Avenue,
Kiora, Apartment 305.
Los Angeles, California.
ingamar væru lögleiddar, því það er
ekkert smáræði, sem íer hjá sumum
sveitum til munaðarlausra barna,
sem mist hafa foreldra sína og til
gamalmenna og sjúklinga. Fram-
færslufé þessa fólks verður eins og
nú er, að jafna niður á þá sem eitt-
hvað hafa undir höndum, en sem
annars myndi að miklu leyti spar-
ast fyrir sveitarfélögin, kæmust slík-
ar skvldutryggingar á. Mætti því
telja þetta beinar tekjur fyrir gjald-
endur. Annað er aftur óbeint og það
er að fólk sem hér um ræðir, er oft
vandafólki sínu til þyngsla og veik-
ir þar með gjaldþol þess til almennra
þarfa.
Sennilega væri réttast að þessar
tryggingar væru í tvennu lagi, fyrst
líf- og ellitrygging og í öðru l'agi
sjúkra- og slysatrygging og legði rík-
ið fé til siðarnefnda sjóðsins, ekki
minna en hlutfallslega er lagt til
þeirra sjúkrasamlaga, sem til eru. Að
sjálfsögðu yrðu sýslumenn og bæjar-
fógetar látnir innheimta þessi gjöld
eins og önnur skyldugjöld.
það má gera ráð fyrir að stundum
væri ekkert hægt að fá upp í ið-
gjöldin, vegna fátæktar eða vilja-
leysis, en einmitt það fólk þyrfti oft
trygginganna sérstaklega með. Virð-
ist þá ekki um annað að gera en
að sveitirnar yrðu að borga fyrir þá,
sem ekki gætu borgað sjálfir, en
sveitirnar mættu að sjálfsögðu færa
iðgjöldin þeim sem þaðu, til skuldar,
eins og hverja aðra sveitarskuld. þar
að auki mætti tryggingin vera noklc-
urskonar veð, þannig, að þegar trygg-
xngin yrði leyst út, þá gæti sveitar-
sjóður fengið aftur þau iðgjöld, sem
hann hefði greitt.
Að öðru leyti ætti tryggingin að
G'áita.
Hver er þessi fríði flokkur,
falslaus sannleiks-varðfylking,
brátt sem gefa ætlar okkur
afbragðs-stjórn og flekkiaust þing?
R á ð n i n g :
Magnús °/o, Nlagnús leppur,
Mangi stormur, Thorshaninn,
vaxtafrægur ferðagreppur,
Fjólupabbinn, Moðhausinn.
Ollum skærum gömlum,’gleyma
Gengisjón og Maurabjörn.
Banksi hygst þá temja og teyma, —
titlingur, sem leikur örn.
Snorri.
-----o——
Máttur íslenskrar
moldar
í Sauðlauksdal 17. sept. 1762, segir
Eggert enn fremur:
„Matjurða vöxtur er liér í Sauð-
lauksdal miklu betri en í fyrra, og
hvítar rófur og sniðkál alt ofvaxið
og í blómstur komið; stendur það
af löngum blíðviðrum. Lítill akur er
hér fyrir jarðeplin (þau fínu rauðu,
frá Vestindíum, er Spanskir kalla
Patatos) af hvíts skeljasands jörðu,
og hafa mörg þar fengið vöxt sem
utanlands. Populi, þær ungu, og
plómutrén dóu í vetur, en 5 pílar
hafa vel aflifað veturinn, og tveir
skotið náttúrlegum stinnum greinum,
nær þriggja feta löngum, svo eg er
nú um þá vongóður, .verði veturinn
ei því frostameiri"**).
þessi orð Eggerts ætti að geta orðið
Uppörfun öllum þeim mönnum, sem
á einhvern hátt stuðla að því, að
farið er að brióta land vort til rækt-
unar eftir margra alda kyrrstöðu og
niðurníðslu. Ef þessum tímamóta-
mönnum verður vel ágengt, og það
er meira en vist, heiðra þeir um leið
öðrum fremur minningu Eggerts Ól-
afssonar, hins trúa ættjarðarvinar og
spámanns íslenskrar viðreisnar.
Sigurður Skúlason
mag. art.
Askorun
til kaupenda Tímans.
Tíminn leyfir sér hér með að
mælast fastlega til þess, að þeir
kaupendur blaðsins um alt Iand,
sem búa við vanskil af hálfu
pósta og póstafgreiðslu, sendi
blaðinu rökstuddar umkvartanir
um slík vanskil.
ríkjunum, Shearer að nafni, hefir
orðið uppvís að undirróðri gegn tak-
mörkun vígbúnaðar á sjó. Hefir þjóð-
þing Bandaríkjanna ákveðið að láta
fara fram rannsókn á því máli.
Kveðst Shearer hafa starfað að þess-
um undirróðri fyrir amerískar skipa-
smíðastöðvar og fyrir tilmæli fjög-
urra amerískra aðmírála, þ. e. yfir-
foringja á flotanum.
— Lögreglunni í þýskalandi hefir
tekist að handsama upphafsmenn
sprengitilraunanna, sem framdar hafa
verið í þýskalandi. Kom í ljós að
fjölmennur hópur þjóðernissinna hef-
ir staðið á bak við spellvirkin. Höfðu
þeir og í ráðagerð frekari aðgerðir
af sama tæi.
— Eins og fyr hefir verið getið,
hafa staðið yfir samningar milli for-
sætisráðherra Breta og sendiherra
Bahdaríkjanna þar í landi um eins-
konar flotasamþykt milli Breta og
Bandaríkjamanna, á þeim grund-
velli, að flotai-nir verði jafnstórir. Er
talið að þeim samningum miði allvel
áfram og að McDonald muni bráð-
um taka sér ferð á hendur vestur um
haf til heimsóknar í Hvítahúsið og
viðtals við Hoover forseta.
— Til samkomulags dregur að
nýju milli Breta og Rússa. I-Iafa
Bretar boðið ráðstjórninni að senda
fulltrúa til London til nýrrar samn-
mgagerðar um stjórnmáíasamband
landanna og hafa Rússar þegið boðið.
— þegar ríkjaskilnaður varð milli
Svía og Norðmanna 1905 og við sjálft
lá að þjóðunum slæi saman í stríð,
var svo ákveðið í Karlstadssamn-
ingnum að einskonar hlutlaust belti
yrði milli landanna. Nú hefir fyr-
verandi forsætisráðherra, Rolfsen,
kveðið uppúr með það, að belti þetta
sé nú óþarft á milli landanna eftir
gerðardómssamninginn frá 1927.
----0-----.
Taðan okkar
I fyrra ritaði eg greinarkorn um
töðuna okkar, benti á hvernig hún
mundi vera, og hvað best væri að
gefa hámjólkandi kúm með henni.
Nú ætlaði eg að gera það sama. En
enn vantar mig töðu frá mörgum,
sem höfðu lofað að senda mér sýnis-
horn, til að láta efnagreina. Sýnis-
hornin, sem eg liefi fengið, eru því
svo fá, að hæpið er að byggja á þeim.
En af því að komið vreður fram á
gjafatíma, er eg aftur kem til Reykja-
víkur, vil eg nú þegar segja frá því,
sem ætla má um töðuna, eftir þeim
fáu rannsóknum, sem fyrir liggja.
Taðan í ár er betri en i fyrra, og
virðist munurinn vera alt að Vio —
Vs. þær kýr, sem í fyrra þurftu
fóðurbæti með, þegar þær voru
komnar í 14 marka nyt, ættu nú að
geta mjólkað milli 15 og 16 af sama
íóðri. Færri kúm þarf því að gefa
fóðurbæti nú en þá, og þeir, sem
eiga nóga töðu, virðast ekki þurfa að
kaupa fóðurbæti nema handa sín-
um allra bestu kúm.
í þessu sambandi vil eg þó benda
á, að nú eins og raunar altaf, mun
vera vafi á því, að nægileg steinefni
séu í töðunni, og því ástæða til að
ætla, að til bóta væri að gefa fóður-
salt. það kostar lítið, en með því er
tryggt að kýrnar liða ekki af salt-
þörf. En saltþörf kúnna (ekki matar-
salt) cr meiri en það, þegar þær
mjólka mest, að þær þá geti melt
nægilegt af því. Fyrir þvi þarf kýriu
í geldstöðunni að fá fóðursalt, ef
hún eftir burðinn á að komast í
eðlilega háa nyt.
Síðar, þegar fleiri sýnisliorn hafa
verið rannsökuð, mun eg skýra nánar
frá því hvernig ætla megi að taðan
sé, en það sem liér er sagt, verður
að nægja í bili.
5. sept. 1929.
Páll Zóphóniasson.
Ritstjóri: Jónas Þorbergsson.
Ásvallagötu 11. Sími 2219.
Prentsmiðjan Acta.
Einatt hafa útlendingar ypt öxlum
og sopið hveljur, er þeir hafa heyrt
hið furðulega nafn lands vors í fyrsta
sinni, og er það vorkunnarmál. það
cr varla ofmælt, að þeir hinir sömu
undrist stórlega, er þeir heyra, að hér
á landi sé byrjað að rækta korn, mat-
jurtir og suðræn aldini, þótt í smá-
um stíl sé enn 'þá, af því að trú
íslendinga á gróðurmagn landsins er
alment nývöknuð.
það hefir að maklegleikum verið
talsvert talað um hinar nýju og stór-
merku ræktunartilraunir hér á
landi, en engan mann hefi eg heyrt
minnast þess í því sambandi, að
fyrir meira en hálfri annari öld voru
matjurtir ræktaðar með merkilegum
árangri hjá síra Birni Halldórssyni í
Sauðlauksdal. Eggert Ólafsson, mág-
ur hans, kemst svo að orði í bréfi
til Jóns Ólafssonar úr Grunnavík,
dagsettu í Sauðlauksdal 7. sept. 1761:
— — — „Hér eru matjurtir yfir-
fljótanlegar: grænt, hvítt, rautt, snið-
savoy-kál, og kaal-raven yfir og undir
jörðu, sinop, spinat, salat, laukar,
péturselja etc., næpur, hvítar rófur
og rediker. Hér að auk akurgerði með
jarðeplum í, hvar af mjöl er gjört til
brauðs og grauta. Eg hefi og þar af
hárpúður, í stað þess útlenska. Am-
ulikaal er hér inn sett allan vetur-
inn og framan af sumri; áður en nýtt
kál vex, brúkast uppkomnar íslenslcar
jurtir, helst þrennslags, sem einsog
kálsaup tilbúnar eru*).
I bréfi til sama manns, dagsettu
vera friðhelg eign tryggjanda, sem
lögtaksréttur næði ekki til né nein
borgunarskylda, nema sem beinlínig
hefði gengið til að greiða sjálf ið-
gjöldin.
Hinar einu skyldutryggingar, sem
nú eru til, eru tryggingar embættis-
manna, en það virðist ekki minni
nauðsyn á að alþýðumenn væru
skyldaðir til að tryggja sig heldur
en embættismenniniir.
þau lög, sem nú eru til um sjúkra-
samlög, sem ríkið leggur til, eru að-
eins sniðin eftir þörf kaupstaðanna,
en als ekki fyrir sveitirnar. það
minsta, sem gera þarf, má ekki vera
minna en það, að lögin yrðu gerð
þannig, að sveitirnar gætu notið góðs
af þeim lika.
Jóhann Guðjónsson.
-----0-----
Pálmi Hannesson kcnnari frá Gagn-
fræðaskólanum á Akureyri hefir ver-
ið settur rektor við Mentaskólann í
Reykjavík í stað þorl. H. Bjarna-
sonar, sem hefir gengt því starfi síð-
an Geir Zoega andaðist.
Laugarvatnsskólinn. Séra Jakob Ó.
Lárusson, sem gengdi skólastjórn þai-
í fyrra mun ekki gefa kost á sér til
þess framvegis, vegna prestsembættis
síns og prestakalls. Skólastjóri á
Laugarvatni verður Bjarni Bjarnason
skólastjóri i Iiafnarfirði.
Tómas Jóhannsson smíða- og leik-
fimiskennari á Hólum í Iljaltadal
andaðist 4. sept. síðastl.
Dýraverndarinn, ágúst—sept.blaðið,
flytur að vanda morgvíslegan fróð-
leik, dýrasögur og kvæði. Meðal ann-
ars eru þar sagnir um Bessastaða-
Sóta.
-----0-----
----.0-
Frá úílöndum.
— Sænsku flugmennirnir Ahren-
berg og Floden, sem liingað komu í
sumar, lcomu til Kaupmannahafnar 4.
sept. síðastl. eftir langa og erfiða
útivist í flugferð sinni. Eftir vélar-
bilanir hér og mikið stimabrak við
að komast áleiðis, náðu þeir loks til
Grænlands. Lentu þeir þar í hrakn-
ingum og ti'eystust ekki lengra en
sneru heimleiðis eftir mikið stapp og
ráðagerðir. Hafa flugmcnn þessir
verið næsta óhepnir með tæki sín.
— Nýlega var gerð tilraun að
sprengja í loft upp stjórnarbygging-
una i Lyneburg í þýskalandi. Urðu
skemdir á byggingunni. Er þetta ein
af mörgum samskonar tilraunum til
spellvirkja, sem gerðar hafa verið í
þýskalandi á skömmum tíma.
—- Ekki cr enn lokið erjum þeim
sem orðið hafa milli Rússa og Kín-
verja út af Siberíujárnbrautinni og
eigi heldur ófriðnum í Gyðingalandi.
þykir þó meiri von um, að til frið-
ar dragi á báðum þessum slóðum.
—i Farþegaskip, nefnt „Kuru“, sökk
snemma í þessum mánuði í miklum
stormi á Nádijárvi-vatninu nálægt
Tammerfors. Fórust þar um 130
manns en 21 var bjargað.
— Mauretania hefir á siglingu yfir
Atlantshaf farið enn fram úr sínum
fyrra hraða og munaði nú aðeins
tveimur klst. á farflýti þess og nýja
skipsins Bremen. — Mun varla séð
fyrir endann á þeirri kappsiglingu.
— Chicago-búar efna til stórkost-
legrar heimsSýningar árið 1933. Verð-
ur þá þessi næststærsta borg Banda-
ríkjanna 100 ára gömul. Er ætlast
til að allar þjóðir jarðar taki þátt í
sýningunni og verði þar sýnt hverj-
um framförum þjóðirnar hafa tekið
í vísindum, listum, bókmentum og
iðnaði o. fl. síðustu hundrað árin.
— Homsteinn nýrrar byggingar
þjóðabandalagsins var lagður í Genf
7. þ. m.
— Briand, forsætisráðherya Frakk-
lands, hefir á þingi þjóðbandalags-
ins borið fram tillögur um stofnun
bandalags með ríkjunum í Evrópu
viðkomandi fjárhagsmálum, atvinnu-
málum o. fl. Hefir tillögum hans
verið tekið vel af fulltrúum þjóð-
anna og mun þykja komið annað
hljóð í strokkinn en áður var meðan
Frakkar sáu ekki né viðurkcndu
samtök þjóða nema til þess eins að
koma þjóðverjum á kné og þröngva
kosti þeirra á allar lundir. — Bresk
blöð taka þessari uppástungu vin-
samlega en kveða Breta munu eiga
örðuga aðstöðu til slíks bandalags,
vegna þess að moginhluti breska rík-
isins er utan Evróþu. Bandaríkja-
blöð telja að slíku sambandi muni
verða stefnt gegn Bandaríkjunum og
er þó einnig þar viðurkent, að Ev-
rópuþjóðum sé mikil þörf þessháttar
*) Andvari 1. ár (1874) bls! 178. —
**) S. st. bls. 181. —
samvinnu til fjárhagsviðreisnar álf-
unni.
— Englendingurinn Orlebar hefir
sett heimsmet í hraðflugi. Meðalhraði
hans var 571 km. á klst
— Verkfræðingur einn í Banda-