Tíminn - 01.02.1930, Qupperneq 1

0|aíb£eti
o9 afgrci6slumaí>ur Cínians cr
Rannueið þorsteinsöóltir,
Sambanösíjúsinu, Ke-yíjamf.
JiuftaBfa6
* ^fgtei&sía
C i m a n s cr í Sambanösfyúsinu
©pin öa<jlcga 9—l2 f- 4-
Sími 06.
I. ái.
Reykjavík í febrúar 1930.
1. blað.
Aukablað Tímans
Gistíhúsið Borg
Tíminn birtir hér að ofan mynd af gistihúsinu nýja, sem Jóhann-
es Jósefsson glímukappi hefir látió reisa og á Reykjavíkurmáli heitir
„Hótel Borg“. Hefir Jóhannes valið þessu veglega stórhýsi fornt heiti
og frægt og svo til stofnað, að það bæri af öðrum gistihúsum eins og
bær Skallagríms fyrrum af öðrum bæjum i landnámi Mýramanna, enda
mun svo vera og það án tvímæla.
Borg stendur austanvert við Pósthússtræti og er með stærstu
húsum' í bænum. llúsið ei' 1000 fermetrar að grunnmáli, 5 hæðir auk
kjallara, með gestaherberjum handa 70 manns.Á neðstu hæð hússins er
gildaskáli mikill, þar sem fólk situr að kaffidrykkju: Er þar rúm fyrir
200 manns. Innar af gildaskálanum er danssalur, sem hlotið hefir nafn-
ið „gyllti salurinn“, með upphækkuðum hljómsveitarpalli. Þá koma
nokkrir smærri samkvæmissalir. Allir eru salirnir glæsilegir og fagur-
Iega skreyttir myndurn og annari veggjaprýði. Þýzkur maður, Grosser
að naíni, hefir málað salina, og standa þeir að útliti fyllilega jafnfætis
samskonar samkvæmissölum á Norðurlöndum og þótt víðar væri
leitað.
Öll gólf í húsinu eru korklögð nema gólfið í danssalnum, sem er
lagt krosskífum úr eik. í þeim sal eiga að geta dansað 150 „pör“ í einu
Teikninguna að Borg gjörði Guðjón Samúelsson húsameistari rík-
isins, en smíðið önnuðust þeir byggingameistararnir Einar Einarsson
og' Ólafur Jónsson. Teikningar að vatns- og hitaleiðslum gjörði Bene-
dikt Gröndal verkfræðingur, en „bræðurnir Ormsson" önnuðust inn-
lagning raftauga.
í kjallara hússins eru m. a. 3 kæliklefar fyrir matvæli, geymsla
fyrir farangur gesta, tveir miðstöðvarkatlar, gufuþvottaketill, vatns-
geymir, sem tekur 2000 lítra, tvær loftdælur, önnur til að dæla köldu
lofti og hin heitu um húsið, ennfremur mótor, sem dælir heita vatninu
upp í ofnana í nokkrum liluta hússins.
Borg er að öllu leyti með nýtískusniði gistilnisa eins og það er bezt
erlendis. Sérstakur sími fylgir hverju herbergi, ef óskað er. Hehningur
herbergjanna er með. sérstökum baðklefa.
Gistihúsið kostar fullbúið með vélum, áhöldum og öllum húsbúnaði
nál. einni miljón króna.
Bezta bókin uni stríðið
Útgefendum Tímans hefir lengi
verið það ljóst, að blaðið er of fá-
breytt að efni, að það hefir orðið
að binda efnisval við umræður
þjóðmálanna nærri eingöngu og
að það hefir of litlu rúmi getað
varið til að flytja lesendum al-
mennar fréttir eða fróðleik um
þau efni, sem liggja utan við al-
gengustu deilumál dagsins.
íslenzka blaðaútgáfu skortir
mikið til þess að verða sett í
bekk með samskonar starfsemi í
öðrum löndum. Erlendis, þar sem
póstur kemur daglega á hvert
heimili, eru vikublöðin að mestu
horfin, en dagblöð komin í þeirra
stað. Dagblöð stórborganna, sem
dag hvern þjóta í stórum förm-
um með j árnbrautarlestum eða
flugvélum út um víða veröld, eru
oft á tíðum moðal stærstu fyrir-
tækja, sem til eru. Blöðin eiga
sjálf prensmiðjur. Þau eiga verk-
smiðjur, sem búa til pappírinn.
Og þau eiga jafnvel heila skóga
og fá þaðan efnið, sem pappírinn
er búinn til úr.
Slík fyrirtæki hafa mikil fjár
ráð, og þau hafa efni á að launa
fjölda starfsmanna. Auk rit-
stjórnarinnar og fasts starfs-
fólks heima fyrir, hafa slík
blöð einn eða fleiri fréttaritara í
hverju landi, sem fylgjast með
því, sem fram fer og síma nýj-
ungarnar heim til blaðsins.
Ilin margbrotna verkaskifting
stórblaðanna gjörir mögulega
fjölbreytni í efni blaðanna. í
slíku blaði finnur hver einasti
maður, sem á annað borð er læs,
eitthvað, sem er við hans hæfi.
Eitt tölublað af „Times“, „Ber-
liner Tageblatt“, eða „Politiken"
inniheldur lesmál á við heila bók.
Enginn les allt, sem í slíku blaði
stendur. Hver tegund efnis er á
ákveðnum stað í blaðinu og má
ganga að því þar. Maður, sem t.d.
hefir sérstakan áhuga á íþróttum,
les oft bara þá blaðsíðuna, sem
á hverjum degi er helguð íþrótta-
málum. Sú síðan er að nokkru
leyti sjálfstætt blað og getur
jafnvel hafl, sérstakan ritsjóra,
sem er aðalntstjórninni alveg
óháður.
í öðrum löndum, sem standa á
jafnháu eða álíka menningarstigl
og fsland, er gag-nsemi blaðanna
og menningarleg nauðsyn al-
mennt viðurkennd. Blöðin eru þar
talin ómissandi alveg á sama hátt
og síminn, póstur eða skóla-
fræðsla barnanna. Eitt af lífsskil-
yrðum nútímamannsins er að
„fylg'jast með“. Sá sem ekki
„fylgist með“ höfuðatburðum ver-
aldarinnar eða því merkasta, sem
gjörist í hans eigin föðurlandi,
heldur tæpast virðingu samborg-
ara sinna óskertri. En allur þorri
almennings, sem ekki hefir efni
á að kaupa bækur svo að neinu
nemi, hefir aðeins eitt úrræði til
að verða við þessari borgaralegu
þekkingarkröfu. Það úrræði er
að lesa blöðin.
Blöðin eru ódýrari en bækur.
Það er af því að þau eru prent-
uð á óvandaðri pappír og af því
að þau eru gefin út í fleiri ein-
tökum. Þau eru ekki ætluð til
geymslu og varanlegrar eignar
eins og bækumar. Hlutverk þeirra
er að vekja menn til umhugsun-
ar um atburði og viðfangsefni
líðandi stundar.
Reksturskostnaður stórblaðanna
er vitanlega geysimikill. Þann
kostnað bera þeir fyrst og' fremst
sem blöðin lesa. Meðal stórþjóð-
anna, þar sem kaupendur blaða
skifta tugum miljóna, eru blöðin
oft einhver allra álitlegustu á-
góðafyrirtæki.
Hér á landi er aðstaða blað-
anna öll önnur. Veldur því
tvennt: Fámenni þjóðarinnar og
of lítill skilningur á nauðsyn
blaðanna — bein afleiðing ein-
angrunarinnar.
Auk þess hefir komizt á hér á
landi sú óeðlilega og hættulega
venja, að dreifa blöðum út meðal
almennings, án þess að krefjast
greiðslu á andvirði þeirra. Hefir
þessari aðferð verið beitt til þess
að afla fylgis ákveðinni stjórn-
málastefnu, en ekki hirt um það,
að þessháttar tiltæki hljóta að
verða til þess að tefja þróun
íslenzkrar blaðaútgáfu um ófyrir-
sjáanlegan tíma.
Blöðin hér á landi eru flest
gefin -út af einstökum stjórn-
málaflokkum og í þeim tilgangi
að styðja fyrst og fremst á-
kveðinn málstað. Hinu hafa þau
ekki náð, að verða boðberar al-
hliða menningar úti á meðal
þj óðarinnar.
Fátækt blaðanna veldur. En fá-
tækt blaðanna stafar af því, hve
kaupendurnir eru fáir og hve
erfitt ér að fá almenning, sem
blaðanna nýtur, til þess að leggja
þeim til nægileg-t rekstursfé.
Tíminn er nú sem stendur út-
breiddastur allra íslenzkra viku-
blaða. Honum ætti því að vera
skyldast og hafa bezta aðstöðu
til að hefja þá viðleitni, sem
hér að framan hefir verið lýst:
Að auka fjölbreytnina í efnis-
vali íslenzkra blaða.
Útgefendur blaðsins hafa nú
ákveðið að gjöra byrjunartilraun
í þessa átt. Eítirleiðis kemur út
af Tímanum svonefnt aukablað
einu sinni í mánuði. Aukablaðið
flytur ekki greinar um íslenzk
stjórnmál. I því eiga að birtast
ritgjörðir um bókmenntir og önn-
ur menningarmál, innlend og er-
lend, sem mest verða útundan í
pólitísku blöðunum hér á landi.
Myndir mun blaðið flytja eftir
því sem við verður komið. Auka-
blaðið verður prentað á vandaðri
pappír en önnur tölublöð.
Framtíð aukablaðsins er undir
því komin fyrst og fremst, að
lesendur Tímans víðsvegar um
landið æski breytinga frá því,
sem verið hefir, og vilji eitthvað
á sig leggja í því skyni. Eftir
gjalddaga í sumai' verður auka-
blaðið (æssvegna eingöngu sent
skilvísum kaupendum. En verð
Tímans helzt hið sama og áður,
þó að blöðum fjölgi um 12 á ári.
Af því að efni aukablaðsins
verður fyrst og fremst miðað
við lesþörf almennings, eru rit-
stjóra Tímans kærkomnar hvers-
konar leiðbeiningar og bendingar
frá kaupendum um val þess efnis.
o
Jónas Þorbergsson
hálffimmtugui'.
Jónas Þorbergsson útvai'ps-
stjóri, og fyrverandi ritstjóri
þessa blaðs, varð hálffimmtugur
22. jan. s. 1.
Með útvarpsstjórastöðunni hef-
ir Jónasi Þoi'bergssyni verið fal-
ið eitt hið mesta virðingar- og
vandastarf með þessari þjóð.
Bjartsýnustu stuðningsmenn út-
varpsins trúa því, að það muni
valda tímamótum í íslenzkri
menningu.
Jónas Þorbergsson er einn af
víkingum hins nýja tíma.
Af fóstrunni íslenzku þá hann
í heimanbúnað það vopn, sem
bitrast er og glæstast á andleg-
um vopnaþingum: Hina auðugu
orðhvössu íslenzku tungu, sem í
hendi afburðamannsins er hverj-
um brandi bitrari.
Forfeður vorir, víkingarnir nor-
næru, herjuðu á tvo vegu, í vesr-
urveg og í austurveg.
Á æskuárum herjaði Jónas
Þorbergsson í vesturveg. Félítill
fór hann að heiman og félítill
kom hann aftur. En honum hafði
aukizt útsýn yfir hinn mikla or-
ústuvöll félagsmálabaráttunnai',
sem háð er með öllum þjóðum
um víða veröld. Hann hafði
fengið tækifæri til að kynnast
menningu Vesturheims og land-
nánxi íslenzki'a öi'eiga í hrjóstur-
löndum Norður-Ameríku.
Haixn kom heim aftur með óbif-
anlega trú á framtíð fslands og
trúna á mátt samstarfsins meðal
lítilmagnanna.
f tíu ár hefir Jónas Þorbergs-
son barizt fyrir æskuhugsjónunx
sínum, undir merkjum Framsókn-
arflokksins. Og í þeii’ri bai'áttu
hefir lxann eignast margaix sam-
herja, senx gjarnan vildi eiga þess
kost að rétta honum hlýja hönd,
yfir hafið, nú á þessum tíma-
mótunx í lífi hans.
En nú er Jónas Þorbergsson
að hex-ja í austurveg.
Fór haixn utan í síðastliðnunx
mánuði til þess að kynna sér út-
varpsstai'fsemi í ýmsum löndunx
til undirbúniixgs því vandasama
vei'k-i, sem honum nú hefir verið
falið á hendur. Var förinni heitið
til Norðui'landa, Þýzkalands,
Frakklands og Englands.
Eru vinir J. Þ. og samherjar
þeiiTar trúar, að sú liin síðari
víkiixg nxuni eigi síðm’ hinni
fyrri, auðga íslenzku þjóðina að
andlegum verðmætum.
o
Ilún ei' eftir Þjóðverjann Erich
Maria Remarque, og kom út á
síðastliðnu vori. „Inx Westen
nichts neues“ heitir hún á þýzku.
„Tíðindalaust á vesturvígstöðv-
unum“ ætti hún að heita á ís-
lenzku.
Hvers vegna valdi höfuixdui’inn
bók sinni þetta nafn? Skýringuna
á því er að finna á síðustu blað-
síðu bókarinnar. Þegar í heiti
bókarinnar felst bitur ádeila á
það nxiskunnaiiausa afl, sem knýr
miljónir manna nauðugar fram til
I vígvallanna. Þúsundir manna láta
lífið daglega í skotgi'yfjunum í
Frakklandi. En í blöðunum, senx
flytja stríðfréttirnar, stendur
ekkert, senx ber vott um að neitt
óvanalegt hafi átt sér stað, Þar
sendur blátt áfram: „Tíðindalaust
á vesturvígsstöðvunum“ (im Wes-
ten nichts neues).
12 6 4 5 8
Renxarquo tók sjálfur þátt í
óíriðnum. Iíann hefii' vafalaust
þekkt af eigin raun flest það, sem
skýrt er frá í bókinni. Frásögnin
er öll í dagbókai’fornxi. Átjáix ára
skólapiltur gjörist sjálfboðaliði í
byrjun stríðsins ásamt bekkjai’-
bræðrunx sínum. Það er hann,
sem höf. lætui' halda dagbókina.
Frásagnarstíllimx er tilgjörðai’-
laus og fagur. Efnið er hvort-
tveggja jöfnum höndum: frásögn
um atbui'ði og lýsing á sálarlífi
hermannanna.
Þess eru fá dæmi, að bók h’afi
vakið aðra eins athyg'li á jafn
skömixxum tíma og þessi. Hún
hefir verið þýdd á fjölda tungu-
mála, og í Þýzkalandi hefir hun
vei'ið gefin út mörgunx sinnum,
þó að ekki sé liöið ár frá þvi að
hún fyrst kom fram. Remarque
var áður óþekktur maður. En