Tíminn - 08.03.1930, Blaðsíða 1

<S)aCbfcr!
o$ afgteifcslumaftur CCiman* er
Hqnnpctg J>orstcinsöótttr,
Samban5st>Ciðtnu. Eryfjatrtt.
S^fgrEibsCa
Cimans er i Sambanösþúsirui.
(Dpin baglega 9—\2 f. 4»
£imi H96.
XIV. ár.
Reykjavík, 8. marz 1930.
Enska láníð
Og
„málstaður“ Magnúsar Guðmundssonar
Eitt af verstu verkum Magnús-
ar Guðmundssonar er það, þegar
hann veðsetti tolltekjur íslands
til tryggar enska láninu, sem rík-
isstjórnin tók til að bjarga Is-
landsbanka frá hruni árið 1921.
Þetta óhappaverk hefir, ásamt
,,fjáraukalögunum miklu“ komið
óafmáanlegu óorði á fjármála-
stjórn Magnúsar Guðmundssonar.
Svo mikill beygur stóð öllum
landslýð af meðferð M. G. á
fjármunum ríkisins og láns-
trausti, að jafnvel flokksmenn
hans á Alþingi töldu óverjanda
að gjöra hann að fjármálaráð-
herra í annað sinn. Þegar Magn-
úsi Guðmundssyni var bægt frá
fjármálaráðherrastöðunni árið
1924 en Jón Þorláksson .tekinn i
hans stað, hlaut M. G. verð-
skuldað vantraust hjá sínum eig-
in flokksmönnum. Ekkert nema
vikaþægð og skapleysi M. G.
gjörði honum mögulegt að ganga
inn í ráðuneyti íhaldsmanna með
slíkan dóm sinna nánustu póli-
tísku vandamanna á baki.
I sambandi við lántökuheimild
þá, sem nú er til umræðu á Al-
þingi, hefir raunasagan um
Magnús Guðmundsson og enska
lánið íifjast upp á ný. Það er
komið glöggt fram, að ráðs-
mennska M. G. árið 1921 ætlar
að hafa talsvert óþægilegar af-
leiðingar fyrir landið, jafnvel ó-
þægilegri en almennt var álitið.
Það er ekki nóg með það, að
lánið er alveg óvenjulega dýrt
(vextir 9,88%) og að íslenzka
ríkið hafi með veðsetningu toll-
teknanna auðmýkt sig meira en
títt er um sjálfstæð ríki. Hitt
er alvarlegra, að veðsetningin
hefir orðið til þess að stórspilla
fjánnálaáliti landsins, og auka
erfiðleika við nýjar lántökur. Það
hefir konlið í ljós glöggt og ó-
tvírætt, að erlendir fjármála-
menn líta svo á, að ríki, sem
grípur til þess óvenjulega úrræð-
is, að setja tekjur sínar að veði
fyrir skuld, sé meira en lítið við-
sjárvert í peningamálum.
Fyrir atbeina Magnúsar Guð-
mundssonar hafa Islendingar nú í
9 ár orðið að una því, að vera
settir á bekk með óreiðuþjóðum í
fjármálum. Þau sömu 9 ár hefir
M. G. legið undir hvers manns á-
mæli hér á landi fyrir óviturlega
og óafsakanlega fjámiálastjórn.
En nú í vetur hefir íhalds-
mönnum komið í hug, að reyna
að kveða niður það óorð, sem
þeir hafa hlotið af Magnúsi Guð-
mundssyni, með því að halda því
fram bæði á Alþingi og í blöðum
sínum, að tolltekjurnar hafi ald-
rei verið veðsettar!
Magnús Jónsson alþm. hefir
tekið að sér það hlutverk að
breiða þessi ósannindi út um
landið. Er M. J. þessháttar iðju
ekki óvanur. Er þess skemmst
að minnast, er guðfræðikennai'í
þessi lét hafa sig til þess, að
rita Alþingistíðindi nokkur, sem
vöktu á sér athygli fyrir frá-
munalega óráðvandlega meðferð
á sannleikanum.
Ritstjóri þessa blaðs vai'ð til
þess í það sinn að veita M. J.
hirtingu nokkura fyrir ósannsögli
hans um störf þingsins og að
vekja athygli á þeirri ósvinnu,
sem höf. þingsögunnar hafði
framið.
Einnig nú telur ritstjóri Tím-
ans sér skylt að vara þjóðina
við ósannsögli og frásagnafalsi
Magnúsar Jónssonar.
M. J. heldur því fram í Mbl.-
greininni, að tolltek j urnar hafi
aldrei verið veðsettar, að í samn-
ingunum standi það eitt, að ekki
megi veðsetja þær öðnim en veit-
endum enska lánsins svo lengi,
sem lánið sé ógreitt.
Enska lánið var að upphæð £
500000. Fyrir láninu eru gefin
út handhafaskuldabréf, sem
hljóða á £ 50, 100, 500 og 1000.
Skuldabréf þessi eru undirrituð
af Sveini Björnssyni sendiherra
í umboði íslenzku stjómarinnar.
Lánsskilyrðin eru í 19 liðum og
prentuð á íslenzku og ensku á
hvert einstakt skuldabréf.
í lánsskilyrðunum er það tekið
fram skýrt og ótvírætt, að toll-
tekjurnar séu veðsettar.
14. gr. hljóðar svo:
„Lánið er bæði um höfuðstól
og vexti, bein skuldbinding kon-
ungsríkisins íslands og til frek-
ari tryggingar fyrír greiðslu
þess, sem þarf til að standa
straum af láninu, nákvæmlega á
réttum gjalddögum, tiltekur rik-
isstjórnin hérmeð óafturkaUan-
lega og' bindur sérstaklega til
hagsmuna fyrír handhafa, alla
jafnt, að skuldabréfum láns
þessa tolltekjur íslands, þangað
til innleystur hefir verið að fullu
höfuðstóll lánsins og greiddir
hafa verið allir vextir af láninu;
því er hérmeð lýst yfir, að toll-
tekjur þessar eru óbundnar nú.
Ef tolltekjurnar eitthvert ár full-
nægja ekki til að standa straum
af láninu, þá mun stjórnin út-
vega nægilega upphæð af al-
mennum tekjum konungsríkisins
og giæiða bönkunum hana fyrir-
fram“.
í 19. gr. stendur ennfremur:
„Engin skuld eða lán, sem rík-
isstjórn íslands héreftir semur
um, skal ganga á undan eða til
jafns við nefnd skuldabréf um
tekjur ríkissjóðs, þær sem sér-
staklega eru bundnar hérmeð, og
ríkisstjórnin skuldbindur sig til
að sjá um, að ekkert af þessum
tekjum skuli ráðstafað eða faríð
með þær á slíkan hátt, að þær
hafi áhrif á eða dragi úr gildi
þess bands, sem felst hér í.
Til fullnægingar öllu þessu
skuldbind eg hérmeð góða trú og
tekjur konungsi'íkisins íslands og
ríkisstjórn þess.“
Orðalag skuldabréfanna er svo
greinilegt að ekki verður um
villst.
Tolltekjurnar eru ,,bundnar“
svo lengi sem eitthvað er ógreitt
af láninu og íslenzka stjórnin
skuldbindur sig til að sjá um að
engu af þessum tekjum verði ráð-
stafað svo, að það „dragi úr
gildi þess bands“, sem á þeim
hvílir vegna þessarar lántöku.
Fyrir láninu éru alls gefin út
3400 skuldabréf, að upphæð £
50, 100, 500 og 1000. Þessi
skuldabréf eru dreifð um þvert
og endilangt England í eign ein-
stakra manna. Niðuiiæging Is-
lands gat því á engan hátt orðið
„leyndarmál" þeirra, sem önnuð-
ust lántökuna, heldur er hún á
vitorði alls þess fjölda manna,
sem hefir skuldabréfin í höndum.
Síðan enski lánssamningurinn
var undirritaður, má íslenzka
fjármálaráðuneytið búast við því
á hverju ári, að eigendur skulda-
bréfanna komi til ráðuneytisins
og heimti skýrslu um þá tolla,
sem innheimst hafa í ríkissjóð á
árinu. Verður íslenzka ríkið
þannig að sætta sig- við, að með
það sé farið eins og óreiðumenn
sem ekki eru fjár síns ráðandi.
Illa fer það í munni Magnúsar
Guðmundssonar og Magnúsar
Jónssonar að þykjast vera fyriv-
svarsmenn „íslenzks málstaðar“.
Magnús Guðmundsson hefir
með samningnum um enska lán-
ið auðmýkt íslenzku þjóðina
meir en nokkur maður annar inn-
lendur eða erlendur. Það er þess
vegna alveg dæmalaus óskamm-
feilni, þegar slíkur óhappamaður
er að flagga með „íslenzkum
málstað“.
Þjóðin á heimting á að fá að
vita allan sannleikann um þetta
hneykslismál. Og þvi fremur á
hún kröfu til að vita þann sann-
leika, sem íhaldsmenn leyfa sér
að neita því opinberlega að veð-
setningin hafi farið fram.
M. J. hefir í Mbl. ámælt for-
sætisráðherra fyrir það, að hafa
gjört hin smánarlegu ákvæði
lánssamningsins kunn í heyranda
hljóði á Alþingi lslendinga.
Eigendur að 3400 skuldabréf-
um víðsvegar um England fengu
þessi sömu ákvæði í hendur árið
1921.
En íslendingar niáttu ekki fá
að sjá þau, að dómi Magnúsar
Jói'ssonar.
Tíminn hefir nú lagt á borðið
sjálf frumgögn málsins.
Og blaðið mun ekki hér eftir
ófremur en hingað til láta M. J.
óáreittan um að segja þjóðinni
ósatt um þettn mál eða ömiur,
sem almenningsheill varða.
o-
og hrossaræktin.
I 7. tölublaði „Tímans“ þ. á. er
grein með yfirskriftinni: „Nokkr-
ar athugasemdir um hrossarækt-
ina“, og undir greimninni stend-
ur Hákon Bjamason. Ástæður
þess, að hann skrifar greinina,
er framkoma mín, að einu og öllu,
sem ráðunautai' Bún.fél.1 íslands, í
hrossarækt, en mæli synda minna
á ég að hafa fyllt 12. okt. s. I.
er grein eftir mig, birtist í „Tím-
anum“, sem sagði frá viðhorfi B.
í. til hrossaræktar landsmanna,
en þar sagði ég frá, að sú stefnu-
breyting hefði orðið, eftir að ég
tók við af Sigurði heitnum ráðu-
naut, að minna væri lagt upp úr
stærð hrossanna en áður, en
meira upp úr góðri byggingu og
góðri skapgerð.
Hr. H. B. segir, að við lestur
þessarar greinar, hafi vaknað hjá
sér þessi spuming: „Hvaða stefna
réði áðnr í hrossaræktinni, og af
hverju var hætt við hana?“ Ég
hefi nokkrum sinnum áður, sagt
frá þessari stefnubreytingu, án
þess að hr. H. B. skildi. Skal þó
enn reyna, þó lítil von sé um
árangur, ef dæma má eftir feng-
inni reynslu. Fyrri stefnan vai' í
því fólgin, að telja mikla stærð
mesta kost kynbótahests. Þvi
fengu þeir hestar einir verðlaun
á hrossasýningum sem vom miklu
stærri en meðalhestar, og áttu
til stórra að telja. Segði reynslan
svo, að afkvæmin væru stærri en
næsta kynslóð á undan, töldust
þeir góðir kynbótahestar, og
skyldu notast sem hægt væri, til
undaneldis, til þess að fá sem
flest stór hross undan þeim. Til-
raunin að stækka hrossin heppn-
ast á nokkrum stöðum, en þá kom
ara hrossa voru grófbygð, og því
stirð og fóðurfrek. Er þessi
reynsla var orðin augljós var
horfið frá þessari stefnu, og nú
lögð aðaláherslan á góða bygg-
ingu og góða skapgerð, og fá því
þau hross fulla viðurkenningu á
sýningunum, sem sameina þessa
kosti vel, þó þau hafi ekki meira
en meðalstærð. Einnig eykur það'
vonir manna um slíka grípi, ef
kostii' þeirra hafa lengi verið
ríkjandi í ættinni. Fullnaðardóm-
ur um undaneldishest, fæst þó þá
fyrst, er afkvæmi hans sýna, hví-
líkui' ættfaðir hann er.
Næst segir hr. H. B. að innan
erfðavísindanna sé úrval talin
seinleg og mjög óheppileg aðferð
til þess að bæta kynstofn. Þó er
engin leið til kynbóta, nema úr-
val, en úrvalið byggist á þrennu:
ætt, einstaklingsatgerfi og reynslu
í afkvæmum. Annað mál er, að
misjafnlega ríkt er gengið að
rannsókn þessara undirstöðu-
atriða, en hvemig ég stend þar 1
stöðu minni, veit hr. H. B. ekki,
og getur því ekki dæmt það, sem
merkur maður.
Þá vill hr. H. B. ósanna þau
orð min, að lífsskilyrði dýrateg-
undanna hafi áhrif á stærð
þeirra, þá talað er um marga ætt-
liði og langan tíma. Segir hann,
að þá verði ég flestum fremri, í
erfðavísindum, ef ég geti sannað
þetta. Þarna lofar hann vafalaust
allt of miklu, því verkið er auð-
velt og sannindin löngu þekkt. —
Hr. H. B. vitnai' í nokkra þekkta
arfgengisfræðinga, úr tveimur
heimsálfum máli sínu til stuðn-
ings, en gieymir að tilfæra orð
þeirra eða lögmálsgreinar. Sjálf-
ur vitnar haim, að ekki sé til
nokkurs hlutar að klippa halana
af músunum, þær fæði af sér mýs
með hölum eftir- sem áður, og
ennfremur, að feitir menn eigi
ekki ávalt feita sonu. Hr. H. B.
sést bara yfir það, að það er ekki
halamissir gömlu músanna, held-
ur halaþörf ungu múasnna, sem
ræður hvort músahalarnir úr-
kynjast eða ekki. Dæmið um
feitu mennina er álíka uppbyggi-
legt, því hr. H. B. sést yfir að
feitin er forðanæring mannanna
en ekki þroski, og ber því ekkert
vitni um þroska þjóðarinnar, sem
þeir eru fæddir af.
Hr, H. B. fullyrðir, að þó eg
kalli það staðreynd, að lífsskil-
yrðin hafi áhrif á stærð hrossa-
kynjanna, brjóti ég í bága við
allar kenningar erfðavísindanna.
Skal ég þó voga mér að nefna
nokkur dæmi máli mínu til sönn-
unar, og þau ekki svo langt sótt,
að hr. H. B. hefði átt að vera
ofraun að hafa þegar aflað sér
þeirra af eigin sjón. — Mikill
stærðarmunur er á hrossum í
Skagafirði og Eyjafirði og á sama
hátt má bera saman hross á
Vatnsnesi vestanverðu og Ásum í
12. blað.
Ilúnaþingi. Er venjulegt, þá
hross flytjast úr lökum skilyrð-
um í góð, að fyrstu ættliðimir,
sem lifa í góðu skilyrðunum;
verða mjög feitir, en er frá líður
hverfur það, en stærðin vex að
sama skapi þar til innflytjend-
urnir hafa náð staðvana stofn-
inum að stærð. Hliðstætt þessu
sagði mér greindur bóndi í S.-
þings, sem oft keypti ær úr
mögru sveitunum út með Eyja-
fii-ði vestanvei'ðum. Þá er öllum,
sem séð hafa, augljós munur á
beinagildleika hrossa í Hornafirði
og öræfum. Er þó nokkur skild-
leiki hrossa í þessum sveitum.
Hafa menn ekki enn fest augu á
annari orsök til þessa mismunar
en að gróðurfar s’veitanna er
ólíkt. — Sama máli talar saman-
bui'ðui' á sauðfé í héruðum lands-
ins. T. d. er mikill stærðarmunur
fjár á Hólsfjöllum og Eyjafjalla-
sveitum, Homströndum og Land-
eyjum, uppsveitum Borgarfjarðar
og Meðallandi. Er þessi staðreynd
margsönnuð, að fé er misvænt,
eftir landkostum héraðanna, og
ekki er hægt að leiða nokkur rök*
að því, að óvitrari menn eða
framtaksminni hafi byggt land-
kostaminni sveitimar, en öllum er
Ijóst, að þeim var enn meiri þörf
kynbótanna vegna aðstöðu sinn-
ar. Á þessu sama lögmáli byggist
það, að sjaldan heppnast að
flytja húsdýrastofn úr betri lífs-
skilyrðum í verri. — Ekki ómerk-
ari maður en prófessor G. Sand,
sem kenndi mér helztu arfgengis-
lögmálin, varaði alveg sérstaklega
við því tvennu, að flytja búfjár-
stofn úr betri lífsskilyrðum í
verri og að ávinna stærð með úr-
vali. Hið fyrra framkallaði hnign-
un, sem venjulega yrði hreistinni
um megn, en hið síðara væri árás
á þol skepnanna, þannig að vef-
irnir yrðu grófari en ella ef
stærðin væri áunnin á þennan
óeðlilega hátt. Jótski hesturiim
er ljós sönnun þess, að hægt er
að auka stærð ákveðins kyns með
úrvali, en hún dregur úr þolinu
og eykur fóðurþörfina, þó líkams-
þungi og' kraftar fáist. Til enn
frekari söimunar skulu tilfærð
þrjú dæmi utan úr löndum. Eins
og stendur eru tvær aðalgreinar
á norska hi'ossastofninum. Guð-
brandsdalshesturinn og Fjarda-
hesturinn. Áreiðanlegt er, að
upprunalega vai' aðeins eitt
hrossakyn til í Noregi. Það sem
fyrst dró til stærðaraukans aust-
anfjalls voru landkostirnir í Guð-
brandsdalnum og síðar, er bún-
aður austanfjalls var kominn í
það hoif, að bændur komfóðruðu
hesta sína og héldu þeim í jöfn-
um holdum yfir árið, óx stærðai'-
munurinn jafnt og þétt, upp 1
það sem nú er. — Fyrir nokkr-
um árum voru flutt hreindýr frá
Lapplandi vestur til Alaska. Hafði
staðháttabreytingin þau áhrif,
að hreindýrakropparnir í Alaska
eru V4, þyngri en í Lapplandi. —
Loks má benda á dverg-fílana,
sem eru tæpir 2 metrar á hæð,
en náttúrufræðingar telja þá
komna af fílum sem voru 4 metr-
ar á hæð, og kynið hafi smækk-
að af því að lífsskilyrðin þrengdu
að kosti þeirra.
Eg hefi þá fært rök að því,
að lífsskilyrðin séu ráðandi um
stærðir dýranna, og það sé ó-
hyggilegt af mönnunum, að
brjóta í bága við þessi lögmál
lífsins, með vali kynbótadýr-
anna.