Tíminn - 08.03.1930, Blaðsíða 2

i
46
TÍMINN
Þá ræðst hr. H. B. á ættbæk-
urnar og telur þær úrelt fyrir-
komulag, því þær upplýsi aðeins
svipfar dýranna en ekki eðlisfar.
Þama er algerlega hallað réttu
máli, því ættbækurnar ei-u fyrst
og fremst til þess að upplýsa
hvemig ættimar breytast, hvem-
ig ákveðnar ættir fara í blöndun,
og hvernig skyldleiki þolist bor-
ið við ættir og einstaklinga. Af
þessu leiðir það, að allar þjóðir,
sem leggja alúð við að bæta bú-
fé sitt, færa nákvæmar ættbækur.
Má þar fyrst nefna til Englend-
inga, enda standa þeir öðrum
þjóðum framar um kynbætur.
Sama má segja um Norðurlönd
öll og Þýzkaland. Fullyrðingu
sína, um einskisvirði ættbókanna
vill hr. H. B. sanna með því, að
þó við höfum ættartölur tiltekins
kynbótagrips í 10 ættliði, verði
ekki fullyrt um hvemig hann
reynist. Þessi vitneskja er ekki
ný, því 1880 veittu Danir fé til
rannsóknar á afkvæmum kynbóta-
hesta sinna, og skrifa ættbók
þeirra fram að þeim tíma, og síð-
an hefir gildi kynbótahesta þeirra
alltaf verið rannsakað á þennan
hátt, og jafnframt færð sem ná-
kvæmust ættbók yfir kynið. Það
er því algerlega rangt að „allir
nútíma kyribótafrömuðir“ mæli á
móti ættfræðinni.
Þá kemst hr. H. B. að þeirri
niðurstöðu, að ég kannist ekki við
„ættrækt“ (hér á landi hefir sú
aðferð gengið undir nafninu
skyldleikarækt), og að ég fylgist
ekki með á sviði erfðavísindanna.
Hafi hann lesið verk þeirra höf-
unda, sem hann vitnar til, þá
skyldi maður halda, að hann væri
þeim mun fróðari. En hvað segir
svo ritsmíðin. Hún segir, að hann
kann ekki að vinna nothæfan
fróðleik úr ættartölum, þó lýsing-
ar fylgi á öllum einstaklingum.
Hann veit heldur ekki, að jafn-
framt úrvalinu eru lífsskilyrðin
að verki að móta kynin, og hann
virðist ekki þekkja þá sígildu
reglu kynbótamanna, að hefja
skyldleikarækt aðeins á sterkri
ætt.
Hr. H. B. verður tíðrætt um
vinnubrögð mín, í þágu hrossa-
ræktarinnar, og munur liafi verið
á, er Sigurður heitinn ráðunautur
lifði, og skrifaði um sýningarnar
á hverju ári. Veit hann þó ekk-
ert um, hvaða gögn lágu fyrir
hjá B. 1. um afskipti þess af
hrossaræktinni er ég tók við.
Vinnuskýrslur mínar segir hann
lítið annað en upptalningu þeirra
daga sem ég væri í þónustu B. I.
það og það árið. öll rannsókn
hans er jafn nákvæm. Ég gekk
í þjónustu B. I. 15. sept. 1920, og
hefi síðan verið í þjónustu þess
óslitið nema tvo mánuði sumar-
ið 1921. Ég afsaka ekki skýrslur
mínar, því lengi voru þær að
kalla, bundnar við ákVeðið form,
og um skeið var ákveðið, hvað
þær mættu vera langar, og leyfði
það rúm ekki hugleiðingar um
kynbætur. 1 skýrslu minni fyrir
1927—1928 nefni ég lítið vinnu-
brögð mín, en segi í þess stað frá
því, hvernig sakir stóðu þá. Hefi
líka bent á hrossaættir, sem skör-
uðu fram úr.
Enn segir hr. H. B., að skyld-
leikarækt skuli aðeins fram-
kvæmd af mönnum, sem hafi full-
komna þekkingu á málinu. Skyldi
hann eiga við álíka þekkingu og
þá, sem stendur á bak við um-
rædda grein hans, þar sem hann
segir aðra eins fjarstæðu og þá,
að öll meiriháttar dráttarhesta-
og reiðhestakyn séu til orðin fyr-
ir fyrir skyldleikarækt. Arabar
eru brautryðjendur hrossaræktar-
innar, og notuðu þeir ekki skyld-
leikarækt, sama er að segja um
Márana í Andalúsíu. Ekki var
veðreiðakynið enska ræktað í
skyldleika fram yfir daga Eclipse,
og setti hann þó heimsmetið,
og við myndun dráttarhesta-
kynja, hefir ekki verið notuð
skyldleikarækt við eitt einasta í
Evrópu, og yfirleitt notuð hrein-
rækt á stórum svæðum, en ekki
náin skyldleikarækt. Aftur á móti
hafa ýmsir notað náinn skyld-
leika í ræktun sauðfjár, naut-
gripa, hunda og fugla. Skal að-
eins bent á tvö dæmi: Bakwell,
sem ræktaði Leicesterféð og Col-
lings bræður, sem ræktuðu stutt-
hyrningana. Þessir menn lifðu og
stöifuðu og unnu sín miklu af-
rek, að fullrækta umrædd kyn
áður en hr. H. B. fæddist, svo
ekki gat hann sagt þeim fyrir
verkum, en vafalaust hafa þeir
verið gleggri á þessa hluti, en
lestur hr. H. B. á ritum fræði-
mannanna vitnar um að hann sé.
Að endingu þykist hr. H. B.
leggja fram fulla sönnun þess, að
eg viti ekki vitund um hvað
erfðalögmál er, en sönnunin er
grein, er birtist í 23. árg. Freys,
eftir norðlenzkan bónda, sem seg-
ir þar frá sínum skoðunum,
hverjar séu orsakir fjöruskjögurs
í lömbum. Heldur hann þar fram
æfagamalli skoðun, sjónhrifunum
svonefndu. Neðan við greinina
skrifaði eg nokkrar línur og segi
þar, að þó gaman sé að þessum
hugmyndum, þá bendi allar at-
huganir í aðra og efniskenndari
átt, skort á B lífefnum (víta-
mínum). Þvínæst segi eg, í mjög
fáum orðum, frá reynslu Þórðar
læknis Sveinssonar á Kleppi, sem
þá hafði athugað kvillann í sam-
fleytt 14 ár, og gert ýmsar til-
raunir til að upplýsa orsakir
hans. Þessi frásögn mín var al-
gerlega hlutlaus, aðeins endur-
sögn á því, sem hr. Þórður
Sveinsson læknir hafði sagt mér.
Enginn glöggskygn maður eða
merkur, myndi reyna að saka
mig um, að hr. Þórður Sveinsson
lælcnir fæst við þessar athuganir,
til að reyna að upplýsa um or-
sakir skjögursins. I stað þessar-
ar eðlilegu ályktunar þýðir hr.
H. B. framkomu mína svo, að eg
telji ákveðin lyf í sæði hrútanna,
og það þó hvert þeirra sé svo
gróflega stutt, sem hann tiltek-
ur. Að endingu fullyrðir hr. H.
B. að áður en umræddar línur
voru skrifaðar hafi það verið
fullvíst, að fjöruskjögrið orsak-
aðist af fæðu mæðranna um með-
göngutímann. Þó er þetta mál
ekki enn rannsakað til íullnustu.
— Er þettað ljós vottur um rit-
hátt hr. H. B. Th. A.
-----o----
Jón Kjartansson
og „siðferðisvottorðið“.
1 7. tbl. Isafoldar þ. á. skrif-
ar Jón Kjartansson ritstjóri langt
mál, sem hami nefnir „Siðferðis-
vottorðið hans Lárusar í
Klaustri“. Þessi ritsmíð J. K. á
að vera svar við grein minni í
Tímanum, 4. tbl. s. á., út af
blekkingavef þeim er J. K. vafði
utan um yfirlýsingu landssíma-
stjórans um afskifti mín af
símamáli Skaftfellinga, sem J.
K. virðist hafa skilið sem „sið-
ferðisvottorð".
1. Eg tel mig nú hafa allt ann-
að að gera, en eltast mikið við
þennan vaðal, enda óþarft, því
svar mitt í Tímanum vænti eg
að öllum sem þetta mál kemur
við, hafi þótt fullskýrt. Þar
sýndi eg með óhrekjandi rökum,
að fullnaðarsamningar um sím-
ann milli landssímastjóra og
Skaftfellinga, gerðust ekki fyr
en í tíð núveranda landssíma-
stjóra. Eg birti þar meðal ann-
ars útdrátt úr sýslufundar-
gjörð V.-Sk. frá 20. júlí 1927,
sem landssímastjóri G. J. ó. var
mættur á, eingöngu til þess að
semja við sýslunefndina og vís-
ast hér til þess sem eg hefi áð-
ur skrifað um þetta í Tímagrein
minni.
2. Jón Kjartansson má út-
fylla svo mörg blöð af Morgun-
blaðinu og ísafold sem honum
þóknast með vaðli um andstöðu
mína gegn síma um Skaftafells-
sýslu. Árangurinn mun ekki
verða betri honum til handa, en
varð af sama vaðli á kjósenda-
fundunum í Skaftafelllssýslu
fyrir síðustu kosningar.
3. Sömuleiðis er það mér ó-
skaðlegt, þó J. K. útfylli marga
dálka í nefndum blöðum með ill-
girnislegum og fáránlegum get.-
gátum og dylgjum, um stöðvar-
stjórastöðu á Kirkjubæjar-
klaustri og um „sölsun“ póstaf-
greiðslu á Síðu. Mér sýnist þó
rétt fyrir J. K. að upplýsa hvað-
að honum kemur grunur um, að
mér sé borgað margfalt meira
fyrir póstafgreiðsluna, en fyr-
verandi póstafgreiðslumanni. Eg
hefi ekki orðið - var við þessa
margfölduupphæð, heldur ná-
kvæmlega þá sömu sem áður var
greidd fyrir afgreiðsluna.
4. Það sem eg hefi áður skrif-
að um aukalínurnar í Skaftafells-
sýslu stendur allt óhrakið. Eg
hefi hvergi sagt, að engum þar
eystra nema mér hafi hugkvæmst
að línurnar þyrftu og ættu að
leggjast eins og þær endanlega
voru lag'ðar — en hitt er vitan-
legt, að þær lengdust mikið við
breytinguna, en sem ekki gat
gengið fyrir sér nema með sam-
komulagi við landssímastjóra, og
atvinnumálaráðherra. Þetta varð
að komast í framkvæmd eins og
varð, eftir að núverandi lands-
símastjóri hafði skoðað stað-
hætti og fullgert samninga um
símann í heild sinni við hlutað-
eigendur.
5. ' Landssímastjóri veit ekki
til að nokkur aukalína sé enn ó-
uppsett þar austurfrá, sem lof-
orð hafi verið gefið um frá
landssímastjóra. Hitt er vitan-
legt, að hann lét leggja aðal-
símalínuna sem næst býlunum
meðfram Austur-Síðunni —
Hörgslandshreppi — svo auð-
veldara væri fyrir búendur þar
að taka einkalínu. Þeir sem urðu
fljótt ákveðnir þar í grennd,
hafa þegar fengið símann heim
til sín, t. d. Iiolt, Hólmur, Múla-
kot, og Kirkjubæjarhreppur
samdi í tíma svo um, við lands-
símastjóra og greiddi til línunn-
ai' að Iiolti úr hreppssjóði kr.
1500. Ef hreppsnefnd Hörgslands-
hrepps hefði gjört hið sama
eystri línunni viðvíkjandi, þá
hefði sú lína einnig komizt upp
á sarna tíma og hinar línurnar,
og það því fremur, sem þar var
enn hægra um hönd, þar sem
enga aukalínustaura þurfti vegna
þess að aðallínan liggur meðfram
byggðinni, svo þama þurfti eigi
annað en vírinn. Hér er því um
engin loforð að ræða sem eigi
hafa verið uppfyllt af landssím-
ans hálfu. Hitt get eg fullyrt
hér, að búendur á umræddu
svæði fá aukalínu með ekki verri
kjörum, en búendur í Kirkjubæj-
arhreppi fengu; þegar þeir hefj-
ast handa sjálfir, með að leggja
fram það fé sem aðiir hafa orð-
ið að gera. Eg geri ráð fyrir að
minnar aðstoðar sem þingmanns
þurfi þar ekki við, hvað sem
„skyldu“ þeivri, sem J. K. minn-
ist á, líður.
Þá vonar J. K. að eg geri báð-
um verzlunarstöðunum — Hval-
sýki og Skaftárós — jafnt und-
ir höfði, að því er síma snertir.
Til þessa er því að svara, að þó
ekkert væri annað sem mismun-
inn hlýtur að gara, en það, að
við Skaftárós er vandað hús, en
við Hvalsýki ekkert skýli —
ekkert nema „eyðisandar". Er
það eitt nóg til þess að
ómögulegt er að gjöra jafnt við
þessa tvo staði í þessu efni.
Þessi von J. K., sem kunnugs
manns, er sýnilega hin argasta
blekking, eingöngu ætluð ókunn-
ugum sem ruglið kynnu að lesa.
Eg enda svo þessar línur með
þeirri ósk til J. K., að honum
mætti sem fyrst vaxa svo skiln-
ingur á íslenzku máli, að hann
gæti skilið, að yfirlýsing orðuð
eins og landssímastjórans, er allt
annars efnis en „siðferðisvott-
orð“.
Reykjavík, 5. marz 1930.
Lárus Helgason.
----o---
íslenzkt kjöt
og kjötgæði.
Eftir Björn Pálsson.
------- NL
Hinsvegar er auðvelt fyrir
fjáreigendur að taka það fé, sem
næst er afréttagirðingunum og
safnast hefir að þeim, nokkru
áður en fjárskilaréttir fara fram.
Til þess þarf tiltölulega litla
vinnu, og réttaþvælingurinn verð-
ur minni, þegar fátt er réttað í
einu. Það mundi í flestum tilfell-
um vera betra fyrir féð að vera í
heimahögum en við afréttagirð-
ingarnar, og bændur gætu þá
einnig byrjað að slátra fyr, ef
þeir álitu það hentugt.
Sumar sveitir í Skagafirði og
Eyjafirði hafa svo lélegar afrétt-
ir, að lömbin eru tiltölulega mög-
ur, þegar þau koma af þeim á
haustin. Bændum, sem fé eiga á
slíkum afréttum, tekst tæplega
að framleiða gott kjöt nema með
því að fita lömbin, eftir að þau
koma af afréttunum. Til þess að
geta það þurfa þeir að smala
heiðarnar fyr, því að þegar kem-
ur fram á haustin, má alltaf bú-
ast við frostum og jafnvel snjó,
og þá verður tæplega hægt að
fita fé á graslendi. Ef bændur
þessir búa á landgæðisjörðum, er
líklegt, að þeir geti látið fé sitt
fitna dálítið á óræktuðu beiti-
landi í heimalöndunum. En hafi
þeir lítil og léleg beitilönd tekst
þeim tæplega að fita féð, nema
beita því á ræktað land eða engi.
Ég býst við að mörgum finnist
þetta kostnaðarsamt, og það er að
sjálfsögðu miklu auðveldara að
framleiða gott kjöt, þar sem af-
réttir eru góðar. í þeim héruðum,
sem sauðf j árræktin er aðal-
atvinnuvegurinn, mega bændur
samt sem áður ekki horfa of mik-
ið í það að kosta nokkru til þess
að bæta kjötið, því að það er
ekkert aukaatriði fyrir fjáreig-
endur að framleiða gott köt, sem
hægt er að selja fyrir hátt verð.
Kostnaður leggst alltaí töluverð-
ur á hvert.kjötpund við frystingu
og flutning til Englands, en sá
kostnaður er jafn mikill, hvort
sem kjötið er magurt eða hold-
gott og selst fyrir lítið eða mikið
verð. Sérhver hækkun, sem verð-
ur á kjötinu, rennur því beint í
vasa framleiðenda, og tekjur
bænda eru ekki það miklar, að
þeim veiti af að fá meira
fyrir vörur sínar, ef þess er kost-
ur. Fjáreigandi sem leggur inn
200 lömb fær t. d. 500—600 kr.
meira fyrir kjöt sitt, ef hvert
kjötpund hækkar um 1 d. eða
9 aura. Það er því ekki líklegt
að það verði til skaða fyrir fjár-
eigendur, þó að þeir verji dálítilli
vinnu til þess að bæta kjötið. Alls
staðar annarsstaðar en hér kosta
bændur miklu til þess að fita
lömbin, en við höfum enn mjög
lítið gert, til að láta lömbin ekki
horast á haustin rétt áður
en þeim er slátrað. Það er alls
ekki eina og mesta tjónið fyrir
bændur, að þeir fá minna kjöt
með því að láta lömbin verða fyr-
ir miklum þvælingi í leitum og
f j árskilaréttum, lifa síðan móður-
laus á óræktuðu landi, þegar
grösin eru orðin visin að haust-
inu, og reka þau svo í sumum
tilfellum langa leið til sláturhús-
anna. Skaðinn liggur einkum í
því, að kjötgæðin verða minni,
og verðið lægra. Á næstu árum
ætti að komast sæmilegt sam-
ræmi í flokkun á kjöti við hin
einstöku frystihús, og þó að
sumstaðar hafi ekki verið tekið
tillit til þess, hvort kjötið hefir
Auglýsið í Tífflanum
farið í fyrsta eða annan flokk,
þegar f járeigendunum hefir ver-
ið greitt andvirði kjötsins, þá
getur það tæplega lengi gengið.
Það er jafn ranglátt að borga
sama verð fyrir kjöt af hold-
góðum lömbum og rýrum, eins
og að greiða jafn mikið fyrir vel
og illa þvegna ull, þó að vel
þvegna ullin seljist fyrir hærra
verð. Þegar kjötið er selt í um-
boðssölu ber sérhverjum kjöt-
framleiðanda að fá sannvirði fyr-
ir hvern kjötflokk. Á þann hátt
njóta þeir verka sinna, sem eitt-
hvað gera til þess að bæta kjöt
sitt, en hinir, sem ekkert hirða
um það, gjalda skammsýnis síns
og framkvæmdaleysis.
Sauðfé hér á landi er miklu
mörmeira en fé af ensku fjár-
kynjunum, þó að það sé ekki
jafn holdgott eða feitt. Kynbæt-
ur enskra fjárræktarmanna hafa
einkum miðað að því að bæta
kjötið. Þar sem mikil mörsöfnun
hlýtur að draga úr kjötsöfnun
og kjötgæðum, þá hefir þeim
þótt æskilegast, að sauðféð væri
með litlum mör. Þetta hefir þeim
líka tekizt, því að þau fjárkynin
ensku, sem óbrigðulust eru með
kjötgæðin, safna mjög litlum
mör.
1 flestum sauðfjárræStarlönd-
um er mörinn í litlu verði, jafn-
vel verðlægri en kjötið, svo að
það er enginn hagur að því að
eiga mömikið fé. Hér hefir mör-
inn hinsvegar venjulega verið í
hærra verði en kjötið. Þar sem
litlu hefir skift, hvort kjötið var
feitt eða magurt, meðan það var
saltað og flokkað eftir þyngd, en
ekki gæðum, hefir fjáreigendum
líkað vel, að fé þeirra væri mör-
mikið. Kjöt, sem til Englands
fer, er hinsvegar metið í flokka
eftir gæðum, og þegar kjötið af
kindinni er mörgum sinnum
meira virði en mörinn, verðum
við fyrst og fremst að leggja á-
herzlu á að bæta kjötið. Það er
ennfremur venja að láta ným-
mörinn fylgja því kjöti, sem
fryst er, svo að það er aðeins
nokkur hluti mörsins, sem fjár-
eigendur geta notað eða selt
sjálfir. Markaður fyrir mör inn-
anlands held eg að hafi sízt batn-
að síðari árin, svo að eg sé enga
ástæðu til þess fyrir bændur, að
sækjast eftir mikið meiri mör en
þeir þurfa til neyzlu sjálfir. Það
er ennfremur líklegt, að með
aukinni ræktun og notkun véla,
fjölgi sauðfé til muna, borið
saman við fólkstölu, í þeim sveit-
um, sem sauðfjárræktin reynist
á annað boi'ð hentugri, svo að
bændum mundi tæplega skorta
mör, þó að hann yrði dálítið
minni í fé þeirra. Kaupendum
íslenzka kjötsins finnst ným-
rnörinn vera óþarflega mikill, en
kjötið ekki nægilega holdgott.
Það mundi því vera æskilegra
fyrir íslenzka fjáreigendur, að
fé þeirra væri mörminna en hold-
betra. Eg hefi viljað benda á
þetta atriði strax, af því að eg
álít að hægt sé að minnka hina
óhentugu mörsöfnun með viðeig-
andi kynbótum. fslenzka féð er
að sjálfsögðu mismunandi hold-
gott og mörmikið, og ef þeir,
sem við fjárrækt fást, veittu
mör og lioldasöfnun kinda sinna
nákvæma eftirtekt, og' létu þau
hrútlömbin lifa, sem eru hold-
bezt, og þeir halda að séu mör-
minnst, þá býst eg við, að féð
mundi smám saman verða mör-
minna.
Eitstjóri: Gísli Guðmundsson,
Ilólátorgi 2. Sími 1245.
Prentsmiðjan Acta.