Tíminn - 15.03.1930, Blaðsíða 1

^ ©jaíbfeti
<*} afgrd&slumaöur (Timans fr
Hannreig f) o r s i e t n s í><51 íi r,
Samban&styúsinu. SrvfjaDÍf.

J2^fgrei0sía
Cimans er i 5ambaní)sljúsinu.
(Ðpin baglega 9—(2 f. ty.
5bni “i9ð.
XIV. ár.
r
Avavp
íil Jónasar Jónssonar
dómsmálaráðherra.
Afheni ráðherranum og fjölskyldu hans
á heimili hans í Sambandshúsinu
fimíudaginn 13. marz s.l.
„ Vér, sem rítum nöfn vor a þetta skjal og öll viður-
kennum hina miklu umbótastarfsemi yðar, herra dóms-
mdlarúðherra, finnum sérstakt tilefni til}bess nú d }bess-
um tímum að votta yður og nánustu vandamönnum
yðar fulla samúð vora. Þetta sérstaka tilefni teljum vér
árás þá. sem þér og vandamenn yðar hafa nýlega sætt.
Vér óskum yður ásamt vandamönnum yðar alls
velfarnaðar og væntum að fá að njóta yðar óvenjulegu
krafta til heilla fósturjörðinni allt að hinsta degi, svo
sem hingað til. Fullvissum vér yður jafnframt um, að
traust vort og virðing á yður stendur óhögguð.“
(Biginhandar undirskriftir 3089 manna).
Ofanritað ávarp lá frammi til
undirskrifta hálfan þriðja dag í
Reykjavík og álíka tíma í Hafn-
arfirði.
Aldrei hefir það komið fram
glöggar en nú, hvílíkum vinsæld-
um Jónas Jónsson ráðherra á að
fagna meðal alþýðu manna í
þessu landi — og að íslenzka
þjóðin á ennþá drenglund til þess
að meta og viðurkenna sína beztu
menn.
I tilefni af ávarpinu hefir Jón-
as Jónsson ráðherra beðið Tím-
ann fyrir eftirfarandi orðsend-
ingu:
Kveðja þökkuð.
Fyrir nokkrum dögum komu
fáeinir af vinum mínum heim til j
mín og fæi’ðu mér stóra bók að
gjöf. 1 þessari bók var vingjam-
leg kveðja til mín og nánustu
vandamanna minna undirrituð af
rúmlega 3000 konum og körlum
í Ilafnarfirði og Reykjavík.
Ég hygg að það sé nálega eins-
dæmi að svo margir menn hafi
hér á landi á jafn skömmum tíma
sameinast um kveðjusendingu út
af pólitískum atburði.
Líklega er nokkuð mikið sam-
band á milli þessa almenna áhuga
og þess mjög óvenjulega atburð-
ar, sem fæddi af sér samúðar-
kveðju mörg þúsund manna í
höfuðstaðnum og nágrenninu.
Vegna vandamanna minna og
mín þakka ég þessa hlýju kveðju.
En þar sem allur þorrinn af þeim,
er sendu mér þetta hlýja skeyti
eru mér persónulega ókunnur,
nota ég tækifærið til að bæta við,
litlum eftirmála.
Þeir menn, sem í umboði kjós-
enda hafa um lengri eða skemmri
tíma forgöngu í framkvæmdum
þjóðmálaefna verða yfirleitt litið
varir við þakklætishug samborg-
ara sinna. Pólitískt líf er stríð og
barátta, og þeir sem vinna þar að
hafa aðallega yl baráttunnar, og
skammvinna gleði yfir hugsjón-
um, sem verða að veruleika. En
þegar einu marki er náð byrjar
gangan í átt að hinu næsta.
Vegna þess, að ég hefi um
nokkurra ára skeið fremur vanist
gný harðra árása, en kveðjum
eins og þeirri, sem hér ræðir um,
þá þótti mér máli skipta að skilja
hverju sætti svo stórfelld vinar-
kveðja í pólitísku máli.
Tilefnið vildi ég kalla skipulags-
bundna, og vel undirbúna tilraun
til kviksetningar. 1 suðlægum
löndum, þar sem blóðið virðist
streyma með meiri hraða í æðum
manna heldur en hér við heim-
skautabauginn, er ekki fjarska
óalgengt að stjórnmálamönnum sé
rutt úr vegi með vítisvél, bombu,
morðkuta eða skammbyssu. Eitt
af góðskáldum stóru landanna
hefir sagt að hraustmennið drepi
með sverði, en bleyðan með
flærðarkossi. Ifér á íslandi hafa
kviksetningar lifað í þjóðtrúnni.
Lifandi menn voru taldir dauðir
og lagðir í kistu og greftrunín
undirbúin. Þeir, sem hraustastir
voru spyrntu stundum gafli úr
kistunum og lifðu lengi áfram í
mannheimum.
Islendingar eru svo mildir og
friðsamir menn, að þeir bera ekki
eiginleg morðvopn hver á annan.
Þeir komist ekki lengra en að
tala á líkingamáli um að stytta
yfirmönnum sínum aldur með
„stórum bombum". En á hinn
bóginn virðast íslenzk heilbrigðis-
vísindi vera komin á það stig, að
sumir þeir menn, sem allra lengst
telja sig komna upp á hátindana
eru reiðubúnir að halda alvarlega
Reykjavík, 15. marz 1930.
fundi, hvað eftir annað til að
undirbúa það lítilræði að grafa
heilbrigt fólk lifandi.
Ég hygg, að eftir hundrað eða
hundruð ára muni sálar líf þeirra,
sem undirbjuggu kviksetningu
mína á fyrstu vikum ársins 1930
þykja furðu merkilegt. Hvaðan
kom mönnunum sá fávísi kjarkur,
sem með þurfti til að leggja út
á svo hálar brautir?
í hinum fjölmenna hóp kveðju-
sendenda finn ég nöfn vina minna
og fjölmargra samstarfsmanna er
gleðjast yfir að endurheimta úr
nýstárlegri hættu þann sem þeir
vilja ógjaman missa fyrir örlög
fram. Næst verður fyrir mér ann-
ar hópur manna. Það eru flestir
sjúklinganna á Vífilstöðum og
Lauganesi. Ef til vill skilja engir
betur heldur en þeir, sem berjast
oft árum saman við hættulega
sjúkdóma, og leita í þeirri bar-
áttu til bjargar lífinu hjálpar
þeirra manna, sem telja sig vita
mikið um þau lögmál er aðskilja
líf og dauða, hve fáránleg hugsun
það er, að svokallaðir varðmenn
lífs og heilsu, hugsi til enda þá
hugsun, að gera þá heilbrigðu
sjúka, til að ná annarlegum til-
gangi.
I þessum mikla fjölda nafna sé
ég nemendur úr einum skóla,
alla nema tvo, að því er mér er
sagt af manni, er til þekkir. Ég
þekki ekki persónulega nemn af
þessum nemendum og aðeins laus-
lega suma af kennurunum. Ég
tek kveðjur þessara manna sem
vott um, að sá hluti af starfi
mínu, sem á undanfömum árum
hefir gengið, til að bæta sumar af
menntastofnunum landsins hafl
borið þann árangur, að unga
fólkið í landinu finni að í skjóli
endurfæddra skóla á æska lands-
ins að geta náð þroska, sem áður
var torfenginn undir erfiðari skil-
yrðum.
En langstærstur er flokkur
þeirra kveðjusendenda, sem ég
ekki þekki persónulega og sem ég
veit ekki til að ég hafi gert nokk-
urn greiða beinlínis Þeir eru full-
trúar borgaranna í landinu, sem
mynda sér skoðanir um fram-
komu stjórnmálamanna af verk-
um þeirra, en ekki af kynningu.
En vingjamlegur dómur slíkra
manna hefir mér jafnan þótt
mikils virði. Mér hefir oft verið
legið á hálsi fyrir að lögsækja
ekki andstæðinga mína út af
ósönnum og illgjömum ummæl-
um. Ég hefði vafalaust getað far-
ið í 365 slík mál við ýmsa and-
stæðinga mína á hverju ári nú
um langt skeið og unnið þau öll,
jafnvel fyrir lítið vingjarnlegum
dómstóli. En ég hefi ekki þreytt
dómstólana með slíkum kærum.
Ég- hefi skotið málum mínum við
andstæðingana undir dómstól
réttarmeðvitundarinnai’ í landinu.
Og ég tek kveðjur hinna mörgu
óþekktu borgara eins og vott þess
að málskot mitt til þessa dóm-
stóls hafi ekki verið með öllu
árangurslaust.
Merkur erlendur sagnfræðingur
hefir sagt að lokatakmarki sigur-
sællar umbótastarfsemi í stjóm-
málum væri í því fólgið, að áhrif
stjórnmálabaráttunnar gjörðu
bjartara og hlýrra í fjarlægum
óþekktum heimilum hvarvetna í
landinu. Ég tek hinar mörgu
kveðjur úr þeim hluta landsins,
þar sem talið er að sá stjóm-
málaflokkur er ég starfa með hafi
lítið fylgi, eins og sönnum þess,
Utan nr heimi.
I Englandi hefir verið nokkuð
viðburðaríkt í stjórnmálum síð-
ustu mánuðina. Verkamanna-
stjórnin, sem nú situr að völdum
styðst við veikan meirahluta og
á allt sitt ti'aust undir frjáls-
lynda flokknum. Sá flokkur hef-
ir verið mjög sundraður nú upp
á síðkastið, og gengið skiftur til
atkvæða um ýms hinna stærri
mála. Fyrir skömmu síðan bjarg-
aðist stjórnin frá falli með að-
eins 9 atkvæða meirahluta í neðri
málstofunni og fyrir fáum dögum
beið hún algerðan ósígur um
meiriháttar mál. Var jafnvel bú-
ist við, að sá atburður mundi
leiða til stjómarskifta en úr því
varð þó eigi. Fyrir stuttu síðan
leit út fyrir að sundmngin í
frjálslynda flokknum mundi
hafa mjög alvarlegar afleiðingar
fyrir framtíð þess flokks. Stór-
blöð heimsins höfðu þau ummæli
eftir Lloyd George, sem um
um margra ára skeið hefir verið
foringi flokksins, að hann mundi
segja sig úr flokknum og draga
sig út úr stjómmálum, ef flokk-
urinn stæði ekki betur saman í
þinginu, en hann hefði gert und-
anfarið. Flokksfundur var kallað-
ur saman og væntu menn mikilla
tíðinda, en árangurinn varð sá,
að allt situr við það sama og áð-
ur, Lloyd George verður foringi
flokksins áfram, og flokkurinn
hefir vottað honum traust sitt og
heitið betri samvinnu framvegis.
Alveg um sama leyti hefir ris-
ið upp nýr flokkur í enskum
stjórnmálum. Stofnendur þessa
nýja flokks og aðal formælendur
eru blaðakongarnir Lord Rother-
mere og Lord Beaverbrook. Þess-
ir tveir menn ráða yfir aragrúa
pólitískra blaða og tímarita víðs-
vegar um England og hafa því
beti’i aðstöðu en nokkrir menn
aðrir til þess að koma skoðunum
sínum á framfæri meðal þjóðar-
innar. ,
Stefna þessa nýja flokks virð-
ist í höfuðatriðum vera sú, að
styrkja sem bezt brezka heims-
veldið og efla samvinnu milli
Englands og nýlendanna í öðr-
um heimsálfum, að leggja háa
verndartolla á erlendar vörur,
sem fluttar eru inn í England
eða nýlendurnar og koma þannig
á einskonar viðskiftaeinangrun
brezka heimsveldisins frá öðrum
þjóðum.
Tilgangurinn með þessari
stefnu, er auðvitað fyrst og
fremst sá, að tryggja enskri
framleiðslu markað i nýlendunum
og bjarga þannig enska iðnaðin-
um út úr þeirri hörðu samkeppni
sem hann nú verður að heyja við j
iðnað þjóðanna á meginlandinu. i
Það hefir komið fram, að foringj- ;
að ég hafi fram að þessu, það
sem kraftar mínir ná, stefnt i
rétta átt.
Fáráð „vísindi“ höfðu búið mér
gröf, þar sem átti að loka mlg
inni, eins og dauðan allt mitt líf.
„Vísindin“ komu og sögðu mig
haldinn geigvænlegum sjúkdómi.
Mér var tilkynntur þessi dauði og
útför á hátíðlegan hátt. Heilsa mín
var þó ekki veikari en það, að ég
svaf 8 tírna í einum blund eins
og vant var, eftir að sendiboði
13. blað.
um nýja flokksins þykir enska
stjórnin hafa sýnt of mikla und-
anlátssemi í Indlandsmálunum,
og þeim mun vera fjarri skapi
að láta að kröfum Indverja, sem
nú eru fram bornar. Því hefir ver-
ið lýst yíir, að menn af öllum
flokkum væru velkomnir til að
taka þátt í hinum nýju samtök-
um, þess eins væri krafist, að
fylgismenn flokksins væri ein-
huga um að koma í veg fyrir
hrun brezka heimsveldisins. En
mestur hluti þeirar manna, sem
gengið hefir inn í heimsveldis-
flokkinn, mun áður hafa verið í
íhaldsflokknum, enda mundi hinn
nýi flokkur vafalaust vinna með
Ihaldsmönnum eftirleiðis, ef hann
ætti á annað borð framtíð fyrir
höndum.
Nýlendnr Breta í öðrum heims-
álfum eru nú allai’, að Indlandi
undanskildu, sjálfstæð ríki í sam-
bandi við England. Þær hafa eign-
ast sjálfstæða atvinnuvegi og
sjálfstætt stjómmálalíf, sem er
móðurlandinu óháð að meira eða
minna leyti.
I Suður-Afríku stendur yfir
ákaflega hörð og tvísýn barátta,
milli kynflokkanna, sem landið
byggja. Ilingað til hefir sú
barátta aðallega verið milli
ensku innflytjendanna og Hol-
lendinganna, sem þar bjuggu
þegar Englendingar fengu yfir-
ráð landsins, en á síðustu árum
hafa sjálf börn landsins, svert-
ingjarnir, sem byggðu landið í
öndverðu, einnig risið upp og
heimtað rétt til jafns við hvítu
mennina, og svertingjarnir eru
mikill meirihluti þjóðarinnar.
Kanada er stærst brezku ný-
lendanna, og að miklu leyti ónum-
ið land. Norður við íshafið eru
víðlendar mýrar, sem líklega
verða aldrei byggðar, því þær eru
frosnar allt árið. En sunnan til
er landið mjög frjósamt og það er
auðugt af skógum, fossaafli og
veiðivötnum. Við Hudsonflóann,
norðan við Labrador er nú verið
að gjöra höfn og þaðan á að
flytja hveitið frá Kanada til
N orðurálf unnar.
Ástralía er að mörgu leyti ein-
kennileg bæði að náttúruskilyrð-
um og stjórnmálaþróun. Landið
liggur allt á suðurhveli jai’ðar.
Gróður og dýralíf er sérstætt.
Aðalatvinnuvegur er sauðfjár-
rækt og ógrynni af frosnu kinda-
kjöti er flutt frá Ástralíu.til Eng-
lands. Kenningar Jafnaðarmanna
hafa fest dýpri rætur í Ástralíu
en víðast hvar annarsstaðai’. Rík-
ið ákveður sjálft kaup verka-
manna og hefir haft með hönd-
um ýmsan meira háttar atvinnu-
fekstur m. a. átt stóran skipastól.
Eftir síðustu kosningar, sem fóru
: fram á árinu 1929 hafa Jafn-
i aðarmenn hreinan meirihluta á
I sambandsþingi Ástralíu.
„vísindanna“ hafði heimsótt mig
rétt fyrir háttatímann.
Mér finnst að ég myndi hafa
spymt gaflinum úr kistunni, að
sið eldri kynslóða, þó að ég hefði
verið eimi. En ég vil ekki neita,
að það er töluvert léttara að
stíga yfir grafna gröf inn á land-
ið til þeirra, sem lifa, þegar nokk-
ur þúsund hendur em réttar til
bjargar.
Jónas Jónsson
frá Hriflu.