Tíminn - 19.05.1930, Page 1

(ðjalbferi
09 afgrei&slumatmr QI í m a tt s er
Hannretg þ ors 1 einsbótiir,
Sambanbsþúsinu, SeYfjaDtf.
• ^fgreiböía
Kmans er t Bambanbstjúsinu.
®pin bagle^a 9—12 f. t}.
5ími
XIV. ir.
Reykjavík, 19. maí 1930.
33. blað.
Annað sætíð
á B-listanum.
Frambj óðendur B-listans
Engar landskosningar hafa ver-
ið jafn óráðin gáta og þær kosn-
ingar er nú standa fyrir dyruni.
Fylgi Framsóknarflokksins og
þá sérstaklega þess manns, sem
nú er efstur maður á landkjörs-
lista flokksins, Jónasar Jónssonar
dómsmálaráðherra, fer svo hrað-
vaxanda með þjóðinni, að vissa
er fyrir því að hans listi fær
ílest atkvæði við þessar kosning-
ar.
Jafnvíst er og hitt, að hlutdeild
ihaldsflokksins í kviksetningar-
málinu fær það harðan dóm hjá
öllum almenningi, að mjög er
hæpið að sá flokkur komi manni
að við þessar kosningar.’
Jafnframt má og gjöra ráð fyr-
ir því, að ýmsir menn sem ekki
eru flokksbundnir en áðui' kuima
að hafa léð jafnaðarmönnum at-
kvæði, láti nú atkvæði sitt að
þessu sinni falla á lista þann er
skipai’ J. J. í efsta sæti, eigi að-
eins vegna hinna miklu yfirburða
stjórnmáiamannsins, heldur tii
þess að lýsa með þvi andúð sinm
á því alveg einstaka níðingsvei'ki,
sem átti að beita Jónas Jónsson
og íjöiskyldu hans.
Ai þessum ástæðum eru því
fyllstu líkui' tii þess, að hsti
r ramsóknarf lokksins komi að
tveimur mönnum að þessu sinni,
og vai' hlutaðeigendum þetta
ljóst, er mönnum var skipað á
listann, og einmitt þessvegna var
sha Jakob Ó. Lárusson kjörinn
til þess að skipa þar annað sætið.
En séra Jakob er eitt glæsileg-
asta þmgmannsefni Framsóknar-
flokksins. Hann er hvorttveggja
í seim, umbóta og hugsjónamaður,
með mjög mikla þekkingu á hög-
um almennings og þá sérstaldega
í sveitum, veit hvar skórinn
kreppir og hverra umbóta er
þörf og hverjar mega teljast
tímabærar, svo ekki verði reistur
hurðarás um öxl.
Flest árin sem síra Jakob var
i skóia vann hann í ungmenna-
félögunum, var ednn af stofnend-
um Ungmennafélags Reykjavík-
ur og var þar einn hinn áhrifa-
mesti leiðtogi og sá sem naut
hvað mestrar aðdáunar.
Að loknu embættisnámi fór
hann til Ameríku og þjónaði þar
íslenzkum söfnuði hálft annað ár.
Samansparað kaup sitt í þeirri
i'erð lagði hann í fyrstu bifreið-
ina sem kom hingað til landsins
og er því faðir bifreiðasam-
gangnanna hér á landi.
Þegar heim kom var hann
kjörinn til prests að Holti undir
Eyjafjöllum og hefir verið þar
þjónandi prestur síðan.
Hann var aðalstofnandi Kaup-
félags Hallgeirseyjar og formað-
ur þess alla tíð, enda einn hinn
áhugasamasti í hópi samvinnu-
manna.
Árum saman hefir hann átt
sæti í hreppsnefnd og sýslunefnd
í héraði sínu.
Síra Jakob er einn hinn glæsi-
legasti ræðumaður, málsnjall,
skýr og skörulegur svo að af
ber.
Á æskuárum var náin sam-
vinna með síra Jakobi og þeim
tveim aðalforingjum Framsókn-
arflokksins sem nú eiga setu í

Jakob Lárusson.
Jón Hannesson.

porsleinn Jónsson.
Kristinn Guðlaugsson.
Tryggvi pórhallsson.
Svona lítur B-listinn út, listinn sem meirihluti þjóðarinnar ætlar að styðja við landskjörið
15 júní í sumar. I efsta sæti er Jónas Jónsson dómsmálaráðheiTa, maðurinn, sem á fleiri aðdáend-
ur og flieiri óvini en nokkur annar íslendingur. í öðru sæti er sr. Jakob Lárusson prestur í Holti und-
ir Eyjaf jöllum, sem er einn af frumherjum ungmennafélaganna og meðal drengilegustu og vmsæl-
ustu kennimanna landsins. 1 þriðja sæti er einn af álitlegustu og atorkumestu bændum orgar-
fjarðar, Jón Hannesson í Deildartungu. Fjórði maður er Þorsteinn Jonsson kaupfelagsstjor^ a
Reyðarfirði, sem veitir forstöðu stærsta samvinnufélagi austfirzkra bænda. Fimmti maður er R-nst-
inn Guðlaugsson bóndi á Núpi í Dýrafirði, einn virðulegastur héraðshofðingi Vestfjarða. g 1
sjötta sæti er ótrauðasti talsmaður bændastéttarinnar íslenzku, forsætis- og atvmnumalaraðherr-
ann, Tryggvi Þórhallsson, formaður Búnaðarfélags íslands. „ _ .
Þessum frambjóðendum er óþarft að fylgja úr hlaði með löngu mah. Þeir eru allir þjoð-
kunnir.
landsstjórninni. Sú samvinna hef-
ir aldrei fallið niður, en þeim sem
muna hina áhugasömu ungu
menn: Jónas, Tryggva og Jakob,
mundi þykja að vel tækist til,
ef Jakob settist nú við hlið
þeirra á Alþingi.
En þeim sem kynni að dyljast
hversu hér er í'ætt um mikils-
vert atriði, þar sem eru æsku-
kynni og æskustörf þessara
manna, vil eg benda á hinar
merku greinar J. J. í Skinfaxa
um Filisteana sem flestu mið-
aldra fólki munu enn í minni.
Með þeim greinum opnaði J.
J. augu almennings fyrir því sví-
virðilega athæfi, þegar fjár-
glæframönnum eins og Birni
Gíslasyni, Jóni í Gaulverjabæ o.
fl. var látið haldast uppi að
fleka hrekklausa bændur til
makaskifta og margskonar við-
skifta sem oftast enduðu með
því, að bændumir höfðu tapað
jörð og áhöfn og stóðu allslausir
eftir.
En meginstörf Framsóknai-
flokksins undir fomstu þessara
sömu manna hafa öðrum þræði
allt til þessa verið viðureign við
Filistea, þótt ekki hafi fjárplógs-
aðferðin að jafnaði verið jafn
milliliðalaus og stór í skörðunum.
Þeim mönnum, sem annt er
um að þessari baráttu verði
haldið áfram með vaxandi sigur-
vonum, samhliða því að unnið
sé að alhliða þroskaskilyrðum
fjöldans, er óhætt að treysta því,
að á ötulla liðsmanni á þingi þjóð-
arinnar eiga þeir eigi völ, en
síra Jakobi Ó. Lárussyni, til við-
bótar þeim Framsóknarmönnum,
sem þar em fyrir.
Guðbrandur Magnússon.
Ríkisskuldirnar
Tólf ára yíirlit
»Skýrsla« Magnúsar Guðmundssonar
Við eldhúsdagsumræðurnar í
vetur hélt Magnús Guðmundsson
ræðu um hinn „stórkostlega vöxt
ríkisskuldanna". Taldi hann
skuldir ríkissjóðs sarnkv. Lands-
reikningunum viera:
1917
1928
1919
1920
1921
1922
1923
1924
13.7 milj-
19.6 —
16.1 -
14.7 —
16.4 —
15.8 —
18.1 —
16.6 —
1925 .... 11.8 —
1926 .... 11.5 —
1927 .... 11.3 —
1928 .... 13.6 —
Lengra ná Landsreikningamir
ekki, en þá áætlaði M. G. skuldir
rikissjóðs fyrir 1929 kr. 18.5 milj.
og spáði því að ríkisskuldimar
mundu verða komnar upp í 25—
30 milj. í árslok 1930.
Jafnvel þótt tölur þessar, séu
i öllum aðalatriðum réttar og
komi heim við skuldir ríkissjóðs
eins og þær eru taldar í LR. um
hver áramót, þá eru samt álykt-
anir þær, sem M. G. dregur af
þeim mjög vDlandi. Skal ég þessu
til söimimar benda á að M. G.
geri sig sekan í þeirri höfuðsynd,
að reyna að smeigja þeirri skoðun
inn, að skuldir ríkissjóðs, eins og'
þær eru taldar í LR., séu sama og
skuldir rikisins. Þetta er algjör-
iega rangt eins og sýnt mun
verða í grein þessari. Og auðvitað
nær áætlun M. G. um skuldirnar
1929 oð 1930 engri átt.
Það er nauðsynlegt að gjöra
grein fyrir því hvernig og hve-
nær ríkisskuidir okkar eru mynd-
aðar og ennfremui' að hve miklu
ieyti aö þungi þeirra — vextir og
aíborganir — hvíla á sjálfum
ríkissjóðnum og að hve miklu
ieyti á öðrum stofnunum, sem
ríkissjóður hefir lánað féð. Eftir
þessu verður að skipta ríkisskuld-
unum í tvo flokka.
1. Ríkisskuldir sem taldar eru
1 landsreikningunum, og sem rík-
issjöður verður að standa straum
a'f bæði vexti og afborganir og
hvíla því sem byrði á ríkissjóðn-
um og
2. Lán sem rikissjóður hefir
tekið, en sem hann stendur ekki
sjálfur straum af, heldur hefir
lánað aftur til annara stofnana —
bankanna — með alveg sömu skil-
málum og hann hefir fengið lánin,
þannig að þeh' — bankarnir —
standa alveg straum af þeim lán-
um. Undir þenna flokk ríkis-
skulda heyrir sá hluti enska láns-
ins, sem tekið var 1921, sem aft-
ur var lánað bönkunum, fé sem
ríkissjóður hefir tekið að láni
handa veðdeild Landsbankans og
ennfremur stofnfé Landsbankans.
Skuldir þessar hafa ekki verið
taldar með ríkisskuldum á LR.
nema 3 milj. kr. stofnfé Lands-
bankans er talið með reikningn-
um 1928. Af þessu fé greiðir
Landsbankinn fulla vexti. Skuldir.
er því ekki baggi á ríkissjóði
frekar en hluti bankanna af enska
láninu eða veðdeildarlánin.
Sá hluti af ríkisskuldunum, sem
ríkissjóður verður að standa
straum af og færður er á Lands-
reikningunum, er aðallega mynd-
aður á ámnum 1917—1923. 1
árslok 1916 voru skuldir ríkis-
sjóðs tæpar 2 milj., voru það eft-
irstöðvar af símalánum og tveim-
ur lánum, sem tekin höfðu verið
handa veðdeild Landsbankans
1909 og 1912. En 1917 og fram að
1922 er ríkissjóður látinn taka
ýms lán, handa Landsverzluninni,
til skipakaupa o. fl. fyrirtækja.
Mikið af þessum lánum endur-
borgast ríkissj. á þessu tímabili,
en langminstum hluta af þessum
endurborgunum er varið til þess
að greiða með lánin, heldur runnu
þær inn í ríkissjóð og urðu að'
eyðslueyri — er varið vai’ til þess
að borga hinn stórfelda árlega
tekjuhalla. Lánin standa svo
ógreidd eftir og vei’ða að föstum
skuldum og á þann hátt myndast
rikisskuldirnar. En landsreikning-
ar áranna 1917—1922 gefa enga
rétta mynd af hinni raunverulegu
f járhagsafkomu ríkissjóðs á þess-
um árum. Til þess að sannfæra
M. G. um þetta vil ég tilfæra hér
álit flokksbróður hans, Jóns Þor-
lákssonar, sem birt var í Morg-
unblaðinu 14. febr. 1924. Hefir
M. G. minni ástæðu til þess að
vefengja álit þessa pólitíska sam-
herja heldur álit mitt eða atmara
pólitískra andstæðinga.