Tíminn - 25.07.1931, Blaðsíða 2

178
TÍMINN
Alþínáí
pingsctning.
Alþingi iiið nýkjörna var sett mið-
vikud. 15. þ. m. Athöfnin hófst að
venju kl. 1 e. h. með guðsþjónustu í
dómkirkjunni. Sr. Sveinbj. Högnason
alþm. steig í stólinn og lagði út af
orðum Páls postula: „þekkingin blais
upp, en kœrleikurinn byggir upp“.
En ræðan fjallaði um liinar stórkost-
legu framfarir nútímans, sem því að-
eins kæmu að haldi, að mennirnir
temdu sér félagsleg samtök. Með því
einu móti megnuðu þær að valda
umbótum á lífskjörum þjóðanna.
Að lokinni guðsþjónustu söfnuðust
þingmenn saman i fundasal neðri
deildar. Forsætisráðlierra las upp
boðskap konungs og lýsti Alþingi
sett. Bað hann þingmenn minnast
fósturjarðarinnar og konungs með
ferföldu húrra, og tók mestur hluti
þingheimsins undir þá áskorun.
Kvaddi þá forsætisráðherra aldurs
forseta þingsins, Svein Ólafsson 1.
þm. Sunmnýiinga til að stjórna
fundi, unz kosinn væri foi’seti sam-
einaðs Alþingis, en aldursforseti
kvaddi til skrifára Halldór Stefáns-
son t. þm. Norðmýlinga og Pétur
Ottesen þm. Borgfirðinga.
þá skiptust þingmenn í kjördeildir,
og fór þar fram rannsókn kjörbréfa.
Var kosning allra liinna nýkjörnu
þingmanna samþykkt með samhljóða
atkvæðum, en tveim kosningakærum
vísað til kjörbréfanefndar til frekari
athugunar.
Kosningar innan þings.
Forseti sameinaðs Alþingis var
kosinn Asgeir Asgeirsson með 23
atkv. Jón þorláksson hlaut 15 atkv.
og Jón Baldvinsson 4 atkv.
Varaforseti sameinaðs þings var
kosinn þorleifur Jónsson með 23
atkv. Magnús Guðmundsson tékk 14
atkv., en 5 seðlar voru auðir.
Skrifarar sameinaðs þings voru
kjörnir með hlutfallskosningu Ingólt'-
ur Bjamarson og Jón A. Jónsson.
í kjörbréfanefnd voru kosnir sömu-
leiðis með hlutfallskosningu: Bergur
Jónsson, Magnús Torfason, Sveinn
Ólafsson, Magnús Guðmundsson og
Pétur Magnússon.
Til efri deildar voru kosnir með
hlutbundnum kosningum: Einar
Árnason, Guðmundur Ólafsson, Ing-
var Pálmason, Magnús Torfason, Páll
Herinannsson, Bjarni Snæbjörnsson,
Halldór Steinsson og Jakob Möller.
Jafnaðarmenn sátu hjá við kosning-
una.
J>á skiptust þingmenn í deildir.
Forseti efri deildar var kjörinn
Guðmundur Óiafsson, 1. varaforseti
Ingvar Pálmason og 2. varaforseti
Páll Hermannsson. Skrifarar deildar-
innar: Jón Jónsson og Pétur Magn-
ússon.
F'orseti neðri deildar var kjörinn
Jörundur Brynjólfsson, 1. varaforseti
Ingólfur Bjarnarson og 2. varafotseti
IJalldór Stefánsson. Skrifarar deild-
arinnar: Bernliarð Stefánsson og
Magnús Jónsson.
Flokkaskiptingin.
A Alþingi eiga nú sæti 23 Fram-
sóknarmenn, 15 íhaldsmenn og 4
jafnaðarmenn.
í neðri deild eiga sæti 16 Fram-
sóknarmenn, 9 íhaldsmenn og 3 jafn-
aðarmenn.
I efri deiid eiga sæti 7 Framsóknar-
menn, 6 íhaldsmenn og 1 jafnaðar-
maður.
Framsóknarflokkurinn er í hrein-
um meirahluta í sameinuðu þingi og
í neðri deild en liefir helming at-
kvæða í efri deild.
Fastanefndir.
Fastanefndir þingsins eru þnnnig
skipaðar:
Efri deild:
Fjárhagsnefnd. Ingvar Pálmason,
Magnús Torfason, Jón þorláksson.
Fjárveitinganefnd. Jón Jónsson,
Páll Hermannsson, Einar Árnason,
Bjarni Snæbjörnsson, Halldór Steins-
son.
Samgöngumálanefnd. Magnús Torfa-
son, Jónas Jónsson, Haildór Steins-
son.
Landbúnaðarnefnd. Páll Hermanns-
son, Jón Jón,sson, Pétur Magnússon.
Sjávarútvegsnefnd. Ingvar Páima-
son, Jónas Jónsson, Jakob Möller.
Menntamálanefnd. Jónas Jónsson,
Jón Jónsson, Guðrún Lárusdóttir.
Allsherjarnefnd. Magnús Torfason,
Einar Arnason, Pétur Magnússon.
Neðri delld.
Fjárhagsnefnd. Halldór Stefánsson,
Bernharð Stefánsson, Steingrímur
Steinþórsson, Ólafur Thors, Magnús
Guðmundsson.
Fjárveitinganefnd: Ingólfur Bjarnar-
son, JJorleifur Jónsson, Hannes Jóns-
son, Björn Kristjánsson, Jónas JJor-
bergsson, Pétur Ottesen, Magnús Jóns-
son.
Samgöngumálanefnd. Sveinn Ólafs-
son, Bergur Jónsson, Sveinbjörn
Högnason, Jón A. Jónsson, Jóhann þ.
Jósefsson.
Landbúnaðarnefnd. Lárus Helgason,
Bjarni Asgeirsson, Steingrímur Stein-
þói'sson, Magnús Guðmundsson, Pétur
Ottesen.
Sjávarútvegsnefnd. Sveinn Ólafsson,
Asgeir Ásgeirsson, Bjarni Ásgeirsson,
Jóhann þ. Jósefsson, Guðbrandur ís-
berg.
Menntamálanefnd. Asgeir Ásgeirs-
son, Bernharð Stefánsson, Halldór
Stefánsson, Guðbrandur ísberg, Einar
Arnórsson.
Allsherjamefnd. Lárus Helgason,
Bergur Jónsson, Sveinbjöm Högnason,
Einar Arnórsson, Jón Ólafsson.
Sameinað þing.
Utanríkismálanefnd. Ásgeir Ásgeirs-
son, Bjarni Ásgeirsson, Magnús
Torfason, Jónas þorbergsson, Jón
þorláksson, Ólafur Thors, Einar Arn-
órsson.
Reglur um útvarp frá Alþingi,
settar af forsetum í samráði við
þingflokka.
1. gr.
Útvarpa skal þingsetning og þing-
lausnum.
þá skal og útvarpa framsöguræðu
fjármálaráðherra um frv. til fjárlaga
og, ef óskað er, hálfrar stundar ræð-
um af hálfu annara þingflokka, enda
hefir fjármálaráðherra þá og rétt til
stundarfjórungs svdrræðu.
2. gr.
þegar útvarpað er umræðum um
þingmál, skulu þingflokkai' hafa rétt
til jafnlangs ræðutíma og forsetar
gefa þingmönnum færi á að taka til
máls þannig, að flokkarnir skiptast
á.
3. gr.
Við framhald fymtu umræðu fjár-
laga í neðri deild og fyrstu umræðu
í efri deild mega ræður í fyrstu um-
ferð vara eina stund, en síðan hálfa
stund þrjár umferðir og enn aðrar
þrjár stundarfjórðung. Skal þá út-
varpi umræðna um fjárlög að fullu
lokið. Sama gildir um útvarp um-
ræðu um vantraust.
það er umferð, þegar fulltrúar allra
þingflokka hafa tekið til máls.
4. gr.
þegar útvarpað er umræðum um
önnur mál en fjárlög, skal hverjum
þingflokki heimill hálfrar stundar
ræðutími í fyrstu umferð, en úr því
stundarfjórðungs.
Ekki slcal útvarpað lengur en þrjár
stundir við hverja umræðu, nema
samþykki allra þingflokka komi til.
5. gr.
Nú óskar þingflokkur, að umræðu
verði útvarpað, og snýr þá formaður
flokksins tilmælum sínum til forseta.
Skal forseti þegar tilkynna það for-
mönnum annara þingflokka, en þeir
leita samþykkis flokks síns svo fljótt
sem auðið er. Útvarpa skal umræðu
þegar samþykki allra flokka kemur
til.
6. gr.
Nú næst ekki samkomulag milli
þingflokka um útvarp umræðu, og
skal forseti þá tilkynna það þeim,
sem kröfuna átti. Ef þingflokkur
ítrekar kröfu sína, skal umræðunni
útvarpað. Réttur til útvarps án sam-
þykkis annara þingflokka nær þó
ekki lengra en til tveggja umræðna
umfram þann flokk, sem sjaldnast
hefir neytt þessa réttar.
7. gr.
Dag og stund útvarpsumræðu skal
tilkynna í útvarpi og á þingfundi svo
fljótt sem unnt er. •
8. gr.
Umræðum skal útvarpa í sömu
röð og kröfur um útvarp bárust for-
seta, enda sé að öðru leyti fuilnægt
ákvæðum þingskapa. Forseti getur þó
vikið frá þessari röð, ef sérstakar
ástæður liggja til.
9. gr.
Formenn þingflokka eru réttir aðil-
ar gagnvart forseta og þingmönnum
flokksins urn allt það, er að útvarpi
umræðna lýtur.
10. gr.
Forseti sker úr ágreiningi, sem
verður um skilning á reglum þessum
eða framkvæmd þeirra.
Stjórnarfrumvörpin
eru þessi:
Frv. til fjárlaga fyrir árið 1932.
Frv. til fjáraukalaga fyrir árið
1930.
Frv. um samþykkt á landsreikn-
ingnum fyrir árið 1929.
Frv. um brúargerðir.
Frv. um ríkisbókhald og endur-
skoðun.
Frv. um búfjárrækt.
Frv. um framlengingu á gildi laga
um verðtoll.
Frv. um samgöngubætur og fyrir-
hleðslu á vatnasvæði JJverár og
Markarfljóts.
Frv. um að heimila ríkisstjórninni
að flytja inn sauðfé til sláturfjár-
bóta.
Frv. um nýjan veg frá Lækjarbotn-
um austur í Ölfus.
Öll þessi frv. lágu fyrir þinginu í
vetur og höfðu þá verið athuguð í
nefndum.
Rikisstjórnin flytur ennfremur till.
um heimild til að ábyrgjast andvirði
síldar, allt að 600 þús. d. kr., sem
seld var til Rússlands sl. sumar og'
till. viðvíkjandi dýrtíðaruppbót á
laun embættis- og starfsmanna rík-
isins.
Ríkisstjórnin ber fram í efri deild
svohljóðandi tillögu til þingsályktun-
ar:
„Alþingi álvktar að kjósa fjóra
menn í milliþinganefnd, með hlut-
fallskosningu í sameinuðu þingi, til
þess að endurskoða löggjöfina um
skipun Alþingis og kjördæmaskipun-
ina og bera fram tillögur um. Ríkis-
stjórnin skipar fimmta mann i nefnd-
ina. Kostnaður við nefndina greiðist
úr ríkissjóði".
Jón Baldvinsson flytur breytlngar-
tillögu við tillögu stjórnarinnar.
Breyting sú, er J. B. fer fram á, er
þessi:
„I nefndinni skulu sitja 1 maður
tilnefndur af stjórn Alþýðusambands
Islands, 2 af miðstjórn Framsóknar-
flokksins og 2 af miðstjórn Sjálf-
stæðisflokksins. JJað sé höfuðverk
nefndarinnar að gera rökstuddar til-
lögur um, hvernig bezt verði trvggt,
að þingmannatala hinna ýmsu
flokka á Alþingi sé jafnan í sem
fyllstu samræmi við kjósendafjölda
þeirra, og jafnframt um þá skipun
Alþingis, að girt sé fyrir, að minni
hlutinn geti borið meira hlutann of-
urliði um úrslit mála eða á annan
hátt óeðlilega liindrað þingstarfsemi
hans. Nefndin hafi lokið störfum og
skilað þeim af sér fyrir næsta reglu-
legt Alþingi".
Frumvörp, tillögur og íyrirspurnir
irá einstökum þingmönnum og
nefndum.
Till. til þál. um nýjan holdsveikra-
spítala og stofnun hælis handa fávit-
um. Flm.: Guðrún Lárusdóttir.
Frv. um br. á 1. nr. 47, 19. maí
1930, um fiskiveiðasjóðsgjald. Flm.:
Bergur Jónsson.
Frv. um húsnæði í Reykjavík. Flm.:
Jörundur Brynjólfsson.
Frv. um br. á 1. nr. 61, 14. júní
1929, um einkasölu á síld. Flm.: Vil-
mundur Jónsson, Haraldur Guð-
mundsson.
Till. til þál. um lenging á starf-
rækslutíma landsímans i kaupstöðum.
Flm.: Jóh. Jj. Jósefsson, Guðbr. ís-
berg, Vilm. Jónsson, Jón A. Jónsson,
Har. Guðmundsson, Bernh. Stefáns-
son.
Frv. um br. á 1. nr. 16, 20. júní
1923 um varnir gegn kynsjúkdómum.
Flm.: Halldór Steinsson og Pétur
Magnússon.
Till. til þál. um útvarp símskeyta.
Flm.: Jón A. Jónsson.
Frv. um heimild fyrir ríkisstjórnina
til þess að láta öðlast gildi ákvæðin
í sainningi milli íslands, Danmerkur,
Finnlands, Noregs og Svíþjóðar um
innheimtu meðlaga. Flutt af allshn.
í ed.
Frv. um heimild fyrir ríkisstjórn-
ina til að láta öðlast gildi alþjóðleg
einkamálaréttarákvæði í samningi
milli íslands, Danmerkur, Finnlands,
Noregs og Svíþjóðar um hjúskap,
ættleiðingu og lögráð. Flutt af allshn.
í ed.
Frv. um prestalcallasjóð. Flm.:
Magnús Jónsson.
Frv. um br. á 1. nr. 44, 10. nóv.
1913, um forðagæzlu. Flutt af landbn.
nd.
Till. til þál. um leyfi (lianda Art-
hur Gook) til að reka útvarpsstöð.
Flm.: Pétur Magnússon.
Byltíng i orði
og
bylting í verki
Ilr. Jakob Möller og fleiri af
trúnaðarmönnum íhaldsins hafa
nú um stund boðað byltingu á
núveranda þjóðskipulagi. 0 g
margir af forkólfum ílokksins
hafa viljað ógnað fólki í öðrum
landshlutum með því að ofbeldi
skyldi framið, ef ekki yrði látið
eftir óskum braskstéttarinnar f
Reykjavík. Nú er tími tii kominn
að gera yfirlit, í sem stytztu máli
um kenningar íhaldsins og verk
þess í byltingarátt.
Ihaldsmenn eru hliðstæðir kom-
múnistum. Kommúnistar tala sí-
I
felt um, að þeir ætli að brjóta
niður þjóðskipulagið, láta blóð
fljóta o. s. frv. Byltingartilraunir
kommúnista í vestrænum löndum
hafa verið álíka vesælar, eins og ■
orðin hafa verið stór og þjóðskipu
laginu hvergi mein að. Sama hefir |
orðið raunin á fyrir íhaldsmönn- ’
um. Þeir eru nú í þrjá' mánuði j
búnir að boða ofbeldi. I fyrstu ;
predikaði Jakob Möller, Valdimar |
Hersir, dr. Guðbr. frá Greifs- j
wald, Árni Pálsson og fleiri sams- '
konar þjóðskörungar um bylting- ■
una ýmist frá svölum íhaldshúss- j
ins eða frá þinghúsinu. Upp úr
því kom liðsdrátturinn að ráð-
herrabústaðnum kvöld eftir kvöld,
þegar dimmt vai' orðið. Eftir eina
slíka heimsókn kom Jón Þorláks-
son brosandi inn til fyrverandi
þingmanna íhalds og socialista,
sem voru þá á tveim fundum í
þinghúsinu, og tilkynnti hvorum
fundi fyrir sig, að ef æsingunum
og ofbeldislátunum yrði haJdið
áfram nokkuð enn myndi nægilega
þjakað að heimilinu, til þess að
ekki yrði þar verandi. Litlu síðar
kom Jón Baldvinsson til sinna
manna og gaf gagnstæða skýrslu.
Kvað engar líkur til að ógnanir
og liðsdráttur íhaldsins hefði nein
áhrif í þá átt, að fram gengu
stjómarskipti. Má vera að nokk-
ur drengskapur og vitsmuna-mun-
ur hafi verið og sé á þessum
tveim Jónum. En hitt skipti líka
máli, að íhaldið vildi gera bylt-
ingu, ef það hefði von um sigur.
En alþýðan hafði strax á fundi
14. apríl ákveðið að eiga engan
þátt í skrílsupphlaupum eða
hermdarverkum, sem þá var boð-
in þátttaka í.
Skrílsuppþot og skrílsleiðangrar
þeir, sem íhaldsmenn stóðu fyrir
fyrstu vikuna eftir þingrofið voru
það ítrasta, sem íhaldsmenn héldu
sér hag í að gera á því stigi máls-
ins. Þeir voru frá upphafi lamað-
ir vegna þess að ekki „kviknaði"
í verkamannastéttinni. Verka-
mennimir álitu það eithvað skylt
því „að vinna með fjandanum‘%
eins og Jón Baldvinsson hafði
heppilega sagt á Skeggjastaða-
fundinum, ef þeir færu að hjálpa
Ólafi Thors og Vald. Hersi til þess
að fá nokkurt aukið vald í þjóð-
félaginu. Auk þess voru efnamenn
íhaldsins alla vikuna dauðhræddir
við fordæmið, sem forkólfar
þeirra voru að gefa komúnistun-
um, í viðleitni þeirra að skipta
arði hinna ríku.
Annar þáttur byltingarstarfs-
ins var draugaþingið. Þar sátu
umboðslausir menn og ætluðu að
leika þing, þótt þeir væru ekki
þingmenn. Seinast lutu foringjar
íhaldsins til hins eina utan-
flokksmanns í þinginu, Gunnars á
Selalæk og báðu hann um hjálp.
Ef hann liðsinnti ílialdinu ætluðu
þeir að halda áfram þinginu.
Gunnar á Selalæk lifði þá í veru-
leikanum um draum Jósefs, sem
sól og stjömur beygðu sig fyrir.
Kveldúlfur, Alliance og sements-
hjarta Jóns Þorlákssonar beygði
sig í auðmýkt fyrir Gunnari og
sögðu: Hjálpa þú oss af náð
þinni, Gunnar. Gjör vort ólöglega
þing löglegt. Gerðu heimskuóra
okkar að lögum. Veit oss af náð
þinni, að við megum taka 14
miljónir að láni til að halda við
eyðslu vorri.
Gunnar á Selalæk bænheyrði
ekki. Hann virtist sem lögfræð-
ingui og stjórnmálamaður hafa
litið með réttmætri fyrirlitningu
á hina heimskulegu bæn íhalds-
ins. Hann sá hvað var lög og
réttur hreint og skírt, þegar Jóh.
Jóh., Einar Arnórsson og Pétur
Magnússon voru eins og böm í
lögum.
Aldrei hefir nokkurt kommún-
ista upþot endað með jafngreini-
legri vesöld og eymd eins og þessi
þáttur íhaldsbyltingarinnai’, nema
ef vera skyldi sjálfur síðasti þátt-
urinn, lýðveldisbröltið.
Jón Þorláksson, Jakob Möller og
lið þeirra sneri um stund reiði
sinni á konung landsins, fyrir það
eitt, að hann gerði beina skyldu
sína. I hinni frægu ritgerð í skóla
Ágústs Bjamasonar er konungur-
inn nefndur „Stjáni tíkall“. Og
það orð mun aðeins sýna brot
af því orðbragði, sem fulloi-ðna
fólkið á íhaldsheimilunum hafði
í þá dag, einmitt sama fólkið, sem
hefir reitt sig inn að skyrtu til
að skreyta sig og híbýli sín í
hvert skipti, sem þessi sami kon-
ungur heimsótti landið.
Þegar svo hér er komið sög-
unni voru leiðtogar verkamanna
búnir að sjá, eins og verkamenn
sjálfir sáu strax, að þeir myndu
aldrei græða neitt á félagsvinnu
með „sjálfum fjandanum". Þeir
vildu reyna að þvo af sér blettinn
fyrir samstarf einnar viku. Leið-
togar socialista bjóða nú íhaldinu
upp á hreina byltingu, að reka
konunginn frá völdum, stofna lýð-
veldi, slíta samningnum við Dani
með fullkomnu ofbeldi byltingar-
innar. Menn búast við að ekki
hafi mjög mikil alvara fylgt
þessu tilboði. En Jón Baldvinsson
vissi við hverja hann átti, að í
íhaldsflokknum voru nálega allir
Danir í Reykjavík og að þar var
hver einasti innlimunarseggur,
sem til var í bænum, allir þeir,
sem, eins og Jón Þorláksson,
höfðu barizt með fullkominni
heift móti því að landið fengi
sinn eigin fána. Jón Baldvinsson
vissi, að það var óhætt að treysta
mikið á þýlyndið gagnvart
Danmörku, sem er ríkjandi til-
finning íhaldsins í þeim efnum.
Og Jóni varð að trú sinni. Hann
hefir líklega ekki vitað, að ihaldið
hafði látið Matthías Þórðarson
fornmenjavörð skrifa konungi bak
við forsætisráðherra, sendiherra
og konungsritara. Enginn þessara
manna fékk að vita um bréfið.
En þar er konungur beðinn að
koma hið snarasta heim, reka
stjórn Tr. Þórhallssonar frá völd-
um, viðurkenna draugaþingið, og
setja íhaldsmenn í ráðuneytí.
Matthías hefir ekki svarað þvi
hvort hann hafi fengið bréf aftur
frá Kristjáni konungi. En kon-
ungur kom ekki, og neitaði þann-
ið bæn íhaldsins í verki. Og Jón
Þorláksson og Jakob Möller og
allur þeirra fríði og frelsiselsk-
andi skari neitaði boði Jóns Bald-
vinssonar um samstarf að upp-
reist, að setja konung frá og
stofna lýðveldi. Eftir kenningum