Tíminn - 06.09.1930, Side 2

186
TlMINN
samanburð á sér og nafna sínum,
að hann sjálfur væri dvergur en
nafni sinn risi. Myndi það þá of-
mælt, að J. J. sé jafnoki tíu
Morgunblaðsritstjóra eða annara
óbreyttra íhaldsmanna, sem minni
eru fyrir sér en garpurinn á
Sauðárkróki ?
Valtýr í vígahug.
Ekki er annað sýnna en Valtýr
„fjólupabbi" ætli sér að skora
Stauning forsætisráðherra Dana á
hólm út af því að Stauning vildi
ekki skjóta skjólshúsi yfir Helga
Tómasson í geðveikrahælinu í Or-
inge. Morgunblaðið er eins og all-
ir vita, alið upp á sveit í Dan-
mörku. Sjaldan launa kálfar of-
eldi.
M. G. og jarðræktarlögin.
Síðan j arðræktarlögin náðu al- j
þjóðarhylli og komið hefir í ljós |
sú stórfellda auking ræktimarinn-
ar, sem þau hafa í för með sér,
hafa íhaldsmenn streitst við að
eigna sér þau að meira eða minna
leyti. En sannleikurinn um upp-
haf jarðræktarlaganna er sá, að
þau voru undirbúin og frv. samið
af stjóm Búnaðarfélags Islands,
en Búnaðarfélagið neytti áhrifa
sinna til að koma því fram á Al-
þingi og hafði til þess stuðning
Framsóknarflokksins. Stjóm Bun-
aðarfélagsins, sem bjó jarð-
ræktarlögin í hendur þinginu, var
skipuð þrem mönnum, þeim Hall-
grími heitnum Kristinssyni, Sig-
urði Sigurðssyni búnaðarmála-
stjóra og Magnúsi Guðmundssyni.
Þannig voru í stjóminni tveir
Framsóknarmenn og einn íhalds-
maðm'. Það eina atriði, sem M. G.
beitti sér fyrir í stjóminni, var
það að koma inn í lögin hinu ill-
ræmda frádráttarákvæði. Vildi M.
G. láta draga frá jarðabótum
hvers bónda ákveðna dagsverka-
tölu, sem enginn styrkur yrði
greiddur fyrir. En slíkt ákvæði
hlaut auðvitað að verða til þess
miklar framkvæmdir í einu, öllum
jarðabótastyrk. Um þessa hlut-
deild M. G. í undirbúningi frum-
varpsins gaf Sigurður Sigurðsson
opinberlega yfirlýsingu á Bún-
aðarþinginu 1927. Mikils þurfa
þeir við, íhaldsmenn, þegar Mbl.
grípur til þess að kalla M. G.
„höfund jarðræktarlaganna"!
„Margt er skrítið í harmonium“!
1 dagblaðinu Vísi birtist 8.
ágúst síðastliðinn eftirfarandi
greinarstúfur:
„... Ekkert er hættulegra heldur
en trúin á sérfræðinga. það er nú
svo, að þeir skipa fyrir um allt á
fræðisviði sínu, og ef almenn skyn-
semi ætlar að láta til sín heyra, er
munni hennar fljótt lokað með því,
að segja henni, að hún hafi ekkert
vit á þessu. Sannleikurinn er reynd-
ar sá, að sérfræðingar eru orðnir svo
gjörblindaðir fyrir öllu nema því,
sem þeir fást við, að þeim finnst
þeirra svið vera veraldamafli, sem
allt skuli snúast um, og tekst því
aldrei að koma því í rétt samfœmi
eða hlutfall við umheiminn og skilja
aldrei að allt á að þjóna öllu, en elcki
allt einu. það verður því að fara var-
lega i að hafa þá í ráðum. það má
nota þá sem orðabækur til þess að
slá upp i, en almenn skynsemi vcrður
síðan að felia endanlegan og sjálf-
stæðan dóm um hvað gera skuli,
annars fer allt óhönduglega . .
Er það margra maima mál, að
hér hafi Vísi óvart ratast satt á
munn. Eru þessi ummæli verðug-
ur eftirmáli eftir skrif 3?éturs
Benediktssonar um Klepps-
hneykslið í vor.
„Kynlegir kvistir“.
I danska blaðinu „Jjdlands-
I>osten“ stendur þessi skemmti-
lega klausa, rituð af einhverjum
Dana, sem sýnilega hefir dvalið
um tíma hér á landi:
„Stundum er maður svo óheppinn
hér (þ. e. á íslandi) að rekast á upp-
skafninga, sem koma ónotalega við
tilfinningar okkar Dana: Menn, sem
fæddir eru af dönskum foreldrum, en
bólgnir af fávíslegum þjóðei-nis-
rembingi og brennheitir „Islending-
ar“.“
Sjálfsagt kannast margir við
lýsinguna. Þessir „kynlegu kvist-
ir“ af danskri rót, í íslenaku
stjórnmálalífi koma ekki síður
óþægilega við tilfinningar Islend-
inga en Dana. En hvað ætli aum-
ingja ólafur Thors segi um þessa
kveðju frá föðurlandinu ?
Banamenn íslandsbanka.
Tvær vesælar afsökunargreinar
hafa birtst í Mbl. þessa viku.
Kemur íhaldsflokknum sýnilega
ÍJla, að flett hefir verið ofan af
runu siui v aavwua ixcuiueuu jiíiuö
gagnvart ríkinu, og tilraunum til
lánstraustspjalla og eyðileggingar
á peningastofnun bændanna. I
vórn sinni talar Mbl. mest um
„manninn með sveðjuna“, sem
sálgað hafi Islandsbanka. En vel
vita þeir það, ritstjórar Mbl.,
hverjir eru hinir einu sönnu bana-
menn íslandsbanka. Fyrsti bana-
maðurinn er Tofte, sá nafntogaði,
útlendi bankastjóri, sem stjórnaði
bankanum álíka vel og Magnús
Guðmundsson stjórnaði fjár-
málum landsins um sama leyti.
Annar banamaðurinn er Jón Þor-
láksson, sem hafði af bankanum
margar miljónir með gengisbraski
sínu. En þriðji og síðasti bana-
maðurinn er „sjálfstæðishetjan“,
Sigurður Eggerz, sem með fávís-
legum fjandskap gegn Dönum,
eyðilagði síðustu tiltrú bankans í
Danmörku, þar sem aðalviðskipta-
sambönd hans voru. Þessir menn
eru það, sem mest hafa gengið
fram í því að murka lífið úr Is-
landsbanka, hver með sína „sveðj-
una“.
Hark nokkurt
gerðu hinir öfgafyllri úr hóp
sósíalista á Siglufirði út af kaupi
símavinnumanna þar. Hótuðu
jafnvel í símskeyti til atvinnu-
málaráðhen'a að stöðva vinnu í
síldarbræðslu ríkisins þegar, ef
ríkisstjómin léti ekki þegar
hækka kaupið. Engu var breytt
um kaupgreiðsluna, en hinir gætn-
ari menn innan verkamannafé-
lagsskaparins hindruðu flan hinna
öfgafullu og varð ekkert úr til-
raununum að stöðva verksmiðj-
una.
Austfirðingar
eiga von á góðri sendingu inn-
an stundar. Árni Ameríkufari,
sem hefir nú fyrir alllöngu verið
látinn hætta ritstjóm Morgun-
blaðsins með þeim ósköpum, að
ekki einu sinni er sagt frá því í
blaðinu þegar nafn hans sem rit-
stjóra er strikað út. — Þessi sami
Árni er nú að búa ferð sína aust-
ur á Seyðisfjörð til nýiTar blað-
útgáfu þar. Er látið mikið af hve
reykvískir kaupmenn hafi lofað
Árna miklum auglýsingum til
styrktar þessu fyrirtæki og til
samskota hefir verið stofnað hér
í bæ meðal hinna æstustu íhalds-
manna, enda er búist við því,
ekki að ástæðulausu, að þessi út-
gerð Árna, eins og sumar aðrar,
verði nokkuð kostnaðarmikil. Ríf-
legur skerfur er talið að hafi
komið frá þeim þingmanni íhalds-
ins, sem haft hefir drjúgar tekjur
cLL uctnaujuuiii uy emi er tcinu au
ekki muni sumir fyi*verandi við-
skiftamenn Islandsbanka á Seyð-
isfirði láta hjá líða að miðla
hinu nýja blaði nokkru af því,
sem þeim hefir láðst að borga
upp í miljónaskuldimar við út-
búið. Fullar fréttir eru ekki
komnar af því hvort Ámi muni
eiga að taka við Hænunni hans
Sigurðar Arngrímssonar, eða hitt
þykir sigurstranglegra að stofna
nýtt blað með nýju nafni. Nafna-
skifti eru ekki ókunn á þeim bæ.
En vissulega mun Sigurður Arn-
grímsson fá lausn í náð frá rit-
Þakkarávarp
Alúðar þakkir til allra, er sýndu okkur samúð við fráfall og
jarðarför Páls Rósenkranssonar.
Skúlína H. Stefánsdóttir og börn
stjórn Hænunnar. Gera íhalds-
rnenn sér beztu vonir um að
Árni, með sína glæsilegu fortíð,
vinni stóra sigra fyrir íhaldið á
Austurlandi. Telur Tíminn að
vel fari hér saman málefni og
maður og ekki bregða íhaldsmenn
vana sínum um val á merkisber-
unum.
Góð samKking!
Morgunblaðið segir frá lántöku
hjá Norðmönnum, sem nýlega
hefir faiið fram og vill bera hana
saman við hina væntanlegu lán-
töku íslenzka ríkisins. Segir blað-
ið, að Norðmenn hafi nú fengið
þau lánskjör að greiða 5% í vexti
á ári og getur þess jafnframt, að
um líkt leyti og Magnús Guð-
mundsson tók enska lánið, hafi
Norðmenn fengið þau lánskjör að
borga 6% ársvexti. Og svo ætlar
blaðið lesöndunum að bera saman
við lántöku íslands. Liggur sá
samanburður harla nærri. Raun-
verulegu vextirnir af enska láni
Magnúsar Guðmundssonar voru
rúmlega 9,8%. Hlutfallsleg lækk-
un vaxta á við vaxtalækkunina
við lántöku Noi’ðmanna þá og nú,
væri sú að við þyrftum nú að
borga nokkru meira en 8% í
vexti á ári og væntanlega auk
þess að veðsetja það af tekjum
ríkisins, sem M. G. ekki komst
yfir að veðsetja þegar hann tók
enska lánið. — Það eru bein land-
! ráð að skrifa slíkar greinar sem
| þessa Morgunblaðsgrein. Má vel
| gera ráð fyrir, að einhverjir hinna
ófyrirleitnustu íhaldsmanna muni
láta þau tíðindi berast til væntan-
legra lánveitenda íslands, að
helzta blað stjómarandstæðinga
beri það í munni sér, að íslenzka
j ciO ICíLci txO olíKuiii <x£-
| arkostum. — Vitanlega dettur
; núverandi landsstjórn ekki í hug
að taka ríkislán með slíkum af-
arkostum, og þó allra síst að láta
veðsetningu ríkistekna í nokkurri
mynd fara fram, að dæmi M. G.
En söm er gerð Morgunblaðsins.
Skrif þess út af hinni væntan-
legu lántöku nú munu í margar
kynslóðir í minnum höfð, því
að þau eru hin verstu landráða-
skrif sem enn hafa birst á prenti
á íslandi á þessari öld.
Um þurkví í Reykjavík
Menn eru orðnir því svo vanir,
að sjá fjörumar hjá „steinbryggj-
unni“ í Rvík þaktar skipum, að
flestir fara þar framhjá án þess
að veita þeim neina verulega at-
hygli. Aðeins fáir stanza drykk-
langa stund og virða fyrir sér þá
mörgu skipsskrokka, stóra og
smáa, sem þama liggja, og menn-
ina sullandi í sjónum í kringum
þá við eftirlit og viðgerðir.Fæstir
liugsa út í það, hversu aðstaðan
er afar slæm, að vinna að vanda-
sömum viðgerðum undir þvílikum
kringumstæðum, viðgerðum, sem
geta kostað fjölda manns lífið,
ef ekki eru vel af hendi leystar.
Miklar og lofsverðar endurbæt-
ur hafa nýlega verið gjörðar á
kiöíunum um útbúnað skipa, og
sérfróðir menn skipaðir til að
hafa eftirlit með þeim og gefa
skipum haffærisskírteini. Virðist
þar þó vera tii of mikils ætlast,
að þvi leyti sem viðkemur skip-
um, sem þeir ekki geta skoöað
botninn á, öðruvísi en þama í
fjörunni, enda er skipaskoðun hér
eKkt tekin giid erlendis, að því er
viokemur iarþegaskipum, og er
þao ut af fyrir sig óviðunanda
íyrn þjóðina. En á því vsröur
exiki ráðin bót, fyr en hægt er að
sKoöa skipin á þuri'u. Fyr verðum
vió fslendingar ekki álitnir færir í
augurn utiendinga að dæma um,
hvort skip er sjófært eða ekki
og erum það heldur ekki. Meðan
siikt ástand helzt verðum við að
lialda áfram gamla sleifarlaginu,
aö senda skipin til útlanda til
eftirlits og aðgerðar. Það þarf
ekki að fjölyrða um þann geisi-
íc^o, koetnað, eem af slíkum ferð-
um stafar, sérstaklega þegar skip-
in hafa ekki annað erindi. Þá er
og allt það fé, sem fer út úr land-
inu á þexman hátt fyrir aðgerðir,
sem annars væri hægt að fram-
kvæma hér heima, ef skilyrði
væru til að gjöra við skipin á
þurru. Smiðjur eru hér nógar og
snxiðir góðir, sem eru færir um
að taka að sér flestar eða jafn-
vel allar aðgerðir skipa og véla.
Þá má einnig í þessu sambandi
minnast á þá hlið málsins, er að
vátryggingarfélögunum veit. Þeim
er auðvitað kurmugt um það, að
Ummæli
erlendra blaða
um íslenzka stjórnmálabaráttu.
[Greinarkaflar þeir, er hér fara á
eftir, eru þýddir úr norskum og
dönskum blöðum, og fjalla um ýms
atx-iði í pólitísku baráttunni hér
lieima á þessu ári. Hefir sú barátta
sýnilega vakið talsverða athygli er-
lendis, einkum á Norðurlöndum. Er
oss íslendingum holit að hugleiða
ályktanir hlutlausra útlendinga, sem
betur standa að vígi til að felia hlut-
lausa dóma en vér sjálfir, sem aðtiar
erum í baráttunni].
„Stavanger Aftenblad“
laugardaginn 26. júlí.
Fyrir nokknxm dögum vitnað-
ist um úrslit hins íslenzka lands-
kjörs, er var háð snemma í sum-
ar, og það kom í ljós, að Jónas
Jónsson dómsmálaráðheira var
endurkosinn með mikilli aukningu
atkvæða frá síðustu kosningum.
Kosningaúrslitin minna mann á
hina hörðu pólitísku rimmu, er
háð var á Islandi nú í vor og
náði hámarki sínu, þegar að emn
andstæðinganna lýsti því yfir, að
dómsmálaráðherrann væri brjál-
aður.
Jónas var svo niðumíddur per-
sónulega og lagður í einelti, að
slíks eru engin dæmi hér á landi.
Vér segjum Jónas, því að ástæðu-
laust er að nefna „mesta mann
íslands“ („Islands sterke marm“)
öðruvísi, þar sem öllum, háum
sem lágum, er x’aðað í símabók-
inni í stafrófsröð eftir skímar-
nöfnum.
Andstæður þær hinar miklu, er
kornu í ljós í kosningahríðinni,
geta, í fljótu bragði séð, virzt
einkennilegar í jafn-litlu landi,
cn alt verður miklu skiljanlegra,
þegar tekið er tillit til þeirra póli-
tísku öi’ðugleika, sem þjóðin enn
á við að stiíða. Þingræðið er að
vísu tiltölulega gamalt á Islandi,
enda þótt hið gamla Alþingi sé
ekki tekið með í reikninginn; sá
tími, þegar goðarnir, en ekki all-
ur almenningur, fóm með völdin.
En þjóðin hefir átt erfitt með
það að losna við þann „bama-
sjúkdóm þingræðisins", að „lærðu
mennirnir“ skuli einir öllu ráða.
I raun og veru réðu hinar meiri
háttar kaupmannaættir í Reykja-
vík um langt skeið öllu, bæði í
stjómmálum og atvixmumálum.
Þessir menn útbýttu embættum
og stöðum ríkisins — auðvitað
oftastnær til vina og vandamanna,
og uppskánx ríkulegan ávöxt.
Þetta einveldi „heldrí mann-
anna“ í kaupstöðunum varð fyrir
fyi’sta alvarlega áfallinu, þegar
íhaldsstjórninni var steypt af
stóli 1927 og bændm'nir, Fram-
sóknax'flokkurinn, tóku völdin með
aðstoð jafnaðarmanna.
Uppfrá þessu hefir staðið lát-
laus og illvíg barátta, annai’s-
vegar milh yfirstéttar, sem álítur
þá, er með völdin fara, ránsmenn
og hálfgerða „óbótamexm“ og
bændastéttarinnar hinsvegar, sem
telur sig vera meginkjarna þjóð-
arixmar.
Spilling (,,Korrupsjon“) er orðið
sem óhjákvæmilegt er að nota um
hin ýmislegu atvik og ástand það,
sem gamla stjórnin lét róleg við-
gangast og lézt ekki sjá. Jónas
gekk ótrauðlega til verks. Jónas
Jónsson er dóms- og kirkjumála-
ráðherra og stjóxnar ennfremur
mennta- og heilbrigðismálum;
ýmsar framkvæmdir hans í þeim
efnum hafa vissulega komið ó-
notalega við stundum.
Sérstaklega kom þetta í koll
læknunum, sem höfðu hætt sér
feti of framanlega, vegna valda
sinna, metoi'ða og aðstöðu allrar.
Sumir þeirra voru sviftir störf-
um, allir mistu þeir spón úr
askinum sínum. Hin stjómlausa
útgáfa áfengislyfseðlanna var
hindrað.
Framkoma di'. Helga Tómasson-
ar verður að skoðast sem afleið-
ing af gegndarlausri bræði lækn-
anna yfir fx-amannefndum ráð-
stöfunum. H. T. var nýkominn frá
útlöndum og hafði því ekki tekið
þátt í pólitískum deilum, og það
var einmitt Jónas, sem hafði gjöi’t
hann að yfirlækni á Kleppi. Dr.
Helga er lýst sem duglegum, en
sjálfbyrgingslegum og veikluðum
mamii; hann er mjög skapbráður,
og kemur stundum svo fyrir, sem
væri hann ekki með öllum mjalla.
Þetta er maðurixm, sem einn
góðan veðurdag gjörir almenning
á Islandi mállausan af undrun með
því að lýsa því yfir, skýrt og
skorinort, að eftir öllum líkum að
dæma hljóti Jónas að vera geð-
veikur. Síðan hefir ekki verið um
annað meira rætt eða ritað.
Reykvíkingar eru allmargir á
bandi læknanna. Bændumir veita
að sjálfsögðu foringja sínum
fylgi. Fjöldi sagna gengur um
Jónas og séreinkenni hans, og
margan manninn hefi ég séð
verða svo reiðan, við það að heyra
Jónas nefndan á nafn, að erfitt
reyndist að fá samræðumar aftur
í nokkumveginn hlutlaust horf.
— En hvað sem þessu líður, fær
óviðkomandi maður þó að lokum
þá hugmynd, að Jónas sé and-
lega -heilbrigðari en læknirirm.
Kosningin sýnir greinilega álit
þjóðarinnar. Dómsmálaráðherrann
var efstur á lista Framsóknar-
floldtsins, og um harm stóð allur
styrinn. Enda þótt talning at-
kvæða færi ekki fram fyr en
tveim mánuðum eftir kosninguna,
þá vissu menn fljótt nokkumveg-
inn um úrslitin. Og skeytið, sem
kom á laugardaginn var, staðfest-
ir aðeins það, sem við mátti bú-
ast, að atkvæðamagn Framsóknar-
flokksins hefir aukizt mjög mikið.
Síðast var atkvæðatala Jónasar
rúmlega 3000 atkvæði, en nú er
Jxann kosinn með 7585 atkvæð-
um.
Yfirlýsing Ilelga Tómassonar
Ixefir því ekki komið að tilætluð-
um notum, frekar en fjölda margt
annað, sem íhaldið hefir komið í
kring, til þess að reyna að brjóta
á bak aftur hættulegasta and-
stæðing sinn.
„Kristeligt Dagblad“
24. júlí (danskt).
Út af ummælum dr. H. Tómas-
sonar verður að geta þess, að
Jónas Jónsson dómsmálaráðherra
nýtur mjög mikils álits á íslandi.
Hann er sjálfmenntaður en ó-
venju gáfaður og viljasterkur
maður.
H. Tómasson læknir, sem nú á
næstunni tekur við starfi sínu á
Oringe geðveikrahæli hefir með