Tíminn - 27.09.1930, Side 2

198
TlMINN
hektörum til þess að heyfengur
inn yrði sá sami að fóðurgildi og
nú, að útheyinu meðtöldu.
Að athuguðum ræktunarkostn-
aði og aukinni áburðarþörf, en
hinsvegar vinnuspamaði við að
heyja á ræktuðu landi eingöngu,
kemst Ó. J. að þeirri niðurstöðu,
að íslenzki landbúnaðurinn myndi
græða á breytingunni árlega 33/4
milj. eða sem svaraði helmingi af
árlegu andvirði allra útfluttra
landbúnaðarafurða.
Hér er að vísu um áætlun að
ræða. En jafnvel þó að hún kunni
að vera hæpin, er hún alvarlegt
umhugsunarefni íslenzkum bænd-
um.
Svo framarlega sem áætlunin
reyndist nærri lagi, væri breyting
útengjanna í ræktað land hvorki
meira né minna en það, að auka
útfluttar landbúnaðarafurðir um
þriðjung, þannig t. d. að fyrir
hverja 100 dilka sem nú eru til út-
flutnings árlega, koma 150 jafn-
skjótt, sem bóndinn hættir að
sækja heyskap út fyrir túngarð-
ínn.
Skýrslur Búnaðarfélagsins bera
það með sér, að íslenzkir bændur
gjörðu sjö sinnum meiri jarða-
bætur árið 1928, heldur en árið
1924.
Komandi ár eiga að færa okkur
enn meiri framkvæmdir, meiri
samtölf meðal bændanna, meiri
trú á landið.
Að ætlast til þess, að íslenzkir
bændur geti búið við sömu fram-
leiðsluaðferðir og fyrir hundrað
árum, væri alveg sama og að
heimta það af sjómönnunum, að
þeir færu að framleiða harðfisk
til útflutnings eða sækja Halamið
á sexæringum.
Ræktað land, ekkert nema rækt-
að land — það á að verða næsti
áfanginn í þróun íslenzks land-
búnaðar.
----o----
Prá ríkisbókhaldinu
hefir blaðinu borizt leiðrétting
þess efnis, að verð Óðins hafi
ekki verið rétt tilfært, eins og
það stóð í síðasta blaði, eftir upp-
lýsingum ríkisbókhaldsins. Telur
ríkisbókari sér hafa sést yfir 114
þús. kr. endurgreiðslu til ríkis-
sjóðs, og sé verðupphæðin því
652 þús. en ekki 766 þús.. En til
viðgjörðar og fallbyssu á Óðni
var kostað 54 þús. kr. árið 1927
svo að raunverulegt verð er um
700 þús. Morgunblaðið hefir eftir
þessu ekki skrökvað nema um 200
þúsundir, þegar það sagði, að Óð-
inn hefði kostað hálfa miljón!
Ihaldsmenn
og
lánstraust landsins
Um nokkurn tíma hafa íhalds-
blöðin verið full af greinum um
það að íslenzka rikið gæti ekki
fengið neitt lán erl. lánstraust
landsins væri algjörlega eyðilagt,
og að þetta væri allt því að kenna,
að Framsóknarflokkurinn og
stjórn hans hefði komið óorði á
landið. Að dómi íhaldsblaðanna
hafði landið notið mikiis ti-austs
í tíð íhaldsráðherranna, svo sem
þegar M. Guðm. tók 10 miljónir
að láni, veðsetti tolltekjur lands-
ins og undirgekkst, að ekki mætti
borga lánið upp í 10 ár, og borga
í raunverulega vexti nálega 10%.
Hér í blaðinu og í Degi á Akur-
eyri, hefir verið sýnt fram á það,
að opinbert umtal um, að láns-
traust síns eigin lands sé í voða
eða glatað, geti aldrei komið frá
öðrum mönnum en þeim, sem eru
fúsir til að skaða ættland sitt, til
persónulegra hagsmuna fyrir sig
sjálfa. Athæfi íhaldsmanna, sem
standa að þessum skrifum um-
ræddra blaða, er þessvegna
óvenjulega svívirðilegt, og ekki
samboðið heiðarlegum mönnum.
Það er engin afsökun fyrir íhalds-
þingmennina að kasta skuldinni á
þá andlegu vesalinga, sem vinna
Barnaskólinn
og íhaldið.
Mbl. hefir nýlega flutt eina af
sínum venjulegu fúkyrðagreinum
um kennslumálaráðherrann fyrir
að hafa sett Sigurð Thorlacius
sem skólastjóra við nýja barna-
skólann í Reykjavík en ekki
Steingrím Arason kennara við
Kennaraskólann. Lætur Mbl. nú
hið bezta af Steingrími, og telur
Knút og fylgismenn hans í bæj-
arstjórn hafa gefið honum sín
beztu meðmæli. Og að sjálfsögðu
telur Mbl. meðmæli íhaldsmanna
í Rvík um skólamál vera mikils
virði.
En Mbl. gleymir að sagan um
afskifti Knúts, Péturs Halldórs-
sonar og Co. af menntamálum
Rvíkur hefir ekki byrjað í gær.
Þeir hafa verið aðalráðamenn um
stjórn í bamaskóla Rvíkur um
mörg ár. Og undir stjórn þeirra
hefir barnaskóli Rvíkur verið í
því aumasta niðurlægingarástandi
sem hugsast getur nærfellt á all-
an hátt. Þegar komið hafa að
skólanum áhugasamir og dugiegir
kennarar, og það hefir oft borið
við, hefir hin íhaldssama yfir-
stjórn skólans nálega um alla
hluti reynt að svæfa áhuga þeirra
og deyfa löngun þeirra til að láta
skólann í Rvík standa jafnfætis
barnaskólum í sambærilegum
kringumstæðum. Þessi geysilega
vanræksla á barnamenntuninni
var ekki tilviljun. Jón Þorláksson
og Knútur Zimsen hafa báðir- lát-
ið í ljós, viðvíkjandi alþýðumennt-
uninni, að eiginlega væri nóg að
börn almennra borgara í Rvík
lærðu að lesa og skrifa. Meira
þyrftu þau ekki með. Og öll yfir-
stjórn íhaldsins á fræðslumálum
Reykjavíkur hefir verið á sömu
bókina lærð. Dagskrá íhaldsins í
Rvík hefir verið þessi: Því meiri
vanþekking og hirðuleysi um al-
menn fræðslumál, því betra.
Gott dæmi þess er einmitt
framkoma Knúts og fylgifiska
hans við Steingrím Arason. Fyrir
nokkrum árum fengu umbóta-
menn*) í bænum því komið til
leiðar, að Steingr. Arasyni var
falið að gera nokkurskonar „krít-
iska endurskoðun" á barnaskólan-
*) Gunnlaugur Claessen og Sig-
urður skólameistari Guðmundsson
áttu þá um skeið sæti í skólanefnd
Iteykjavíkur og stóðu fyrir þessari
framkvæmd.
við blöð flokksins. Ritstjóramir
eru verkfæri flokksins og vinna í
umboði hans og á ábyrgð hans.
En úr því að menn eins og
Magnús Guðmundsson, Valtýr
Stefánsson og Jón Kjartanssdn
hafa vakið umtal um fjármál
og lánstraust landsins, er rétt að
athuga sérstaklega aðstöðu flokks
þeirra til fjármálanna á íslandi.
Hver er ástæðan til þess að Al-
þingi 'lslendinga "hefir heimilað
landsstjóminni að taka allt að 12
miljóna lán erlendis? Svarið er
einfalt. Það er nauðsynlegt nú eða
í náinni framtíð að flytja til
muna fjármagn inn í landið til að
bæta aftur það skarð, sem höggv-
ið hefir verið í veltufé bankanna
með skakkaföllum af völdum fjár-
spekulanta í kauptúnunum. Þessir
óreiðumenn, sem eyðilögðu Is-
landsbanka, og hafa stórskaðað
Landsbankann eru nálega allt
fylgifiskar íhaldsins, og allmarg-
ir þeirra hluthafar í Mbl. og ísa-
fold. Tap bankanna á þessháttar
fólki er talið að vera a. m. k. 30
miljónir króna.
Önnur ástæða þess, að fjár-
magn þarf að flytjast inn í land-
ið, er þörf bændanna að fá fé til
húsabygginga og ræktunar. Með-
an íhaldsmenn réðu á þingi og í
bönkunum létu þeir það fé er þeir
höfðu yfir að ráða ganga sem
allra mest í brasklýðinn í kaup-
stöðunum, en sveitimar urðu út-
um. Framfaramenn bæjarins vissu
að skólinn var í megnasta ólagi
og rannsókn St. A. átti að mynda
grundvöll nauðsynlegra umbóta.
En hvað gerir Mbl.liðið þá við
Steingrím Arason? Það gerði allt
honum til óvirðingar og skap-
raunar. Það espaði nokkuð mikið
af kennaraliði skólans á móti
honum, og í blöðum íhaldsins og
í kaffidrykkjum grunnfærustu í-
haldsfrúnna var Steingrímur
rógborinn fyrir þessa umbótavið-
leitni til bjargar æskunni í bæn-
um eins og hann væri óbótarrtaður
og þjóðfélagsfjandi.
Og íhaldið gerði meira. Það hó-
aði saman einskonar pólitískum
fundi til að ofsækja Steingrím.
Fundurinn var haldinn í fundar-
sal „kristilegs" félags, þar sem
Knútur borgarstjóri stendur fyrir
bænarsamkomum þeiiTar æsku,
sem hann hefir óskað að ekki
væri meira en læs og skrifandi.
Á þessum fundi fékk Mbl.liðið
ógreindasta manninn, sem starf-
að hefir við barnaskólann í Rvík
síðasta mannsaldur til að ráðast
á mannorð Steingríms Arasonar
meðal annars fyrir það, að hann
væri guðleysingi. Ofsóknunum
var haldið áfram gegn Steingrími
þar til hann hrökklaðist frá starfi
við barnaskólann. Það þarf ekki
að taka það fram, að hann hafði
að öllu leyti komið vel og heiðar-
lega fram í þessu máli, og vinna
hans við kennslueftirlitið stefnt í
rétta átt og til þjóðheilla. En
hinu varð ekki neitað, að íhaldið
hafði orðið honum ofurefli í þess-
um leik, þó að málstaður hans
væri góður.
Þegar Knútur og lið hans hafði
flæmt Steingrím Arason með hin-
um óvirðulegustu meðulum frá
barnaskólanum í Reykjavík, fyr-
ir það eitt, að hann vildi vinna að
því, að bæta skólann, tóku um-
bótamenn þjóðarinnar hann í
þjónustu ríkisins, og fengu hon-
um þýðingarmikið stai'f við kenn-
araskóla landsins, og hefir hann
starfað þar með heiðri og sóma
í mörg ár. Svo ólík hefir ver-
ið aðbúð að honum þar og hjá
Knúti, að Steingrímur hefir verið
bezt launaður starfsmaður við
skólann, og myndi hafa lækkað
mjög að launum, ef hann hefði
orðið forstöðumaður barnaskólans
nýja.
Knútur og hinir bænheitu vjnir
hans hafa alveg nýlega og á
frumlegan hátt sýnt áhuga sinn
fyrir uppeldi barna í Reykjavík.
I fyrravetur kærðu vandamenn
undan. Svo áberandi er þessi van-
ræksla íhaldsfjármálamannanna á
sveitunum, að hvar sem farið er
um byggðir landsins má heita að
varla sé til nýlegt og vel byggt
steinhús, nema þau, sem reist eru
með hjálp Byggingar- og land-
námssjóðs. íhaldsmenn börðust
gegn því úrræði meðan þeir gátu,
og áður voru bændum öll sund lok-
uð um viðunandi lán til bygginga.
Ástæðan til þess, að landið þarf
að taka lán er sumpart óreiða
íhaldsleiðtoganna í fjármálum,
verzlun og útgerð, sumpart van-
ræksla þeiri'a um fjármál sveit-
anna.
Næst er að athuga hvernig
íhaldsmenn hafa farið að því að
taka lán. Er þá skemmst að minn-
ast enska lánsins. Jón Magnússon
og Magnús Guðmundsson tóku
það. Mestalt féð fór í íslands-
banka og hélt honum fljótanda í
fáein ár. Mbl. taldi lánið gott
eftir atvikum, þó að raunveru-
legir vextir séu 9,88% og yfirlýs-
ing um veðsetning tollteknanna á
hverju lánsskjali. — Slíkt lán er
og verður svívirðilegur biettur á
íslenzku þjóðinni meðan skuldin
stendur og háðuleg endurminning
eftir að það er borgað. Þetta er
lán íhaldsins. Og þessu láni var
eytt til þess að halda glæfrafyrir-
tækjum Islandsbanka í gangi
nokkrum missirum lengur.
Mbl. hefir kastað hnútum að
nokkurra telpna í bamaskólanum
yfir því til yfirstjórnar skólans,
að einn ungur og einhleypur kenn-
ari við skólann lokkaði stúlkuböm
úr- skólanum heim til sín til at-
hæfis, sem vægast sagt tilheyrði
ekki starfi hans sem kennara.
Ivnútur formaður skólanefndar
vissi vel um þessa kæru, en gætti
þess að hilma yfir hana, svo að
hún kæmist ekki til eyma
kennslumálastjómarinnar. Þótti í*-
haldinu því meiri ástæða að fela
þetta mál, þar sem umræddur
kennari var nákominn félagi
þeirra Knúts og Péturs Halldórs-
sonar í „kristilegu“ félagi, en þeir
Knútur og Pétur eru aftur aðal-
menn íhaldsins sem forsjón
barnaskólans í Rvík.
Þetta hneykslismál íhaldsins
við bamaskólann myndi hafa ver-
ið vandlega falið, eins og svo
mörg önnur, ef ekki hefði kom- .
ið upp annað afbrotamál við skól- j
ann keimlíkt hinu. Nokkrir um-
komulausir ólánsmenn úti í bæ
höfðu sýkt nokkur stúlkubörn í
barnaskólanum með kynsjúkdóm-
um. Sem betur fór var engm
heilagleikablæja handbær hjá í-
haldinu til að breiða yfir afbrot
þessara manna. Mál þeirra komst
upp og var rannsakað og dæmt,
og íhaldið fékk um leið einskonar
siðferðislegan fjörkipp, og þóttist
vilja hindra spillingu æskunnar.
Hið fyrra kynspillingarmál
komst nú í hámæli í sambandi
við rannsókn hins síðara, og jafn-
skjótt og lögreglustjóri varð þess
vísari, að leitast hafði yerið við
að fela fyrir réttvísinni svo al-
varlegt og svívirðilegt mál eins
og það, að kennari bregðist
drengskaparskyldu sinni við nem-
anda, tók hann þá grein málsins
til meðferðar, og lét líka ganga
dóm í því. En fyrir leynd þá sem
íhaldið hafði haft á hinu fyrra
afbrotamáli, varð það barnaskói-
anum til hinnai’ mestu hneysu.
Voru saklausir kennarar grun-
aðir um afbrotið, og gengið svo
freklega til verks, að komið var
heim til konu eins kermara við
skólann, meðan hún lá veik eftir
barnsburð, og henni tjáð að mað-
ur hennar væri hinn seki kennari
við baimaskólann. Að lokum kom
þar, að hinir mætustu menn við
bamaskólann risu upp og heimt-
uðu á fundi í skólanum að nöfn
þeirra og heimili mættu vera í
friði fyrir dylgjum um áðurnefnt
afbrot skjólstæðings borgarstjóra-
klíkunnar. Barst þá út um bæinn
vitneskjan um það hver var hinn
núverandi landsstjóm fyrir að
hafa haft nokkra tilgreinda menn
til athugunar og undirbúnings á
þessu væntanlega láni til atviimu-
veganna. Blaðið hefir í þessu efni
nefnt forsætisráðherra Tr. Þór-
hallsson, formann bankaráðs þjóð-
bankans, Jón Árnason, elsta
bankastjóra þjóðbankans, Magnús
Sigurðsson og Krabbe skrifstofu-
stjóra í Kaupmannahöfn.
Af frásögn blaðsins sést að nú
vinna að þessu vandasama máli
fyrir alla íslendinga, menn sem
sökum stöðu sinnar eiga að vera
í fararbroddi: Formaður lands-
Stjórnarinnar, forstöðumenn þjóð-
bankans, og hinn þrautreyndi og
prýðilegi starfsmaður Islands er-
lendis, Jón Krabbe.
Með upptalningu sinni á þess-
um möimum sýnir Mbl. öllum
landslýð, að fyrir hönd Framsókn-
arstjórnarinnar vinna að þessu
fjármáli þeir menn, sem slík verk
eiga að gera á hverjum tíma,
ráðsmenn þjóðarinnar í lands-
stjórn og fjármálum. Alveg
samskonar aðferð hafa allar eig-
inlegar menningarþjóðir. Þær
velja bankaforkólfa sína og leið-
toga í landsmálum til að standa
á verði ‘ um þjóðlega hagsmuni,
þegar um lántökur er að ræða.
En hvemig fór íhaldið að við
sitt ríkislán 1921? Sú sorgarsaga
er nú þegar þjóðkunn. Hvorki Jón
Magnússon eða Magnús Guð-
verður settur miðvikudaginn 1.
október, kl. IV2 e. h.
seki, og munu kennarar barna-
skólans síðan hafa verið látnir í
friði út af þessu hneykslismáli.
Þrennt virðist einsætt í sam-
bandi við setningu í skólastjóra-
starfið við nýja bamaskólann.
Fyrst að einhver meiraháttar ó-
heilindi hljóta að liggja á bak
við meðmæli Knýtlinga með Stein-
grími Arasyni, svo herfilega sem
þeir hafa af sér brotið við hann,
og sýnt honum margháttað van-
traust. Virðist það gætilega að
farið hjá kemislumálastjórninni,
að leggja hann ekki undir öxi
Knúts og félaga hans í annað
sinni.
1 öðru lagi virðist það eðlilegt,
ekki síst eftir að í ljós kom á svo
áberanda hátt siðferðislegur sljó-
leiki hjá yfirstjórn barnaskólans
í Rvík, í kynferðismálinu síðast-
liðinn vetur í ofanálag á allar
hinar eldri vanrækslusyndir í-
haldsins gagnvart uppeldismálum
bæjarins, að kennslumálastjómin
vildi fá nýjan og sterkan mann
til að standa fyrir þeim liluta
barnaskólans - í Rvík, sem flytur
út úr gamla hreiðrinu.
r þriðja lagi má það undarlegt
heita, að Mbl. skuli telja Sigurð
Thorlacius svo lítt færan til að
standa fyrir bamaskólanum. Að
vísu er ekki von, að Mbl. gefi
honum frekar en öðrum háa eink-
unn fyrir það, þótt hann sé gáf-
aður, vel menntaður og reglu-
samur maður, sem auk þess hefir
haft betri aðstöðu en nokkur ann-
ar kennari á landinu til að nema
nýjustu rannsóknaraðferðir í upp-
eldisvísindunum. En Mbl. hefði
átt að telja líklegt, að þar sem
það hefir lagt svo mikla stund á
að innbyrða Sigurð Eggerz í í-
haldið, og talið sér það slíkan
feng, að þá myndi systursonur
Eggerz, sem þar að auki er nafni
hans og ef til vill heitir eftir hin-
um eftirsótta nýliða íhaldsins nú,
vera nokkuð mikils virði við það
að ala upp tilvonandi borgara í
höfuðstað frjálsrar þjóðar í
frjálsu landi. Kr,
o
mundsson höfðu mannrænu til að
fara sjálfir til Englands og
standa fyrir undirbúningi máls-
ins. Ekki leituðu þeir heldur til
þjóðbankans. En í stað þess
flykktust utan um þá Jón og
Magnús töluvert af aumasta
prangaralýð Kaupmannahafnar.
Einn af þeim Dönum, sem mest
var við lánið riðinn, var svo aum-
ur, að hann þurfti að sögusögn
samtíðarvitna, að „slá“ sér pen-
inga hjá okrara til að komast frá
Khöfn yfir til London. Og þegar
leggja skyldi af stað var Ander-
sen þessi dauðadrukkinn á vín-
knæpu og var fluttur „sem slík-
ur“ á járnbrautarstöðina. Til þess
að gera minnkun landsins enn
meiri, skipaði íhaldsstjómin Sv.
Bj. sendiherra að undirrita fyrir
landsins hönd þá hina óvirðulegu
lánssamninga, sem Kúlu-Ander-
sen og félagar hans höfðu undir-
búið. Má nærri geta hvemig
sendiherra landsins hefir þótt að
verða að sitja yfir slíkum görm-
um dauðadrukknum, en að nafni
til vinnandi að því að undirbúa
hið stærsta fjármál fyrir íslenzka
ríkið. Það prýðir sögu íhaldsláns-
ins, að Andersen þessi reyndist
litlu síðar að vera tugthúslimur,
en hann og félagar hans fengu
hjá hinum sparsama þm. Skag-
firðinga, M. Guðm., að minsta
kosti 100 þús. kr. fyrir „vinnu“
sína við að útvega landinu
9