Tíminn - 11.10.1930, Blaðsíða 1

Sjgretfcsía
ffimans er i Sambanbsfjúsinu
(Dpin baglega 9—{Z f. tf.
- $imi
^ ©tafbfert
og afgrei&sluma6ur (Timans er
XannDcig o r s t c < n * bó Mtr,
Soltibanbsijústiin, SrffjopiL
Reykjavík, 11. október 1930.
Annadbréf
til Valtýs Stefánssonar ritstjóra
Svartilrauii þín í Mbl. 30. f. m.
gefur mér ástæðu til þess að
beina til þín nokkrum fleiri orð-
um. Úr því að þú tókst ekki þann
kost að þegja með öllu, kom mér
það síst á óvart, að þú myndir
flækja þig í því ósannindaneti,
sem bæði þú og þó einkum hinn
horfni samverkamaður þinn, Ámi
Jónsson frá Múla, hafið marg-
sinnis leitast við að bregða út af
ákveðnum ummælum í grein
minni „Pólitísk ferðasaga“, sem
birtist í Tímanum árið 1928.
Þú birtir hrafl úr þessum um-
mælum og leitar síðan í skjóli
grunnfærni þinnar og með hætti
strútsins, undankomu frá afleið-
ingum frumhlaups þíns og ósann-
indahneigðar.
Efni fyrgreindra ummæla
minna snerta mjög þann djúp-
tæka mun, sem er á stefnu og
starfi þeirra tveggja stjómmála-
fiokka, sem við teljnmst til. Þyk-
ir mér því ástæða til, um leið og
ég hnekki rangfærslum og ósann-
indum ykkar félaga, að nota þetta
tækifæri, til þess að víkja að
nýju inn á efni þessa máls.
Ummæli þau, sem þið hafið
jafnan slitið úr samhengi og
rangfært, hljóða rétt hermd á
þessa leið:
„Með samkepnisháttum í atvinnu
og viðskiftum hafa þjóðirnar að
vísu náð til mjög hárra marka í
framkvœmdum og uppgötvunum.
Samkeppnin er vel fallin til þess að
stæla cinstaklinga til ítrustu átaka. En
samkepnin er bruðlunarsöm á lífs-
orkuna. Sigrar hennar eru mjög oft
ávöxtur tilsvarandi ósigra á öðrum
stöðum. Leið auðkýfingsins liggur yf-
ir blóðug bök þúsunda manna, sem
troðast undir í hinni almennu bar-
áttu um lífsviðurværið og heimsgæð-
in. Samkepnin er yfirgangsstefna,
sérgóð, hóflaus og rangsleitin. Ilún
er því í sjálfri sér og með þeim ann-
mörkum, sem henni fylgja, frumstig
á sambúðarháttum mannanna. Sam-
kepninmaðurinn er um hugarfar og
lífsskoðun arftaki frumþjóða með
þeim einum mun, að feimnislaus og
skefjalaus hnefaréttur er í viðskift-
um nútíðarmanna færður í uragerð
löghelgaðra rána, bakferlis og þjófn-
aðar. En í viðskiftum þjóða á milli
ræður óheftur hnefarétturinn enn
síðustu úrslitum og hefir tekið í
þjónustu sína fremstu vitsmuni
mannanna og vald yfir öflum náttúr-
unnar.“
Nú mun ég ekki gjöra að miklu
umtalsefni túlkun ykkar félaga á
efni þessara ummæla, né ætlast
til þess, að þú, sem ert maður
jafnan rökþrota og óskrifandi um
almenn mál, ræðir um þetta, svo
að fróðleikur sé í. Allir heilskygn-
ir menn munu sjá, að hér er
ekki um að ræða árás á eignar-
réttinn, heldur er hér deilt á við-
sldftaaðferðir samkeppnismanna
þær, sem leiða til óhóflegrar auð-
söfnunar á aðra hönd en örbirgð-
ar á hina.
Höfuðmunurinn á skoðunum
samvinnumanna og samkeppnis-
manna um eignarrétt og viðskifti
er sá, að samvinnumenn skoða
vinnuna sem hinn eina réttmæta
grundvöll eignarréttarins, en
samkeppnismenn líta svo á, að
ekki einungis vinnan, þar með
talin sjálfsögð vinna samfara allri
heiðarlegri kaupsýslu, sé réttmæt-
ur grundvöllur eignarréttarins,
heldur og fjárgróðabrögð og verzl-
unarhnykkir, sem ég kalla með
réttu „löghelgað rán, bakferli og
þjófnað" í 'viðskiftum. Á við-
skiftamáli samkeppnisdýrkenda,
er slíkt nefnt „liyggindi sem í
hag koma“. En hyggindi sam- J
keppnismannsins í viðskiftum
miða til þess eins, að draga í
sinn sjóð aura úr annara manna
pyngjum, með því að selja hvem
hlut hærra verði, en hann er
keyptur, eða læsa ákveðnar vöru-
tegundir og verzlunargreinir ok-
urtökum, sem ná um heim ailan
og skattleggja í viðskiftunum alla
alþýðu landanna til óhóflegrar
fjársöfnunar auðkýfinga og við-
skiftahringa (sbr. stálhringinn
amerfska, olíuhringana, eldspýtna-
liringinn sænska o. fl.).
Við samvinnumenn viðurkenn-
um elíki slík viðslíiftaleg fanta-
brögð sem réttmætan grundvöll
eignarréttarins, þó að þú, sem
liðhlaupi samvinnustefnunnar og
skoðanabræður þínir lítið svo á.
Við teljum að vinnan og þau við-
skifti, sem eru í alla staði heið-
arleg og leiða til gagnkvæmra
hagsmuna viðskiftaaðilanna, sé
og eigi að vera grundvöllur eign-
arréttarins. Þið teljið miljónir
Roclcefellers og Fords jafn vel
fengna og réttmæta eign, eins og
erfiðislaun verkamannsins og bús-
afurðir bóndans. í þessu liggur
hinn djúptæki afstöðumunur okk-
ar til þjóðfélagsmáJanna og al-
mennra viðskiftamála. Þú leitast
við að mæla bót yfirgangsstefnu
samkeppninnar, viðskiftabakferli
og auðráni fjárkreppuhringanna.
Ég hefi leitast við að styðja sam-
vinnustefnuna sem leitar með hóf-
samlegum ráðum réttlætis og
samstarfs borgaranna í fram-
leiðslustörfum og viðskiftum.
Fjármunir óbrotins verka-
manns og bónda eru beinn ávöxt-
ur þess erfiðis, er gengur, tii þess
að draga auðæfi úr skauti jarð-
arinnar. Fjármunir auðkýfings-
ins, sem græðir á viðskiftabrögð-
um ^gamkeppninnar, em ekld á-
vöxtur framleiðslustarfanna, held-
ur samsafn erfiðislauna fjöldans
í pyngju fjárgróðamannsins.
Viðskiftanurlið og fjárgróðabrögð
samkeppnismannsins auka ekki
þjóðarauðinn um einn eyri, held-
ur eykur verzlunarokrið og fjár-
kreppubrögðin misréttið, mann-
hatrið, óhófið og örbirgðina.
Svo fjarri fer því, að sam-
vinnumenn séu fjandmenn eign-
arréttarins, að þjóðmálaviðleitni
þeirra miðar til vamar eignar-
rétti alþýðumannsins gegn okri
og fjárplógsráðum auðkýfinga.
Af framanskráðu mun það verða
Ijóst, , að tilfærð ummæli mín
votta það sízt, er þú vilt vera
láta, að ég sé fjandmaður eign-
arréttarins. Hitt votta þau, að ég
er ákveðinn andstæðingur sam-
keppnishátta í viðskiftum og
sambúð þeirra manna, er vilja
telja sig siðaða. Ég skoða þá
liáttu sem einskonar eftirstöðvar
af háttum frumþjóða og dýpra
skoðað: — viltra dýra merlturinn-
ai —, algerlega ósamboðna kristi-
legu mannfélagi.
Tilraun þín, Valtýr Stefánsson,
að draga villandi ályktanir af
sundurslitnum ummælum og flótti
þinn frá afleiðingum eigin um-
mæla þinna, votta enn einu sinni
Á víðavangi
„Hingað og ekki lengra“.
Hinn stórgáfaði (!) skólanefndar-
maður Helgi kaupm. Guðmunds-
son í Hafnarfirði ritar í blað
Hafnfirðinga stóryrta ádeilugrein
út af skipun barnaskólastjórans
þar í bænum, hr. Guðjóns Guð-
jónssonar. Komst þessi gáfaði
maður að þeirri niðurstöðu, að nú
sé Hafnfirðingum sá einn kostur
fyrir höndum, að „útiloka“ áhrif
kennslumálaráðherrans á skólamál
Ilafnfirðinga og segja: „Hingað
og ekki lengra“. — En mætti nú
spyrja þennan skólamálafræðing:
Hvernig hugsar hann sér, að
Hafnfirðingar „útiloki“ áhrif
fræðslumálaráðherrans, meðan
honum er falin yfirstjórn fræðslu-
málanna og æðsta úrskurðarvald
um skipun skólastjóra? Sjá allir,
að hér er einungis á ferðinni al-
þekkt íhaldsheimska og stórlæti,
sem telur sig ekki þurfa að lúta
stjórn og skipulagi og geti vað-
ið uppi með offorsi út af hverju
einu í gerðum núverandi stjómar.
— Ádeila greinarhöfundar út af
því, að ráðherrann hafi gengið
mjög á móti vilja og tillögum
skólanefnda og fræðslumálastjóra
er jafn grunnfærnisleg. • I fyrsta
lagi átti Guðjón Guðjónsson
meira fylgi í skólanefnd Hafnar-
fjarðar en í ljós kom. í öðruMagi
mun ráðherrann hafa brugðið út
af tillögum fræðslumálastjórá í
tveimur tilfellum aðeins af um
fimmtíu. Verður það að kallast
hin ágætasta samvinna í fræðslu-
málastjórninni. I þriðja lagi verð-
ur að gera ráð fyrir því, að ráð-
herra, sem æðsti valdsmaður og
ums j ónarmaður þessara mála,
hafi sínar eigin skoðanir um það,
hversu bezt verði ráðstafað mik-
ilsverðum skólastjórastöðum. Mun
Ilelga Guðmundssyni ganga treg-
lega að svifta ráðherra slíku
valdi. Ætti hann því að byrja um-
bótaráðstafanimar heima fyrir
og segja „hingað og ekki lengra“
um sína eigin heimsku og fljót-
fæmi. Grani.
Hinn kristilegi þuklari
úr sunnudagaskóla Knúts borg-
arstjóra hefir nú fengið samboð-
inn málsvara, þar sem er Páll
Steingrímsson ritstjóri Vísis. Þeg-
ar Páli ritstjóra berst ekki frá
sorpriturum blaðsins það, sem
honum þykir nógu soi’pkennt og
nagdýrsættað, x’itar hann sjálfur
óþverrann undir gerfinöfnum. Svo
er um gi’einina „Sanntrúaður
stjórnai’dáti“ í Vísi 5. þ. m. xmd-
irritaða „Siggi“. Greinin er að
vísu eintómur klúryrðavaðall og
dylgjur, þar sem hvergi bólar á
neinurn rökum, en mun eiga að
teljast vera ádeila á kennslumála-
ráðherraxm fyilr ráðstöfun hans á
skólastjói’astöðunni við bamaskól-
ann nýja. Lítil gleði mun það
vera Steingrími Arasyni, . að
hljóta kjass þessa málsvara þukl-
/
um þaðj frammi fyrir öllum
landslýð, að illvilji þinn í garð
samvinnustefnunnar og foimæl-
enda hennar, er ríkain en svo, að
vesalir hæfileikar þínir séu færir
um að bei’a hann uppi.
Jónas Þorbergsson.
----o-----
arans. En sæmd er það Sigurði
skólastjóra Thorlacius, að hljóta
órökstudd sviguimæli, hnútur og
aðkast frá þessum lítilsiglda aui’-
mokara íhaldsins í landinu. P.
Steingrímur Arason
kennari hefir verið gerður að
eftirlitsmanni við báða barnaskól-
ana í Reykjavík. Verður stai’fs-
svið lxans og aðstaða svipuð því
sem áður var að öðm en því, að
íann stendur nú beint undir land-
stjóminni en verður óháður Knúti
og vikapiltum hans, sem áður
leituðust við að gei’a honum
hvei’ja smán og skapraun annai’i
verri í stai*fi hans.
fhaldið og Guðjón Guðjónsson.
Mbl. leitast við að óvirða Guð-
jón Guðjónsson í sambandi við
skipun hans sem skólastjóra í
Hafnarfirði. Er þar auðheyrileg-
ur ómur íhaldsfjandskaparins,
sem undir býr í hjarta Iínúts og
sunnudagaskólakennara hans
gegn Guðjóni Guðjónssyni. IJefir
óvild þessi einnig komið fram
gegn konu Guðjóns með þeim
hætti, að íhaldið í skólanefnd hef-
ix viljað bola henni frá kennslu
við skólann. Og hver er svo or-
sök úlfúðarinnar? Sú ein að Guð-
jón skólastjói’i mun fyrstur
manna hafa í hóp kennara bama-
skólans, vakið máls á nauðsyn
þess, að fá hrundið af kennurum
því megna óorði og missögnum,
sem á þeim lá í sambandi við
misferli eins af skjólstæðingum
Knúts og Pétui’s Halldórssonar
meðal kennara skólans. Þessi að-
gei’ð Guðjóns leiddi til þess að
upp kom, það sem þessir forráða-
nienn skólans vildu láta liggja í
þagnargildi. Ási.
M. Guðm. og þinglesturinn.
Mai’gt hefir Magnúsi Guð-
mundssyni hetjulega farist í sam-
bandi við enska lánið; ekki ein-
ungis sjálf lántakan, heldur og
ýmislegt í vömum málsins. Þó
mun hann hafa náð hámarki í
grein, er hann reit nýlega um
málið, þar sem leitast er við að
sanna, að tolltekjumar geti ekki
talist veðsettai’, af því að veð-
setningin hafi ekki verið þing-
lesin! Svona grútarlegur hugsun-
arháttur í sambandi við vald og
virðingu æðstu stjómai’ landsins
gæti hvergi þrifist nema í heila-
búi þess maims, sem gengur, and-
lega talað, með höfuðið niðri á
bringu og orðinn er stai’blindur
af því, að íýna í réttarskjöl og
veðsetningar í smáborgaralegum
viðskiftum. Yfirlýsing Magnúsar
Guðmundssonar sjálfs um veð-
setninguna er prentuð á hvert
einasta skuldabréf lánsins og birt
í yfirlitsskýi-slum fjármálastofn-
ana um lántökur og ríkjaskuld-
ir. Er þá annaðtveggja, ac5 sam-
kvæmt uxnmælum M. Guðm., er
veðsetningin fölsuð og að hann
hefir svikist um að láta þinglesa
hana á manntalsþingum í Skaga-
firði, ellegar að veðsetningin er
fullgild eins og aðrir samningar
æðstu stjómar landsins við er-
lenda aðila. — Er hið síðamefnda
vitanlega rétt, þó að M. Guðm.
sé, vegna skjalablindu siimar og
alkunnu þröngsýni, orðinn svona
broslega viltur í málinu.
Herrauður.
-----o----
Sfirmerk nýjung. —
Varhugaverð nýjung
ílei'ra ritstjóri!
Að athuguðu máli, hefir mér þótt
réttara að gera nokkrar athugasemd-
ir við greinina „Varhugaverð nýj-
ung“, cftir lierra Pétur Magnússon
frá .Taðri, er birtist í 50. tölublaði
Tímans þ. á. og vil ég þá biðja yð-
ur að veita þessum linum rúm í blað-
inu.
Hr. P. M. álitur að tilraunir þœr,
sem h.f. Kveldúlfur hefir gjört og er
enn að gjöra um sölu á frystum fiski
til Spánar og Ítalíu, séu varhuga-
verðar og geti reynst fjárhagsafkomu
Islendinga hættulegar.
Höfúðrök hr. P. M. eru þessi:
„það er að visu rétt, að íiskfram-
Íeiðslan vex svo ört, að íslendingar
verða að afla nýs markaðar. En slík -
ar tilraunir á ekki að gera á Spám
oða Italíu, heldur annarsstaðar, t.
d. í þýzkalandi. Fyrir vöruvöndun
hefir ísl. saltfiskur rutt sér rúm á
Spóni og Italíu, svo hann selzt þar
fremur öðrum fiski,- Ef nú þessar
þjóðir iæra að eta frystan fisk, er
hætta á þvi, að saltfiskátið þverri".
„Frystur fiskur myndi brátt drífa að
hvaðanæfa". „Skyldi ekki Spánverp
um, eins og öðrum menningarþjóð-
urn, vera kunnugt um yfirburði ný-
metisins?“ o. s. frv. Endirinn á öllu
verður svo sá, að Norðmenn og aðrir
keppa við okkur um sölu á frystum
íiski, en i þeirri samkeppni höfum
við enga þá yfirburði, sem við nú
höfum í saltfisksverzluninni. „Vér,
mundum einungis missa þess ómet-
anlega liagnaðar, sem yfirburðir vor
ir á sviði saltfislcjarins veita oss —
án þess að vér hlytum nokkurn sam-
svarandi hagnað í staðinn".
þetta er í aðalatriðunum hugsana-
ferill hr. P. M.
Hr. Þ. M. viðurkennir, að íslenö-
ingum sé nauðsyn að afla nýs mark-
; aðar fyrir fiskinn. En honum þykir
i ámælisvert, að leitað sé hófanna á
Spáni og Italíu. „Hversvegna ekki
heldur að gjöra tilraun í þýzkalandi
: eða annarsstaðar, þar sem við eigum
. allt að vinna, en engu að tapa?7 spyr
P. M. þessi ápurning er kjarni máls-
i ins hjá hr. P. M. Ég skal því svara
henni og jafnframt víkja örlítið að
mólinu i heild.
Viðhorf oklcar hr. P. M. til þessa
máls er gjörólíkt. Ég tel, að saltfisks-
verzlun okkar íslendinga muni ekki
bíða hnekki við aukna neyzlu frysts
fiskjar á Spáni og Ítalíu. Um þetta
má auðvitað lengi deila, og verður
hver að trúa því sem honum þykir
liklegra, en mér ætti að vera vor-
kunnarlaust að vera sæmilega dóm-
bær á við marga aðra á þessu sviði,
því ég hefi í aldarfjórðung stundað
fiskverzlun, og þar af í 15 ár haft
fiskútflutning að aðalstarfi. Gæti
ég fært ýms rök áliti mínu til stuðn-
ings, en auðsæjust virðast mér þau,
að frystur fiskur getur ekki fremur
komið í stað saltfiskjar en ýmsar
aðrar maj^örur, sem ætíð eru á boð-
stólum, svo sem kjöt eða grænmeti.
Svo ólíkar fæðutegundir eru frystur
fiskur og saltfislcur. Ekki myndu ís-
lenzkar húsmæður æfinlega kaupa
saltfisk, ef nýr fiskur fengist ekki,
frekai' en t. d. kjöt, nýtt eða saltað,
eða einhvern annan mat. Reynzlan
sýnir, að þær gjöra það ekki og víst
er urn það, að enn síður mundu
Spánverjar og ítalir gjöra það. —
En jafnvel þótt ég óttaðist, að fryst-
ur fiskur bægði að einhverju leyti
saltfiskinum fró, hefði það í mínum
augum alveg gagnstæð áhrif við það,
sem hr. P. M. telur. þá mundi ég
vissulega leggja enn meira kapp á
iilraunimar og íylgja þeim enn fast-
ar fram vegna þeirra höfuðnauðsynj-
ar, er ég tel á því, að íslendingar nái
fyrstir þessum markaði.
Sé nefnilega trúin á „yfirburði ný-
metisins" réttmæt, og það er hún